«Οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, διαπνεόμενες από την ίδια γενεαλογική ενόρμηση θανάτου,
συμμερίζονται μια σειρά πανομοιότυπα μίση:
μίσος για τη λογική και την ευφυΐα, μίσος για την ελευθερία,
μίσος για όλα τα βιβλία στο όνομα ενός και μοναδικού,
μίσος για τη ζωή, μίσος για τη σεξουαλικότητα,
τις γυναίκες και την ηδονή, μίσος για το θηλυκό,
μίσος για το σώμα, τους πόθους, τις ορμές».
Michel Onfray, Πραγματεία περί αθεολογίας
«Η έννοια του ‘Θεού’ έχει επινοηθεί ως αντίθεση της ζωής
–σε αυτή συνοψίζεται, σε μια τρομακτική ενότητα,
κάθε τι ζημιογόνο, δηλητηριώδες, συκοφαντικό, κάθε μίσος για τη ζωή…»
ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ
“ Ο Θεός Αναπνέει Ακόμα. Ο Θεός δεν είναι ούτε νεκρός ούτε ετοιμοθάνατος…
Μια μυθοπλασία δεν πεθαίνει, μια ψευδαίσθηση δεν αποβιώνει ποτέ, ένα παιδικό παραμύθι δεν αναιρείται.
Ο Θεός που κατασκεύασαν οι θνητοί καθ’ υποστασιοποιημένη εικόνα τους
υπάρχει μόνο και μόνο για να κάνει εφικτή την καθημερινή ζωή
παρά το δρομολόγιο του καθενός προς την ανυπαρξία.
Όσο οι άνθρωποι θα πρέπει να πεθαίνουν, μια μερίδα ανάμεσα τους
δεν θα μπορεί να αντέξει αυτή την ιδέα και θα εφευρίσκει υπεκφυγές.
Δεν δολοφονεί κανείς μια υπεκφυγή, δεν τη σκοτώνει.
Μάλιστα μάλλον εκείνη μας σκοτώνει: διότι ο Θεός θανατώνει ό,τι του αντιστέκεται.
Κατά πρώτο λόγο, τη Λογική, την Ευφυΐα, το Κριτικό Πνεύμα.
Τα υπόλοιπα ακολουθούν λόγω αλυσιδωτής αντίδρασης.”
Michel Onfray
Επιστήμονες και Φιλόσοφοι Εναντίον του Νέου Μεσαίωνα.
Η Δύση Υποχωρεί στις Απειλές των Σκοταδιστών
• 2005. Βρετανία. Σάλος ξέσπασε στη Βρετανία για τη λογοκρισία που ασκήθηκε ώστε να μην προσβληθούν οι μουσουλμάνοι από ανέβασμα στο Λονδίνο του θεατρικού αριστουργήματος του κορυφαίου δραματουργού Κρίστοφερ Μαρλόυ Ο Ταμερλάνος (1580). Έτσι, κόπηκαν σκηνές (το Κοράνι που καίγεται, όπως προβλέπει ο Μάρλοου) και πολλές αναφορές στον Μωάμεθ (όπως στο απόσπασμα όπου ο Ταμερλάνος λέει ότι ο Μωάμεθ «δεν αξίζει να λατρεύεται» ή ότι «παραμένει στην κόλαση»), επειδή ο σκηνοθέτης Φαρ φοβήθηκε ότι θα πυροδοτούνταν βίαιες αντιδράσεις.
• 2006. Ιανουάριος. Μαχητικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με δεκάδες νεκρούς ξέσπασαν σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο, επειδή η δανέζικη εφημερίδα «Jyllands-Posten» δημοσίευσε (στις 30 Σεπτεμβρίου 2005) 12 σκίτσα με τίτλο Τα Πρόσωπα του Μωάμεθ. Πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες κήρυξαν «πόλεμο στον πόλεμο των φανατικών», αναδημοσιεύοντας από τη Jyllands-Posten τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ, υπερασπιζόμενες την ελευθερία λόγου και της έκφρασης.
Σ’ αυτή τη γραμμή κινήθηκαν οι Die Welt, Berliner Zeitung (Γερμανία), France Soir, Charlie-Hebdo (Γαλλία), ABC (Ισπανία), El Periodico (Καταλανία), La Stampa, Il Corriere della Sera (Ιταλία), Blick (Ελβετία), De Volkskrant, De Telegraph, NRC Handelsblad (Ολλανδία), Dnes (Τσεχία). Συνολικά, τα σκίτσα αναδημοσιεύτηκαν σε 143 εφημερίδες 56 χωρών – οι περισσότερες από αυτές στη Δύση.
«Θα παίρναμε τις μουσουλμανικές αντιδράσεις περισσότερο στα σοβαρά αν ήταν λιγότερο υποκριτικές. Όταν η συριακή τηλεόραση μετέδωσε δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ που απεικόνιζαν ραβίνους ως κανίβαλους, οι ιμάμηδες έμειναν σιωπηλοί», έγραψε η γερμανική Die Welt δημοσιεύοντας ένα από τα επίμαχα σκίτσα του Μωάμεθ στο πρωτοσέλιδό της
«Ναι, Έχουμε Δικαίωμα να Γελοιογραφούμε τον Θεό», έγραψε η γαλλική France Soir, δημοσιεύοντας και μία γελοιογραφία που απεικονίζει τον Θεό των χριστιανών, των μουσουλμάνων, των Εβραίων και των βουδιστών παρέα πάνω σε ένα σύννεφο και τον πρώτο να λέει στον δεύτερο: «Μην γκρινιάζεις Μωάμεθ… εδώ μάς έκαναν ΟΛΟΥΣ καρικατούρα».
«Κανένα θρησκευτικό δόγμα δεν μπορεί να επιβάλει εαυτόν σε μια δημοκρατική και κοσμική κοινωνία. Πρέπει κανείς να αποδέχεται ότι κάποιος άλλος μπορεί να θίξει τα θρησκευτικά του πιστεύω, να τον σοκάρει», έγραψε η γαλλική France Soir.
Οι φανατικοί μουσουλμάνοι βρήκαν συμμάχους στους διαχειριστές της εξουσίας στη Δύση: Από τον Μπιλ Κλίντον, τον Ζακ Σιράκ και τον Βλαντιμίρ Πούτιν μέχρι τη δανέζικη αντιπολίτευση (και στα καθ’ ημάς, τον κ. Χριστόδουλο Παρασκευαϊδη) που, με διάφορες αιτιολγίες, καταδίκασαν τα σκίτσα. Πράγμα που ανάγκασε τον διευθυντής της «Jyllands Posten», Κάρστεν Γιούστεν να δηλώσει: «Οι σκοτεινές δικτατορίες νίκησαν».
• 2006. Σεπτέμβριος. Βατικανό. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’ μιλώντας στο Ρέγκενσμπουργκ (Γερμανία), προκάλεσε την οργή των μουσουλμάνων επειδή χρησιμοποίησε μια φράση του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου Β’ (14ος αιώνας) σύμφωνα με την οποία «ο Μωάμεθ έφερε στον κόσμο μονάχα κακά και απάνθρωπα πράγματα». Ύστερα από έντονες αντιδράσεις από μουσουλμανικές χώρες και από εκατομμύρια μουσουλμάνους ανά τον κόσμο, ο Πάπας εξέφρασε τη λύπη του που προσεβλήθησαν οι μουσουλμάνοι από τις δηλώσεις του, σημειώνοντας πως δεν αντανακλούν τις προσωπικές του απόψεις. Το σχετικό κείμενο στην ιστοσελίδα του Βατικανού έχει «διορθωθεί» επτά φορές.
