Ουκρανία 2014 όπως Γιουγκοσλαβία το 1991; Η απάντηση στο ερώτημα

Η υπογραφή της συμφωνίας ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση για πρόωρες εκλογές, ο σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας και η αναθεώρηση του Συντάγματος, φαίνεται πως δεν είναι αρκετά για να βάλουν τέλος στην κρίση της Ουκρανίας.
Η εμπόλεμη κατάσταση στο Κίεβο παραμένει με τουλάχιστον 100 νεκρούς.

Οδοφράγματα μοιράζουν μια πολή σε μια χώρα που ειναι σαφέστατα μοιρασμένη.

Ο διάλογος μεταξύ της Μόσχας και των δυτικών πόλεων ειναι έντονος. Η Ουάσιγκτον εχει προειδοποιήσει την κυβέρνηση του Κιέβου ότι θα υπάρξουν “συνέπειες” εάν η αιματοχυσία συνεχίστεί, ενώ η ΕΕ απειλεί με κυρώσεις. Απ’την πλευρά της η Ρωσία κατηγορεί τη Δύση οτι παρεμβάλει σε θέματα που δεν ειναι δικά της.
Για αυτούς που ειναι άνω των 50 – και που θυμούνται την πρώην Γιουγκοσλαβία, η παραλληλισμοί ανάμεσα στην τροχιά των γεγονότων στο Κίεβο και στην έναρξη των συγκρούσεων στη Γιουγκοσλαβία είναι σαφής και ανησυχητικοί.

Κάθε καλά ενημερωμένος άνθρωπος γνωρίζει κάτι σχετικά με τους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας: Η πτώση του Βούκοβαρ, τα στρατόπεδα στη Βοσνία και η σφαγή στη Σρεμπρένιτσα.. Ωστόσο ειναι λίγοι αυτοι που θυμούνται την σχετικά μκρή κλίμακα της σύγκρουσης όταν ξεκίνησε.

Ο δημοσιογράφος Μάρκος Τάνερ θυμάται την άνοιξη του 1991 λές και ήταν μόλις χθές “Την άνοιξη του 91, γράφει, οταν καποιοι νεοσύλλεκτοι αστυνομικοί δολοφονήθηκαν στο Μπορόβο της ανατολικής Κροατίας, ειχα βγεί στους δρόμους και ρωτούσα τους ανθρώπους ποια θα ειναι η συνέχεια. Ρώτησα μια συνάδελφο να μου βρεί τα ονόματα αυτών που πέθαναν και αν και μου κάνε την χάρη η απάντηση της ηταν άκρως μελαγχολική αν όχι τραγική “Σύντομα, μου ειπε, δεν θα μπορείς να μετρήσεις τα όνοματα των νεκρών”.

Ο Τάνερ γράφει οτι ειχε τρομοκρατηθεί με την δήλωση της συναδέλφου του καθώς πίστευε οτι οι πόλεμοι στην Ευρώπη είχαν τελειώσει το 1945 και οτι τα Ηνωμένα Έθνη, οι Βρυξέλλες, οι ΗΠΑ, ή ακόμη και οι Γιουγκοσλάβοι οι ίδιοι θα έβρισκαν ένα τρόπο προς την αποκλιμάκωση της κατάστασης.

Βέβαια όπως δυστυχώς πολύ καλα γνωρίζουμε δεν συνέβη κάτι τέτοιο, η βία ειχε αποκτήσει την δική της δυναμική και μέχρι το τέλος του 91 ο αριθμός των νεκρών ειχε ανέλθει στις χιλιάδες.
Φυσικά, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ με τον ίδιο τρόπο συνεπώς υπάρχει ακόμη η ελπίδα οτι η Ουκρανία δεν θα πέσει στην ίδια φοβερή άβυσσο στην οποία έπεσε η Γιουγκοσλαβία.

