Η παρακμή του δυτικού πολιτισμού και η είσοδος στη Νέα Εποχή

Η παρακμή του δυτικού πολιτισμού και η είσοδος στη Νέα Εποχή

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο σημερινός πολιτισμός, ο δυτικο-ευρωπαϊκός και η αμερικανική προέκτασή του, παρουσιάζει έντονα σημάδια κοπώσεως, εκπτώσεως και προϊούσης παρακμής. Επίσης, πολύς λόγος γίνεται για την είσοδο της ανθρώπινης κοινωνίας στη Νέα Τάξη πραγμάτων, με όλες τις αναθεωρήσεις και ανακατατάξεις που αυτό συνεπάγεται για την ζωή μας. Βέβαια, για όλα τα παραπάνω ο κύριος υπόλογος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος έφτασε ως αυτό το σημείο λόγω των πεπραγμένων του.

Ο άνθρωπος της Νέας Εποχής, ας μας επιτραπεί ο όρος «Πολίτης του Κόσμου», είναι σκλάβος και ενεργούμενο των ίδιων του των δημιουργιών. Ο τρόπος του βίου που διάγει έχει καθορισθεί εξ ολοκλήρου από την μηχανή και οδεύει προς μίαν ατραπό από όπου δεν έχει επιστροφή αλλά ούτε και μεταβατικές περιόδους. Ο χωρικός, ο χειρώνακτας και ο έμπορος των παλαιών χρόνων αντικαταστάθηκε από τα προϊόντα της μηχανής: τον επιχειρηματία, τον μηχανικό και τον εργάτη των εργοστασίων και των πολυεθνικών εταιρειών. Από όλη αυτή την νέα πραγματικότητα πρόκυψε ένα νέο πολύκλαδο δέντρο που ρίχνει την σκιά του σε όλες τις εκφάνσεις του ανθρωπίνου βίου: το οικονομικό σύστημα της μηχανής.

Το εν λόγω σύστημα, απρόσωπο και ψυχρό, δεσμεύει τον επιχειρηματία αλλά και τον εργαζόμενο σε μια κατάσταση απόλυτης υποταγής και ευπείθειας. Καθίστανται αυτόχρημα και οι δύο σκλάβοι της μηχανής, η οποία αποκαλύπτει εν θριάμβω όλη της την κακότητα και ισχύ που διαθέτει. Η μηχανή όμως δεν γίνεται να σταματήσει τον καταστρεπτικό της ρόλο επειδή την θέτει σε λειτουργία ο άνθρωπος. Δηλαδή, δεν εξαρτάται απόλυτα από την θέληση του ίδιου του ανθρώπου. Αυτός που δύναται να την περιορίσει και να την ελέγξει είναι μονάχα ο ευρηματικός νους που την δημιούργησε, η ευφυΐα που συνέλαβε την σύνολη δομή της. Αυτή η προσωπικότητα αποβαίνει ιδιαιτέρως σημαντική, λόγω της συμβολής της και της παρεμβατικότητάς της στο περιβάλλον. Ο μηχανικός λοιπόν, ο ιερέας της μηχανής, είναι αυτός που την γνωρίζει καλά και υπέχει όλη την ευθύνη για τις δραστηριότητές της και τις συνέπειες που αυτές γεννούν. Η ίδια η ύπαρξη της βιομηχανίας εξαρτάται από την ύπαρξη εκατοντάδων χιλιάδων εκπαιδευμένων επιστημόνων, οι οποίοι έμαθαν στις σχολές που φοίτησαν πώς να λειτουργούν την μηχανή και πώς να την εξελίσσουν τεχνικά. Ο μηχανικός που εργάζεται αθόρυβα και απομονωμένα είναι ο κύριος της μηχανής και το πεπρωμένο της. Η σκέψη του είναι μια πιθανότητα όπως η μηχανή μια αδήριτη πραγματικότητα.

Η μηχανή αναπληρώνει πολλά κενά στην ανθρώπινη ζωή, αλλά παράλληλα απορροφά και πολλούς πόρους που είναι ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη και γενικά για το περιβάλλον. Πολλές φορές έχουν διατυπωθεί φόβοι και επιφυλάξεις για το αν θα υπάρχει επάρκεια στα ορυκτά καύσιμα και γενικά αν οι υπάρχουσες πηγές ενέργειας μπορούν να καλύψουν τις ηυξημένες ανάγκες της ανθρώπινης δραστηριότητας. Όσο όμως υπάρχουν μυαλά που βρίσκουν λύσεις, δεν θα υφίστανται παρόμοια ερωτήματα.

