Η Μπαρμπι στερεότυπο επιλογής καριέρας

Η Μπαρμπι στερεότυπο επιλογής καριέρας

Ισως η Μπάρμπι να μπορεί να «γίνει τα πάντα» όπως προτείνει το αμερικανικό διαφημιστικό σλόγκαν της κούκλας, όμως κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει και για τα κορίτσια που παίζουν μαζί της. Μία έρευνα ψυχολόγων από το πανεπιστήμιο του Ορεγκον και το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, αναφέρει ότι το παιχνίδι με την Μπάρμπι περιορίζει τις επιλογές καριέρας που ένα κορίτσι πιστεύει ότι έχει.

«Σκεφτήκαμε ότι η Μπάρμπι, ως μία κούκλα με έντονα σεξουαλικά χαρακτηριστικά, όπως το αφύσικο, σεξουαλικό σώμα της, την ενήλικη εμφάνισή της και την ιστορία του ενήλικα που κουβαλάει, θα μπορούσε να έχει κάποιο αντίκτυπο στις επιλογές καριέρας των κοριτσιών», λέει στην «Κ» η Ορόρα Σέρμαν, καθηγήτρια ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Ορεγκον και επικεφαλής της παραπάνω έρευνας. «Παλιότερες έρευνες μας είχαν υποψιάσει, γιατί έδειχναν ότι η επαφή με αντικείμενα με σεξουαλικά χαρακτηριστικά έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλότερη ακαδημαϊκή πρόοδο και την ανάπτυξη χαμηλότερης εκτίμησης κάποιου για το σώμα του», προσθέτει.

Το φαινόμενο Μπάρμπι: «Φτιαγμένη από γυναίκα, η Μπάρμπι διαφημίστηκε ως το έφηβο μοντέλο που καθησύχασε τις μητέρες, περνώντας το μήνυμα ότι θα διδάξει τα κορίτσια την καθωσπρέπει εικόνα», γράφει σε σχόλιό της στους New York Times η Ρόμπιν Γκέρμπερ, συγγραφέας του βιβλίου «Barbie and Ruth», στο οποίο διηγείται πώς οι δύο αυτές γυναίκες, η κούκλα και η δημιουργός της, άλλαξαν για πάντα την αμερικανική αγορά και τον πολιτισμό.

Η Μπάρμπι, χρησιμοποιώντας ως πρότυπο τη γερμανική κούκλα «Bild Lilli», έκανε την εμφάνισή της στην αμερικανική αγορά στα τέλη της δεκατίας του ’50. «H Bild Lilli βασίστηκε σε ένα σεξουαλικά ελευθεριάζοντα χαρακτήρα κόμικ και λειτούργησε ως ανδρικό σεξουαλικό παιχνίδι», γράφει η Γκέρμπερ.

Παρά τον πρότερο βίο της η Μπάρμπι μέσα σε λίγα χρόνια κατέκλυσε την παγκόσμια αγορά παιχνιδιών, έχοντας 150 διαφορετικά επαγγέλματα στο βιογραφικό της. Και ενώ τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να γίνεται συζήτηση και να υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τα μηνύματα που περνούν τέτοιες κούκλες στα παιδιά, οι πωλήσεις δεν φαίνεται να επηρεάζονται. Σήμερα, πωλούνται παγκοσμίως δύο με τρεις κούκλες το δευτερόλεπτο, ενώ έρευνες δείχνουν ότι το 99% των παιδιών στις ΗΠΑ έχουν στην κατοχή τους τουλάχιστον δύο Μπάρμπι.

Το αφύσικο σώμα της: Από τις πρώτες έρευνες που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου ήταν μία αγγλική έρευνα του 2006 από τις Χέλγκα Ντίτμαρ και Σούζαν Ιβ από το πανεπιστήμιο του Σάσεξ και της Εμα Χάλιγουελ από το πανεπιστήμιο της Δυτικής Αγγλίας.

Στην έρευνα αυτή, στην οποία συμμετείχαν κορίτσια ηλικίας 5-8 ετών, φάνηκε ότι τα παιδιά που διάβασαν μία ιστορία εικονογραφημένη με φωτογραφίες της Μπάρμπι, δήλωναν λιγότερο ικανοποιημένα με το σώμα τους, σε σύγκριση με τα κορίτσια που διάβασαν την ίδια ιστορία χωρίς εικόνες. «Τα κορίτσια που έρχονται σε επαφή με την Μπάρμπι σε νεαρή ηλικία, είναι πιθανό να αναπτύξουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και εντονότερη επιθυμία για ένα πιο αδύνατο σώμα», αναφέρει η συγκεκριμένη έρευνα.

Επίσης, η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία σημειώνει ότι οι κοινωνικές πιέσεις που συνδέονται με την εμφάνιση -ειδικά την αδύνατη και σέξι εμφάνιση- μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και διατροφικές διαταραχές, με όλα αυτά να επηρεάζουν αρνητικά τις επιλογές των κοριτσιών στο παρόν και στο μέλλον.

Παλαιότερη έρευνα του πανεπιστημίου Γέιλ υπολόγισε ότι για να αποκτήσει η μέση Αμερικανίδα το σωματότυπο της Μπάρμπι, πρέπει να είναι κατά 60 εκατοστά ψηλότερη, να έχει κατά 7,6 εκατοστά μακρύτερο λαιμό, 10 εκατοστά μεγαλύτερη περιφέρεια στήθους και 15 εκατοστά λεπτότερη μέση. Αλλη έρευνα του Κεντρικού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Φινλανδίας υπολόγισε ότι αν η Μπάρμπι ήταν γυναίκα θα είχε 17 με 22% λιγότερο σωματικό λίπος από αυτό που απαιτείται για να έχει εμμηνόρροια.

