ΟΙ TΡΕΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΤΟ ΤΡΙΑΔΙΚΟ ΘΕΟ

TO ΣΥΓΚΕΛΡΙΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΑ ΩΣ ΠΕΡΑ ΕΚΤΟΣ ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΥ.Ο ΘΕΟΣ ΔΕΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ,ΑΛΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ.Η ΟΥΣΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΩΣ,ΦΩΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ.

Η απάντηση του Γνωστικισμού ήταν ότι ο Θεός δεν δημιούργησε αυτόν τον κόσμο. Το ενδιαφέρον του Γνωστικισμού ήταν να διατηρήσει την υπερβατικότητα, να διατηρήσει την καθαρότητα, την αθωότητα του Θεού απ’ όλο αυτό το κακό που υπάρχει στον κόσμο. Έτσι έφτασε στο σημείο να υποστηρίζει ότι ο κόσμος αυτός δεν δημιουργήθηκε από τον Θεό, αλλά είναι δημιούργημα ενός όντος τ’ οποίο ονόμαζε Δημιουργό σ’ αντίθεση με τον Θεό Πατέρα. Αυτός ο Δημιουργός είναι ένας απ’ τους κατώτερους αιώνες, όπως τους ονόμαζαν, στην ιεραρχία που συνδέει τον κόσμο με τον Θεό, μια που ο Θεός είναι υπερβατικός και μακριά από τον κόσμο. Συνδέεται όμως με τον κόσμο διαμέσου μιας ιεραρχίας αιώνων. Ο τελευταίος είναι ο Δημιουργός που έφτιαξε τον κόσμο. Συνεπώς, δεν είναι δημιουργός του κόσμου ο Θεός ο ίδιος, ο Θεός Πατήρ.

Τον Γνωστικισμό τον πολέμησε η Εκκλησία και κατ’ εξοχήν ο μεγάλος θεολόγος της εποχής εκείνης, ο Ειρηναίος, ο οποίος πήρε την αντίθετη θέση, ότι δηλαδή ο Θεός ο Ίδιος, ο Θεός Πατήρ δημιούργησε τον κόσμο.

Έτσι έφερε σε άμεση σχέση τον Θεό με τον κόσμο. Γιατί το Σύμβολο της Πίστεως λέει σαφώς ότι: “Πιστεύω εις έναν Θεό Πατέρα Παντοκράτορα, ποιητήν ορατών τε πάντων και αοράτων”. Ο Πατήρ ποιητής. Όχι ο Θεός, αλλά ο Πατήρ ο Ίδιος. Αυτή η άμεση εμπλοκή του Θεού Πατρός στη δημιουργία του κόσμου ήταν η απάντηση στο Γνωστικισμό. Τα κίνητρα που οδήγησαν την εκκλησία στο να πάρει αυτή τη θέση στο άμεσο της εμπλοκής του Θεού είναι κυρίως τα εξής: Αν δεχόταν η εκκλησία ότι ο Θεός δεν είχε καμιά ανάμιξη στη δημιουργία του κόσμου, πρώτα ετίθετο σε αμφισβήτηση η Παντοδυναμία του Θεού. Ο Θεός δεν ήταν σε θέση να φτιάξει αυτό τον κόσμο. Αλλά όχι τόσο πολύ η παντοδυναμία, όσο η αγάπη του Θεού, γιατί σήμαινε ότι ο Θεός δεν έχει σχέση προσωπική με τον κόσμο. Και σε τελική ανάλυση ετίθετο το θέμα αν αυτός ο κόσμος μπορεί ν’ απαλλαγεί από το κακό, αν είναι μέσα στη φύση του το κακό. Το κακό είναι κάτι το επίκτητο και δεν είναι στοιχείο της φύσεως. Εφόσον έπαιρνε την άποψη η Εκκλησία ότι ο Θεός ο Ίδιος δημιούργησε τον κόσμο, έπαιρνε αυτομάτως τη θέση ότι ο κόσμος δεν είναι στη φύση του κακός.

Αλλά η φροντίδα και η αγωνία του Γνωστικισμού να εξηγήσει το κακό και η προσπάθειά του να μην αποδώσει το κακό στον Θεό, αυτό δημιουργούσε το ερώτημα πώς ήλθε το κακό. Και η απάντηση βέβαια ήταν ότι το κακό έρχεται από την ελευθερία του ανθρώπου, την ελευθερία του κτιστού, των δημιουργημάτων. Επειδή δόθηκε αυτή η ελευθερία εμφανίσθηκε το κακό. Ο κόσμος λοιπόν, δεν είναι κακός. Ο Θεός έχει σχέση προσωπική με τον κόσμο και έχει και δύναμη, είναι παντοδύναμος. Συγχρόνως είναι και Παντοκράτωρ, όπως λέγει το Σύμβολο της Πίστεως. Αυτός δηλαδή που “κρατεί επί πάντων”, έχει την εξουσία επί πάντων, ή κατά μια άλλη ερμηνεία του “Παντοκράτωρ”, κρατεί στα χέρια του όλο τον κόσμο.

