Από-παγκοσμιοποίηση: Μύθος ή πραγματικότητα;

Γράφει η Κασσιανή Κοκτσίδου

Τα τελευταία χρόνια η φράση “το τέλος της παγκοσμιοποίησης” γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στη διεθνή βιβλιογραφία. Η περίοδος κατά την οποία διαμορφώθηκαν οι συνθήκες για την ψηφιακή επανάσταση και την ανάπτυξη ενός ενοποιημένου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος ίσως έχει φτάσει στο τέλος της. Ο φόβος μιας ενδεχόμενης κορύφωσης θορύβησε αρκετά τους οικονομολόγους και τους ώθησε να αναζητήσουν τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν στην έκρηξη των παγκόσμιων οικονομικών ροών. Καθώς όμως το τοπίο παραμένει αρκετά ασταθές, ο σύγχρονος κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με μία σειρά προκλήσεων τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει.

Η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το Brexit, τα καθημερινά προβλήματα με τις αλυσίδες εφοδιασμού και η ενεργειακή κρίση έχουν αλλάξει το σκηνικό και πλέον λέγεται πως η περίοδος της παγκοσμιοποίησης έχει φτάσει σε τέλμα και τη θέση της διεκδικεί η από-παγκοσμιοποίηση. Τι είναι όμως στην πραγματικότητα η από-παγκοσμιοποίηση; Παρατηρείται πως η αυξανόμενα παγκοσμιοποιημένη κοινωνία στην οποία ζούσαμε, η οποία επηρέασε έντονα τόσο το εμπόριο όσο και τις ροές κεφαλαίων ή και ακόμη περισσότερο τις κινήσεις των ανθρώπων, αλλάζει σελίδα σε μία “νέα εποχή”, αυτή της από-παγκοσμιοποίησης. Παρόλο που η έννοια έχει σχολιαστεί από πολλούς οικονομολόγους και διεθνολόγους, φαίνεται πως δεν υπάρχει ένας επικρατέστερος ορισμός που να καθορίζει την πραγματική έννοια του όρου. Επομένως, εγείρονται τα εξής ερωτήματα: είναι η από-παγκοσμιοποίηση ουσιαστικά μια δυνητική ευκαιρία ή έρχεται για να προσθέσει μια ακόμα ταραχή στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις; Υπάρχει η δυνατότητα να αποκομίσουμε οφέλη από έναν κόσμο λιγότερο παγκοσμιοποιημένο;

Η ιδέα της από-παγκοσμιοποίησης εδραιώθηκε μετά την κρίση του 2008. Το έτος αυτό ήταν η απαρχή της φθίνουσας πορείας του διεθνούς εμπορίου και της επιβράδυνσης των ροών κεφαλαίου. Η από-παγκοσμιοποίηση αναφέρεται στην αντίστροφη τάση της αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης ή ακόμη καλύτερα, στην μείωση της αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών που αφορούν κυρίως τον οικονομικό τομέα. Η εφαρμογή της μείωσης αυτής οδηγεί σε μέτρα όπως είναι η αύξηση των εμπορικών εμποδίων, οι αυστηρότεροι κανονισμοί και οι ισχυρότεροι έλεγχοι.

Από οικονομικής άποψης, η παγκοσμιοποίηση έχει αποφέρει πολλά οφέλη, όπως η απότομη οικονομική αύξηση και η προσβασιμότητα σε νέες αγορές. Διευκόλυνε την διασυνοριακή ροή κεφαλαίων, τεχνολογίας και γνώσης, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και στη βελτίωση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να είναι κερδισμένες αφενός οι επιχειρήσεις με την αφθονία των προϊόντων που προσέφεραν, αφετέρου οι ίδιοι οι καταναλωτές με τα επίπεδα των τιμών να διατηρούνται αρκετά χαμηλά.

Από την άλλη πλευρά, αρκετοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως αυτή η αντίστροφη τάση της παγκοσμιοποίησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε οικονομική ύφεση, καθώς θα μείωνε την αποτελεσματικότητα της παγκόσμιας οικονομίας και θα παρεμπόδιζε την ικανότητα των χωρών να εξειδικεύονται στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών στα οποία έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα. Θα μπορούσε επίσης, να μειώσει την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, καθώς θα καθιστούσε πιο δύσκολη και δαπανηρή για τις χώρες την εισαγωγή και την εξαγωγή αγαθών. Επιπλέον, η από-παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένες συγκρούσεις, καθώς οι χώρες ενδέχεται να υιοθετήσουν προστατευτικά μέτρα για να υπερασπιστούν τις δικές τους βιομηχανίες, οδηγώντας σε εμπορικούς πολέμους και άλλες μορφές οικονομικού ανταγωνισμού.