• 2006. Σεπτέμβριος. Γερμανία. Η Διεύθυνση της Όπερας του Βερολίνου προκάλεσε έντονη διαμάχη στη Γερμανία σχετικά με την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, επειδή ακύρωσε την προγραμματισμένη παραγωγή του έργου «Ιδομενέας» του Μότσαρτ, φοβούμενη έντονες αντιδράσεις από τον μουσουλμανικό κόσμο. Ο λόγος; Σε μια σκηνή παρουσιάζονταν τα κομμένα κεφάλια του Βούδα, του Ιησού Χριστού, του Ποσειδώνα και του Μωάμεθ, κάτι που θεωρήθηκε πως μπορεί να προκαλέσει το Ισλάμ.
Αντιδρώντας, Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε ότι «η απόφαση είναι παράλογη και μη αποδεκτή. Όταν ο μη-μουσουλμανικός κόσμος ξεπερνά τα όρια, κάνοντας υπερβολικά πολλούς συμβιβασμούς σε τέτοια θέματα, δεν θα καταφέρει να πείσει τους Μουσουλμάνους πως η ελευθερία του λόγου και η ανοχή είναι καλύτερα από τον φονταμενταλισμό». Ο δήμαρχος του Βερολίνου Κλάους Βοβεράιτ διαπίστωσε ότι «η αυτολογοκρισία δίνει σε όσους πολεμούν τις αξίες μας μία εκ των προτέρων επιβεβαίωση πως δεν θα αγωνιστούμε γι’ αυτές». Και ο υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας Μπερντ Νόιμαν, τόνισε ότι «όταν ο φόβος για πιθανές αντιδράσεις οδηγεί σε αυτολογοκρισία, τότε τίθεται σε κίνδυνο η δημοκρατική κουλτούρα της ελευθερίας του λόγου».
TANYA DOSKOVA (12)
«Μαζί Απέναντι στο Νέο Απολυταρχισμό»
Μ’ αυτό το τίτλο κυκλοφόρησε η κοινή, ανοιχτή επιστολή 12 διανοουμένων, στην οποία τονίζεται: «Αφού ξεπέρασε τον φασισμό, τον ναζισμό και τον σταλινισμό, ο κόσμος αντιμετωπίζει τώρα μια νέα απολυταρχική παγκόσμια απειλή: τον ισλαμισμό. (Ναι ο μουσουλμανισμός είναι αυτός που θα εξαφανίζει τον χριστιανισμό, με τους γνωστούς τρόπους, ‘Θάνατος στους άπιστους’ και μετά θα εξαφανιστεί κι αυτός, η Νέα Τάξη Πραγμάτων και ο Γκρίζος άνθρωπος που ετοιμάζουν οι επικυρίαρχοι δεν χρειάζεται θρησκείες)
Αξιώνουμε την οικουμενικότητα της ελευθερίας της έκφρασης, ώστε να μπορεί η κριτική σκέψη να εκφράζεται σε όλες τις ηπείρους, ενάντια σε κάθε κακοποίηση και κάθε δόγμα.
Τα πρόσφατα γεγονότα, που συνέβησαν έπειτα από τη δημοσίευση σκίτσων του Μωάμεθ σε ευρωπαϊκές εφημερίδες, αποκάλυψαν την αναγκαιότητα μιας μάχης γι’ αυτές τις οικουμενικές αξίες.
H μάχη αυτή δεν θα κερδηθεί με τα όπλα, αλλά στο ιδεολογικό πεδίο. Αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι ούτε σύγκρουση πολιτισμών ούτε ανταγωνισμός μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Είναι μια παγκόσμια μάχη, η οποία αντιπαρατάσσει δημοκράτες και θεοκράτες…
Οι δημοκράτες και τα ελεύθερα πνεύματα όλων των χωρών, πρέπει να διασφαλίσουν πως ο αιώνας μας θα είναι ένας αιώνας Διαφωτισμού και όχι σκοταδισμού».
ΙΣΤΟΡΙΑ: Η Γένεση του Αθεϊσμού: Του Julian Baggini
Πότε παρουσιάστηκε ο αθεϊσμός; Υπάρχουν δύο απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα που μπορεί να αποδειχθούν αλληλοσυγκρουόμενες.
• Η πρώτη είναι πως ο αθεϊσμός εμφανίστηκε κατά την αυγή του Δυτικού πολιτισμού, στην Αρχαία Ελλάδα. Αυτό υποστηρίζει ο Θρόουερ (James Thrower) στο βιβλίο του Δυτικός Αθεϊσμός (Western Atheism).
• Η δεύτερη είναι ότι ο αθεϊσμός αναδύθηκε κατά το 18ο αιώνα. Αυτό ισχυρίζεται ο Μπέρμαν (David Berman), στο βιβλίο του Η Ιστορία τον Αθεϊσμού στη Βρετανία (A History of Atheism in Britain).
Η διαμάχη, ωστόσο, είναι επιφανειακή, γιατί, οι απαρχές του αθεϊσμού βρίσκονται στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά ως διακριτό και αναγνωρισμένο σύστημα αξιών εμφανίστηκε μόνο στα τέλη του Διαφωτισμού.
Ο αθεϊσμός μπορεί να κατανοηθεί τόσο ως άρνηση της θρησκείας όσο και ως ένα αυτοτελές σύστημα αξιών. Αυτό συμβαίνει εάν δεσμευθούμε ότι υπάρχει μόνο ένας κόσμος κι αυτός είναι ο φυσικός. Σ’ αυτή την περίπτωση για να κατανοήσουμε την προέλευση του αθεϊσμού, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την προέλευση της φυσιοκρατίας…
• Η φυσιοκρατία εμφανίζεται με τους προσωκρατικούς Μιλήσιους φιλοσόφους του 6ου αιώνα π.κ.ε., τον Θαλή, τον Αναξίμανδρο και τον Αναξιμένη. Αυτοί οι φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι που απέρριψαν τις μυθολογικές εξηγήσεις και υποστήριξαν τις φυσιοκρατικές, διατυπώνοντας μια επαναστατική ιδέα:
Η φύση μπορεί να κατανοηθεί ως αυτοτελές σύστημα, το οποίο λειτουργεί βάσει νόμων κατανοητών από την ανθρώπινη λογική. Αυτό σηματοδότησε μία θεμελιώδη μεταβολή στον προσανατολισμό των ερμηνευτικών θεωριών…
• Η επιστήμη αποτελεί ένα μόνο επακόλουθο της νέας κατεύθυνσης που ακολούθησαν οι Προσωκρατικοί για να εξετάσουν τον κόσμο. Η επανάσταση που προκάλεσαν στη σκέψη δεν έγκειται αποκλειστικά στην αντικατάσταση της μυθολογίας από την επιστήμη, αλλά γενικά στην αντικατάσταση του μύθου από την ορθολογική ερμηνεία.
Για να εξηγήσουμε αυτό το σημείο καλύτερα, ας εξετάσουμε την εξέλιξη της Ιστορίας στην Αρχαία Ελλάδα μέσα από τα έργα του Ηρόδοτου και του Θουκυδίδη… Η αληθινή ιστορία αυτής της εξέλιξης δεν συνίσταται στην αλλαγή κατεύθυνσης που συμβαίνει μεταξύ της απόλυτης μυθολογίας του Ηρόδοτου και της αντικειμενικής πραγματικότητας του Θουκυδίδη.
Υπάρχει μία σχέση ανάμεσα στην εξέλιξη της φιλοσοφίας των Μιλήσιων και της ιστορίας του Θουκυδίδη, εξέλιξη που αποτελεί κάτι περισσότερο από απλή απόρριψη του μύθου. Η σχέση βρίσκεται σε αυτό που αντικαθιστά το μύθο. Και στις δύο περιπτώσεις, ο μύθος αντικαθίσταται από τον ορθολογισμό. Σε γενικές γραμμές, ορθολογική αφήγηση είναι εκείνη που περιορίζεται σε αιτίες, αποδείξεις κι επιχειρήματα που επιδέχονται λεπτολόγο εξέταση, αξιολόγηση, αποδοχή ή απόρριψη, με βάση αρχές και γεγονότα που βρίσκονται στη διάθεση όλων. Κατάλληλη ορθολογική αφήγηση είναι εκείνη, της οποίας δεν χρειάζεται να καλύψουμε τα κενά με υποθέσεις, γνώμες ή οποιεσδήποτε άλλες αβάσιμες πεποιθήσεις.