Έχουμε έναν Θεό που έχει σχέση και με τη δημιουργία. Έναν Θεό που δημιουργεί κάτι εκτός του εαυτού Του. Αυτό όμως εκτός από τον κίνδυνο ν’ αποδοθεί το κακό στον Θεό, ο οποίος κίνδυνος αποφεύγεται με την ελευθερία του ανθρώπου, εγκυμονεί έναν άλλο κίνδυνο, τον κίνδυνο να θεωρηθεί ο κόσμος σαν μια προέκταση του Θεού, δηλ. να θεωρηθεί ο κόσμος σαν κάτι που ο Θεός το είχε μέσα Του και το έβγαλε στην επιφάνεια. αυτή η αντίληψη κυκλοφορούσε επίσης εξ ίσου με τον Γνωστικισμό στο πολιτιστικό κλίμα της εποχής εκείνης και η Εκκλησία διατυπώνοντας το δόγμα της δημιουργίας έλαβε υπ’ όψιν της και αυτήν, η οποία ήταν αντίθετη της αντιλήψεως του Γνωστικισμού. Ο Γνωστικισμός χώριζε τον Θεό από τον κόσμο ενώ η παραπάνω αντίληψη ένωνε τον Θεό με τον κόσμο τόσο πολύ που δεν μπορούσε να θεωρηθεί ο Θεός χωρίς τον κόσμο. Η αντίληψη αυτή πήγαζε από τον Πλάτωνα και τις ιδέες περί της δημιουργίας που είχε ο Πλάτωνας και διαμορφώθηκε τελικά την εποχή αυτή που εμφανίζεται το Σύμβολο της Πίστεως. Διατυπώθηκε κάτω από την επίδραση ενός μεγάλου πλατωνιστή της εποχής εκείνης, του Φίλωνα του Ιουδαίου.

Θα πρέπει λοιπόν να δούμε τις αντιλήψεις αυτές περί δημιουργίας και σε αντίθεση μ’ αυτές, να δούμε την χριστιανική αντίληψη. Ο Πλάτωνας αφιέρωσε ένα έργο του, τον “Τίμαιο”, στο θέμα της δημιουργίας του κόσμου. Αυτό που φαίνεται ότι προκάλεσε τον Πλάτωνα στο να γράψει εκτενώς για το θέμα περί δημιουργίας, ήταν οι αντιλήψεις που υπήρχαν την εποχή εκείνη και καλλιεργούνταν από τους φιλοσόφους της εποχής εκείνης, σύμφωνα με τις οποίες ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από κανέναν άλλο. Ήταν ένα τυχαίο συμβάν. Όταν λέμε τυχαίο, εννοούμε, ή τυχαίο όπως έλεγαν οι Επικούριοι, ή ότι οι νόμοι της φύσεως είναι ο ίδιος ο Θεός. Δεν μπορούμε να πούμε για τον Θεό τίποτε πέρα απ’ αυτό που η ίδια φύση περιέχει μέσα της σαν λογική και συνεκτική δύναμη. Οι λεγόμενοι φυσιολόγοι που ξεκινούσαν από τον Παρμενίδη και τον Ηράκλειτο και όλους αυτούς, αποτελούσαν θα λέγαμε τους αντιπάλους του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας πίστευε ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από κάποιον τον οποίο ονόμαζε και Πατέρα. Πρόβλεπε μάλιστα στην “Πολιτεία” βαρύτατες ποινές για τους αθέους. Αντίθετα, δεχόταν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό. Ήταν συνεπώς, (γι’ αυτό και πολλοί Χριστιανοί σαγηνεύτηκαν από τον Πλάτωνα), ο θεολόγος και πιστός της αρχαιότητας.

