Προπαγάνδα και Μαζάνθρωπος

“Το στερεότυπο είναι πολιτικό φαινόμενο, κύρια γλώσσα κάθε ιδεολογίας. Ο κανόνας είναι η κατάχρηση. Η εξαίρεση είναι η ηδονή.

Η ηδονή έρχεται όταν αρχίζεις να παίζεις. Με τον εαυτό σου, με το σύντροφο σου, με τους κανόνες, με τις λέξεις. Κανένας ολοκληρωτισμός δεν μπορεί να παίξει. Γιατί οι ολοκληρωτισμοί απεχθάνονται την εξαίρεση”

Προπαγάνδα και Μαζάνθρωπος

«Ο συνειδητός και ευφυής χειρισμός των οργανωμένων συνηθειών και των απόψεων σχετικά με τις μάζες είναι ένα σημαντικό στοιχείο στη δημοκρατική κοινωνία. Εκείνοι που χειρίζονται αυτόν τον απαρατήρητο μηχανισμό της κοινωνίας αποτελούν μια αόρατη κυβέρνηση που αποτελεί την πραγματική δύναμη που κυβερνά ολόκληρη τη χώρα»

«Κυβερνόμαστε, τα μυαλά μας είναι φορμαρισμένα, οι προτιμήσεις είναι ήδη διαμορφωμένες, οι ιδέες μας είναι προτεινόμενες, κατά ένα μεγάλο μέρος από τα άτομα δεν έχουμε ακούσει ποτέ για αυτά. Αυτό είναι ένα λογικό αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο η δημοκρατική κοινωνία μας οργανώνεται. Οι τεράστιοι αριθμοί των ανθρώπινων όντων πρέπει να συνεργαστούν κατά αυτόν τον τρόπο εάν πρόκειται να ζήσουν μαζί ως ομαλά λειτουργούσα κοινωνία. Οι αόρατοι κυβερνήτες μας είναι, σε πολλές περιπτώσεις, απληροφόρητοι της ταυτότητας των συντροφικών μελών τους στο εσωτερικό γραφείο»

«Η οργάνωση της δημοκρατίας είναι τέτοια, ώστε τα μυαλά των πολιτών να μπαίνουν σε καλούπια»

«Η καλή διακυβέρνηση μπορεί να πουληθεί προς μια κοινωνία, ακριβώς όπως και κάθε άλλο αγαθό»

«Ο μέσος πολίτης είναι ο πιο ευαίσθητος αισθητήρας που υπάρχει επί της γης. Ο ίδιος του ο νους είναι το μεγαλύτερο φράγμα ανάμεσα σ’ αυτόν και την πραγματικότητα. Μέσα στο μυαλό του υπάρχουν στεγανά διαμερίσματα, αδιαπέραστα από τη λογική. Η τάση του για απόλυτες απόψεις είναι το εμπόδιο που τον κάνει να μην λειτουργεί με βάση τη σκέψη και την εμπειρία του, αλλά μόνο με μαζικές αντιδράσεις»

… από τα βιβλία του Edward Louis Bernays «Προπαγάνδα», «Κατασκευάζοντας τη Συναίνεση», «Αποκρυσταλλώνοντας την Κοινή Γνώμη» ***

Έχεις συνδυάσει την λέξη «Προπαγάνδα» με εταιρίες, θρησκείες, πολιτική και ψέματα, ενώ σίγουρα, δεν θα το λάμβανες ως έπαινο, αν κάποιος σε ονόμαζε Προπαγανδιστή. Πιθανότατα είσαι όμως προπαγανδιστής όπως επίσης είσαι και θύμα της προπαγάνδας, σε πολλά θέματα που ξεφεύγουν από την πολιτική και αγγίζουν από τις θρησκευτικές έως τις κοινωνικές απόψεις σου, ακόμα και τις απόψεις που υιοθέτησες και φοριούνται αβασάνιστα στην παρέα σου. Το πιθανότερο είναι η πλειοψηφία των απόψεών σου να είναι αποτέλεσμα προπαγάνδας. Ο ορισμός της προπαγάνδας είναι πραγματικά απλός και ουδέτερος και ουδεμία σχέση έχει με σκοτεινιές κι ασχήμιες που πιθανόν φαντάζεσαι.

Προπαγάνδα είναι οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας αποσκοπεί στο να επηρεάσει την στάση μιας κοινότητας ή ενός ατόμου απέναντι σε ένα ζήτημα.

Τόσο απλό.

Γιατί όμως την έχεις συνδυάσει με την πολιτική και το ψέμα;

Διότι η χρήση της είναι ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΑ η κορωνίδα της πολιτικής (πρέπει να επηρεάσεις μαζάνθρωπους, τουλάχιστον για να σε ψηφίσουν) και διότι το ψέμα, η ανακρίβεια και ο φτηνός εντυπωσιασμός είναι μέσα στα εργαλεία της προπαγάνδας. Βλέπεις, ξέρεις και εσύ τα εργαλεία της προπαγάνδας μόνο που τα έχεις προσέξει και τα έχεις προσάψει στο στρατόπεδο με τους “αντιφρονούντες” και ουδέποτε σε αυτούς που θεωρείς πως ανήκουν στην παρεούλα σου. Σου είναι δύσκολο να σκεφτείς πως προπαγανδίζεις συνεχώς και αδιαλείπτως, ανεξαρτήτως θέματος ή επιπέδου.