Έτσι, ο ορθολογισμός πλέον χαρακτηρίζει τόσο την επιστήμη, τα θεμέλια της οποίας έθεσαν οι Προσωκρατικοί, όσο και τη μελέτη της Ιστορίας, η οποία ξεκινά με τον Θουκυδίδη. Η Ιστορία συνίσταται πλέον στην προσπάθεια να διηγηθούμε τα συμβάντα του παρελθόντος βασισμένοι στα τεκμήρια και στα επιχειρήματα που είναι διαθέσιμα και αξιολογήσιμα από όλους. Η επιστήμη μεταβάλλεται σε προσπάθεια να εξηγήσουμε με αντίστοιχα μέσα τη λειτουργία του κόσμου. Οι Μιλήσιοι ξεκίνησαν αυτή την ευρύτερη επανάσταση στη σκέψη.
Μπορούμε, λοιπόν, να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο η φυσιοκρατία, που βρίσκεται στην καρδιά και τις ρίζες του αθεϊσμού, θεμελιώνεται και η ίδια επί του ορθολογισμού… Η φυσιοκρατία προκύπτει από τον ορθολογισμό, και, έτσι, θεμέλιο για την προέλευση του αθεϊσμού αποτελεί περισσότερο ο ορθολογισμός παρά η φυσιοκρατία. Επομένως, ο αθεϊσμός θεμελιώνεται σε μία ευρύτερη υποχρέωση στην αξία της ορθολογικής εξήγησης, της οποίας η επιστήμη είναι απλώς ένα θεαματικά επιτυχές παράδειγμα.
Εν συντομία, ο αθεϊσμός έχει τις ρίζες του στη φυσιοκρατία, η οποία έχει τις ρίζες της στον ορθολογισμό. Η προέλευση τόσο του ορθολογισμού όσο και της φυσιοκρατίας πρέπει να αναζητηθεί στην Αρχαία Ελλάδα, και κατά μία έννοια αυτό σηματοδοτεί το πρώτο κεφαλαίο στην ιστορία του αθεϊσμού. Το σημαντικό είναι ότι η αφετηρία του αθεϊσμού έχει ταυτιστεί με τις απαρχές του δυτικού ορθολογισμού συνολικά. Έτσι, ο αθεϊσμός μπορεί να θεωρηθεί ως μέρος μίας ευρύτερης, προοδευτικής εξέλιξης της ανθρώπινης διάνοιας και νόησης. Αυτή η ταύτιση του αθεϊσμού με την πρόοδο ενισχύεται, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του το επόμενο μεγάλο στάδιο στην εξέλιξη του αθεϊσμού, τον Διαφωτισμό.
Η Γένεση του Αναγνωρισμένου Αθεϊσμού: Ο Μπερμαν, που έγραψε ένα βιβλίο για την ιστορία του αθεϊσμού, υποστηρίζει ότι το πρώτο αναγνωρισμένο αθεϊστικό έργο ήταν το κείμενο του Βαρόνου του Χόλμπαχ (Holbach), Το Σύστημα της φύσης (Système de L· nature…), που δημοσιεύθηκε στα 1770, ενώ στη Βρετανία το πρώτο αθεϊστικό έργο που εκδόθηκε ήταν η Απάντηση στις Επιστολές του Dr. Priestley προς έναν άπιστο φιλόσοφο, δημοσιευμένο στα 1782. Η πατρότητα του τελευταίου κειμένου αμφισβητείται και είναι πιθανό να υπήρξε έργο δύο συγγραφέων, του Χάμον (William Hammon) και του Τέρνερ (Matthew Turner).
Οι ακαδημαϊκοί δεν συμφωνούν σχετικό με το αν υπάρχουν αθεϊστικά έργα προγενέστερα των παραπάνω. Ο Θρόουερ είναι βεβαίως πεπεισμένος ότι κάποια κείμενα του Δημόκριτου και του Λουκρήτιου είναι αθεϊστικά, παρότι συμφωνεί ότι ο Χόλμπαχ ήταν αδιαμφισβήτητα ο «πρώτος δηλωμένος αθεϊστής της Δυτικής Παράδοσης».
Επομένως, η γενική εξήγηση του Θρόουερ συνάδει με τη διαβεβαίωση του Μπέρμαν ότι ο αθεϊσμός δεν προέκυψε ως πλήρως διαρθρωμένη και διακριτή δύναμη παρά μόνο στο τέλος του 18ου αιώνα. Νωρίτερα είχαμε μεμονωμένα έργα, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αθεϊστικά. Είχαμε επίσης και περιόδους στην Ιστορία, κατά τις οποίες ο Θεός ή οι θεοί θεωρούνταν ότι δεν σχετίζονταν με κάποια στρώματα της κοινωνίας, όπως με τις ανώτερες τάξεις της πρώιμης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν υπήρξε όμως συστηματική και συνεχής προσπάθεια να εμφανιστεί και να προωθηθεί δημοσίως μία αθεϊστική κοσμοαντίληψη ως εναλλακτική της αντίστοιχης θρησκευτικής.
Αθεϊσμός και Διαφωτισμός: Η ανάδυση του αθεϊσμού [κατά την περίοδο του Διαφωτισμού] συνάδει με την προοδευτική ιστορία του αθεϊσμού, που πηγάζει από τη γένεση του δυτικού ορθολογισμού στην Αρχαία Ελλάδα.
Όπως η φυσιοκρατία και ο ορθολογισμός, οι πρόδρομοι του αθεϊσμού, υπήρξαν καρποί της μετάβασης από το μύθο στο λόγο, έτσι και ο αθεϊσμός, ως αναγνωρισμένο δόγμα, αποτελεί καρπό της μετάβασης στις αξίες του Διαφωτισμού.
Είναι δηλωτικό της επιτυχίας του Διαφωτισμού ότι τα πιο βασικά δόγματα του εδραιώνονται σήμερα στην αντίληψη μας περί πολιτισμένης και σύγχρονης κοινωνίας, αν και είναι του συρμού η απομυθοποίηση των ιδεωδών του κινήματος…
– Ίσως μελετάμε την ακριβή σημασία της ισότητας, της ελευθερίας και της ανοχής, όμως και οι τρεις έννοιες είναι θεμελιώδεις για τη συγκρότηση μίας καλής και δίκαιης κοινωνίας.
– Ίσως έχουμε χάσει λίγη από την αισιοδοξία του Διαφωτισμού για τη δύναμη του λόγου, όμως σίγουρα δεν θα μας άρεσε να επιστρέψουμε σε μία κοινωνία που στηρίζεται σε δεισιδαιμονίες.
– Και παρόλο που μερικοί θεωρούν ότι σήμερα δεν σεβόμαστε την αυθεντία, λίγοι πιστεύουν υπεύθυνα ότι πρέπει να επιστρέψουμε σε μία εποχή κατά την οποία τα αξιώματα ήταν κληρονομικά, όταν μόνο οι άνδρες της μεσαίας τάξης είχαν πολιτικά δικαιώματα και οι ηγέτες του κλήρου ασκούσαν μεγάλη πολιτική εξουσία.
– Συνεπώς, κάθε λογικός άνθρωπος πρέπει να θεωρήσει τον Διαφωτισμό ως ένα σπουδαίο σταθμό στην πρόοδο της δυτικής κοινωνίας, παρά τα μειονεκτήματα που τον χαρακτήριζαν. Επίσης, δεν πρέπει να αμφισβητεί κανείς πως τα κύρια ιδεώδη του έχουν θριαμβεύσει.
