Η Τουρκία “καταπίνει” την ΑΟΖ στο Καστελόριζο και επιτίθεται στην Κύπρο

Της Κύρας Αδάμ*

Η κυπριακή οικονομική κρίση επιτάχυνε το άνοιγμα του ενεργειακού φακέλου στην Ανατολική Μεσόγειο, με την Τουρκία να είναι η πλέον επισπεύδουσα και η πλέον ανήσυχη για τις εξελίξεις.

Kύπρος και Ισραήλ, Ελλάδα και Τουρκία, τέσσερις πτωχές σε ενεργειακές πηγές χώρες μέ χρι τώρα, είναι πλέον υποχρεωμένες να αλλάξουν άρδην θέσεις και στόχους εξωτερικής και ενεργειακής πολιτικής (εκμετάλλευσης και διανομής υδρογονανθράκων). Είναι υποχρεωμένες να αναζητήσουν συμμάχους σε κράτη και πολυεθνικές, έτσι ώστε να αυξήσουν τη σταθερότητα στην περιοχή και δι’ αυτού του τρόπου την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων, άρα και των μελλοντικών κερδών τους.

Η αρχή του «ταξιδιού» έγινε το 2003, όταν η Shell για λογαριασμό της Αιγύπτου βρήκε με γάλες ποσότητες φυσικού αερί ου στα ανοιχτό του δέλτα του Νείλου. Ακολούθησε η Κύπρος το 2006 με τις πρώτες έρευνες σε μέρος της ΑΟΖ της σε 13 μπλοκ και την ανάθεση στην αμερικανική εταιρεία NOBLE, το 2007, των ερευνών στο πολλά υποσχόμε νο μπλοκ 12 ή αλλιώς «το μπλοκ της Αφροδίτης». Λίγο αργότερα προστέθηκε και η ισραηλινή DE-LEK, η οποία από κοινού με τη NOBLE εντόπισε το 2010 ένα γιγαντιαίο κοίτασμα στο μπλοκ Λεβιάθαν, που «συνορεύει» με τα κοιτάσματα της Κύπρου. Από τον Μάιο του 2012 η Λευκωσία επιστράτευσε και τις εταιρείες TOTAL, ΕΝΙ και GAZPROM-BANK για έρευνες στα οικόπεδα 9,2,3,11.

Οριοθέτηση ΑΟΖ

Δεν πρέπει, όμως, να διαφεύγει της προσοχής ότι η κυπριακή δημοκρατία δεν έχει «αγγίξει» τα οικόπεδα 4,5,6,7 και 10, στα οποία από την πρώτη στιγμή η Τουρκία προέβαλε τους ισχυρισμούςτης ότι ανήκουν στη «δική» της ΑΟΖ που επιμένει ότι φτάνει μέχρι την Αίγυπτο.
Η Τουρκία εντόπισε ευθύς εξ αρχής τον υπαρκτό κίνδυνο να μείνει εκτός νυμφώνος, αν:
-δεν τροποποιηθούν(;) οι οριοθετήσεις των ΑΟΖ Κύπρου, Αιγύπτου, στη νότια πλευρά της νήσου, και
-κατοχυρωθεί διεθνώς ότι το ελληνικό Καστελόριζο έχει, όπως ορίζει το Δίκαιο της θά λασσας, δική του υφαλοκρη πίδα και ΑΟΖ, που επιτρέπει στην Ελλάδα, την Κύπρο και στην Αίγυπτο να «ενώσουν» τις ΑΟΖ τους αφήνοντας ένα μικρό μόνον τμήμα σε ΑΟΖ της Τουρκίας στην περιοχή.

Διμέτωπος αγώνας

Η Τουρκία, με τα γρήγορα ανακλαστικά της, ξεκίνησε αμέσως «διμέτωπο αγώνα» και στην υπόθεση του Καστελόριζου, αλλά και στην ΑΟΖ της Κύπρου και των χρυσοφόρων κοιτασμάτων της.

Ο στόχος είναι εμφανής: όση περισσότερη φασαρία προκαλείται γύρω από τα κοιτάσμα τα, τόσο περισσότερο αποθαρρύνονται μεγάλοι επενδυτές σε περιοχές «μεγάλου ρίσκου» και τόσο περισσότερο θα εμπλα κούν στη «διευθέτηση» του προ βλήματος μεγάλες δυνάμεις με συμφέροντα στην περιοχή, πρωτίστως οι ΗΠΑ και δευτε ρευόντως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η «φασαρία» στην κυπριακή ΑΟΖ ξεκίνησε το 2011 όταν η τουρκοκυπριακή πλευρά «υπέ γραψε» συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ «της» με την Τουρκία, η οποία έκτοτε λειτουργεί υπέρ των «ενιαίων συμφερόντων» των δυο «κρατών». Ο Τουρκο κύπριος ηγέτης Ερόγλου, μάλι στα, επέμεινε δημοσίως ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά, ως ισότιμη πλευρά στις συμφωνίες του 1960, «έχει ίσα δικαιώματα πάνω στις φυσικές πηγές της νήσου, στην ξηρά και τις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου…».