Επίσης η προπαγάνδα, είναι ο κύριος τρόπος προβολής της διαφήμισης. Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος. Η λέξη προπαγάνδα αφορά κυρίως πολιτικούς ή εθνικιστικούς σκοπούς και την προώθηση αντιστοίχων ιδεών. Η προπαγάνδα σχετίζεται επίσης με εκστρατείες πληροφόρησης από μέρους των κυβερνήσεων, οι οποίες στοχεύουν στην προώθηση ή στην αποθάρρυνση συγκεκριμένων πρακτικών (βλέπε χρήση ζωνών ασφαλείας, κάπνισμα, κλπ). Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο χαρακτήρας της προπαγάνδας παραμένει πολιτικός.

Η προπαγάνδα μπορεί να λαμβάνει χώρα με φυλλάδια, αφίσες, μέσω τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών ή και άλλων μέσων. Εντός στενότερων σημειολογικών πλαισίων, ως προπαγάνδα εννοείται ένα σύνολο πληροφοριών οι οποίες είναι επίτηδες παροδηγητικές ή ψευδείς, προκειμένου να υποστηρίξουν πολιτικές σκοπιμότητες ή να προστατεύσουν τα συμφέροντα αυτών που κατέχουν την εξουσία.

Ο προπαγανδιστής επιδιώκει να μεταλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται ένα ζήτημα ή μία ορισμένη κατάσταση, ώστε οι αντιδράσεις και οι προσδοκίες του να εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα της οντότητας που αντιπροσωπεύει ο προπαγανδιστής.

Ως τέτοια, η προπαγάνδα συνάδει με την λογοκρισία, η οποία επιτυγχάνει τον ίδιο στόχο με την διαφορά ότι δεν επιδιώκει να γεμίσει την διάνοια του κοινού με «εγκεκριμένες» πληροφορίες, αλλά εμποδίζει την μετάδοση αντιμαχόμενων ιδεολογιών. Αυτό που ξεχωρίζει την προπαγάνδα από άλλες μορφές συνηγορίας είναι ότι ο προπαγανδιστής είναι πρόθυμος να αλλάξει την άποψη του κοινού μέσω σύγχυσης κι εξαπάτησης κι όχι μέσω πειθούς και κατανόησης. Επιπλέον, οι ηγέτες κάποιας οργάνωσης μπορεί να γνωρίζουν ότι οι πληροφορίες είναι μονόπλευρες ή αναληθείς αλλά αυτό ίσως δεν ισχύει για τα μέλη της οργάνωσης που συμμετέχουν στην διάδοση της προπαγάνδας.

Σε ό,τι αφορά τις θρησκευτικές αποχρώσεις του, ο όρος «προπαγάνδα» χρησιμοποιείται ευρέως σε διαξιφισμούς αναφορικά με νέα θρησκευτικά κινήματα τόσο από τους υπερασπιστές όσο και από τους διώκτες τους. Οι τελευταίοι τα αποκαλούν σέκτες-αιρέσεις. Οι ακτιβιστές των αντισεκταριάνιστικών/αντιαιρετικών κινημάτων κατηγορούν τους ηγέτες των θεωρούμενων αιρέσεων ότι χρησιμοποιούν προπαγάνδα προκειμένου να προσηλυτίσουν οπαδούς. Κάποιοι κοινωνιολόγοι, όπως ο Τζέφρι Χάντεν και οι επιστήμονες της CESNUR κατηγορούν το αντι-αιρετικό κίνημα, καθώς και τα πρώην μελή αποκαλούμενων αιρέσεων, τα οποία έγιναν στεντόρειοι κριτικοί τους, ότι οι κατηγορίες τους στερούνται βάσης.

Η προπαγάνδα επίσης υπάρχει  “εν αγνοία σου” όταν προσπαθείς να πείσεις φίλους σου για μια άποψή σου (το ονομάζεις όμως “συζήτηση”) διότι όπως θα δεις παρακάτω χρησιμοποιείς πολλά από τα εργαλεία της. Ιστορικά θα μπορούσαν να γραφτούν και έχουν γραφτεί τόμοι για την προπαγάνδα: Από αναφορές σε δημαγωγία και δημαγωγούς στον αρχαίο κόσμο μέχρι και εκπληκτικούς μάστορες του είδους. Τα σλόγκαν τύπου “Ναι στην ζωή, Όχι στα Ναρκωτικά” και “Για μια καλύτερη Ελλάδα” οι στερεότυπες εκφράσεις του παρουσιαστή που ακούς στα MΜΕ τύπου “Πύρινη λαίλαπα” ή “Ειδεχθές έγκλημα” ακόμα και γνωμικά λαϊκής σοφίας έχουν και αυτά προπαγανδιστικό χαρακτήρα και ρόλο.

