Τεχνητή Νοημοσύνη και Επαγγέλματα

1.Γενικά

Η τεχνητή νοημοσύνη και η χρησιμοποίηση μεγάλων βάσεων δεδομένων από αλγορίθμους, επιφέρει επανάσταση στην καθημερινότητα, ανατρέποντας τα επαγγέλματα του σήμερα, αλλά πολύ περισσότερο του αύριο. Οι ερωτήσεις είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Πόσα επαγγέλματα θα χαθούν και πόσα θα αλλάξουν; Το μέλλον θα είναι καλύτερο ή χειρότερο από το παρόν; Οι ερωτήσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης και αγχώνουν τους εργαζόμενους. Πριν δέκα περίπου χρόνια κανείς δεν φανταζόταν την εξέλιξη που θα είχε η τεχνητή νοημοσύνη. Συχνά τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης θεωρούνταν δυσνόητα, πολύ ακριβά, και με πρακτικά αποτελέσματα αμφίβολης αξίας. Σήμερα, το «φαινόμενο» της τεχνητής νοημοσύνης είναι παρόν και αποτελεί αντικείμενο κεντρικού ενδιαφέροντος, με συχνές αναφορές στα μέσα ενημέρωσης και «οδηγίες» για την προσαρμογή στη νέα τάξη πραγμάτων. Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, προχωρούν σε μεγάλες τεχνολογικές επενδύσεις με στόχο την επέκταση αλλά κυρίως τη διατήρηση των μεριδίων αγοράς τους. Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση της Γαλλική Carrefour, η οποία αποφάσισε την κατάργηση περίπου 2400 θέσεων εργασίας και την επένδυση €2,8 δις στη ψηφιακή τεχνολογία.

2.Σύνδεση με το διαδίκτυο και διακοπή από την πραγματικότητα

Πολλοί επιστήμονες είναι ανήσυχοι με τα αποτελέσματα της τεχνητής νοημοσύνης και του διαδικτύου, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «όσο περισσότερο είμαστε συνδεμένοι με το διαδίκτυο, τόσο απομακρυνόμαστε από την πραγματικότητα».

Η χρήση της λέξης «αλγόριθμος» που χρονολογείται από την αρχαιότητα (ο Ερατοσθένης που διεύθυνε τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας), πηγαίνει πέρα από τα μαθηματικά, καθώς ένας αλγόριθμος βασίζεται σε μια ακολουθία λογικών βημάτων που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα. Σήμερα, ο αλγόριθμος ξεπερνά και το χώρο της λογικής και εισέρχεται στους χώρους της οικονομίας και της πολιτικής (βλ. Ζοπουνίδης, από τη Δημοκρατία στην Αλγοριθμοκρατία, Ναυτεμπορική).

Με τον τρόπο αυτό, οι αλγόριθμοι στο διαδίκτυο επηρεάζουν τις προτιμήσεις μας στους τομείς της πληροφόρησης, της αγοράς, της εργασίας, της αναψυχής, κά. Το πιο δυσάρεστο είναι ότι επηρεάζουν και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Στον 21ο αιώνα οι αλγόριθμοι θα αποτελέσουν βασικά εργαλεία σχεδιασμού και όργανα εξάσκησης εξουσίας, σε μια μορφή πολύ διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε έως σήμερα. Επομένως απαιτείται η λήψη μέτρων πολιτικής με στόχο την προστασία του κοινού. Οι λεγόμενες επιχειρήσεις γίγαντες, GAFAM (Google – Apple – Facebook – Amazon – Microsoft) είναι έτοιμες να αναλάβουν τον έλεγχο του πλανήτη καθορίζοντας τις καθημερινές ανάγκες των πολιτών αλλά και τις εξελίξεις σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού. (βλ. Ζοπουνίδης, Τεχνητή νοημοσύνη και εξελίξεις στην καθημερινότητα, Ναυτεμπορική).

3.Απειλούμενα επαγγέλματα

Έχει επικρατήσει διεθνώς η άποψη ότι οι επαναλαμβανόμενες εργασίες θα είναι οι πρώτες που θα καταργηθούν από μηχανές ή ρομπότ. Οι επιστήμονες του ΜΙΤ και οι οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης εκτιμούν ότι έως το 2033, θα καταργηθούν 67 εκατ. θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης. Αντίστοιχα, η Τράπεζα της Αγγλίας προβλέπει την κατάργηση 15 εκατ. θέσεων εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι το 2035, ενώ ο ΟΟΣΑ προβλέπει μείωση του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού κατά 9% τα επόμενα χρόνια. Στη Γαλλία, το Συμβούλιο Ανάλυσης της Απασχόλησης εκτιμά ότι οι απειλούμενες θέσεις εργασίας είναι 11%, ποσοστό που αντιπροσωπεύει περίπου 2 εκατομμύρια εργαζόμενους.