Όλως περιέργως, ο πρώην πρόεδρος της κυπριακής δημοκρατίας Δ. Χριστόφιας την ίδια χρονιά στη Γ.Σ. του ΟΗΕ προσέθεσε στη γραπτή ομιλία του ότι «θέλω να διαβεβαιώσω τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μου ότι ανεξαρτήτως των συνθη κών θα επωφεληθούν από την πιθανή ανακάλυψη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων…».

Η ειλικρινής όσο και «ρο μαντική» αυτή τοποθέτηση του προέδρου, την εποχή κατά την οποία η Κύπρος βρισκόταν ακόμα σε «οικονομική νιρβάνα», γύρισε μπούμερανγκ σήμερα στις συνθήκες οικονομικής κατάρ ρευσης της Λευκωσίας και έγινε η αιχμή του δόρατος του Τούρ κου υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου.

Ο στόχος για τη συνολική διευθέτηση της ΑΟΖ

Η προσπάθεια της κυπριακής κυβέρνησης να διαμορφώσει ένα «Ταμείο Αλ ληλεγγύης» με πρόθεση να διοχετευθούν σε αυτό τα μελλοντικά κέρδη από το φυσικό αέριο για να βοηθη θεί η οικονομική κατάσταση της Κύπρου έγινε η αφορμή για την Άγκυρα να αναποδογυρίσει την εικόνα. Το οικο νομικό όφελος από τους υδρογονάνθρακες για τους Τουρκοκύπριους «συνιδρυ-τές» της Κύπρου είναι το «πάτημα» για την Άγκυρα να προτείνει τη συνολική διευθέτηση των ΑΟΖ της περιοχής, Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου αν μείνει,ενωμένη -ή των δυο κρατών της Κύ πρου αν οι δυο κοινότητες δεν τα «βρουν στη μοιρασιά» της ΑΟΖ και των κερδών.
Η καινούργια «ιδρυτική» συμφωνία στην Κμπρο, κατά την άποψη της Τουρκίας περνάει μέσα από τη συμφωνία των ΑΟΖ της Κύπρου, της Ελλάδας και της Τουρκίας με την Αίγυπτο, στη μέση της Αν. Μεσογείου. Αυτό κατά την τουρκική άποψη σημαίνει ότι έχει επέλθει προηγου μένως «συμβιβασμός » ανά μεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία στο θέμα της οριο θέτησης της μεταξύ τους ΑΟΖ.

Η Άγκυρα δείχνει πλέον ‘να βάζει σε δεύτερη μοίρα την «ΑΟΖ του Αιγαίου» (σ.σ.: την οποία μάλλον μπορεί να κερδίσει χωρίς μεγάλες απώλειες η Ελλάδα με βάση το Δίκαιο της θάλασσας). Ενδιαφέρεται πρωτίστως για την «ΑΟΖ της Αν. Μεσογείου» υπέρ αυτής, εκτιμώντας ότι εύκολα «θα καταπιεί» την ΑΟΖ του Καστελόριζου, αφού «η τάση» των τελευταίων αποφάσεων του Δικαστηρίου της Χάγης είναι να μην αποδίδει ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα σε νησιά που βρίσκονται πολύ μακριά από την ξηρά του κράτους όπου ανήκουν και πολύ κοντά στις ακτές του παρακείμενου κράτους.

Αμοιβαίο όφελος

Στο σημείο αυτό η Άγκυρα επιχειρεί να προσεταιρι στεί την επαμφοτερίζουσα επίσημη θέση των ΗΠΑ στο θέμα της κυπριακής ΑΟΖ. Η Ουάσινγκτον ναι μεν «αναγνωρίζει το δικαίωμα της κυπριακής δημοκρατίας να εξορύξει της φυσικές πηγές μέσα στην ΑΟΖ της, συμπε ριλαμβανομένης της βοή θειας από αμερικανικές εταιρείες… προσβλέπει, όμως, στο αμοιβαίο όφελος και για τις δυο πλευρές από τις κοινές πηγές, στο πλαίσιο μιας συνολικής συμφωνίας για το Κυπριακό».

«Χαρτί» για την Τουρκία το κόστος μεταφοράς

Ένα «χαρτί» που προσδοκά να παίξει πολύ χοντρά η Τουρκία στους υδρογονάνθρακες της Αν. Μεσογείου είναι το σχέδιο και το κόστος μεταφοράς των υδρογονανθράκων στην Ευρώπη.