Αν διαβάσει κανείς τον “Τίμαιο” και τις αντιλήψεις του περί δημιουργίας, θα προσέξει ότι δεν είναι αυτό ακριβώς που θα ήθελαν οι Χριστιανοί να πούνε δημιουργία. Διότι ενώ έλεγε ο Πλάτων ότι τον κόσμο τον δημιούργησε ο Θεός, αυτό που εννοεί είναι ότι ο Θεός Πατήρ, ο Νους όπως τον ονομάζει, ενέργησε όπως ενεργεί ένας καλλιτέχνης, ένας τεχνίτης, ο οποίος παίρνει ύλη, έχει ιδέες στο μυαλό του, παίρνει και ένα καναβάτσο και εκεί πάνω βάζει αυτό που θέλει να δημιουργήσει. Και όπως περιγράφει την δημιουργία του κόσμου τον “Τίμαιο”, εμφανίζει πραγματικά τον Θεό να παίρνει ύλη, ιδέες που υπάρχουν και μέσα στον χώρο αυτό που λειτουργεί σαν ένα είδος καναβάτσου, να τοποθετεί τον κόσμο και ντου δίνει την ομορφιά και τον ρυθμό που έχει. Συνεπώς, ο Θεός δημιουργεί από προϋπάρχοντα στοιχεία, γι’ αυτό όπως λέγει ο Πλάτωνας στον “Τίμαιο”, ο κόσμος που δημιούργησε ο Θεός είναι ο καλύτερος που μπορούσαμε να έχουμε, αλλά δεν είναι ο τέλειος. Δεν μπορεί να είναι τέλειος γιατί ανθίστατο, όπως λέγει, και ο χώρος και η ύλη με τους νόμους που είχαν μέσα τους στην προσπάθεια του Δημιουργού να φτιάξει το τέλειο βάσει των ιδεών. Συνεπώς, ο Θεός έκανε ό,τι μπορούσε, μας έδωσε το καλύτερο που μπορούσε, ο κόσμος αυτός είναι ο καλύτερος που μνημονεύεται αλλά δεν είναι ο ιδεατός, ο τέλειος. Ο ιδεατός είναι ο κόσμος των ιδεών, που δεν είναι αυτός που βλέπουμε αλλά είναι ο απόλυτα τέλειος.

Ο Πλάτωνας και οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πολύ ευτυχείς που ζούσαν σ’ αυτό τον κόσμο. Υπήρχε όμως η τάση ν’ αποδοθεί το κακό στην ύλη και στους νόμους της ύλης, στους νόμους του χώρου, στους περιορισμούς του χώρου που αντιμάχονται τις ιδέες και συνεπώς αυτός ο κόσμος βρίσκεται σ’ ένα επίπεδο κατώτερο του ιδεατού κόσμου. Και όσο πάμε πιο κάτω προς την ύλη, τόσο πιο πολύ φεύγουμε από τον ωραίο κόσμο που ήθελε να δημιουργήσει ο Θεός και δεν τα κατάφερε λόγω των προβλημάτων που αναφέρθηκαν.

Όταν ο “Τίμαιος” που διαβαζόταν πάρα πολύ στην εποχή των Πατέρων, ιδιαίτερα στους πρώτους αιώνες, έφτασε στα χέρια του Φίλωνα, – ο οποίος ήθελε να συμβιβάσει, να συνθέσει με τον Πλάτωνα την πίστη του την Βιβλική, γιατί ήταν Ιουδαίος – κατάλαβε ότι υπάρχουν προβλήματα. Και το πρώτο που διατύπωσε ήταν ότι: όπως τον εμφανίζει ο Πλάτων τον Θεό, υπόκειται στην ανάγκη της ύλης. Προϋπάρχει η ύλη, και τη βρίσκει ο Θεός έτοιμη. Δημιουργείται έτσι το πρόβλημα ποιος δημιούργησε την ύλη. Ο Πλάτων δεν την θεωρεί δημιούργημα του Θεού, οπότε κάνει το βήμα ο Φίλων και τοποθετεί την ύλη σαν δημιούργημα του Θεού. Λέει ότι ο Θεός δημιούργησε την ύλη, και έτσι εξασφαλίζει την ελευθερία του Θεού έναντι της ύλης. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό το πρόβλημα για τον Πλάτωνα όπως είδαμε. Ήταν και το πρόβλημα των Ιδεών, γιατί για τον Πλάτωνα οι ιδέες ήταν επίσης προϋπάρχουσες και ο Θεός τις βρήκε. Οπότε θα έπρεπε ο Φίλων να λύσει και αυτό το πρόβλημα.