Από τη διεθνή εμπειρία και τα πρόσφατα τεχνολογικά επιτεύγματα, μπορούν να αναφερθούν ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα κλάδων στους οποίους η «εισβολή» της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση:

Δημόσιες μεταφορές: αυτόνομα λεωφορεία, μετρό χωρίς οδηγούς, …

Εμπορικά κέντρα: νέα μαγαζιά χωρίς υπαλλήλους, ταμεία χωρίς ανθρώπινη υποστήριξη, …

Γεωργία: τα ρομπότ αφαιρούν τα μη καλλιεργήσιμα χόρτα, αυτοματοποίηση της γαλακτοκομικής παραγωγής, τα τρακτέρ προγραμματίζονται προτού εισέλθουν στο χωράφι, αυτόματη συγκομιδή λαχανικών, κλπ…

Τραπεζική: αυτόματο λογισμικό που δίνει άμεσα απαντήσεις στους πελάτες για τραπεζικά προϊόντα. Στη Σκανδιναβία, το λογισμικό Amelia (αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ), βοηθάει ένα τραπεζικό σύμβουλο να διαχειρίζεται 10.000 λογαριασμούς ενώ στη Γαλλία αντιστοιχούν 500 λογαριασμοί για κάθε σύμβουλο.

Εκδόσεις: Τα πρώτα μυθιστορήματα άρχισαν να γράφονται με τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης στην Ιαπωνία. Βέβαια η ποιότητά τους δεν είναι αρχικά καλή, αλλά σιγά σιγά βελτιώνεται. Τα ρομπότ μπορούν να αντικαταστήσουν τους συγγραφείς, αλλά δεν δύνανται να αποκτήσουν την ευαισθησία, τα συναισθήματα που έχει ένας άνθρωπος όταν γράφει ένα μυθιστόρημα ή βάζει τις ιδέες του πάνω σε ένα χαρτί.

Ιατρική: Η τεχνητή νοημοσύνη θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην πραγματοποίηση ιατρικών διαγνώσεων. Στην ιατρική βέβαια, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί από το όνειρο να εξελιχθεί σε εφιάλτη. Αν ένα λογισμικό προβλέψει τον καρκίνο σε ένα ασθενή, πώς θα γίνει και από ποιόν η ενημέρωσή του και η θεραπεία του;

Δικαιοσύνη: Βέβαια δεν πρόκειται να γίνει πολύ σύντομα η αντικατάσταση των ανθρώπων από τα ρομπότ σε θέματα υποστήριξης (δικηγόροι) και αποφάσεων (δικαστήρια). Η ΙΒΜ έχει αναπτύξει το σύστημα Ross το οποίο αναλύει σε χρόνο ρεκόρ χιλιάδες έγγραφα και δίνει απαντήσεις σε κάθε υπόθεση, η οποία θα απαιτούσε πολλούς δικηγόρους. Τα ρομπότ προσφέρουν ακαδημαϊκό περιεχόμενο πάνω στο οποίο μπορούν να μάθουν πολλοί νέοι δικηγόροι, αλλά η δημιουργικότητα, η ομαδική εργασία, η ακρόαση και οι ανθρώπινες σχέσεις, είναι δραστηριότητες που οι μηχανές δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Βέβαια, στις υποθέσεις δικαιοσύνης υπάρχουν και ηθικά θέματα, που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν μηχανικά.

4.Η ανθρώπινη ευφυΐα θα επιβιώσει της τεχνητής νοημοσύνης

Οι ευφυείς μηχανές μπορούν να μας διευκολύνουν σε πολυάριθμες εργασίες αλλά, δεν θα μας καταστήσουν πιο ελεύθερους σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας. Μπορούν να μας υποστηρίξουν στην πραγματοποίηση προβλέψεων, αλλά δεν μας υποδεικνύουν την προσωπική μας συμπεριφορά και προτιμήσεις. Μπορούν να μας βοηθήσουν στην εύρεση μιας πληροφορίας, αλλά δεν θα μας υποδείξουν ποια πληροφορία να ψάξουμε.

Τελικά, δεν υπάρχει τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχουν εργαλεία, που γίνονται όλο και πιο ισχυρά-«ευφυή», μέσω της συλλογής και επεξεργασίας σύνθετων και πολυεπίπεδων δεδομένων, χρησιμοποιώντας όλο και πιο εξελιγμένες αλγοριθμικές διαδικασίες που σχεδιάζονται από ειδικούς επιστήμονες. Επομένως, ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη ευφυών μηχανών, κάτι το οποίο δεν φαίνεται ότι μπορεί να αλλάξει στο ορατό μέλλον. Οι έξυπνες μηχανές αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε στην καθημερινότητά μας, παρέχοντας διευκολύνσεις και πληροφορίες. Η νέα αυτή τάση οπωσδήποτε θα επηρεάσει πολλά επαγγέλματα, καταργώντας ορισμένα, αλλά δημιουργώντας άλλα, τα οποία όμως απαιτούν νέες δεξιότητες. Εν τέλει, ο ενθουσιασμός για τη νέα πραγματικότητα πρέπει να συνοδεύεται από μέτρο και σεβασμό σε βασικές κοινωνικές αξίες, έχοντας ως στόχο την ευημερία και όχι απλά την τεχνολογική πρόοδο.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης

Πολυτεχνείο Κρήτης,

Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας

Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Distinguished Research Professor, Audencia Business School, Γαλλία

Καθηγητής Μιχάλης Δούμπος
Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης

Πολυτεχνείο Κρήτης

naftemporiki.gr