Σεξιστικά στερεότυπα και επιλογές καριέρας. H αυτο-αντικειμενοποίηση, δηλαδή η μεγάλη προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση, εις βάρος των ικανοτήτων ή των συναισθημάτων, σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, έχει επίσης συσχετιστεί με ανεπαρκή απόδοση σε εργασίες με νοητικές απαιτήσεις.

Αντίστοιχα, «θελήσαμε να διερευνήσουμε αν το παιχνίδι με την κούκλα Μπάρμπι ανοίγει ή κλείνει τους επαγγελματικούς ορίζοντες των κοριτσιών», λέει η δρ Σέρμαν, η οποία μαζί με τη συνάδελφό της Εϊλίν Ζούρμπριγκεν, καθηγήτρια στο τμήμα Ψυχολογίας του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, διεξήγαν μία πειραματική έρευνα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο επιστημονικό περιοδικό Sex Roles.

Στο πείραμά τους, στο οποίο συμμετείχαν 37 κορίτσια ηλικίας 4-7 ετών από μία περιοχή της βορειοδυτικής ακτής των ΗΠΑ, ζητήθηκε από τις συμμετέχουσες να παίξουν με μία κούκλα για πέντε λεπτά και στη συνέχεια να απαντήσουν σε δύο ερωτήσεις. Στο κάθε κορίτσι δόθηκε τυχαία μία κούκλα, είτε η Μοδάτη Μπάρμπι, είτε η Μπάρμπι Γιατρός, είτε η Κυρία Πατάτα, χωρίς το παιδί να γνωρίζει για την ύπαρξη των υπόλοιπων παιχνιδιών.

«Η Κυρία Πατάτα επιλέχθηκε επειδή έχει κάποια κοινά με την Μπάρμπι χωρίς όμως να διαθέτει σεξουαλικά χαρακτηριστικά. Είναι φτιαγμένη από το ίδιο πλαστικό υλικό, είναι επίσης μία κούκλα θηλυκού γένους, έχει περίπου το ίδιο ύψος -προφανώς έχει διαφορετικό σχήμα- και βάρος. Τέλος, το είδος του παιχνιδιού στο οποίο μπορεί ένα παιδί να εμπλακεί με την Κυρία Πατάτα, δεν είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό της Μπάρμπι, αλλά χαρακτηρίζονται από κοινές θεματολογίες», λέει η δρ Σέρμαν.

Μετά το παιχνίδι, οι ερευνητές έδειξαν στα παιδιά έντεκα φωτογραφίες χώρων εργασίας, στις οποίες δεν απεικονίζονταν άνθρωποι, και ζητήθηκε από τα κορίτσια να απαντήσουν στην ερώτηση «Θα μπορούσες εσύ να κάνεις αυτή τη δουλειά όταν μεγαλώσεις;» και «Θα μπορούσε ένα αγόρι να κάνει αυτή τη δουλειά όταν μεγαλώσει;».

Οι φωτογραφίες απεικόνιζαν πέντε χώρους εργασίας, οι οποίοι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Εργασίας των ΗΠΑ, είναι ανδροκρατούμενοι (όπου εργάζεται ο γιατρός, ο πιλότος, ο αστυνομικός, ο οικοδόμος και ο πυροσβέστης), πέντε οι οποίοι είναι γυναικοκρατούμενοι (όπου εργάζεται ο δάσκαλος, ο βιβλιοθηκάριος, ο νοσηλευτής, ο αεροσυνοδός και ο νηπιαγωγός) και έναν ουδέτερο (όπου εργάζεται ο σερβιτόρος).

Οι διαφορές στις απαντήσεις ήταν σοκαριστικές. «Αυτό που παρατηρήσαμε ήταν ότι ενώ τα κορίτσια που έπαιξαν με την Κυρία Πατάτα, έδιναν τόσο στον εαυτό τους όσο και στα αγόρια τον ίδιο αριθμό μελλοντικών επαγγελματικών επιλογών, τα κορίτσια που έπαιξαν με την Μπάρμπι έδιναν πολύ λιγότερες επιλογές καριέρας στον εαυτό τους από ό,τι τα αγόρια», λέει η δρ Σέρμαν.

Προς έκπληξη των ερευνητών, είτε τα κορίτσια έπαιξαν με τη Μοδάτη Μπάρμπι, είτε με την Μπάρμπι Γιατρό, δεν έκανε καμία διαφορά στις σχεδόν 25% λιγότερες επιλογές καριέρας που έδιναν στον εαυτό τους σε σύγκριση με τα αγόρια, αποκλείοντας από τη λίστα των επιλογών τους όχι μόνο ανδροκρατούμενα, αλλά και γυναικοκρατούμενα επαγγέλματα.

«Τα παιδιά μαθαίνουν από κάθε τι με το οποίο έρχονται σε επαφή. Είναι πολύ σημαντικό να αναλογιστούμε τι είδους παιχνίδια βρίσκονται στη διάθεσή τους», λέει η δρ Σέρμαν, η οποία σε καμία περίπτωση δεν προτείνει την απαγόρευση, αλλά την ποικιλία παιχνιδιών. «Συχνά παγιδευόμαστε στην ιδέα ότι το παιχνίδι είναι ξεχωριστό από τη μάθηση, όμως δεν είναι».

***

Ασπασία Δασκαλοπούλου