Πόσο αποτελεσματική είναι η προπαγάνδα;

Τόσο αποτελεσματική ώστε να χρησιμοποιείται κατά κόρον στον πόλεμο, στην θρησκεία και στη πολιτική, τομείς που θέλουν, γρήγορα αποτελέσματα. Τόσο αποτελεσματική ώστε η επιτυχία της να μην εξαρτάται από την λογική ορθότητα της γνώμης που προσπαθείς να περάσεις, μάλιστα όσο πιο τρελή τόσο καλύτερα: άλλοι πιστεύουν σε σταυρωμένους που αναστήθηκαν, άλλοι πως η πεθαμένη τους γιαγιά έχει μετεμψυχωθεί σε αγελάδα, άλλοι πως το κεφάλαιο θα μας σώσει, άλλοι πως θα μας σώσουν οι μολότοφ, άλλοι πως τους “Πραγματικούς Έλληνες” θα τους σώσουν τα UFO, οι Ε, οι Ελ και οι ΚΟΥΝΕΛ, άλλοι πως για όλα φταίει οι Χ (βάλε λαό-ομάδα που δεν συμπαθείς) κι άλλοι πως ο Μέγας Κθούλου ξυπνάει και μαζεύουν άρον άρον πιστούς. Δες απλά τι θεωτήσεις κυκλοφορούν στον πλανήτη γη και βγάλε το συμπέρασμά σου. Δες πως βλέπεις εσύ τους άλλους που πρεσβεύουν την κάθετα αντίθετη ιδέα από αυτήν που ενστερνίζεσαι και δες μετά πως βλέπουν και αυτοί εσένα και για τις δυο πλευρές είναι πασιφανές πως η αντίπαλη πλευρά έχει λάθος.

Ο άνθρωπος είναι ικανός να πιστέψει ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αν του το θέσεις με έξυπνο τρόπο και ταυτόχρονα είναι ανίκανος να είναι βέβαιος για οτιδήποτε. Μπόλικη πίστη και καθόλου βεβαιότητα ή αμφιβολία.

Η αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας έγκειται στο ότι απευθύνεται πολύ δυνατά, στο συναίσθημα. Μη φανταστείς δηλαδή πως ένας προπαγανδιστής χρειάζεται να έχει ατσάλινα επιχειρήματα και να σηκώνει το χέρι σε διδακτική στάση καθώς εξαπολύει ένα λογύδριο που δεν μπορείς να το “πιάσεις” από πουθενά διότι είναι αρτιότατο από άποψη λογικής – φιλοσοφίας. Αν απαιτεί ένα πράγμα η προπαγάνδα, αυτό είναι καλή γνώση ψυχολογίας και μόνον.

Η Πυθαγόρεια φιλοσοφία παροτρύνει το μαθητή να ρίξει φως στο άδυτο, να φέρει όλα αυτά που έχουν συσσωρευτεί εκεί στην επιφάνεια και να τα αντιμετωπίσει για να υπάρξει αρμονία. Είναι πολύ εύκολο να πούμε «απεταξάμιν την προπαγάνδα» εάν, μένουμε ήρεμοι όταν μας βομβαρδίζουν με ειδήσεις, ψάχνουμε μόνοι μας αυτό που μας ενδιαφέρει και το σημαντικότερο δεν αποσπάμε την προσοχή μας από τα υπαρκτά προβλήματα, τις πραγματικές μας ανάγκες ως ανθρώπινο είδος και τις πρωταρχικές αξίες της ζωής μας. Στο χέρι μας είναι να μπορέσουμε να ζήσουμε ελεύθερα μακριά από το «Μάτριξ» που έχουν δημιουργήσει οι προπαγανδιστές.

Ο Edward Louis Bernays, (ανιψιός του Σίγκμουντ Φρόιντ) δίδαξε πρώτος πώς η σύνδεση των προϊόντων μαζικής παραγωγής με ασυνείδητες επιθυμίες, πείθει τον κόσμο να αγοράζει πράγματα που δεν χρειάζεται. Προέκυψε έτσι μια νέα πολιτική ιδέα για τον έλεγχο της μάζας η οποία υποστήριζε ότι όταν ικανοποιούνται οι ασυνείδητες επιθυμίες του κόσμου, τότε αυτός γίνεται «ευτυχισμένος» και πειθήνιος.

«Αυτό το προϊόν δεν είναι κάτι που απλά το θέλεις. Είναι κάτι που αν το αποκτήσεις θα αισθανθείς καλύτερα».

Αυτή είναι η υπέρτατη αρχή του καταναλωτισμού και η βάση του Δυτικού Καπιταλισμού.

«Εφόσον γνωρίζουμε τους μηχανισμούς και τα κίνητρα του κοινού γιατί να μην μπορούμε να το ελέγχουμε και να το κατευθύνουμε όπου εμείς θέλουμε και μάλιστα χωρίς να το αντιληφθεί; Η πρόσφατες εφαρμογές της προπαγάνδας έδειξαν ότι αυτό μπορεί να συμβεί, εντός ή εκτός κάποιων ορίων» αναφέρει στο βιβλίο του «Προπαγάνδα» το οποίο εκδίδεται το 1928 στη Νέα Υόρκη.