Η λύση που έδωσε ήταν ότι οι ιδέες είναι οι σκέψεις του ίδιου του Θεού. Δεν είναι πάνω από τον Θεό, αλλά είναι μέσα στον Θεό. Προσέξτε, οι ιδέες έχουν μεγάλη σημασία για τη δημιουργία, γιατί οι ιδέες είναι η σταθερή βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο κόσμος. Τα φαινόμενα είναι μεταβλητά. Ό,τι βλέπουμε στον κόσμο είναι μεταβλητό. Ο αρχαίος Έλληνας πάντα προβληματιζόταν. Ήθελε να ξεπεράσει τη φθορά και γι’ αυτό βρήκε διέξοδο στις ιδέες. Οι ιδέες είναι ακριβώς η αλήθεια αυτού του κόσμου. Εάν ένα τραπέζι είναι αληθινό και δεν είναι ψεύτικο, και είναι ψεύτικο διότι μεταβάλλεται και φεύγει, πρέπει να υπάρχει ένα αιώνιο τραπέζι. Εάν δεν υπάρχει, δεν υπάρχει τραπέζι ως αλήθεια. Συνεπώς, η ιδέα του τραπεζιού είναι απαραίτητη. Κάθε ον έχει την ιδέα, τον λόγο του, τον λόγο της υπάρξεως και αυτοί οι λόγοι των όντων, αυτές οι ιδέες που υποστηρίζουν τα όντα είναι ζήτημα σιγουριάς και ασφάλειας για τον αρχαίο Έλληνα. Αυτές οι ιδέες των όντων, για τον Πλάτωνα ήταν ανεξάρτητες από τον Θεό. Ο Θεός τις βρίσκει και τις χρησιμοποιεί. Πολλοί ταυτίζουν την ιδέα του αγαθού και την ιδέα του καλού, δηλαδή του ωραίου με τον Θεό στον Πλάτωνα. Αλλ’ αυτό είναι συζητήσιμο μεταξύ των ειδικών.

Ο Δημιουργός Θεός στο κείμενο του “Τίμαιου”, σαφώς δεν κείται υπεράνω των ιδεών αλλά κάτω από τις ιδέες, υπόκειται στις ιδέες, κάνει ό,τι οι ιδέες του επιβάλλουν. Π.χ. κάνει τον κόσμο σφαιρικό διότι δεν μπορούσε να μην τον κάνει σφαιρικό γιατί το σχήμα της σφαίρας είναι το ιδεώδες σχήμα για τον Πλάτωνα. Θα μπορούσε να τον κάνει τριγωνικό ή τετράγωνο, όμως οι γωνιές αυτές θα δημιουργούσαν προβλήματα ιδεώδους σχήματος. Η σφαίρα είναι το ιδεώδες σχήμα, γι’ αυτό ο Θεός δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά παρά να χρησιμοποιήσει το σφαιρικό σχήμα γιατί έπρεπε να κάνει ιδεατό κόσμο. Οι ιδέες λοιπόν, υποχρεώνουν τον Θεό να ενεργήσει κατ’ ένα τρόπο δημιουργίας ορισμένο, όπως και η ύλη από την άλλη μεριά τον υποχρεώνει να μην μπορεί να κάνει αυτό το ιδεώδες.

Ο Φίλων βλέπει ότι αυτά δεν ταιριάζουν με την ελευθερία του Θεού κατά κάποιο τρόπο και αλλοιώνει τον Πλατωνισμό μεταφέροντας ουσιαστικά τις ιδέες αυτές μέσα στο νου του Θεού και λέγοντας ότι ο κόσμος όλος με τις ιδέες του, τους λόγους των όντων, έχει το είναι, την ασφάλειά του μέσα στο νου του Θεού. Μ’ αυτό τον τρόπο νόμισε ότι έλυσε το πρόβλημα της ελευθερίας του Θεού έναντι των ιδεών, αλλά δημιούργησε ένα άλλο πρόβλημα. Πριν πούμε το πρόβλημα που δημιούργησε, θα πρέπει να πούμε ότι οι ιδέες του Φίλωνα επηρέασαν όλη τη φιλοσοφία της εποχής εκείνης και οδήγησαν στον Νεοπλατωνισμό ο οποίος δεχόταν τον κόσμο σαν μια απορροή από τον Ένα Θεό, δηλαδή μια προέκταση των ιδεών, των σκέψεων του Ενός στην πολλαπλότητα του κόσμου. Επηρέασαν όμως και τον Χριστιανισμό κυρίως στο πρόσωπο του Ωριγένη τα προβλήματα που δημιούργησε αυτή η άποψη. Τα προβλήματα τα βλέπουμε κυρίως αν κοιτάξουμε τον Ωριγένη προσεκτικά, επειδή υπάρχει αυτή η στενή σύνδεση μεταξύ των λόγων των όντων και του κόσμου των όντων που είναι στον Θεό και του κόσμου των όντων που είναι δημιουργημένα. Υπάρχει αυτή η στενή σχέση. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πάντοτε ότι ο κόσμος είναι αιώνιος και ότι οι λόγοι των όντων, οι ιδέες που στηρίζουν τον κόσμο είναι αιώνιες. Συνεπώς, με την μορφή την ιδεατή ο κόσμος είναι αιώνιος.