Η εμφάνιση του αθεϊσμού και του Διαφωτισμού κατά την ίδια ιστορική περίοδο υποδηλώνει τουλάχιστον ότι υπάρχει κάποια σχέση και δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς αυτή προέκυψε.
Ο αθεϊσμός προκαλεί τη διαφωτιστική απόρριψη της δεισιδαιμονίας, της ιεραρχίας και της ορθολογικά αβάσιμης ισχύος ενός αξιώματος, την οποία πολλοί θα θεωρούσαν λογικό συμπέρασμα. Από τη στιγμή που αρχίσαμε να αντιμετωπίζουμε τη θρησκεία υπό το ψυχρό φως της λογικής, η αναλήθειά της κατέστη αυταπόδεικτη. Προφανώς ήταν δεισιδαιμονία και μύθος, θεμελιωμένη όχι στο θείο αλλά σε συγκεκριμένες, επιτόπιες ανθρώπινες πρακτικές…
Μερικοί χρησιμοποίησαν την υποτιθεμένη οικουμενικότητα της πίστης στον Θεό ως επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού. Όμως η παραλλαγή του παλαιού αποφθέγματος «πενήντα εκατομμύρια Γάλλοι δεν μπορεί να σφάλλουν», μοιάζει κάπως αδύναμη για να συγκροτεί ορθολογικό επιχείρημα. Εξάλλου, κάποια δεδομένη στιγμή σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός του κόσμου νόμιζε ότι η βροχή έρχεται από τους θεούς ή ότι η Γη είναι το κέντρο του σύμπαντος. Βεβαίως, έκαναν λάθος και δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να συνειδητοποιήσουμε ότι η ευρεία συμφωνία δεν μπορεί να καθιστά κάτι αληθές ή ψευδές.
Ωστόσο, αυτό που αποκαλύπτει η ευρεία προσήλωση στη θρησκεία είναι πως ο αθεϊσμός πραγματικά μάχεται εναντίον υπέρτερων δυνάμεων. Εξηγεί επίσης τον ιστορικό λόγο για τον οποίο ο αθεϊσμός έχει περισσότερο οριστεί αποφατικά ως άρνηση της πίστης στον Θεό, παρά θετικά ως ένα είδος φυσιοκρατίας… Και είναι ανάγκη να εξετάσουμε τον αθεϊσμό αποφατικά μόνο κατά το βαθμό στον οποίο η θρησκευτική πίστη αποτελεί τον κανόνα. Και η θρησκευτική πίστη ήταν και εξακολουθεί να είναι ο κανόνας σε όλο τον κόσμο.
Η καθιέρωση ενός συστήματος πεποιθήσεων ως αξιόπιστης εναλλακτικής λύσης έναντι της θρησκείας αποτελεί θρίαμβο. Σε αυτό το σύστημα πίστεψαν εκατομμύρια άνθρωποι (ιδίως έξυπνοι και καλλιεργημένοι), αντίθετα προς τη σχεδόν ομόφωνη πολεμική που δέχθηκαν. Το συγκεκριμένο σύστημα θεμελιώθηκε σε λίγο περισσότερα από 200 χρόνια. Επίσης, μας υπενθυμίζει πόση λίγη εμπειρία έχουμε στο να ζούμε τη ζωή μας και να βάζουμε σε τάξη την κοινωνία μας χωρίς το υπόβαθρο της θρησκείας. Ο μαζικός αθεϊσμός είναι ακόμη σε νεαρή ηλικία και ως τέτοιος πρέπει να περιμένουμε ότι θα παρουσιάσει κάποια σημάδια της ανωριμότητας του.
Συμπέρασμα: Η άνοδος του αθεϊσμού συνδέεται ουσιαστικά με την εμφάνιση του ορθολογισμού στην Αρχαία Ελλάδα και τη βαθμιαία ακμή του κατά τον Διαφωτισμό. Επομένως, ο αθεϊσμός είναι αναπόσπαστο στοιχείο της προοδευτικής εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, κατά την οποία η δεισιδαιμονία αντικαθίσταται από την ορθολογική ερμηνεία, και στην οποία απεκδυόμεθα τις ψευδαισθήσεις περί υπερφυσικού βασιλείου και μαθαίνουμε πώς να ζούμε μέσα στο φυσικό.
Προϊούσης της Ιστορίας, πολλοί αθεϊστές συνέκριναν τις πεποιθήσεις τους με κάποια μορφή ανάπτυξης. Ο Φρόιντ, για παράδειγμα, θεώρησε ότι η θρησκευτική πίστη είναι ένα είδος υπαναχώρησης στην παιδική ηλικία. Με τη θρησκεία γινόμαστε σαν τα παιδιά: εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι είμαστε προστατευμένοι εντός ενός κόσμου, στον οποίο οι καλοκάγαθοι γονείς μάς φροντίζουν. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ιουδαϊκή και χριστιανική παράδοση ο Θεός ονομάζεται «πατέρας».
Ο αθεϊσμός απομακρύνει τις παιδαριώδεις ψευδαισθήσεις και μας δείχνει ότι πρέπει να χαράσσουμε μόνοι την πορεία μας στον κόσμο. Δεν έχουμε θεϊκούς γονείς οι οποίοι μας προστατεύουν πάντοτε και που είναι αναμφισβήτητα καλοί. Αντιθέτως, ο κόσμος είναι ένα μεγάλο και τρομακτικό μέρος, αλλά μας προσφέρει ευκαιρίες να δημιουργήσουμε τη ζωή μας.
Η απώλεια της παιδικής αθωότητας είναι «δίκοπο μαχαίρι». Υπάρχει κάτι για το οποίο πρέπει να θρηνήσουμε και κάτι για το οποίο πρέπει να φοβηθούμε. Από αυτό το στοιχείο προκύπτει ο σκοτεινός τόνος του αθεϊστικού συστήματος πεποιθήσεων, που είναι συγγενικός με αυτή την απώλεια. Αυτή, όμως, είναι και η προϋπόθεση για να αποκτήσει ο ενήλικος μία ζωή γεμάτη νόημα. Αν δεν χάσουμε την παιδική αθωότητα μας, δεν μπορούμε να γίνουμε σωστοί ενήλικοι. Κατά τον ίδιο τρόπο, εάν δεν αποτινάξουμε τις αντιλήψεις της αθωότητας περί της ύπαρξης ενός υπερφυσικού κόσμου, δεν μπορούμε να ζήσουμε έτσι που να καταξιώνεται η πεπερασμένη και θνητή φύση μας. Ο αθεϊσμός σχετίζεται με την πρόοδο, με τη διάθεση να εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες που μας δίνει η ζωή. Αυτό, βέβαια, ενέχει τον κίνδυνο της αποτυχίας και τον κίνδυνο της απώλειας των καθησυχαστικών ψευδαισθήσεων.
Ο ρεαλισμός αυτού του είδους σημαίνει ότι ο αθεϊσμός ουδέποτε θα μπορέσει να παρουσιαστεί ως μετριοπαθής, θετική ευτυχία. Στην πραγματική ζωή δεχόμαστε τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά, το καλό και το κακό εξίσου, την πιθανότητα αποτυχίας όσο και τη φιλοδοξία για επιτυχία. Ο αθεϊσμός μιλά για την αλήθεια της ανθρώπινης φύσης μας, διότι τα αποδέχεται όλα, και δεν επιδιώκει να μας προστατεύσει από την αλήθεια επικαλούμενος το μύθο και τη δεισιδαιμονία.