Μέχρι τη διατύπωση αυτής της αρχής η Αγορά στηριζόταν στην Ανάγκη. Οι άνθρωποι αγόραζαν και πουλούσαν ο,τι ήταν Αναγκαίο για τον εαυτό τους και τους άλλους. Αυτή την ανάγκη την καθόριζε η φύση, το ένστικτο και η ίδια η κοινωνία. Αλλά και η αξία των προϊόντων κι αγαθών στηριζόταν στο πόσο αναγκαία ήταν. Για τη βιομηχανική εποχή αυτό δεν ήταν αρκετό. Η μαζική παραγωγή αγαθών δεν μπορούσε να στηρίζεται σε απλές ανάγκες. Χρειαζόταν νέες, πλασματικές, άχρηστες και μη αναγκαίες!

Τότε ακριβώς ξεκίνησε η εποχή του καταναλωτισμού η οποία κυριαρχεί έως σήμερα στον δυτικό κυρίως κόσμο, επηρεάζοντας σταθερά τους φόβους και τις επιθυμίες. Τυπικά για τη διάδοση προπαγανδιστικών μηνυμάτων χρησιμοποιούνται ειδησεογραφικά πρακτορεία, κυβερνητικές δηλώσεις κι αναφορές, ιστορικές αναθεωρήσεις, junk science, βιβλία, φυλλάδια, προπαγανδιστικές ταινίες, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, οι αφίσες. Στην περίπτωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης, προπαγανδιστικά μηνύματα μπορούν να διαδοθούν μέσω ειδήσεων, ενημερωτικών αλλά και άλλων εκπομπών, καθώς και διαφημιστικών μηνυμάτων.

Οι άνθρωποι ήθελαν πια να αποκτήσουν -ή έστω να κατασκευάσουν ή να δανειστούν- έναν εαυτό, ανεξάρτητο και διαφορετικό απ’ όλους τους άλλους κι αυτή ακριβώς την εικόνα άρχισε να τους πουλάει η διαφήμιση. Η παλιότερη ιδέα, περί της αξίας του ατόμου, που είχε εισαχθεί με τον Διαφωτισμό, συμπληρώθηκε με τη νέα ιδέα πως το άτομο είναι οι επιθυμίες του, και πήρε την αξία θρησκείας στις σύγχρονες κοινωνίες. Χάρη στις μελετημένες εκστρατείες του Edward Louis Bernays, οι τεχνικές της διαφήμισης έγιναν το μαγικό ραβδί που κρατάει τον μαζάνθρωπο, μονίμως σε μια μαζική και μαγική αυταρέσκεια κι ανεκπλήρωτων επιθυμιών.

Το 1917 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Woodrow Wilson αναθέτει στον δημοσιογράφο George Creel τη δημιουργία της Επιτροπής Δημόσιας Ενημέρωσης (Committee on Public Information) που στόχο έχει να μετατρέψει τους ειρηνόφιλους Αμερικανούς πολίτες που ήταν αντίθετοι στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο «σε ορδή φανατικών κατά της Γερμανίας». Βασικά μέλη της Επιτροπής ορίζονται οι Carl Byoir, John Price Jones, Robert Lansing (Υπουργός Εσωτερικών), Newton D. Baker (Υπουργός Πολέμου), Josephus Daniels και βέβαια ο Edward Bernays (Υπουργός Ναυτιλίας).

Ένα από τα πρώτα και ισχυρότερα όπλα τα οποία επιστρατεύει η CPI είναι το ίδιο το Hollywood οι παραγωγοί του οποίου αρχίζουν να χρηματοδοτούν ταινίες μίσους για τους Γερμανούς (ενδεικτικά: The Claws of the Hun, The Prussian Cur, To Hell With The Kaiser, and The Kaiser, the Beast of Berlin).

Με την καθοδήγηση του έμπειρου George Creel και του Edward Bernays αρχίζουν σύντομα να προωθούνται στα ΜΜΕ ψεύτικες ιστορίες και φωτογραφίες-μαϊμού με Γερμανούς στρατιώτες να σουβλίζουν μωρά με τις ξιφολόγχες τους και να βιάζουν γυναικόπαιδα. Ταυτόχρονα οι αμερικανικές πόλεις γεμίζουν με ανώνυμες προκηρύξεις που προειδοποιούν τους πολίτες πως ίσως ανάμεσά τους να υπάρχουν Γερμανοί κατάσκοποι. Δεκάδες «πατριωτικές» οργανώσεις ξεφυτρώνουν απ’ άκρη σ’ άκρη των ΗΠΑ, με ονόματα όπως American Protective League ή American Defense Society.

