Η δημιουργική(;) μας καταστροφή..

Αυτές οι ιστορικές περίοδοι των ραγδαίων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, διευρύνοντας τον ορισμό του Σουμπέτερ, ως περίοδοι «δημιουργικής καταστροφής», με την έννοια ότι καταστρέφονται ταχύτατα οι παλιές κοινωνικές και οικονομικές δομές και στη θέση τους δημιουργούνται νέες, συνήθως περισσότερο αποτελεσματικές για την ανάπτυξη και την ευημερία μιας χώρας.

Στη διάρκεια αυτών των αλλαγών προφανώς υπάρχουν κοινωνικά στρώματα που υποφέρουν και άλλα που επωφελούνται. Η νέα ισορροπία μπορεί να αποδειχθεί κοινωνικά επωφελής, αν εξασφαλίζει τελικά περισσότερη ευημερία στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, πράγμα που εξαρτάται από ένα μεγάλο πλήθος παραγόντων.

Η κοινωνικά επωφελής έκβαση της διαδικασίας της «δημιουργικής καταστροφής» δεν εξαρτάται από την προέλευση των πιέσεων, δηλαδή αν οι πιέσεις προέρχονται κυρίως από εσωτερικές διεργασίες ή κυρίως από εξωτερικούς καταναγκασμούς. Εξάλλου, για τις χώρες που ανήκουν στην Ε.Ε. και μάλιστα στην ευρωζώνη, όπως η χώρα μας, οι αιτίες των πιέσεων για αλλαγές είναι συχνά σύνθετες. Η οικονομία και κοινωνία μιας χώρας-μέλους της ευρωζώνης είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με τις άλλες κοινωνίες και οικονομίες των άλλων χωρών-μελών, ώστε η προέλευση των πιέσεων να μην μπορεί εύκολα να διακριθεί.

Η νέα κοινωνική ισορροπία που προκύπτει ως αποτέλεσμα «δημιουργικής καταστροφής» εξαρτάται, μεταξύ άλλων, κυρίως από την κατεύθυνση των αλλαγών, από τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται, από τον τρόπο που οργανώνονται, από την ταχύτητα που επιχειρούνται, από την ωριμότητά τους και από τον ιδεολογικό χρωματισμό του πολιτικού φορέα που τις πραγματοποιεί.

Στη χώρα μας έχει ξεκινήσει μια αργόσυρτη διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής» ήδη από την ένταξη μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση πριν από τριάντα χρόνια. Η διαδικασία αυτή έχει ονομαστεί με διαφορετικά ονόματα: «δημοκρατική αλλαγή» στη δεκαετία του ’80, «εκσυγχρονισμός» στη δεκαετία του ’90, «επανίδρυση του κράτους» στη δεκαετία του 2000. Η κατεύθυνση των αλλαγών στην οικονομία και την κοινωνία ήταν πάντοτε λιγότερο ή περισσότερο στραμμένη προς τον εξευρωπαϊσμό των οικονομικών και κοινωνικών δομών της χώρας, με την έννοια της προσέγγισης προς την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Οι αιτίες των αλλαγών αυτών ήταν τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές. Αναλαμβάνονταν ή και υποστηρίζονταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, όμως η εσωτερική πίεση δεν ήταν αρκετά ισχυρή ούτε υπήρχε «σκληρός» εξωτερικός καταναγκασμός. Ετσι, οι «πιέσεις» δεν ήταν αρκετές για να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές ώστε η χώρα να συγχρονίσει το βήμα της με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Ιδιαίτερα μάλιστα τα τελευταία χρόνια, όπου οι ανάγκες προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας στις συνθήκες που επικρατούσαν στις ισχυρές χώρες της ευρωζώνης ήταν επιτακτική, η υποστήριξη των αλλαγών από την προηγούμενη κυβέρνηση ήταν αναιμική, ενώ και οι εξωτερικές πιέσεις από την Ε.Ε. είχαν σχεδόν αδρανήσει.

*Άρθρο του κ.Ν.Μαραβέγια, Καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.