Απόσπασμα από το Julian Baggini: Αθεϊσμός (Oxford University Press, 2003 – Ελληνικά Γράμματα, 2006)
TANYA DOSKOVA (2)
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΠΕΡΙ ΑΘΕΟΛΟΓΙΑΣ: Φυσική της μεταφυσικής: Του Michel Onfray
Ο Θεός Αναπνέει Ακόμα. Ο Θεός δεν είναι ούτε νεκρός ούτε ετοιμοθάνατος… Μια μυθοπλασία δεν πεθαίνει, μια ψευδαίσθηση δεν αποβιώνει ποτέ, ένα παιδικό παραμύθι δεν αναιρείται.
Ο Θεός που κατασκεύασαν οι θνητοί καθ’ υποστασιοποιημένη εικόνα τους υπάρχει μόνο και μόνο για να κάνει εφικτή την καθημερινή ζωή παρά το δρομολόγιο του καθενός προς την ανυπαρξία. Όσο οι άνθρωποι θα πρέπει να πεθαίνουν, μια μερίδα ανάμεσα τους δεν θα μπορεί να αντέξει αυτή την ιδέα και θα εφευρίσκει υπεκφυγές.
Δεν δολοφονεί κανείς μια υπεκφυγή, δεν τη σκοτώνει. Μάλιστα μάλλον εκείνη μας σκοτώνει: διότι ο Θεός θανατώνει ό,τι του αντιστέκεται. Κατά πρώτο λόγο, τη Λογική, την Ευφυΐα, το Κριτικό Πνεύμα. Τα υπόλοιπα ακολουθούν λόγω αλυσιδωτής αντίδρασης.
Ο τρόμος μπροστά στην ανυπαρξία, η ανικανότητα να αφομοιωθεί ο θάνατος ως μια διαδικασία φυσική, αναπόφευκτη, με την οποία πρέπει να συμβιβαστούμε, που μπροστά της μόνο η ευφυΐα μπορεί να έχει κάποια αποτελέσματα, καθώς επίσης και η απόρριψη, η απουσία νοήματος πέραν αυτού που εμείς προσδίδουμε, ο apriori παραλογισμός, ιδού οι γενεαλογικές δέσμες του θείου.
Και ο άθεος; Η άρνηση του Θεού και των απώτερων κόσμων… Αγανάκτηση, εξέγερση, άρνηση του προφανούς, σκλήρυνση μπροστά στις αποφάσεις του πεπρωμένου και της αναγκαιότητας, η γενεαλογία της αθεΐας φαίνεται τόσο απλή όσο και εκείνη της πίστης… Ως άθεος χαρακτηρίζεται ο άλλος που αρνείται τον τοπικό θεό όταν όλος ο κόσμος ή ο περισσότερος πιστεύει σε αυτόν. Και έχει συμφέρον να τον πιστεύει… Διότι η θεολογική άσκηση κατ’ ιδίαν βασίζεται πάντοτε σε ένοπλες πολιτοφυλακές, υπαρξιακές αστυνομίες και οντολογικούς στρατιώτες που απέχουν από το να σκέφτονται και σε προτρέπουν να πιστέψεις το γρηγορότερο και πολύ συχνά να προσηλυτιστείς.
Η αθεΐα χρονολογείται από το 1532, ο άθεος υπάρχει το 2ο αιώνα της κοινής εποχής των χριστιανών, οι οποίοι καταγγέλλουν και στιγματίζουν τους άθεους,1 εκείνους που δεν πιστεύουν στο θεό τους που αναστήθηκε την τρίτη μέρα.
Οι κοινωνικές αποκρυσταλλώσεις καλούν σε υπερβατικότητα: η τάξη, η ιεραρχία – ετυμολογικά: η εξουσία του ιερού… Η πολιτική, η πολιτεία μπορούν να λειτουργούν πολύ ευκολότερα από τη στιγμή που επικαλούνται την εκδικητική εξουσία των θεών, οι οποίοι υποτίθεται ότι εκπροσωπούνται επί γης από τους κυρίαρχους που, πολύ εύστοχα, κάνουν και κουμάντο.
Η αθεΐα καθίσταται έκτοτε ένα όπλο χρήσιμο για να ξαποστέλνει τον τάδε ή τον δείνα, φτάνει να αντισταθεί ή να τσινήσει λιγάκι, στις φυλακές, στα μπουντρούμια, ακόμα και στην πυρά.
Επινόηση της Αθεΐας: Χρειάζεται όμως ένας μπροστάρης, ένας εφευρέτης, ένα κύριο όνομα σαν όριο από το οποίο και μετά μπορεί κανείς να δηλώσει: ιδού ο πρώτος άθεος, αυτός που ομολογεί την ανυπαρξία του Θεού, ο φιλόσοφος που το σκέφτεται, το δηλώνει, το γράφει ξεκάθαρα, σαφέστατα… Ένας άθεος ρηξικέλευθος, αχαλίνωτος, αποδεδειγμένος, και, μάλιστα, περήφανος…
Το θαύμα θα έρθει σύντομα με έναν ιερέα, τον αβά Μελιέ, άγιο, ήρωα και μάρτυρα της υπόθεσης των άθεων, που εντοπίζεται επιτέλους. Ο Ζαν Μελιέ (1664-1729) γράφει μια ογκώδη Διαθήκη όπου λούζει πατόκορφα την Εκκλησία, τη θρησκεία, τον Ιησού, το Θεό, αλλά και την αριστοκρατία, τη Μοναρχία, το Παλαιό Καθεστώς.2 Καταγγέλλει με ακατονόμαστη βιαιότητα την κοινωνική αδικία, την ιδεαλιστική σκέψη, τη μαζοχιστική χριστιανική ηθική. Και, συγχρόνως, κηρύσσει έναν αναρχικό κομουναλισμό, μια αυθεντική και πρωτοποριακή υλιστική φιλοσοφία και μια ηδονιστική αθεΐα εκπληκτικής νεωτερικότητας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία των ιδεών ένας φιλόσοφος αφιερώνει ένα έργο στο ζήτημα της αθεΐας: την κηρύσσει, την αποδεικνύει, την τεκμηριώνει, επιχειρηματολογεί, παραθέτει, αναφέρει τα αναγνώσματα του, τους συλλογισμούς του, βασίζεται όμως επίσης και στα σχόλια του περί του γίγνεσθαι του κόσμου. Ο τίτλος το λέει σαφώς: Μνημόνιο των σκέψεων και συναισθημάτων τον Ζαν Μελιέ, καθώς και η ανάπτυξη του, όπου αναγγέλλονται Σαφείς και προφανείς αποδείξεις της Ματαιότητας και Αβασιμότητας όλων των Θεοτήτων και όλων των Θρησκειών του Κόσμου. Το βιβλίο δημοσιεύεται το 1729, μετά το θάνατο του, ενώ ο Μελιέ το είχε επεξεργαστεί για ένα μεγάλο μέρος της ζωής του. Η ιστορία της πραγματικής αθεΐας αρχίζει.
Οργάνωση της Λήθης: Η επικρατούσα ιστοριογραφία αποκρύπτει την αθεϊστική φιλοσοφία. Εκτός από τον λησμονημένο αβά Μελιέ, αποσιωπώνται και οι φυσιογνωμίες του γαλλικού υλισμού. Για παράδειγμα: ο Λα Μετρί ο έξαλλος χαροποιός’ ο ντον Ντεσάν ο επινοητής ενός κοινοτικού εγελιανισμού, ο ντ’ Ολμπάκ που καταριέται το Θεό, ο Ελβέτιος ο φιλήδονος υλιστής, ο Σιλβέν Μαρεσάλ με το Λεξικό των άθεων, αλλά και οι ιδεολόγοι Καμπανίς, Βολνέ ή Ντετί ντε Τρασί…
Το έργο του βαρόνου ντ’ Ολμπάκ δεν υπάρχει στο πανεπιστήμιο…Τίποτα για την αθεΐα του ντ’ Ολμπάκ, για τη διαβρωτική ιστορική ανάγνωση του των βιβλικών κειμένων. Τίποτα για την κριτική της χριστιανικής θεοκρατίας, για τη συμπαιγνία Κράτους και Εκκλησίας, για την ανάγκη διαχωρισμού των δύο θεσμών τίποτα για την αυτονόμηση της ηθικής από τη θρησκεία. Τίποτα για τον κατακερματισμό των καθολικών μύθων. Τίποτα για τη συγκριτική επιστήμη των θρησκειών.