Μερικά πιθανά οφέλη για τα κράτη της από-παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας είναι η αυξημένη εθνική αυτάρκεια, η μειωμένη εξάρτηση από άλλες χώρες και ο μεγαλύτερος έλεγχος στις εσωτερικές υποθέσεις. Στον αντίποδα, πιθανά μειονεκτήματα περιλαμβάνουν την μειωμένη αποτελεσματικότητα και το αυξημένο κόστος παραγωγής λόγω της ανάγκης των χωρών να παράγουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες στο εσωτερικό. Επίσης, ελλοχεύουν πιθανές εμπορικές συγκρούσεις και οικονομική αστάθεια λόγω της μειωμένης διεθνούς συνεργασίας, ενώ η συνολική ευημερία της παγκόσμιας οικονομίας αναμένεται να μειωθεί. Συνεπώς, η ιδέα της από-παγκοσμιοποίησης συνίσταται σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος όπου η αυξημένη εθνική κυριαρχία συνεπάγεται παράλληλα μειωμένη διεθνή οικονομική αποτελεσματικότητα, λόγω του κορεσμού των διαδικασιών οικονομικής ολοκλήρωσης.

Η τελευταία δεκαετία σημάδεψε την πορεία της απο-παγκοσμιοποίησης με την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την αντίδραση κατά της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη και  την άνοδο των λαϊκιστών ηγετών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, ένα γεγονός ορόσημο αποτέλεσε ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ Κίνας-ΗΠΑ. Η Κίνα παρόλο που ήταν ένας από τους κερδισμένους της παγκοσμιοποίησης, προβλέπεται πως το πλεονέκτημα που είχε αποκομίσει τρέχει αντίστροφα αποτυπώνοντας την ως τον χαμένο παίκτη της από-παγκοσμιοποίησης. Ιδιαίτερο προβληματισμό αποτελεί ο συνεχιζόμενος εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ, σημειώνοντας το 2020 μείωση των αμερικανικών εισαγωγών κινεζικών αγαθών κατά 19% σε σχέση με το 2018, σε συνδυασμό με τις διαρκείς διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας που ξέσπασαν ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID-19.

Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, η απο-παγκοσμιοποίηση αποτυπώνει την σημερινή πολιτικο-οικονομική πραγματικότητα. Το κυρίαρχο συστατικό είναι η επιθυμία των κυβερνήσεων να διατηρήσουν τον πλήρη έλεγχο της εθνικής τους κυριαρχίας, ακόμα κι αν αυτό γίνεται εις βάρος της οικονομικής ολοκλήρωσης.

odeth.eu

Βιβλιογραφία:

Κορίνα Σαμάρκου, (2022), Capital Economics: Από την από-παγκοσμιοποίηση στο παγκόσμιο ρήγμα, Money Review

Διαθέσιμο σε: https://www.moneyreview.gr/business-and-finance/83443/capital-economics-apo-tin-apopagkosmiopoiisi-sto-pagkosmio-rigma/

Χρύσα Παπαλεξάτου, (2022), Από-παγκοσμιοποίηση ή μεταβαλλόμενη παγκοσμιοποίηση; Capital.gr

Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/me-apopsi/3682932/apo-pagkosmiopoiisi-i-metaballomeni-pagkosmiopoiisi-meros-1o

Alicia García Herrero (2020), From globalization to deglobalization: Zooming into trade.

Διαθέσιμο σε: https://www.bruegel.org/sites/default/files/wp-content/uploads/2020/02/Globalization-desglobalization.pdf

Chris Giles, (2022), Deglobalization: will backlash against Russia lead to downturn open trade?, Financial Times.

Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/279d0bf0-a58f-40c5-951f-84ecd54fe3f0

Christian Keller, Renate Marold, (2022), Homecoming: The acceleration of deglobalization.

Διαθέσιμο σε: https://www.cib.barclays/our-insights/3-point-perspective/Homecoming-The-acceleration-of-deglobalisation.html?cid=linkedIn_organicsocial_deglobalisation_

Jeffrey Kleintop, (2022), Deglobalization is political, not economic.

Διαθέσιμο σε: https://www.schwab.com/learn/story/deglobalization-is-political-not-economic

Markus Kornprobst, Jon Wallace (2022). What is deglobalization?.

Διαθέσιμο σε:  https://www.chathamhouse.org/2021/10/what-deglobalization

Stephen Roach, (2022), China may end up deglobalization’s bigger loser

Διαθέσιμο σε: https://www.theasset.com/index.php/article/47278/china-may-end-up-deglobalization-s-biggest-loser

The economic times, (2022), Supply chain chaos and deglobalisation means the era of cheap and plenty may be ending.

Διαθέσιμο σε: https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/trade/exports/insights/charting-the-global-economy-fed-ecb-and-boe-slow-rate-hikes/articleshow/96314201.cms