Οι οργανώσεις αυτές παρακολουθούν ανύποπτους πολίτες, παγιδεύουν τηλέφωνα και ανοίγουν την αλληλογραφία ιδιωτών και επιχειρήσεων. Οποιοσδήποτε υποστηρίζει την ειρήνη, κριτικάρει τους Συμμάχους ή αμφισβητεί τις αποφάσεις της κυβέρνησης, θεωρείται είτε κατάσκοπος είτε προδότης τους έθνους. Χιλιάδες αμερικανογερμανοί περνούν δύσκολες ώρες, χάνουν τις δουλειές τους και εξευτελίζονται καθημερινά καθώς μέλη αυτών των παρακρατικών, στην ουσία, οργανώσεων τους εξαναγκάζουν να ασπάζονται την αστερόεσσα, να τραγουδούν το εθνικό ύμνο ή να αγοράζουν τα περίφημα ομόλογα υπέρ του Πολέμου.

Η Επιτροπή Δημόσιας Ενημέρωσης (Committee on Public Information) χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να επιτύχει τους σκοπούς της: αγορασμένα άρθρα στον Τύπο, αφίσες, ραδιόφωνα, τηλεγραφήματα, κινηματογραφικές ταινίες και σποτ, εξαγορά δημοσιογράφων. Όμως πάνω από όλα χρησιμοποιεί τον εθελοντισμό. Εβδομήντα πέντε χιλιάδες εθελοντές οργανώνονται σε μικρές ομάδες τους περίφημους Four-minute men οι οποίοι οργώνουν της Ηνωμένες Πολιτείες εκφωνώντας σύντομες ομιλίες υπέρ του πολέμου. Μέσα σε ενάμιση μόλις χρόνο έχουν περάσει από 5.200 πόλεις και χωριά και έχουν εκφωνήσει 755.190 τέτοια κηρύγματα μίσους. Στο ίδιο διάστημα έχουν δημιουργήσει είκοσι «υποκαταστήματα» ενώ έχουν τοποθετήσει εκπροσώπους τους και σε ξένα κράτη. Δημιουργείται επίσης και η Υπηρεσία Εικόνων και Φωτογραφιών που προωθεί τις «επίσημες» φωτογραφήσεις από τα μέτωπα του πολέμου.

Στην Υπηρεσία αυτοί εργάζονται διάσημοι σχεδιαστές και σκιτσογράφοι της εποχής όπως οι Charles Dana Gibson, James Montgomery Flagg, Joseph Pennell, Louis D. Fancher, και N. C. Wyeth. Η Επιτροπή ουσιαστικά παύει να λειτουργεί τον Νοέμβριου του 1918, μέχρι δηλαδή το τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και την υπογραφή της συνθήκης ανακωχής. Επίσημα διαλύεται στις 21 Αυγούστου του 1919.

Κι έτσι, η νεότευκτη βιομηχανία των Δημόσιων Σχέσεων, εμπνευστής της οποίας υπήρξε ο Edward Bernays κατήγαγε την πρώτη περιφανή της επιτυχία: την συντριβή των Γερμανών. Εντός και εκτός των ΗΠΑ και βέβαια τη δημιουργία ενός φιλοπόλεμου Κράτους-Ιέρακα που από εδώ και πέρα θεωρεί Χρέος του να επεμβαίνει όπου θεωρεί ότι θίγονται οι βασικές του ιδεολογικές και πολύ περισσότερο, οι επιχειρηματικές και οικονομικές του γραμμές. Βεβαίως με τον τρόπο αυτό οι ΗΠΑ -ελέω Προπαγάνδας-  συμβάλουν στην άνοδο του Ναζισμού στη Γερμανία αλλά αυτά για τους Δημοσιοσχετίστες της Ουάσιγκτον ήταν «ψιλά γράμματα».

Κι αν και η Επιτροπής Δημόσιας Ενημέρωσης (Committee on Public Information) καταργείται το 1919, είναι ένα χρόνο μετά, το 1920 που ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον θα προωθήσει για πρώτη φορά την αντίληψη της «εξαγωγής» του αμερικανικού μοντέλου δημοκρατίας σε λαούς που είτε το επιθυμούν είτε όχι. Οι επεμβάσεις στις αρχές του 20ου αιώνα στο Μεξικό, στην Αϊτή, στη Δομινικανική Δημοκρατία έγιναν υπό το πρόσχημα της εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας. Η σημερινή επίκληση της δημοκρατίας από τον Λευκό Οίκο, για να νομιμοποιήσει πολέμους όπως στο Αφγανιστάν ή στο Ιράκ, γίνεται με τους όρους εκείνου του καιρού και ειδικά του Ουίλσον.

Ταυτόχρονα η Προπαγάνδα (Δημόσιες Σχέσεις) θα αντικαταστήσει τη βία εναντίον του εργατικού κινήματος (με τους περισσότερους νεκρούς από οποιαδήποτε βιομηχανική χώρα) δημιουργώντας τις προϋποθέσεις του λεγόμενου «κοινωνικού αυτοματισμού» αυτού που δεκαετίες αργότερα θα χρησιμοποιήσει επιτυχώς η Μάργκαρετ Θάτσερ για να συντρίψει τους Βρετανούς ανθρακωρύχους. Ο «κοινωνικός αυτοματισμός» θα δοκιμαστεί για πρώτη φορά το 1936 κατά τη διάρκεια της μεγάλης απεργίας στο Μοχόκ της Πενσυλβάνια για να στραφεί η κοινή γνώμη εναντίων των απεργών (Mohawk Valley Formula). Ομως εκτός από τη Θάτσερ, ο Edward Bernays είχε έναν ακόμη μεγάλο θαυμαστή: τον Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργού Διαφωτισμού και Προπαγάνδας του Γ’ Ράϊχ.

