Φαινόμενο placebo: Είναι η πίστη το πιο ισχυρό φάρμακο;

Φαινόμενο placebo: Είναι η πίστη το πιο ισχυρό φάρμακο;
Πολλές φορές, στην ιατρική έρευνα, προκειμένου να ελεγθεί η αποτελεσματικότητα ενός καινούριου φαρμάκου για μια συγκεκριμένη πάθηση, ταυτόχρονα με την χορήγηση σε ομάδες εθελοντών του πραγματικού φαρμάκου, χορηγείται σε κάποια άλλη ομάδα εθελοντών ένα ψεύτικο φαρμακευτικό σκεύασμα, το οποίο δεν περιέχει ενεργές ουσίες (placebo).Στα κλασσικά πειράματα, οι ασθενείς της μίας ομάδας λαμβάνουν το ανενεργό χάπι για το οποίο έχουν ενημερωθεί ότι δύναται να βελτιώσει τα συμπτώματα τους, χωρίς όμως να τους αποκαλυφθεί ότι το χάπι είναι ανενεργό και δεν περιέχει καμμία θεραπευτική ουσία.

Η άλλη ομάδα λαμβάνει κανονικά το φαρμακευτικό σκεύασμα που είναι υπό δοκιμή.

Το αξιοθαύμαστο της υπόθεσης είναι ότι συχνά, το ψεύτικο χάπι αποδεικνύεται εξίσου αποτελεσματικό στη θεραπεία μιας πάθησης όπως και το πραγματικό χάπι. Πάμπολλες μελέτες των τελευταίων δεκαετιών, αποδεικνύουν ότι οι ψεύτικες αυτές θεραπείες έχουν βοηθήσει ασθενείς με πόνο, στη βελτίωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης,του άγχους, της νόσου Πάρκινσον και διάφορες λοιμώξεις.

Σε μία πρόσφατη μελέτη (1), οι ερευνητές συγκέντρωσαν και ανέλυσαν στοιχεία από την Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών SSRI (αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης). Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν είναι ότι οι διαφορές μεταξύ των αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων και των placebo ήταν πολύ μικρές για να είναι κλινικά σημαντικές εκτός από τις περιπτώσεις εκείνες ασθενών οι οποίοι είχαν πολύ σοβαρές μορφές κατάθλιψης. Εκ πρώτης όψεως, το εύρημα αυτό μπορεί να παρερμηνευτεί ως ένδειξη ότι τα αντικαταθλιπτικά δεν έχουν καμμία δραστικότητα. Αυτό όμως που είναι το ενδιαφέρον, , είναι η δύναμη των πεποιθήσεων , της υποβολής και εν γένει της πίστης στην πορεία της θεραπείας. Τελικά, όπως φαίνεται ο νούς μας έχει πραγματική επιρροή στο σώμα και αυτό πλέον είναι κάτι που αποδεικνύεται επιστημονικά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βελτίωση αυτή των συμπτωμάτων δεν είναι απλά μια υποκειμενική εντύπωση των θεραπευόμενων μιας και έχει πλέον ερευνητικά αποδειχθεί οτι το placebo αλλάζει την εγκεφαλική δραστηριότητα με τον ίδιο τρόπο που την αλλάζουν τα φάρμακα (απλά σε διαφορετικές περιοχές). Ερευνητές στο UCLA (2), εξέτασαν με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα 51 αθενείς που είχαν είτε δεχτεί θεραπεία placebo είτε με αντικαταθλιπτικά και βρήκαν ότι οι πρώτοι επέδειξαν αυξημένη δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου ενώ οι δεύτεροι έδειξαν μειωμένη δραστηριότητα στην περιοχή αυτή. Ο προμετωπιαίος φλοιός συνδέεται με γνωσιακές διαδικασίες όπως η μνήμη, η επεξεργασία πληροφοριών, η οργάνωση της συμπεριφοράς και η προσοχή. Η έρευνα αυτή όχι μόνο απέδειξε για μια ακόμη φορά την απότελεσματικότητα του placebo στην κατάθλιψη, αλλά ότι το φαινόμενο αυτό αλλάζει ακόμη και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου μας.

Ενώ το placebo μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ενόχληση στις κλινικές δοκιμές, είναι γεγονός ότι είναι ένα φαινόμενο με συνεχή παρουσία σε όλες τις θεραπείες. Κάποιοι ερευνητές προτείνουν ότι συναντάται συχνότερα σε συγκεκριμένες παθήσεις όπως στον πόνο, το πρήξιμο,τα στομαχικά έλκη, την κατάθλιψη και το άγχος.

