Αλήθειες για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, από τον συντονιστή της επιχείρησης Κρις Γουντχάουζ

Γράφει ο Χρήστος Μαντζιάρης

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 υπήρξε μια από τις σημαντικότερες επιτυχείς επιχειρήσεις Ελλήνων και συμμάχων εναντίον των ναζί Γερμανών. Η επιχείρηση είχε την κωδική ονομασία “Oreration Harlingk” (Επιχείρηση Χάρλινγκ). Συντονιστές της επιχείρησης ήταν ο άγγλος Συνταγματάρχης Edmund Charles Wolf Myers, ο οποίος είναι γνωστός ως Eddie Myers (Έντυ Μάϋερς) και ο Ταγματάρχης και Βαρόνος Christopher Montaque Woodhouse γνωστός ως Chris Woodhouse (Κρις Γουντχάουζ), ο οποίος μιλούσε άπταιστα ελληνικά.

Ο Κρις Γουντχάουζ είχε έρθει στην Ελλάδα και έδωσε διάλεξη στο ξενοδοχείο Holiday Inn, στην Αθήνα, στις 31 Οκτωβρίου 1984 με θέμα: Ο ιστορικός ρόλος της Εθνικής αντίστασης. Η ομιλία του ήταν μεγάλης ιστορικής σημασίας. Στην εκδήλωση είχαν παραστεί τότε ο τ. Πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο τ. Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Ε. Αβέρωφ, πολλοί βουλευτές, εκπρόσωποι του πνευματικού κόσμου, πρώην αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, αρκετοί από τους οποίους συμμετείχαν στην επιχείρηση, και πλήθος κόσμου.

Αναφορικά για της ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, ο Κρις Γουντχάουζ, είπε ότι η επιχείρηση Χάρλιγκ είχε αρχίσει στις 30 Σεπτεμβρίου όταν ήλθαν 8 Βρετανοί αλεξιπτωτιστές στην Γκιώνα, με σκοπό να ολοκληρώσουν την επιχείρηση με την βοήθεια Ελλήνων ανταρτών.

Οι Μάϋερς και Γουντχάζουν έπεσαν σε διαφορετικά σημεία και ενώθηκαν αργότερα. Είπε ο Γουντχάζουν στην διάλεξή του συγκεκριμένα:

«Ο Μάϋερς κι’ εγώ βρήκαμε ο ένας τον άλλο λίγες μέρες αργότερα. Αλλά που θα βρίσκαμε τους αντάρτες; Ξαφνικά, ο Καραλίβανος μας μίλησε για έναν αρχηγό ανταρτών, ονομαζόμενο Άρη Βελουχιώτη, που είχε εκατό ενόπλους άνδρες κάπου στην περιοχή· (ενν. Γκιώνα) αλλά ο Καραλίβανος είπε ότι δεν ήξερε που βρισκόντουσαν. Αυτό, βέβαια, ήταν αναληθές, γιατί ο Καραλίβανος ήταν, όπως αργότερα μάθαμε, μέλος του ΕΛΑΣ, υπό τις διαταγές του Άρη. Ακόμα και αν ο Καραλίβανος δεν πληροφόρησε αμέσως τον Άρη για την άφιξή μας, ο Άρης θα πρέπει να έμαθε γι’ αυτήν σε λίγες ημέρες, Όλος ο κόσμος, μπορούμε να πούμε, ήξερε για την άφιξή μας, ακόμα και οι Ιταλικές φρουρές, οι οποίες εξαπέλυσαν συχνές περιπολίες για να μας βρουν».

Σε άλλο σημείο είπε για τον Καραλίβανο ο Γουντχάουζ:

«Ο Καραλίβανος αποδείχτηκε ότι ήταν όχι Ταγματάρχης αλλά ένας ληστής μισο-μεταμορφωμένος σε αντάρτη, που δεν είχε περισσότερους από μισή δωδεκάδα οπλισμένους άντρες μαζί του».

Συνεχίζω τα λεγόμενα του Γουντχάουζ, σχετικά με την αναζήτηση ελλήνων συνεργατών:

«Ένα άλλο περιστατικό, στις αρχές Οκρωβρίου (σημ. 1942) επιβεβαίωσε τη γνώμη ότι οι ηγέτες της αριστερής Αντίστασης ήξεραν για την άφιξή μας, εντελώς ανεξάρτητα από τον Άρη. Είχα ο ίδιος κατέβει στην Άμφισσα ψάχνοντας για επαφές με την Αντίσταση. Στις 6 του μηνός συνάντησα κοντά στην Άμφισσα έναν άνθρωπο από την Αθήνα, που ήταν φανερό ότι ανήκε σε μια μυστική οργάνωση, μα που δεν ήθελε να μου πει τ’ όνομά του ή το όνομα της οργανώσεώς του. Το μόνο που μπορούσε να μου πει ήταν ότι ο Σεφεριάδης βρισκόταν στα χέρια του εχθρού. Ρώτησα για αντάρτικες ομάδες. Δεν ήξερε για καμιά απ’ αυτές. Ρώτησα για τον Ζέρβα, αλλά το όνομα αυτό φάνηκε να τον δυσαρεστεί. Αποφάσισα να διακινδυνεύσω να του ειπώ τα πάντα για τις προθέσεις μας και τον παρεκάλεσα να μας βρει μερικούς αντάρτες. Είπε ότι θα έκανε ότι μπορούσε. Το όνομά του, όπως αργότερα έμαθα, ήταν Νίκος Καρβούνης, και ήταν ανώτερο στέλεχος του ΕΑΜ. Αλλά, μέχρι εκείνη την ημέρα, και για αρκετές εβδομάδες κατόπιν, δεν είχα ποτέ ακούσει για το ΕΑΜ ή τον ΕΛΑΣ».