Καθώς οι μαζάνθρωποι απέρριπταν την προπαγάνδα μετά τον πόλεμο, ο Edward Louis Bernays, επινόησε ένα πιο ελκυστικό όνομα για την κοινωνική εκδοχή της: «Δημόσιες Σχέσεις». Άρχισε να μελετά επισταμένα τα έργα του θείου του Sigmund Freud. Σύντομα ανακάλυψε ότι δεν χειραγωγεί η πληροφορία τα πλήθη, άποψη που επικρατούσε έως τότε, αλλά το ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ. Ξεκίνησε να πειραματίζεται με το μυαλό της μαζικής, λαϊκής, αμαθούς κι απαίδευτης κυρίως τάξης και να μελετά τα συναισθήματά της. Έδειξε το μεγάλο του ταλέντο στη χειραγώγηση των ασυνείδητων επιθυμιών όταν εταιρίες τσιγάρων του ζήτησαν να διερευνήσει τρόπους να αυξήσουν την πελατεία τους και να πείσει και τις γυναίκες να καπνίσουν, θέαμα που έως τότε θεωρούνταν ταμπού.

Την εποχή εκείνη οι γυναίκες δεν κάπνιζαν δημόσια, πράγμα που περιόριζε στο μισό τους πιθανούς αγοραστές. Ο Edward Louis Bernays, είχε την ιδέα να υποβληθεί ένα δείγμα γυναικών σε ψυχανάλυση, ώστε να φανεί τι πραγματικά σημαίνει το προϊόν γι αυτές. Το συμπέρασμα ήταν πως σε βαθύτερο επίπεδο οι γυναίκες συνέδεαν το κάπνισμα με την ανδρική σεξουαλική εξουσία και την χειραφέτηση. Έτσι οργανώθηκε η ανάλογη διαφημιστική καμπάνια, με μηνύματα που συνέδεαν εντέχνως το κάπνισμα με την ανεξαρτησία. Με την πρόθυμη συνεργασία των φεμινιστριών, που στη διάρκεια μιας παρέλασης οργάνωσαν την πρώτη δημόσια εμφάνιση γυναικών που κάπνιζαν αυτό που οι ίδιες ονόμαζαν «δάδες της ελευθερίας» (torches of freedom), ο παρθένος στην διαφήμιση πληθυσμός υπέκυψε στο δέλεαρ κι έτσι έκτοτε όλες οι γυναίκες του πλανήτη απέκτησαν το δικαίωμα στην «εσωτερική» παρόρμηση να καπνίσουν. Αυτή ήταν ίσως η πρώτη φορά που η ανάγκη για χειραφέτηση χρησιμοποιούνταν τόσο ξεκάθαρα για χάρη ευτελών μηχανισμών χειραγώγησης.

Χωρίς επιπλέον λόγια ας πάμε κατευθείαν στο κύριο άρθρο περί προπαγάνδας των μαζάνθρωπων, με μοναδική επισήμανση, ό,τι όπου ο συγγραφέας αναφέρει κομμουνισμό ταιριάζει οποιοσδήποτε *–ισμός και χωρίς να ξεχνάμε πως κάθε –ισμός και πάγος δηλ. νεκρός.

«Περίσσεια θερμότητας σημαίνει περίσσεια κινήσεως και συνειδήσεως. Περίσσεια ψυχρού, σημαίνει ακινησία και νέκρα» Ηράκλειτος

«Ήδη συντρίβουμε τους τρόπους του σκέπτεσθαι, όσους απόμειναν από την προεπαναστατική εποχή» Τζ. Οργουελ

Ο ΑΝΤΙΑΤΟΜΙΣΜΟΣ

1.Η σύγκρουσις βουλήσεων: Η προπαγανδιστική διαδικασία είναι μία προσπάθεια επιβολής της βουλήσεως του προπαγανδιστού επί του κοινού του. Επιτυχημένη Προπαγάνδα είναι ακριβώς, επιβολή αυτής της βουλήσεως. Αλλά, κάθε ον, υπακούοντας στο ένστικτο αυτοσυντηρήσεως με τον μηχανισμό αύτοαμύνης που διαθέτει, προβάλλει αυτόματα, μία άντίστασι σε κάθε ξένη επίδρασι, σωματική ή ψυχική. Έτσι κάθε άνθρωπος και κάθε κοινό, ακόμη και το πιο φιλικό, υποσυνείδητα έστω, προβάλλει κάποια άντίστασι στην Προπαγάνδα, που όπως και να είναι, συνιστά μια απόπειρα διεισδύσεως ξένης εξωτερικής βουλήσεως στον ψυχικό και βουλητικό του κόσμο. Γι’ αυτό, από μια άποψι, η Προπαγάνδα είναι σύγκρουσις, ανάμεσα σε δύο βουλήσεις, στην βούλησι του π ρ ο π α γ α ν δ ι σ τ ο ύ και στην βούλησι του κοινού. Ό προπαγανδιστής λοιπόν, πρέπει να κατανικήση την αντίστασι του κοινού. Η θέλησίς του, πρέπει να αποδειχθή ισχυρό­τερη από την θέλησι του κοινού, ώστε η δεύτερη να υποκύψη και να υποταγή.