Υπάρχουν βεβαίως ομοιότητες αλλα και σημαντικές διαφορές. Η Γιουγκοσλαβία ήταν ομοσπονδία και όχι ενα ενιαίο κράτος, συγκεκριμένα οι Κροάτες και οι Αλβανοί ειχαν μια εξαιρετικα΄ανεπτυγμένη αίσθηση της εθνικής τους ταυτότητας και ιστορίας πριν ακόμη σχηματιστεί η Γιουγκοσλαβία.
Οι αιματηροί εμφύλιοι πόελεμοι που μαίνονταν στην Γιουγκοσλαβία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου έπαιξαν επίσης ενα δραματικό ρόλο στο μέλλον της Γιουγκοσλαβίας.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύουν για την Ουκρανία, η οποία υπέφερε στα χέρια του Στάλιν στη δεκαετία του 1930, και όπου σχεδόν όλοι (με λίγες εξαιρέσεις, όπως ειναι οι Ρώσοι, οι Τατάροι και μερικές άλλες μειονότητες) αισθάνονται Ουκρανοί σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο ακόμη και αν οι εθνοτικές και θρησκευτικές ταυτότητες της Ουκρανίας ειναι ας πούμε πιο ρευστές και λιγότερο πολωμένες απο εκείνες της Γιουγκοσλαβίας, το χάσμα Ανατολής – Δύσης ειναι προφανές.

Αυτο που ειναι εξίσου ανησυχητικό είναι ο τρόπος που η Ρωσία και η Ευρώπη “μάχονται” για την Ουκρανία λες και υπάρχει κάποιο είδος ανταγωνισμού όπου στο τέλος ο νικητής το έχει ώς δεδομένο οτι θα απολάυσει αποκλειστικά δικαιώματα ιδιοκτησίας.

Λαμβάνοντας υπόψη μας την υβριδική προσωπικότητα της Ουκρανίας – Ουκρανόφωνοι στα δυτικά, Ρωσόφωνοι στα ανατολικά, Καθολικοί, Ουνίτες και Ουκρανοί ορθόδοξοι στα δυτικά, Ρώσοι Ορθόδοξοι στα ανατολικά (κάντε κλικ εδω για να δείτε δυο χάρτες που εξηγούν τι γίνεται)- οι Ευρωπαίοι έπραξαν απερίσκεπτα ακόμη και στην προσπάθεια τους να θέσουν στους Ουκρανούς το δίλημα “Δύση’ ή “Ανατολή”. Θα ήταν μάλλον πιο παραγωγικό να ρωτήσει κανείς κάποιον με σχιζοφρένεια ποια απο τις πολλαπλές προσωπικότητες του θέλει να κρατήσει μόνιμα!

Απο την πλευρά της ΕΕ ειναι τουλάχιστον αμέλεια που δεν προέβει σε στενότερες διαβουλέυσεις με την Ρωσία σχετικά με την προτεινόμενη συνθήκη που δημιούργησε το τόσο κακό κλίμα ανάμεσα στους δυο.
Ήταν φανερό από την αρχή ότι η Ρωσία έβλεπε την προτεινόμενη συμφωνία ως κατι περισσότερο από μια απλή οικονομική συμφωνία και οτι το Κρεμλίνο θεωρούσε την συμφωνία ενα εργαλείο της ΕΕ που θα “τραβούσε” την Ουκρανία στο δυτικό στρατόπεδο και κατ’επέκτασην μακρυά απο την Ρωσία.

Ίσως οι φόβοι της Ρωσίας να μην είχαν και τόση σημασία αν η Ουκρανία ήταν αλλη μια Πολωνία ή Λετονία δηλαδή αλλη μια χώρα που λόγω των ιστορικών συγκυριών βρισκόταν στην αγκαλιά της Ρωσίας και δεν μπορούσε να ξεφύγει.
Αλλά η Ουκρανία δεν ειναι Πολωνία και επιπλέον είναι το σπίτι εκατομμυρίων Ρώσων και εκατομμυρίων Ουκρανών οι οποίοι βλέπουν τον υπόλοιπο κόσμο μέσα απο τα μάτια της Ρωσίας.