Αν σταματήσει ο άνθρωπος να έχει ανησυχίες για τον κόσμο που τον περιβάλλει και αποφασίσει ότι είναι πια αρκετή η γνώση που διαθέτει, τότε το μέλλον για τις επερχόμενες γενιές θα αποβεί καταστροφικό. Αν αυτό γίνει, τότε τα πιο προικισμένα μυαλά θα ασχοληθούν μόνον με την ψυχή τους, η οποία υπερβαίνει ως δύναμη όλες τις υπόλοιπες δυνάμεις του κόσμου. Σταδιακά λοιπόν υπό την επήρεια του μυστικισμού και της μεταφυσικής, που κυριαρχούν σήμερα και παραγκωνίζουν τον ρασιοναλισμό που χαρακτήριζε την καθημερινότητά μας, η αριστοκρατία του πνεύματος, που ασχολείται με τώρα με την μηχανή, θα απωλέσει την ισχύ της από την επελαύνουσα καταστροφικότητα των ίδιων της των γεννημάτων, που είναι τα τεχνικά επιτεύγματα. Πρόκειται για ένα επικό δράμα με πρωταγωνιστές τούς διανοουμένους-επιστήμονες και με δευτεραγωνιστές όλους τους άλλους.

Έτσι γίνεται αντιληπτό ότι η βιομηχανία της Δύσης κατέστησε ανενεργές όλες τις αρχαίες παραδόσεις των άλλων λαών. Η έδρα της οικονομικής ζωής είναι εκεί όπου καπνίζουν τα φουγάρα των μεγάλων εργοστασίων της Ευρώπης. Εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι και η Γη γονατίζει κάτω από την μανία για το κυνήγι της ενέργειας. Είναι μια Γη που εργάζεται για τον ίδιο τον άνθρωπο αλλά και που κυοφορεί τον θάνατο του, αφού αυτή είναι η «μητέρα» του.

Με την εξάντληση των παραγωγικών πηγών ενέργειας, η ισχύς του χρήματος ενδυναμώνεται. Το κεφάλαιο ανυψώνεται σε δεσπόζουσα δύναμη και γίνεται ελεύθερο και απρόσιτο· δεν υπόκειται σε κανενός είδους περιορισμούς. Από την Γαλλική Επανάσταση και εφεξής οι Τράπεζες αναπτύχθηκαν συμφώνως των αναγκών της βιομηχανίας και φιλοδοξούν να καταστούν οι απόλυτοι κυβερνήτες των κοινωνιών. Ο μοναδικός τους αντίπαλος είναι η ελεύθερη σκέψη των γνησίως διανοουμένων ανθρώπων, οι οποίοι αντιπαλαίουν την τεχνοκρατική-απάνθρωπη σκέψη με τις υψηλές ιδέες που διαθέτουν και μπορούν να εκφράσουν.

Η δικτατορία του χρήματος, όσον αυτή δυναμώνει, εγγίζει την κορυφή της αποθέωσής της μέσα σε ένα πολιτισμό που κατατρώγει τις σάρκες του. Η διαδικασία όμως αυτή θα λάβει σύντομα ένα τέλος, όπως θα τελειώσει και η «εποχή των νεοαυτοκρατοριών» (Ευρωπαϊκή Ένωση) και θα έλθει η «εποχή του Καίσαρος». Όποιος Καίσαρ κι αν είναι αυτός, θα εμφανισθεί για να σταματήσει την επέλαση της ισοπεδωτικής πολιτικής που προωθείται σήμερα στο όνομα της ψευδοδημοκρατίας και της δήθεν απελευθέρωσης από τα στερεότυπα του χθες. Αυτό που μπορεί να αποτελέσει το αντίπαλό δέος του χρήματος και της παντοδυναμίας του είναι το «αίμα», η ζωή, οι ανθρώπινες σχέσεις. Ο Καίσαρ θα διώξει την δικτατορία του χρήματος και το πανίσχυρο όπλο της, που είναι η δημοκρατία του πλούτου και όχι αυτή που γνωρίζουμε από την Κλασική εποχή. Το ξίφος αυτού του πολέμαρχου θα είναι αυτό που θα νικήσει το χρήμα και την λεηλατική του διάθεση.

Η ολόπλευρη σκέψη και η αίσθηση του καθήκοντος θα βοηθήσουν την τελική μάχη, που θα είναι μεταξύ του χρήματος και του νόμου. Οι ισχυροί της οικονομίας θέλουν ελεύθερο το πεδίο αναφορικά με την πρόσβαση στις πλουτοπαραγωγικές πηγές· ο κοινός νους, που υποτίθεται πως εκφράζουν οι νόμοι, είναι ο κυριώτερος εχθρός τους. Επιθυμούν να νομοθετούν αυτοί, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, και για να το καταφέρουν αυτό, χρησιμοποιούν την κατ’ επίφασιν δημοκρατία και όλους τους θεσμούς ως βιτρίνες ελευθερίας για τις μάζες.

Η δύναμη του χρήματος πρέπει να καταστραφεί από μία άλλη δύναμη, που δεν είναι καμία άλλη παρά η ζωή η ίδια. Ακόμη και στο ιστορικό γίγνεσθαι πάντα η ζωή υπερισχύει και όχι κάτι άλλο. Το χρήμα εορτάζει τις τελευταίες του νίκες επί των ανθρώπων, αλλά ο καιρός είναι εγγύς όπου ο Καίσαρ θα εξαλείψει όλες αυτές τις ακρότητες. Εμείς οι άνθρωποι, για να αλλάξουν τα πράγματα, οφείλουμε να πράττουμε αυτά που πρέπει, για να ολοκληρώσουμε την υποστασιακή αποστολή μας.

Γιώργος Τ. Τσερεβελάκης