2. Ατομική κι ομαδική βούλησις: Όσο πιο συγκροτημένη και πιο ολοκληρωμένη είναι ή προσωπικότης εκείνου προς τον όποιον απευθύνεται ο προπαγανδιστής, τόσο με­γαλύτερη θα είναι και η αντίστασις που θα βρη. Το άτομο σκέπτε­ται, κρίνει και προσπαθεί με κάθε τρόπο να διαφυλάξη την ανεξαρτησία του. Γι’ αυτό, ή Προπαγάνδα προς τα άτομα, δηλ. προς σκεπτό­μενα όντα, συναντά μεγάλες δυσκολίες.

Το αντίθετο συμβαίνει όταν έχουμε να κάνουμε με την απρόσωπη Μάζα. Τα άτομα που την άποτελούν, έχουν χάσει την ικανότητα να σκέπτονται υπεύθυνα και ανεξάρτητα. Έχουν «διαλυθεί» μέσα στην ενιαία συλλογική Μαζοψυχή που όπως είδαμε κατευθύνεται κυρίως από συναισθήματα, πάθη, ένστικτα κι ορμέμφυτα, χωρίς ικανότητα να συγκρίνη και να κρίνη, να σκέπτεται και να άποφασίζη ([1]).

Η Μάζα, αντιδρώντας σαν παιδί, με βάση το συναίσθημα ελέγχεται εύκολα από ένα ικανό προπαγανδιστή. Στο βάθος κάθε άνθρωπου εξακολουθεί πάντα να βρίσκεται ένα παιδί. Αυτό, βγαίνει στην επιφάνεια κάθε φορά που μειώνεται ο έλεγχος του συνειδητού. Τέτοιες περιπτώσεις είναι οι στιγμές της μεγάλης συγκινήσεως, λύπης, χα­ράς ή ενθουσιασμού και ακόμη περισσότερο της υστερίας ή του παραληρήματος. Αυτές άκριβώς τις καταστάσεις ζει συνήθως η Μάζα. Γι’ αυτό, όπως ένα παιδί, έτσι και αυτή γυρεύει αγωνιωδώς τον προ­στάτη, «πατέρα» και «άρχηγό» της.

Τέτοιος γίνεται εκείνος που πιάνον­τας τον εσωτερικό παλμό της θα κατορθώση να έκφράση καλύτερα τα συναισθήματά της. Τότε, ενσαρκώνοντας το συλλογικό της υποσυνεί­δητο της επιβάλλεται. Είναι ο αγκιτάτορας ως άρχηγός που αποκρυσταλλώνει και διατυπώνει (κατά τον τρόπο που αυτός θέλει) τις αόριστες και συγκεχυμένες τάσεις, την ρευστή, ενστικτώδη θέληση της Μάζας. Αυτός επιβάλλει τη θέληση του και την καθοδηγεί αυταρχικά. Ή άρτια κατοχή αυτής της τεχνικής υπήρξε η μεγαλύτερη αξία του Λένιν και του Χίτλερ. (του Καραμανλή, του Παπανδρέου κλπ)

3. Στόχος ή Μάζα: Για να μπορέση να «έργασθή» κατά τον τρόπο πού περιγράψαμε  ο αγκιτάτορας πρέπει να έχη άπέναντί του όχι σκεπτόμενα άτομα άλλά μια άμορφη απρόσωπη Μάζα. Το ύλικό του πρέ­πει να είναι η Μαζοψυχή. Σκοπός της Προπαγάνδας είναι να βγάλη στην επιφάνεια και να χρησιμοποιήση την ενέργεια που περικλείει μέσα του ο άνθρωπος. Φορεύς της ενεργείας που ενδιαφέρει την Προπαγάνδα είναι κυρίως η Μάζα. Η ενέργεια που ενδιαφέρει την Προπαγάνδα εκλύεται από την «διάλυσι» του ατόμου μέσα στη Μάζα, όπως ακριβώς η ενέργεια που ενδιαφέρει την φυσική εκλύεται άπό την διάσπασι του ατόμου. Γι” αυτό ή κομμουνιστική Προπαγάνδα προσπαθεί να δημιουργήση την Μαζοψυχή και να διαλύση μέσα της τα ξεχωριστά άτομα.