Πριν 100 χρονια – πεπεισμένη οτι η θέση της ως Μεγάλη Δύναμη απειλούνταν απο την στάση που τηρούσε η Αυστρία για την Σερβία – η Ρωσία πήρε το μοιραίο αλλα και αποφασιστικό βήμα της ‘κινητοποίησης’ όταν στις 30 Ιουλίου η Ρωσία κάλεσε τις δυνάμεις της σε γενική επιστράτευση για να υποστηρίξει τη Σερβία και φανταστείτε, δεν ειχε καν κοινά σύνορα με την Σερβία. Πόσο πιθανό ειναι λοιπόν οτι η Ρωσία θα κάνει πίσω στο θέμα της Ουκρανίας, με την οποία οχι μόνο συνορεύει αλλα που πολλοί Ρώσοι την θεωρούν ως γενέτειρα του πρώτου Ρώσικου κράτους;

Όπως αναφέρει δημοσίευμα της εφημερίδας La Times, η Ρωσία εξακολουθεί να είναι μια αυτοκρατορία με την Ουκρανία, ωστόσο χωρίς την Ουκρανία, η ίδια η Ρωσία έχει την ευκαιρία να γίνει ένα κράτος-έθνος. Το μέλλον της Ουκρανίας είναι κεντρικής σημασίας για την εθνική ταυτότητα της Ρωσίας περισσότερο απο οτι π.χ αυτο της Σκωτίας με την Αγγλία. Αιώνες πριν, οι άνθρωποι που ζούσαν στην περιοχή που είναι τώρα η Ουκρανία ήταν οι πρώτοι Ρώσοι. Σε αυτόν τον αιώνα, οι άνθρωποι που αποκαλούνται Ουκρανοί γράφει η εφημερίδα θα διαμορφώσουν τον μελλοντικό ορισμό της Ρωσίας.

Η Ουκρανία λοιπόν είναι ενα πιο ζωτικής σημασίας ζήτημα για τη Ρωσία απ’ οτι ηταν η Σερβία, αλλα η Δύση συνεχίζει να θεωρεί οτι η Ρωσία δεν έχει και δεν πρέπει να έχει κανένα ουσιαστικό ρόλο στην επίλυση της κρίσης.

Ο Κονσταντιν Βον Εγγερτ (Konstantin von Eggert), ένας ανεξάρτητος Ρώσος δημοσιογράφος, παρατήρησε κάποτε ότι το πιο σημαντικό γεγονός στη ρωσική πολιτική την τελευταία δεκαετία δεν συνέβη στη Ρωσία. Ήταν η Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 στην Ουκρανία η οποία ήταν για τον Πούτιν η πιο απειλητική απο το 15ετή κύμα επαναναστάσεων που ξεκίνησε στην Κεντρική Ευρώπη το 1989.

Φυσικά το γεωπολιτικό θέμα εδώ δεν είναι αν η Ουκρανία ενώνει την Ευρώπη ή τη Ρωσία. Το ερώτημα είναι αν η Ουκρανία ενσωματώνεται όλο και πιο πολύ στην πολιτική και οικονομική κοινότητα της Ευρώπης έχοντας ταυτόχρονα μια πολύ στενή σχέση με τη Ρωσία. Είναι, επίσης, κατά πόσον η ΕΕ θα τηρήσει τις βασικές ευρωπαϊκές αξίες στο ‘κατώφλι’ της κατι που δεν κατάφερε να κάνει στη Βοσνία πριν από 20 χρόνια.

Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα Αντριου Γουιλσον (Andrew Wilson) η Ευρωπαϊκή Ένωση τελευταία λαμβάνει σαφώς καλύτερες αποφάσεις με την συμφωνία που υπεγράφη την Παρασκευή να ειναι μια πραγματική επιτυχία -σύμφωνα με τον Γουιλσον – για την προσωπική διπλωματία της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Γαλλίας και η απελευθέρωση της Τιμοσένκο να ειναι ακόμη ενα θετικό σημαδι.

Ίσως η Ουκρανία μπορεί να τραβήξει πίσω από το χείλος του γκρεμού, ακόμα και τώρα, ακόμη και μετα απο 100 νεκρούς. Ειναι όμως ενας τρομακτικός αριθμός.
Ένα από τα πολλά μαθήματα που μας δίδαξε η γιουγκοσλαβική σύγκρουση ειναι ότι μόλις οι χώρες αρχίζουν να “αποσυντίθενται”, είναι πολύ δύσκολο μετα να σταματήσουν…

Πηγές – BalkanInsight/LA Times/Wikipedia/Onalert