Φάτε έντομα, το κρέας δεν φτάνει για όλους!

Το «ΝΟΜΑ» στη Δανία είναι ένα εστιατόριο, που κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου έγινε διάσημο στο διεθνές στερέωμα. Κατατάσσεται στα 50 καλύτερα εστιατόρια του πλανήτη και σερβίρει ακριβούς, μοδάτους μεζέδες, μεταξύ των οποίων και μυρμήγκια!

Μπορεί στην Ευρώπη να μας φαίνεται παράδοξο και ανατριχιαστικό, αλλά οι ταξιδευτές του πλανήτη γνωρίζουν ότι η «εντομοφαγία», όπως έχει επικρατήσει διεθνώς από τη σύνθετη ελληνική λέξη, είναι καθημερινότητα για πολλούς λαούς. Στο 80% των χωρών της Γης, οι κάτοικοι περιλαμβάνουν στο μενού τους και έντομα, ενώ η τάση αυτή έρχεται πλέον και στην Ευρώπη, μέσω ολλανδικών εταιρειών. Πρόκειται για «νέα μορφή γεωργίας», αφού στο μέλλον εικάζεται πως η κατανάλωση εντόμων θα σημειώσει κατακόρυφη άνοδο, για να τραφεί ο ολοένα αυξανόμενος ανθρώπινος πληθυσμός, που έχει ξεπεράσει ήδη τα 7 δισεκατομμύρια.

Περίπου 1.500 είδη εντόμων θεωρούνται βρώσιμα, κυρίως στην Ασία, την Αφρική, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότια Αμερική, από τα 6 δισ. είδη που υπάρχουν στη Γη. Η πρακτική αυτή χάνεται στους προϊστορικούς χρόνους και αποτυπώνεται ακόμη και σε βραχογραφίες. Εντομολόγοι θεωρούν πως όλοι έχουμε δοκιμάσει έντομα κατά λάθος… Οδηγοί μοτοσικλετών έχουν καταπιεί (άπειρα) μυγάκια, έχουμε καταναλώσει λαχανικά με αβγά εντόμων, φαγητά με υπολείμματα μυγών. Υπολογίζεται ότι κάθε άνθρωπος καταναλώνει ακούσια περίπου μισό κιλό έντομα κάθε χρόνο, μέσω της διατροφής του!

Εκλεκτοί μεζέδες

Μερικοί εκλεκτοί μεζέδες άλλων χωρών, απ’ τους οποίους η Ευρώπη αποστρέφει το βλέμμα της, είναι: είδη τριζονιών, τζιτζικιών, ακρίδων, μυρμηγκιών, προνύμφες σκαθαριών, κάμπιας ή πεταλούδας κ.ά. Μάλιστα, ένα είδος σκαθαριού, παρόμοιο με αυτό που έχει καταστρέψει εκατοντάδες φοίνικες στην Ελλάδα, τρώγεται ωμό ή ψημένο στη Μαλαισία, στο στάδιο της προνύμφης και θεωρείται εξαιρετική λιχουδιά, αφού θυμίζει… μπέικον.

Η διατροφή με έντομα μεταφέρεται ως οικολογική αντίληψη. Επιστήμονες υποστηρίζουν πως ένα έντομο στην τροφική αλυσίδα καταναλώνει 1 και δίνει 1, ενώ η εκτροφή μιας αγελάδας καταναλώνει πολύ περισσότερους πόρους και παράγει μεγάλο όγκο αποβλήτων (εκπομπή μεθανίου). Την ίδια στιγμή, η κατανάλωση κρέατος διεθνώς αυξάνεται και η εκπομπή αερίων, λόγω κτηνοτροφίας, που διαιωνίζει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καλύπτει το 18%.

Ο εντομολόγος Αντώνης Μιχαηλάκης, ερευνητής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, τονίζει πως «υπάρχουν σημεία του πλανήτη, όπου ο FAO (Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων) εκπαιδεύει τον ντόπιο πληθυσμό στην εκτροφή εντόμων για εμπορικούς λόγους. Στην ευρωπαϊκή κουλτούρα, η εντομοφαγία δεν είναι κάτι συνηθισμένο και ελάχιστα έντομα μπορούν να καταναλωθούν, σε σύγκριση με όσα υπάρχουν στον πλανήτη. Ομως, μιλάμε για οργανωμένη εκτροφή εντόμων, υπό απόλυτα ελεγχόμενες συνθήκες, που έχει διαπιστωθεί -μέσω της παράδοσης- ότι δεν προκαλούν προβλήματα στον άνθρωπο».