Ο Ωριγένης έχοντας ασπασθεί αυτή την άποψη του Φίλωνα, μίλησε για δυο μορφές δημιουργίας. Μια είναι η αιώνια δημιουργία, ότι ο Θεός αιώνια σκεπτόταν αυτό τον κόσμο με τους λόγους αυτών των όντων, οι οποίοι λόγοι συναντώνται στον έναν Λόγο, τον Υιό και Λόγο. Καθώς λοιπόν μέσα σ’ αυτό τον ένα Λόγο ο Θεός είχε τους λόγους όλων των όντων, δημιουργούσε αυτό τον κόσμο και ο κόσμος αυτός ήταν σ’ ένα αιώνιο επίπεδο παρών. Μετά εν χρόνω, αυτός ο κόσμος, όπως τον βλέπουμε σήμερα κυρίως με την υλική μορφή του, πήρε υπόσταση και υπάρχει αλλά αυτό είναι ένα δεύτερο στάδιο. Είναι ένα στάδιο το οποίο μάλλον είναι κατάπτωση από το πρώτο. Μέσα σ’ αυτή την αιώνια δημιουργία ο Ωριγένης έβλεπε και την δημιουργία των ψυχών. Κατά ένα τρόπο πλατωνικό οι ψυχές ήταν αιώνιες και το ευγενέστερο και σπουδαιότερο πράγμα που είχε η δημιουργία. Για τον Ωριγένη επίσης οι ψυχές ήταν αιώνιες σ’ αυτή την αιώνια δημιουργία συνδεδεμένες με τον κόσμο των ιδεών, συγχρόνως και τα άυλα πνεύματα, οι άγγελοι. Αλλά όταν αυτή η άυλη ιδεατή δημιουργία, ο κόσμος των ψυχών του Ωριγένη, πήρε σάρκα, πήρε υλική μορφή, την οποία έχουμε και σήμερα, τότε έπεσε ο κόσμος. Η πτώση είναι συνυφασμένη σχεδόν με την δημιουργία αυτού του κόσμου, του υλικού κόσμου. Αυτός ο υλικός κόσμος είναι ένα στάδιο στη δημιουργία, κατώτερο από τον πνευματικό κόσμο. Ο πνευματικός κόσμος των αγγέλων και των ψυχών, είναι αιώνιος, ενώ αυτός είναι φθαρτός. Επομένως, όταν μιλούμε για δημιουργία κατά τον Ωριγένη, αναπτύσσουμε θα έλεγε κανείς ολόκληρη πνευματικότητα γιατί μιλούμε πλέον για την δημιουργία αυτή την ειδική σαν κάτι που χρειάζεται κάθαρση από την ύλη. Μιλούμε για το σώμα σαν μια φυλακή της ψυχής. Και επομένως, απελευθέρωση, σωτηρία του ανθρώπου, σημαίνει απαλλαγή από την ύλη, από το σώμα. Σημαίνει επανεύρεση αυτής της αρχικής καταστάσεως, όπου οι ψυχές και τα πνεύματα ήταν απαλλαγμένα από την φθορά και από την ύλη. Αυτό επίσης συνεπάγεται την αντίληψη ότι ο ασώματος κόσμος, δηλαδή οι άγγελοι, είναι ποιοτικά ανώτεροι από τους σωματικούς, και συνεπώς ο άνθρωπος όταν μοιάζει στους αγγέλους, τότε πλησιάζει τον Θεό. Για να μοιάσει στους αγγέλους, πρέπει ν’ απαλλαγεί από κάθε τι το υλικό. Όσο απαλλάσσεται από την ύλη, τόσο πλησιάζει τον Θεό, τόσο λυτρώνεται από την ύλη. Με τον τρόπο αυτό ο Ωριγένης έκανε ένα βήμα πιο πέρα από τον Πλάτωνα προς τον Χριστιανισμό, αλλά ουσιαστικά παρέμεινε δεσμευμένος στις πλατωνικές αντιλήψεις.