Μερικές εβδομάδες αργότερα, συνεχίζοντας την αναζήτηση για Έλληνες αντάρτες, ο Γουντχάουζ είχε πει:

«Δεν είχα ιδέα τι έκαναν ο Άρης Βελουχιώτης ή ο Νίκος Καρβούνης κατά την διάρκεια αυτών των εβδομάδων, ήταν, όμως, φανερό ότι το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ δεν ενδιαφερόντουσαν να μας βοηθήσουν. Το τονίζω αυτό γιατί ξέρω ότι έχει αναπτυχθεί ένας μύθος μεταξύ των Ελλήνων της νεότερης γενεάς, ότι η πρωτοβουλία για την επιχείρηση του Γοργοποτάμου προήλθε από τον Άρη και τον ΕΛΑΣ. Έφτασα ακόμη να διαβάσω στον κομμουνιστικό τύπο, ότι η Βρετανική ομάδα, με επιμονή δική μου, σκόπιμα απέφυγε κάθε επαφή με τον ΕΛΑΣ ως ότου μπορέσουμε πρώτα να βρούμε τον Ζέρβα. Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο: Ο Άρης αποφάσισε τελικά να μας βοηθήσει μόνο και μόνο επειδή βρήκαμε τον Ζέρβα».

«… Το ιστορικό γεγονός, που θέλω να τονίσω, είναι ότι χωρίς τον Ζέρβα, η επιχείρηση δεν θα μπορούσε ποτέ να πραγματοποιηθεί. Ο Άρης δεν είχε ενδιαφέρον για τη στρατηγική του συμμαχικού Γενικού Στρατηγείου στη Βόρειο Αφρική. Αν είχε, θα είχε πάρει επαφή μαζί μας έξι εβδομάδες νωρίτερα. Αποφάσισε να έλθει μαζί μας την τελευταία στιγμή, απλώς και μόνο επειδή είδε ότι θα ήταν βλαβερό για τον ΕΛΑΣ αν έμενε απ’ έξω».

Αφού ο Γουντχάζουζ ανέφερε τα γεγονότα της ανατίναξης της γέφυρα του Γοργοποτάμου, συνέχισε:

«Υπάρχει ένας άλλος μύθος γύρω από τον Γοργοπόταμο, που πρέπει ν’ ανασκευασθεί. Έχει υποστηριχθεί, ότι ό Άρης μόνος του επέλεξε τον Γοργοπόταμο για στόχο και ότι κατέστρωσε μόνος του το σχέδιο της επιθέσεως. Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Ο Μάϋερς είχε επιλέξει τον Γοργοπόταμο ως στόχο, έπειτα από μια προσωπική αναγνώριση επί τόπου, πριν ακόμα ξεκινήσω για να βρω τον Ζέρβα. Ο Μάϋερς, επίσης, κατέστρωσε το σχέδιο της επιθέσεως, το οποίο περιέγραψε στον Ζέρβα μόλις συναντήθηκαν, δηλαδή την προηγουμένη, από την άφιξη του Άρη, μέρα. Ο Ζέρβας αμέσως αποδέχθηκε το σχέδιο και ανέλαβε τη διοίκηση της επιχειρήσεως. Όταν έφθασε ο Άρης, κι αυτός, επίσης, συμφώνησε με το σχέδιο και αποδέχθηκε τον Ζέρβα ως γενικό αρχηγό».

«… Μνημονεύω τα γεγονότα αυτά, για να τονίσω ένα ιδιαίτερο σημείο. Οι οργανώσεις που αποκαλώ εθνικιστικές, όπως ο ΕΔΕΣ υπό τον Ζέρβα και η ΕΚΚΑ υπό τον Ψαρρό, είχαν δικές τους χωριστές πολιτικές για μια δημοκρατική Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Αλλά οι πολιτικές αυτές ήταν δευτερεύουσες εμπρός στον πρωταρχικό σκοπό του να νικήσουν τους Γερμανούς. Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ ήταν, επίσης, οργανώσεις αποφασισμένες να νικήσουν τους Γερμανούς, αλλά γι’ αυτές, η νίκη κατά των Γερμανών ήταν δευτερεύουσα εμπρός στον πρωταρχικό σκοπό τους να πραγματοποιήσουν μια μεταπολεμική επανάσταση στην Ελλάδα.

»Αυτό δεν είναι δική μου εκτίμηση. Έχει δηλωθεί ξεκάθαρα από τον Θανάση Χατζή, τον πρώην Γενικό Γραμματέα του ΕΑΜ, σε μια συνέντευξη προς την Ελληνική Υπηρεσία του BBC, το 1976. Ιδού τα λόγια του: Το εαμικό κίνημα ήταν ΛΑΪΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Είχε, δηλαδή, ουσιαστική διαφορά από τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, που έκαναν μόνο αντίσταση και άφηναν τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της Χώρας και του λαού να αντιμετωπισθούν και να λυθούν μεταπολεμικά. Ο Χατζής είπε, παρακάτω: Ο λαός (εννοώντας το ΚΚΕ) υψώθηκε σε καθοριστική δύναμη όλων των άμεσων και μεταπολεμικών εξελίξεων στην Ελλάδα και έκανε μια από τις πιο απειλητικές προειδοποιήσεις που δοκίμασε στην ιστορία της η αστική τάξη για την ύπαρξη του καπιταλιστικού καθεστώτος».

Αυτά τα σαφή, συλλεκτικά και πολύ σημαντικά ειπώθηκαν από τον Κρις Γουντχάουζ στην Αθήνα, από τα οποία φαίνεται ο πραγματικός ρόλος και σκοπός των διαφόρων αντάρτικων ομάδων.

Χρήστος Μαντζιάρης