• Σιωπή για τον Μελιέ, τον εκτοξεύοντα κατάρες (Η Διαθήκη, 1729).
• Σιωπή για τον ντ’ Ολμπάκ τον απομυθοποιητικό (Η ιερή μεταδοτικότητα χρονολογείται από το 1768).
• Σιωπή για τον Φόιερμπαχ τον αποδομητή (Η ουσία του χριστιανισμού, 1841), τον τρίτο αυτόν πυλώνα της δυτικής αθεΐας, έναν καίριο στυλοβάτη μιας αθεολογίας άξιας αυτού του ονόματος: διότι ο Λούντβιχ Φόιερμπαχ προτείνει μια εξήγηση περί του τι είναι Θεός. Δεν αρνείται την ύπαρξη του, προχωρεί σε ανατομία της χίμαιρας. Δεν τίθεται θέμα να πούμε: Ο Θεός δεν υπάρχει, αλλά: Τι είναι αυτός ο Θεός που πιστεύουν οι περισσότεροι;
Και η απάντηση: μια μυθοπλασία, ένα δημιουργημάτων ανθρώπων, ένα κατασκεύασμα που υπακούει σε ιδιαίτερους νόμους, εν προκειμένω την προβολή και την υπόσταση: οι άνθρωποι πλάθουν το Θεό κατ’ ανεστραμμένη εικόνα και ομοίωση τους….Η θρησκεία γίνεται άρα η κατεξοχήν πρακτική αλλοτρίωσης: προϋποθέτει το διχασμό του ανθρώπου και τη δημιουργία ενός φανταστικού κόσμου όπου η αλήθεια βρίσκεται περιβεβλημένη με μυθοπλασία. Η θεολογία είναι μια «ψυχοπαθολογία», δηλώνει ο Φόιερμπαχ, κάτι στο οποίο αντιτάσσει τη δική του ανθρωπολογία, βασισμένη σε ένα είδος «αναλυτικής χημείας».
•Έπειτα ήρθε ο Νίτσε… Μαζί του, η ιδεαλιστική, σπιριτουαλιστική, ιουδαιο-χριστιανική, δυαδική σκέψη, σαν να λέμε η κυρίαρχη σκέψη, μπορεί επιτέλους να ανησυχήσει: ο διονυσιακός μονισμός του, η λογική του περί δυνάμεων, η γενεαλογική του μέθοδος, η άθεη ηθική του, επιτρέπουν να εξεταστεί μια φυγή από το χριστιανισμό. Για πρώτη φορά μια ρηξικέλευθη, επεξεργασμένη μεταχριστιανική σκέψη εμφανίζεται στο δυτικό προσκήνιο.
Από όπου προκύπτει ένα νέο και ανώτερο εργοτάξιο για την αθεΐα: ο Μελιέ αρνήθηκε κάθε θεότητα. Ο ντ’ Ολμπάκ κατακερμάτισε το χριστιανισμό. Ο Φόιερμπαχ αποδήμησε το Θεό. Ο Νίτσε αποκαλύπτει τη μετεκτίμηση: η αθεΐα δεν πρέπει να λειτουργεί μόνο ως αυτοσκοπός. Να καταργήσουμε το Θεό, μάλιστα, και τι να κάνουμε; Μια άλλη ηθική, μια νέα δεοντολογία, πρωτοφανείς αξίες, αδιανόητες διότι ασύλληπτες, ιδού τι επιτρέπει η πραγμάτωση και η υπέρβαση της αθεΐας. Ένα φοβερό μελλοντικό καθήκον.
…Η διδασκαλία του θρησκευτικού φαινομένου θα προϋπέθετε μια αρχαιολογία του θρησκευτικού αισθήματος: φόβο, δέος, αδυναμία να κοιτάξουμε κατάματα το θάνατο, ανέφικτη επίγνωση της ατέλειας και του πεπερασμένου των ανθρώπων, μείζονος κινητήριου ρόλου του υπαρξιακού άγχους. Η θρησκεία, αυτό το μυθοπλαστικό δημιούργημα, θα απαιτούσε μια εις βάθος ανάλυση με όλους τους τύπους των οντολογικών της πλασέμπο – όπως στη φιλοσοφία προσεγγίζουμε το ζήτημα της μαγείας, της τρέλας και των περιθωρίων για να παραγάγουμε και να οριοθετήσουμε έναν ορισμό της λογικής.
Φασματογραφία του Μηδενισμού: Η εποχή μοιάζει άθεη, αλλά μόνο στα μάτια των χριστιανών ή των πιστών. Στην πραγματικότητα είναι μηδενιστική…. Το «αν ο Θεός δεν υπάρχει, τότε όλα επιτρέπονται» (η χιλιοειπωμένη φράση από τους Αδελφούς Καραμαζόφ του Ντοστογιέφσκι) εξακολουθεί να δίνει αποτελέσματα… Αυτή η χαλκευμένη τοποθέτηση αξίζει μια εις βάθος ανάλυση με όλους τους τύπους. Διότι αυτό που μου φαίνεται αληθινό είναι μάλλον το αντίθετο: «Αφού ο Θεός υπάρχει, τότε όλα επιτρέπονται».
Τρεις χιλιετίες το μαρτυρούν, από τα πρώτα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης ως σήμερα: Η παραδοχή ενός Θεού μοναδικού, βίαιου, φθονερού, εριστικού, μισαλλόδοξου, πολεμοχαρούς, έχει επιφέρει περισσότερο μίσος, αίμα, θανάτους, βιαιότητα, παρά ειρήνη…
• Η εβραϊκή φαντασίωση περί του εκλεκτού λαού η οποία νομιμοποιεί την αποικιοκρατία, την απαλλοτρίωση, το μίσος, την εχθρότητα μεταξύ των λαών, και στη συνέχεια την αυταρχική ένοπλη θεοκρατία.
• Η αναφορά των χριστιανών στους εμπόρους του Ναού ή σε έναν (κατά Παύλο) Ιησού που ισχυρίζεται ότι έρχεται για να φέρει μάχαιρα, που αιτιολογεί τις Σταυροφορίες, την Ιερή Εξέταση, τους θρησκευτικούς πολέμους, τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, την πυρά, τον Ίντεξ, αλλά και την παγκόσμια αποικιοκρατία, τις γενοκτονίες των Βορειοαμερικανών ιθαγενών, την υποστήριξη των φασιστικών καθεστώτων του 20ου αιώνα, και την εγκόσμια παντοδυναμία του Βατικανού, εδώ και αιώνες ολόκληρους και στην παραμικρή λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής,
• Η έκκληση, σαφής σε όλες σχεδόν τις σελίδες του Κορανίου, για τον αφανισμό των απίστων, της θρησκείας τους, της κουλτούρας τους, του πολιτισμού τους, αλλά και των Εβραίων και των χριστιανών, στο όνομα ενός φιλεύσπλαχνου Θεού..