Συγκεκριμένα όσον αφορά στον πόνο, συμβαίνει κάτι παράδοξο : η αναλγητική δράση του placebo αυξάνεται όσο αυξάνεται και η σοβαρότητα του πόνου.Μια μελέτη(3) έδειξε ότι η χορήγηση ορού σε ασθενείς σε μετεγχειρητικό στάδιο είχε τις ίδιες αναλγητικές ιδιότητες όπως 6-8 mg μορφίνης(αφού βέβαια τους είχαν πεί ότι η ένεση ορού ήταν ισχυρό αναλγητικό).

Σε αντίθεση όμως με αυτό που θα περίμενε κανείς καθώς και με τα κλασσικά πειράματα, νέες μελέτες δείχνουν ότι «το ψεύτικο χάπι» συνεχίζει να επιδρά θετικά στη θεραπεία ακόμα κι όταν οι ασθενείς γνωρίζουν ότι είναι ανενεργό!

Συγκεκριμένα, ο καθηγητής Ted Kaptchuk (Harvard Medical School) θέλοντας να μελετήσει τα όρια του placebo (4),χώρισε 80 άτομα που έπασχαν από Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου σε δύο ομάδες: η μία δεν έλαβε καμμία θεραπεία ενώ η άλλη έπρεπε να παίρνει ψεύτικα χάπια δύο φορές την ημέρα. Οι γιατροί εξήγησαν ξεκάθαρα στη δεύτερη ομάδα, ότι τα χάπια που θα έπαιρναν ήταν ανενεργά, σαν «χαπάκια από ζάχαρη», τα οποία σύμφωνα με κλινικές μελέτες είχαν αποδειδεγμένα βελτιώσει τα συμπτώματα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου μέσω της ολιστικής διαδικασίας αυτο-ίασης (σώμα-πνεύμα). Τα αποτελέσματα έδειξαν, ότι τα ψεύτικα χάπια ήταν πιο αποτελεσματικά στη θεραπεία του συνδρόμου από την μη-θεραπεία.

Εάν λοιπόν, το ψεύτικο χάπι συνεχίζει να είναι αποτελεσματικό ακόμα κι όταν οι ασθενείς γνωρίζουν ότι είναι ανενεργό, ίσως να μην προέρχεται μόνο από την συνειδητή πίστη ότι ένα φάρμακο είναι θεραπευτικό αλλά και από ασυνείδητους συνειρμούς μεταξύ της ανάρρωσης και της εμπειρίας της ιατρικής παρακολούθησης . Με άλλα λόγια, «η ιατρική τελετουργία», ίσως να είναι ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας της θεραπείας.

Όποιοι και να είναι οι λόγοι που δημιουργούν το placebo, φαίνεται πώς είναι ένα πολύ ισχυρό φάρμακο και μια ένδειξη ότι η αυτο-θεραπεία είναι μια εκδοχή πραγματική και όχι βγαλμένη από τα παραμύθια. Ο νούς μας έχει αξιοσημείωτη επίδραση στο ανασοσοποιητικό σύστημα και η ακριβής σχέση μεταξύ ψυχολογικών διεργασιών και ασθενειών μελετάται από τον κλάδο της ψυχοανασολογίας.Εάν λοιπόν το στρές μπορεί να επιδεινώσει ή να κάνει μια ασθένεια να εμφανιστεί, με τον ίδιο τρόπο, η σκέψη ότι δεχόμαστε μια αποτελεσματική θεραπεία, ότι η κατάσταση μας είναι αναστρέψιμη, ότι «κάποιος ξέρει καλύτερα από εμάς» , ίσως μειώνει το άγχος για την κατάσταση μας και αυξάνει τις θετικές μας πεποιθήσεις και συναισθήματα για την έκβαση της θεραπείας. Βιώνοντας λιγότερο άγχος, ο οργανισμός μπορεί ευκολότερα να επαναδιοργανωθεί και αξιοποιήσει την έμφυτη του ικανότητα για αυτοθεραπεία.

1. Kirsch, I., Deacon, B.J., Huedo-Medina, T.B., Scoboria, A., Moore, T.J., et al. (2008). Initial Severity and Antidepressant Benefits: A Meta-Analysis of Data Submitted to the Food and Drug Administration. PLoS Med 5(2).

2. Leuchter, A.F., et al., (2002). «Changes in brain function of depressed subjects during treatment with placebo» Journal of Psychiatry, 159(1):122-129,

3. Levine, J.D, Gordon, N.C, Smith, R., Fields, H.L, (1981). Analgesic responses to morphine and placebo in individuals with postoperative pain . Pain 10 (3): 379–89.

4. Kaptchuk, T.J, Friedlander , E., , Kelley, J.M., Sanchez, M.N, Kokkotou, E., (2010). Placebos without Deception: A Randomized Controlled Trial in Irritable Bowel Syndrome. PLoS ONE 5(12).

boro.gr