Η τουρκική πλευρά και εκ παραλλήλου η βρετανική πλευ ρά, που «προωθεί» όπως καλύτερα μπορεί την ίδια άποψη, θε ωρούν ότι ο πλέον «οικονομικός τρόπος» για να μεταφερθεί το φυσικόαέριο στην Ευρώπη είναι να περάσει μέσω Τουρκίας, υπονο ώντας σαφώς ότι η Κύπρος (κα τά προτίμηση ενιαία) θα διατρέ χεται από έναν τουρκικό κατ’ ου σία αγωγό στο έδαφος της Τουρκίας. Σπεύδουν, μάλιστα, να παρουσιάσουν και ελκυστικά νούμερα, αποσιωπώντας όμως ότι οι τουρκικοί αγωγοί για τη μεταφο ρά του αερίου στην Ευρώπη εί ναι οι περισσότεροι στα σκαριά και όχι έτοιμοι.

Γι’ αυτό και εκ πρώτης όψεως προκαλεί έκπληξη η «τιμωρητική» απόφαση της Άγκυρας να αναιρέσει όλα τα σχέδια κατασκευής αγωγών σε τουρκικό έδαφος, στα οποία συμμετέχει η ιταλική ΕΝΙ, διότι η εταιρεία αυτή έχει αναλάβει εξορύξεις σε οι κόπεδο της κυπριακής ΑΟΖ. Η ΕΝΙ συμμετέχει στους σχεδιαζόμενους μαζί με τους Ρώσους αγωγούς Σαμσουν Τσεϋχάν (για τη μεταφορά πετρελαίου από την Μαύρη θάλασσα στο λιμάνι του Τσεϊχάν στη Μεσόγειο αλλά και στον υποθαλάσσιο ανωνή ρωσικού φυσικού αερίου SOU TH STREAM, καθώς και στη με ταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας σε Ελλάδα και Ιταλία (ITGI), ή με την παράκαμψη της Ελλάδας τον αγωγό TAP. I

Σκοπιμότητα με το αέριο του Ισραήλ

Υπάρχει ένα ακόμα ανοιχτό κεφάλαιο στην περιοχή: το φυσικό αέριο του Ισραήλ και οι τουρκοϊσραηλινές σχέ σεις.

Το σπάσιμο των πάγων ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ιερουσαλήμ έγινε θεαματικά από τον πρόεδρο Ομπάμα, αλλά ενώ η «θιγμένη» Τουρκία στην ουσία προσβλέπει στην αναθέρμανση, το «απολογούμενο» Ισραήλ δείχνει πιο επιφυλακτικό.

Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Ισραήλ, πα ράλληλα με την «ειρηνευτική διαδικασία, Άγ κυρας με Κούρδους της Τουρκίας, αλλά και της Τουρκίας με τους Κούρ δους του Β. Ιράκ, ενδυ ναμώνει τον αμερικανι κό κλοιό γύρω από το Ιράν, ορκισμένο εχθρό του Ισραήλ και των ΗΠΑ.

Αποξένωση

Όμως, ισχυρό μέλη μα της Τουρκίας είναι να αποξενώσει όσο μπορεί περισσότερο το φυσικό αέριοτου Ισραήλ από αυτό της Κύπρου. Γι’ αυ τό και από τώρα απλώνει δίχτυα με την ιδέα μετα φοράς του ισραηλινού φυσικού αερίου και πάλι μέσω Τουρκίας, ως προ σφορότερη οικονομικά λύση στο θέμα.

Είναι άγνωστο αν το Ισραήλ θα εξαρτήσει το μέλλον του τόπου του και τη σύνδεση του με την ΕΕ μέσω του φυσικού αερίου του από την Τουρ κία ή θα εξετάσει το κό στος και τα οφέλη από σχέδια μεταφοράς του μέσω Κύπρου και Ελλά δας.

Οι συνομιλίες Ελλά δας – Ισραήλ για μια τέ τοια προοπτική δεν βρίσκονται καν στα σπάργανα, αν και η Αθήνα, μετά την επαναπροσέγ γιση του Ισραήλ με την Τουρκία, σπεύδει και αυ τή στο Ισραήλ για συνομιλίες σε ανώτατο επίπε δο. Το ίδιο προτίθεται να κάνει και ο πρόεδρος της Κύπρου.

Έτσι παραφράζεται η γνωστή ρήση ότι το (τουρκικό) βόδι ξυπνάει τον αγωγιάτη (Αθήνα, Λευκωσία) για το Ισραήλ.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Η Ελλάδα σήμερα