Ιδού αρκετοί σπόροι για να καλλιεργηθεί η ιδέα ότι ακριβώς εξαιτίας της ύπαρξης του Θεού τα πάντα επιτρέπονται – σε εκείνον, από εκείνον, στο όνομα του, χωρίς ούτε οι πιστοί, ούτε ο κλήρος, ούτε ο λαουτζίκος, ούτε οι υψηλοί κύκλοι να βρίσκουν κάτι να αντιτάξουν…
Αρχές Αθεολογίας: Η αθεολογία προτίθεται να αναλάβει τρία καθήκοντα: κατ’ αρχάς (δεύτερο μέρος) να αποδομήσει τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες και να αποδείξει κατά πόσο, παρά τις ιστορικές και γεωγραφικές τους διαφοροποιήσεις, παρά το μίσος που διαπνέει τους πρωταγωνιστές των τριών θρησκειών από αιώνες, παρά τον φαινομενικά και επιφανειακά ακατανίκητο χαρακτήρα του μωσαϊκού νόμου, των λόγων του Ιησού και του λόγου του Προφήτη, παρά τους διαφορετικούς γενεαλογικούς χρόνους των τριών αυτών παραλλαγών οι οποίες δημιουργήθηκαν σε διάστημα μεγαλύτερο των δέκα αιώνων με το ίδιο και μοναδικό θέμα, η ουσία παραμένει η ίδια. Παραλλαγή διαβαθμίσεων, όχι φύσης.
Και τι γίνεται με αυτή την ουσία ακριβώς; Μια σειρά μίση που επιβλήθηκαν βίαια μέσα στην Ιστορία από ανθρώπους που αυτοανακηρύσσονται θεματοφύλακες και ερμηνευτές του λόγου του Θεού – ο Κλήρος:
• μίσος για την ευφυΐα, από την οποία οι μονοθεϊστές προτιμούν την υπακοή και την υποταγή,
• μίσος για τη ζωή συνοδευόμενο από ένα αέναο θανατοφιλία πάθος,
• μίσος για τον κόσμο τούτο, που αδιάκοπα υποβαθμίζεται, σε σχέση με τον άλλο κόσμο, μοναδική πηγή εφικτού νοήματος, αλήθειας, βεβαιότητας και μακαριότητας,
• μίσος για το φθαρτό σώμα, που υποτιμάται και στην παραμικρή του λεπτομέρεια, ενώ η αιώνια, αθάνατη και θεϊκή ψυχή κοσμείται με όλα τα προτερήματα και όλες τις αρετές·
• μίσος για τις γυναίκες, τέλος, για το ελεύθερο και απελευθερωμένο φύλο στο όνομα του Αγγέλου, αυτό το αρχέτυπο αντίσωμα κοινό και στις τρεις θρησκείες.
Επιχειρώντας να εξετάσουμε πώς κατασκευάζεται μια μυθολογία, μπορούμε να προτείνουμε μια αποδόμηση τον χριστιανισμού. Πράγματι, η κατασκευή του Ιησού προέρχεται από μια μεταβλητή παραποίηση σε στιγμές που εντοπίζονται μέσα στην Ιστορία σε διάρκεια ενός ή δύο αιώνων:
• Η αποκρυστάλλωση της υστερίας μιας εποχής σε μια μορφή που αποτελεί καταλύτη του υπερφυσικού και συγκεντρώνει τις χιλιαστικές, προφητικές και αποκαλυπτικές προσδοκίες της στιγμής σε ένα εννοιολογικό πρόσωπο ονόματι Ιησούς·
• Η μεθοδολογική και ουδόλως ιστορική ύπαρξη αυτής της μυθοπλασίας·
• Η διεύρυνση και προώθηση αυτού του μύθου από τον Παύλο από την Ταρσό, ο οποίος πιστεύει πως είναι εντολοδόχος του Θεού ενώ το μόνο που κάνει είναι να χειρίζεται τη δική του νεύρωση· το μίσος του για τον εαυτό του μετατρέπεται σε μίσος για τον κόσμο, η ανικανότητα του, η μνησικακία του, η εκδίκηση ενός εκτρώματος (σύμφωνα με τη δική του έκφραση) μετατρέπονται σε κινητήρια δύναμη μιας ατομικότητας που εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου·
• Η μαζοχιστική ηδονή ενός ανθρώπου που αποκτά διαστάσεις σέκτας ανάμεσα στις χιλιάδες άλλες της εποχής: όλα αυτά προκύπτουν όταν συλλογιστεί κανείς έστω και ελάχιστα και, σε θρησκευτικά θέματα, αποκηρύξει την υπακοή ή την υποταγή προκειμένου να επαναλάβει μια αρχαία απαγορευμένη πράξη: να δοκιμάσει τον καρπό του δέντρου της γνώσης…
Η αποδόμηση αυτή του χριστιανισμού συνεπάγεται, βεβαίως, έναν κατακερματισμό της κατασκευής της μυθοπλασίας, καθώς επίσης και μια ανάλυση του παγκοσμίου γίγνεσθαι αυτής της νεύρωσης. Εξ ου και κάποιες ιστορικές παρατηρήσεις περί του πολιτικού προσηλυτισμού του Κωνσταντίνου στη σεχταριστική θρησκεία για λόγους καθαρού ιστορικού οπορτουνισμού. Κατά συνέπεια, το αυτοκρατορικό γίγνεσθαι μιας πρακτικής περιορισμένης σε μια χούφτα πεφωτισμένους καθίσταται σαφές: από διωγμένοι και μειοψηφία, οι χριστιανοί γίνονται διώκτες και πλειοψηφία χάρη στη μεσολάβηση ενός αυτοκράτορα που έγινε ένας από τους δικούς τους.
Εξ ου [απαιτείται] και μια αποδόμηση της θεοκρατίας, η οποία συνεπάγεται την πρακτική και πολιτική διεκδίκηση της εξουσίας της δήθεν εκ Θεού, ο οποίος δεν μιλάει, και έχει τους λόγους του, αλλά που τον βάζουν να μιλάει οι παπάδες και ο κλήρος…
Η θεοκρατία βρίσκει το αντίδοτο της στη δημοκρατία: την εξουσία του λαού, την ενυπάρχουσα κυριαρχία των πολιτών ενάντια στο υποτιθέμενο ιερατείο του Θεού, στην πραγματικότητα εκείνων που τον επικαλούνται… Στο όνομα του Θεού, και η Ιστορία το μαρτυρεί, οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες κάνουν να κυλήσουν για αιώνες ολόκληρους απίστευτα ποτάμια αίμα. Πόλεμοι, επιδρομές αντιποίνων, σφαγές, δολοφονίες, αποικιοκρατία, αποδεκατίσματα, γενοκτονίες, Σταυροφορίες, Ιερή Εξέταση, σήμερα παγκόσμια υπερτρομοκρατία…
Αποδόμηση των μονοθεϊστικών θρησκειών, απομυθοποίηση του ιουδαιοχριστιανισμού και του ισλαμισμού, κατόπιν κατακερματισμός της θεοκρατίας, ιδού τρία καινοφανή εργοτάξια για την αθεολογία. Κάτι που επιτρέπει να δουλέψουμε ύστερα για νέα δεοντολογικά δεδομένα και να δημιουργήσουμε στη Δύση τις προϋποθέσεις για μια πραγματική μεταχρισπανική ηθική, όπου το σώμα παύει να αποτελεί τιμωρία, η γη κοιλάδα δακρύων, η ζωή μια καταστροφή, η απόλαυση αμαρτία, οι γυναίκες κατάρα, η ευφυΐα αλαζονεία, η ηδονή καταδίκη στην αιώνια κόλαση.
Ο Θολωμένος Μονοθεϊσμός: Μόνο οι άνθρωποι επινοούν απώτερους κόσμους, θεούς ή έναν και μοναδικό Θεό. Μόνο αυτοί προσκυνούν, ταπεινώνονται, εξευτελίζονται. Μόνο αυτοί φαντασιοκοπούν και πιστεύουν ακράδαντα στις ιστορίες που έχουν κατασκευαστεί με δική τους φροντίδα προκειμένου να αποφύγουν να κοιτάξουν τη μοίρα τους κατάματα. Μόνο αυτοί στήνουν με βάση αυτές τις μυθοπλασίες ένα παραλήρημα που συνεπιφέρει ένα σωρό επικίνδυνες ανοησίες και νέες υπεκφυγές. Μόνο αυτοί βάζουν τα χέρια τους και βγάζουν τα μάτια τους, δουλεύοντας διακαώς για την πραγμάτωση αυτού που προσδοκούν εντούτοις να αποφύγουν περισσότερο απ’ όλα: του θανάτου.