Γιατί δημιουργεί προβλήματα; Το κύριο πρόβλημα που δημιουργεί αυτή η αντίληψη, ξεκινάει από τον Φίλωνα, και είναι ότι, ενώ φαίνεται ότι απελευθερώνει τον Θεό, στην ουσία Τον δεσμεύει! Γιατί κάνει τον κόσμο αιώνια παρόντα μέσα στη σκέψη του Θεού. Το ότι ο κόσμος είναι παρών μέσα στη σκέψη του Θεού με τη μορφή αυτών των λόγων, το ότι ο Θεός αιώνια δημιουργεί, αυτό σημαίνει ότι δίπλα στον Θεό, μέσα στον Θεό, υπάρχει κάτι άλλο, ένα άλλο εγώ του Θεού, το μη εγώ, το οποίο καθορίζει την ύπαρξη του Θεού. Δηλαδή ο Θεός είναι αδιανόητος χωρίς τον κόσμο και έτσι καταντούμε να λέμε ότι είναι αδύνατο να μιλήσουμε για τον θεό χωρίς να μιλούμε συγχρόνως και για τον κόσμο. Είναι αδύνατο να υπάρχει ο Θεός χωρίς συγχρόνως να υπάρχει ο χρόνος και ο κόσμος με κάποια μορφή όπως αυτή του ιδεατού κόσμου της αιώνιας δημιουργίας.

Αυτό δεσμεύει την ελευθερία του Θεού. Τη δεσμεύει οντολογικά και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα που δημιουργούν ο Φίλων και ο Ωριγένης. έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος ώστε η σχέση του θεού και του κόσμου να είναι μια σχέση θετική πως είδαμε στον Ειρηναίο, και να μην είναι σχέση αναγκαστική για τον Θεό. Δηλαδή ο κόσμος να μην υπάρχει γιατί δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, – γιατί ο Ίδιος ο Θεός τον έχει αιωνίως μέσα του,- αλλά να είναι δημιούργημα ελεύθερο.

Αυτό το εξέφρασαν οι Πατέρες αντιτιθέμενοι ακριβώς σ’ αυτές τις ιδέες τις πλατωνικές με την έννοια της δημιουργίας εκ του μηδενός. Ο κόσμος λοιπόν δεν είναι απλώς μόνο δημιούργημα του Ιδίου του Θεού, δεν είναι αρκετό αυτό να το πούμε εναντίον των Γνωστικών, αλλά πρέπει να πούμε ότι είναι και δημιούργημα εκ του μηδενός εναντίον των Πλατωνικών και Νεοπλατωνικών.

Οι θεόπτες, όπως φαίνεται και στην Αγία Γραφή, δεν έκαναν λόγο για το ότι ο Υιός και το Άγιον Πνεύμα είναι ομοούσιοι με τον Πατέρα, αλλά έλεγαν αυτό που έβλεπαν από την εμπειρία, ότι ο Λόγος και το Άγιον Πνεύμα έχουν την ίδια δόξα του Πατρός. Αυτό φαίνεται με την κλήση των πρώτων μαθητών, όπως περιγράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης.

«Πήγαν οι δύο μαθηταί στον Χριστό και Του λέγουν να τους δείξει πού μένει. Βέβαια, όταν ο Χριστός, μια ολόκληρη μέρα τους έδειχνε που μένει, αυτό δεν σημαίνει ότι τους έδειχνε το διαμέρισμά Του, αν έχει κουζίνα, καλοριφέρ κλπ. Ο τόπος που μένει ο Χριστός, είναι ο τόπος που μένει ο Θεός.

Τι απεκάλυπτε σε αυτούς ο Χριστός μια ολόκληρη μέρα; την διαμονή Του. Και ποια είναι η διαμονή Του; Η άκτιστη δόξα τού Πατρός. Αυτή είναι η διαμονή του Λόγου. Ο Λόγος και ο Πατήρ κατοικούν μέσα στην βασιλεία ή την άκτιστη δόξα».

«Μετά, έχουμε φανέρωση της δόξης στο όρος Θαβώρ, που οι τρεις πρόκριτοι Μαθηταί του Χριστού είδαν την βασιλεία ή την δόξα του Χριστού. Αυτή η αποκάλυψη, είναι αποκάλυψη της θεότητος του Χριστού, διότι κατά τους Πατέρες, η δόξα του Θεού στην Μεταμόρφωση είναι η θεότητα που αποκαλύπτεται.

Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός δεν αποκαλύπτει την θεότητά Του με λέξεις, ώστε να έχουμε στην Αγία Γραφή το δόγμα περί της Αγίας Τριάδος. Ο Χριστός δεν είπε στους Μαθητές Του: “Παιδιά, τώρα θα σας μάθω την αλήθεια και θα λέτε: Πιστεύω εις έναν Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητήν… “, αλλά, έδειξε στους Αποστόλους την άκτιστη δόξα Του. Και όχι μόνο ότι είναι φορέας ακτίστου δόξης, αλλά ότι είναι και πηγή της ακτίστου δόξης. Οπότε, έτσι αποκαλύπτεται ο Θεός στον άνθρωπο, με την εμπειρία αυτή της αποκαλύψεως, που εμείς την λέμε θέωση στην Ορθόδοξη παράδοση».