Για να το έπιτύχη πρέπει να δώση στό πλήθος μια ψυχική ομοιογένεια. Να δημιουργήση την ομοιομορφία ψυχικών καταστάσεων και αντιδρά­σεων. Προσπαθεί λοιπόν να εξαλείψη όλες τις ατομικές αντιθέσεις, δια­φορές κι αποχρώσεις, να εκμεταλλευθή το μιμητικό ένστικτο του ανθρώ­που, να συντρίψη κάθε τάση ανεξαρτησίας κι έτσι, να μετατρέψη το ψυ­χικώς ετερογενές άθροισμα των ξεχωριστών ατόμων, σε μία Μά­ζα ψυχικώς ομοιόμορφη και με κοινές αντιδράσεις, εκείνες που επιθυμεί το Κ.Κ. Ο κομμουνισμός προσπαθεί να εξαφανίση ολό­τελα το ανεξάρτητο υπεύθυνο, επιφυλακτικό και δύστροπο άτομο, διαλύοντάς το μέσα στην εύκολομεταχείριστη Μάζα. Άλλωστε και ως κοσμοθεωρητικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό σύστημα ο κομμουνισμός είναι εχθρός του ατόμου, το όποιο και καταστρέφει. —— [1] «Όσα αναφέραμε για την Μάζα δεν ισχύουν μόνον για τις μάζες των καθυστερη­μένων λαών. Η Ψυχοπολιτική έχει διαπιστώσει πειραματικά και η “Ιστορία μας έχει δείξει έμπρακτα, ότι το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τις μάζες εξαιρετικά πολιτισμένων και «ψυχρών» λαών. Ο Προύλ γράφει: «Ή νοοτροπία του πολιτισμένου, όταν μετέχει σε μία Μάζα γίνεται όμοια με έκείνην του πρωτόγονου ή του παιδιού». Ό Χίτλερ λέγει: «Στων μεγάλη πλειοψηφία της η Μάζα κατέχεται από μια διάθεσι και από μια νοοτροπία τόσο θηλυκή ώστε οι γνώμες της και οι πράξεις της καθορίζονται περισσότερο από τις άμεσες εντυπώσεις που προκαλούνται επάνω στις αισθήσεις της. Οι μάζες είναι θηλυκές. ——

4. Το Άτομο στον Κομμουνισμό: Στον κομμουνισμό, το Κράτος παραλαμβάνει τον άνθρωπο άπό την ώρα που θα γεννηθή και τον εχη στα χέρια του ως την ώρα που θα πεθάνη. Το έργο αρχίζει με τον βρεφικό σταθμό, όπου η ερ­γαζομένη μητέρα είναι ούσιαστικά ύποχρεωμένη από τον τρόπο ζωής και εργασίας να άφίση το βρέφος της. Μετά τον βρεφικό σταθμό, έρχεται ο παιδικός κήπος και το νηπιαγωγείο. Στα ιδρύματα αυτά το παιδί δεν είναι πια το επίκεντρο της προσοχής της οικογενείας, αλλά το νούμερο 5 ή 12, που δικαιούται το 1 /40 ή το 1 /50 της προσοχής που δίδει η βρεφοκόμος στην ομάδα. Έτσι, από τά πρώτα του βήματα ό άνθρωπος ύποβάλλεται στην συνεχή επίδρασι του Κ. Κ. που τον μαθαί­νει να ζη σαν μέλος μιας Μάζας, σαν εξάρτημα ενός τεραστίου μηχανισμού, σαν μόριο ενός παμμεγίστου οργανισμού. Το έργο της μαζοποιήσεως συνεχίζεται μετά το σχολείο, με τις οργανώσεις της νεολαίας, με τις πολλές και διάφορες ειδικές οργανώσεις και φυσικά με το Κ. Κ. ([2]).

Στο κομμουνιστικό κράτος ο άνθρωπος δεν μένει ποτέ μόνος του. Δεν υπάρχει κανείς που να μην ανήκει κάπου. Όλοι είναι εντεταγμένοι σε κάποια οργάνωσι που ελέγχεται οπωσδήποτε από το κομμουνιστικό κράτος. Στην Κομσομόλ ή στην όργάνωσι των γυναικών, στο κολχόζ ή στην όργάνωσι της γειτονίας ή και της πολυκατοικίας στην οποία μένει, στο Κόμμα ή σε κάποιο «σύνδεσμο». Έξ άλλου, το κρά­τος, ορίζει στον κάθενα το επάγγελμα που θα κάνη, τον εκπαιδεύει ανά­λογα και μετά του δίνει δουλειά, όρίζοντάς του τον τόπο, το είδος, τις συνθήκες και την αμοιβή της εργασίας του.

Το ολοκληρωτικό κομμουνιστικό κράτος, καθορίζει στον κάθε πολίτη τι θα διαβάση, τι θα δη στον κινηματογράφο και στο θέατρο, τι θα ακούση άπό το ραδιόφωνο, με τι είδους μουσική θα χορέψη. Γιατί, αυτό, είναι ο μοναδικός ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείων, έκδοτικών οίκων, κινηματογρα­φικών στούντιο, αιθουσών προβολής και παραστάσεων, ραδιοφωνικών σταθμών, κέντρων διασκεδάσεως. Και επί πλέον, αυτός είναι και ο γενι­κός λογοκριτής! Είναι ο μοναδικός εκδότης, βιβλιοπώλης, κινη­ματογραφικός παραγωγός, θιασάρχης.