«Πρέπει να μετράμε τα τρόφιμα με το πρωτεϊνικό τους περιεχόμενο και με το πόσο γρήγορα μετατρέπουν την τροφή τους σε πρωτεΐνη», λέει ο επίκουρος καθηγητής Χημείας Τροφίμων, Γιάννης Ζαμπετάκης. «Αναρωτιέμαι πόσα έντομα πρέπει να καταναλώσει κάποιος, για να πάρει πρωτεΐνη που χρειάζεται για δομικές και λειτουργικές ανάγκες. Οπως σε άλλες περιοχές του πλανήτη η εντομοφαγία είναι στην κουλτούρα ορισμένων λαών, έτσι η Ευρώπη, και ειδικά η Μεσόγειος, χρειάζεται πολύ χρόνο για να συνηθίσει να τρώει κάτι που μέχρι πρότινος θεωρούσε μιαρό και απεχθές. Είναι προτιμότερο να πάμε σε εκτροφές, όπως το ψάρι, που είναι κομμάτι της ελληνικής παράδοσης, αφού υπάρχουν ήδη σε τοιχογραφίες, το 1500 π.Χ. στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Είναι λύσεις οικονομικά βιώσιμες και συνδεδεμένες με τη μεσογειακή διατροφή. Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη αποκτήσει τεχνογνωσία στην εκτροφή εντόμων, πλην των μελισσών. Μπορεί να είναι όντως πεδίο δόξης λαμπρόν, αλλά υπάρχουν χώρες με συγκριτικό εμπορικό πλεονέκτημα».

Εκτροφή

«Η πλειονότητα των χωρών της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής έχουν τη γνώση για τα πιο θρεπτικά έντομα, η οποία μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Η διατροφική αξία των εντόμων έγκειται στο ότι έχουν πρωτεΐνες, υδρογονάνθρακες, λιπαρά και σε ορισμένες περιπτώσεις και σίδηρο», αναφέρει ο κ. Μιχαηλάκης. Οπως άλλοι εκτρέφουν αγελάδες και κότες, υπό ειδικές συνθήκες άλλοι πολλαπλασιάζουν έντομα, ώστε να μην υπάρξουν παράσιτα ή αρπακτικά που θα μολύνουν ή θα μειώσουν την παραγωγή.

Συνήθως στις εκτροφές τρώνε λουλούδια, σπόρους ή άλλα, όταν πρόκειται για πολυφάγα, όπως λ.χ. τα μυρμήγκια. Πρόκειται για ένα νέο είδος γεωργίας, που αναπτύσσεται πλέον και στην Ευρώπη και αναμένεται να επεκταθεί στο μέλλον. Υπάρχουν διαφημίσεις στο Διαδίκτυο, με λιχουδιές από μυρμήγκια περιχυμένα με σοκολάτα. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Wageningen στην Ολλανδία μελετούν την πιθανή εξαγωγή πρωτεΐνης από έντομα ως ένα σημαντικό συστατικό της ανθρώπινης διατροφής.

Συμφέροντα

Η εκτροφή εντόμων αποτελεί πλέον μία πολύ επικερδή επιχείρηση. Από το 2008, εταιρείες στην Ολλανδία έχουν παράξει μεγάλες ποσότητες ακρίδων και προνυμφών ορισμένων σκαθαριών, που προορίζονται αποκλειστικά για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Οι εταιρείες αυτές έχουν πλέον εισαγάγει μηχανοποιημένες διαδικασίες εκτροφής, πετυχαίνοντας υψηλούς όγκους παραγωγής. Σημαντικό πλεονέκτημα των εντόμων έναντι άλλων τροφών του ανθρώπου (π.χ. κότες, αγελάδες κ.λπ.), είναι ότι μπορούν να εκτραφούν υπό συνθήκες συνωστισμού, δίνοντας πολύ υψηλά ποσοστά πολλαπλασιασμού και ανάπτυξης.

Σε πολλές χώρες, ορισμένα έντομα είναι μέρος της διατροφικής συνήθειας, ενώ αλλού θεωρούνται λιχουδιές. Για τις οικογένειες που τα μαγειρεμένα έντομα είναι καθημερινότητα, συχνά παρατηρείται η μετακόμισή τους σε προσωρινά καταφύγια που είναι κοντά σε πηγές εντόμων, καταστρέφοντας ή και τραυματίζοντας ταυτόχρονα δέντρα.