Η ορολογία «ομοούσιος», «υπόσταση», «ουσία» είναι μεταγενέστερη, όταν οι Πατέρες εξέφρασαν την εμπειρία τους με τους όρους της εποχής τους και έτσι τα άρρητα ρήματα μεταφέρθηκαν με κτιστά ρήματα και νοήματα.

«Στην Αγία Γραφή δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα βέβαια ούτε “ομοούσιος” υπάρχει ούτε τρεις “υποστάσεις” υπάρχουν ούτε “μία ουσία” υπάρχει ούτε υπάρχει πουθενά που λέει ότι ο Χριστός είναι Θεός άκτιστος, και το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, δηλαδή. Σ’ αυτή την καθαρή διατύπωση-μορφή, δεν υπάρχει πουθενά στην Καινή Διαθήκη τέτοια διδασκαλία περί Αγίας Τριάδος».

Βασική διδασκαλία των Αγίων Πατέρων είναι ότι δεν υπάρχει καμία ομοιότητα μεταξύ ακτίστου και κτιστού. Όταν οι Άγιοι έφθαναν στην εμπειρία της θεοπτίας, έβλεπαν ότι η δόξα-φως του Λόγου ήταν όμοια με την δόξα του Πατρός. Γι’ αυτό, στην αρχή, ο Μέγας Αθανάσιος έκανε λόγο για το ότι ο Υιός-Λόγος είναι ομοιούσιος (με όμικρον γιώτα) με τον Πατέρα, έχει, δηλαδή, την ίδια-όμοια ουσία και δόξα με τον Πατέρα. Εφ’ όσον η ουσία του Πατρός είναι άκτιστη, συνεπάγεται ότι άκτιστη είναι και η ουσία του Λόγου. Όταν, όμως, ο όρος «ομοιούσιος» αποδιδόταν λανθασμένα ως «παρόμοιος», τότε οι Πατέρες δημιούργησαν τον όρο ομοούσιος (χωρίς τα γιώτα) με την έννοια του «ταυτούσιος», όχι όμως με την έγνοια του «ταυθυπόστατος».

«Γιατί τόση δυσκολία γύρω από το “ομοούσιος”; Διότι το “ομοούσιος” δεν το απέρριψαν μόνον οι Αρειανοί, το απέρριψαν στην αρχή και οι Ορθόδοξοι. Οι ομοιουσιανοί, δηλαδή αυτοί που λέγανε όμοιος κατά πάντα, ήταν Ορθόδοξοι. Γι’ αυτό και ο Μέγας Αθανάσιος το λέει καθαρά, ότι αυτοί που φωνάζαν και λέγαν το ομοιούσιος, ότι ο Λόγος είναι όμοιος τω Πατρί κατά πάντα, λέει, αυτοί είναι Ορθόδοξοι και αυτό εννοούμε εμείς με το ομοούσιος.

Είναι ομοούσιος όχι με την έννοια του ταυτούσιος (δηλαδή ότι ο Λόγος και ο Πατέρας είναι ένα). Δεν σημαίνει “ταυτούσιος” το “ομοούσιος” για τον Αθανάσιο. Έχει την ίδια σημασία με το ομοιούσιος για τον Αθανάσιο. Γιατί; Διότι, βασικό δόγμα των Πατέρων της Εκκλησίας είναι ότι μεταξύ του άκτιστου και του κτιστού δεν υπάρχει καμία ομοιότης. Οπότε, όταν λες όμοιος κατά πάντα, αυτό σημαίνει, Θεός άκτιστος. Αυτό σημαίνει η ορολογία “ομοούσιος”.

Οι σημερινοί Ορθόδοξοι θεολόγοι τους ομοιουσιανούς τους βγάλανε ημιαρειανούς, ενώ δεν ήταν καθόλου. Ήταν η φανατική παράταξη των Ορθοδόξων, οι οποίοι έλεγαν ότι για την ουσία του Θεού δεν μπορούμε να μιλάμε, διότι η ουσία του Θεού είναι ανώνυμος, αμέτοχος κ.ο.κ. Μπορεί να μιλάμε μόνο για τα πρόσωπα, τις υποστάσεις. Και ουσία και υπόσταση κατ’ αυτούς σημαίνει το ίδιο πράγμα.

Επομένως, το “ομοούσιος” ποιος το εχρησιμοποίησε; Ήταν (κατ’ αρχήν) μια αιρετική ορολογία. Την χρησιμοποιούσαν και οι Γνωστικοί, οι γνωστικές αιρέσεις, αλλά κυρίως ο Παύλος Σαμοσατεύς. Ο Παύλος ο Σαμοσατεύς λέει ότι ο Λόγος είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, με την έννοια ότι είναι ομοϋπόστατος. Μαζί με τον Πατέρα έχει μία υπόσταση, μία ουσία δηλαδή, ότι στον Θεό υπάρχει μία υπόσταση, μία ουσία. Λοιπόν αυτή την σημασία είχε το “ταυτούσιος”.

Οπότε, οι ομοιουσιανοί δεν δέχτηκαν την ορολογία του Αθανασίου, την πολέμησαν και πείστηκαν, τελικά, αφού ο Μέγας Βασίλειος εξήγησε ότι δεν σημαίνει ταυτούσιος. Και, εφ’ όσον δεν σημαίνει ταυτούσιος, το “ομοούσιος” δηλαδή, αλλά σημαίνει ομοιούσιος με την έννοια ότι έχουν μαζί μία ουσία που δεν είναι η υπόσταση, αλλά υπάρχουν τρεις υποστάσεις και έχουν μαζί την ίδια ουσία. Με αυτή την έννοια έγινε αυτή η εξήγηση της Ορθοδόξου διδασκαλίας που είχε διατυπωθεί από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο και από τον Αθανάσιο και έγινε αποδεκτή.

Και ο Μέγας Αθανάσιος, ο ίδιος, δήλωσε ότι είναι επιτρεπτός ο τρόπος αυτός, να μιλάμε για την υπόσταση και ουσία και αυτό διατυπώθηκε στην απόφαση της Συνόδου που προήδρευσε στην Αλεξάνδρεια ο Μέγας Αθανάσιος το 362».

Είναι σημαντικό ότι κατά την θεοπτία το «ομοιούσιος» με το «ομοούσιος» έχουν το ίδιο πνευματικό νόημα, απλώς επικράτησε το «ομοούσιος» γιατί εξέφραζε καλύτερα την δογματική αποκαλυπτική αλήθεια ότι ο Λόγος είναι Θεός. Πάντως, αυτό το πνευματικό νόημα που εκφράζει το «ομοούσιος» είναι εμπειρία και των Αποστόλων και των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης.

«Ο Μέγας Αθανάσιος περιγράφει τι εννοούν οι “ομοουσιανοί” με το “ομοούσιος”. Αυτοί λένε ότι ο Λόγος είναι κατά πάντα όμοιος τω Πατρί και εκ του Πατρός. Μετά προσθέτει ότι αυτό εννοούμε και εμείς με το “ομοιούσιος”. Ο Μέγας Αθανάσιος ταυτίζει το “ομοούσιος”, με το ομοιούσιος, όταν είναι “όμοιος κατά πάντα τω Πατρί και εκ της ουσίας του Πατρός”.

Εάν αυτό είναι το “ομοιούσιο”, τότε το “ομοιούσιο” δεν είναι αυτό που νομίζουν οι σημερινοί θεολόγοι. Τι σημαίνει όμως “όμοιος κατά πάντα τω Πατρί”; Σημαίνει ότι μεταξύ των κτισμάτων και του άκτιστου Θεού, ουδεμία ομοιότης υπάρχει. Εφ’ όσον είναι όμοιος κατά πάντα, δεν μπορεί να είναι κτίσμα ο Λόγος. “Έπειτα, λένε, ότι είναι εκ της ουσίας του Πατρός και δεν λένε ότι είναι εκ του μηδενός. Αυτό είναι Ορθοδοξία. Τότε, εφ’ όσον το “ομοούσιος” σημαίνει αυτό, διερωτώμαι, έχει καμιά φιλοσοφική έννοια; Καμιά σχέση με την φιλοσοφία ούτε με την ψυχολογία του βάθους.

Η διαμάχη μεταξύ Αθανασίου και Αρείου ήταν, αν οι Προφήτες είδαν Λόγο Άκτιστον ή κτιστόν. Οι Ορθόδοξοι λέγανε ότι είδαν Άκτιστον. Και οι Αρειανοί, ότι είδαν κτιστόν Λόγο.

Επομένως, το “ομοούσιος” κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, δεν είναι διδασκαλία της Εκκλησίας, αλλά είναι διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης».

ΧΕΣΤΗΚΑΜΕ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΙΑΔΙΚΟΣ Η ΤΕΤΡΑΔΙΚΟΣ …. ΣΤΑ @@@ ΜΑΣ ΚΑΙ ΕΞΙ ΑΥΓΑ…EΔΩ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ @@ΝΙ ΧΤΕΝΙΖΕΤΑΙ