Ο βίος τους φαίνεται αβίωτος με το θάνατο ως αναπόφευκτο τέλος; Γρήγορα κανονίζουν να καλέσουν τον εχθρό να κυβερνήσει τη ζωή τους, θέλουν να πεθαίνουν λίγο-λίγο, σταδιακά, καθημερινά, έτσι ώστε, όταν έρθει η ώρα, να πιστέψουν τη θανή ευκολότερη. Και οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες σε καλούν να απαρνηθείς τη ζωή εδώ και τώρα με την πρόφαση ότι κάποια μέρα θα πρέπει να συναινέσεις σε αυτό: εκθειάζουν έναν (φανταστικό) άλλο κόσμο για να σε εμποδίσουν να απολαύσεις πλήρως τούτο τον (πραγματικό) κόσμο. Το καύσιμο τους; Η ενόρμηση θανάτου και οι ατέλειωτες παραλλαγές πάνω σε αυτό το θέμα.
Αλλόκοτο παράδοξο! Η θρησκεία ανταποκρίνεται στο οντολογικό κενό που ανακαλύπτει οποιοσδήποτε μαθαίνει πως πρόκειται να πεθάνει μια μέρα, πως η παραμονή του στη γη είναι χρονικώς περιορισμένη, πως κάθε ύπαρξη εγγράφεται για ένα βραχύ διάστημα ανάμεσα σε δύο σημεία ανυπαρξίας. Οι μύθοι επιταχύνουν τη διαδικασία. Εγκαθιστούν το θάνατο επί γης στο όνομα της αιωνιότητας εν ουρανώ. Με βάση αυτό χαραμίζουν το μοναδικό αγαθό που διαθέτουμε: τη ζωντανή ύλη μιας ύπαρξης που σκοτώνεται εν τη γενέσει με πρόφαση το πεπερασμένο της. Όμως το να μην υπάρχεις για να μην πρέπει να πεθάνεις είναι κακός υπολογισμός. Γιατί δίνεις δυο φορές στο θάνατο τον οβολό που φτάνει να πληρώσεις μια φορά.
Η θρησκεία πηγάζει από την ενόρμηση θανάτου. Αυτή η περίεργη σκοτεινή δύναμη στα μύχια της ύπαρξης δουλεύει για την καταστροφή αυτού που υπάρχει… Το να έρθεις στον κόσμο σημαίνει να ανακαλύψεις ότι ήρθες για το θάνατο. Το να υπάρχεις για το θάνατο σημαίνει να ζεις την κάθε μέρα, αφαιρώντας την από το υπόλοιπο της ζωής σου. Μόνο η θρησκεία δίνει την εντύπωση πως αναχαιτίζει την κίνηση. Στην πραγματικότητα την επιταχύνει…
Οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, διαπνεόμενες από την ίδια γενεαλογική ενόρμηση θανάτου, συμμερίζονται μια σειρά πανομοιότυπα μίση: μίσος για τη λογική και την ευφυΐα, μίσος για την ελευθερία, μίσος για όλα τα βιβλία στο όνομα ενός και μοναδικού· μίσος για τη ζωή, μίσος για τη σεξουαλικότητα, τις γυναίκες και την ηδονή- μίσος για κάθε τι θηλυκό, μίσος για το σώμα, τους πόθους, τις ορμές. Στη θέση όλων αυτών, ιουδαϊσμός, χριστιανισμός και ισλαμισμός υπερασπίζονται: την πίστη και την πεποίθηση, την υπακοή και την υποταγή, την κλίση για το θάνατο και το πάθος για το υπερπέραν, τον άφυλο άγγελο και την αγνεία, την παρθενία και τη μονογαμική πίστη, τη σύζυγο και τη μητέρα, την ψυχή και το πνεύμα. Σαν να λέμε σταύρωση της ζωής και εξύμνηση της ανυπαρξίας…
Κάτω η Ευφυΐα: Ο μονοθεϊσμός σιχαίνεται την ευφυΐα, αυτή την υπέρτατη αρετή που ορίζει η τέχνη να συνδέεις αυτά που, a priori και ως επί το πλείστον, θεωρούνται ασύνδετα. Αυτή καθιστά εφικτές τις απρόσμενες μα αληθινές αιτιότητες: δίνει εξηγήσεις ορθολογικές, πειστικές, βασισμένες σε συλλογισμούς- απορρίπτει κάθε μυθοπλασία.
Οι υπέρμαχοι του μωσαϊκού νόμου, των χριστολογικών ανοησιών και των κορανικών τους κλώνων συμμερίζονται τον ίδιο μύθο περί της καταγωγής του αρνητισμού στον κόσμο, στη Γένεση (γ’ 6) [κοινή στην Πεντάτευχο και την Παλαιά Διαθήκη της χριστιανικής Βίβλου] και στο Κοράνι (2, 33)3 βρίσκουμε την ίδια ιστορία του Αδάμ και της Εύας μέσα σε ένα Παράδεισο όπου ένας Θεός απαγορεύει να πλησιάσουν ένα δέντρο, ενώ ένας δαίμονας παροτρύνει σε ανυπακοή. Μονοθεϊστική εκδοχή του ελληνικού μύθου της Πανδώρας, η πρώτη γυναίκα διαπράττει, προφανώς το ανεπανόρθωτο, και η πράξη της εξαπλώνει το Κακό σε ολόκληρη την υφήλιο.
Τι υπάρχει μέσα στο φάκελο αυτής της ιστορίας; Ένας Θεός που απαγορεύει στο ζεύγος των προπατόρων τη βρώση του καρπού του δέντρου της γνώσης. Προφανώς βρισκόμαστε μέσα σε μια μεταφορά. Θα χρειαστούν οι Πατέρες της Εκκλησίας για να σεξουαλικοποιήσουν αυτή την ιστορία, διότι το κείμενο είναι σαφές: H βρώση αυτού του καρπού σού ανοίγει τα μάτια και σου επιτρέπει να διακρίνεις το Καλό από το Κακό, άρα να γίνεις όμοιος με το Θεό.
Ένα εδάφιο μιλά για το δέντρο επιθυμητόν ως δίδον γνώσιν (γ’ 6)…. Τι σημαίνει αυτή η απαγόρευση της ευφυΐας; Μπορείς να κάνεις τα πάντα μέσα σε αυτό τον εξαίσιο Κήπο εκτός του να γίνεις έξυπνος -το δέντρο της γνώσης- και αθάνατος – το δέντρο της ζωής. Ποια μοίρα επιφυλάσσει λοιπόν ο Θεός στους ανθρώπους; τη βλακεία και τη θνητότητα. Θα πρέπει να φανταστούμε ένα διεστραμμένο Θεό για να χαρίζει τέτοιο δώρο στα πλάσματα του… Ας υμνήσουμε λοιπόν την Εύα, που επιλέγει την ευφυΐα με τίμημα το θάνατο, όταν ο Αδάμ δεν αντιλαμβάνεται αμέσως τι διακυβεύεται σε εκείνη την παραδεισένια στιγμή: η αιώνια ευδαιμονία του ευτυχούς ηλιθίου!
Κατεβατά Απαγορεύσεων: Ο Θεός δεν αρκέστηκε να απαγορεύσει μια φορά τη βρώση του απαγορευμένου καρπού, διότι από εκείνη τη μέρα εμφανίζεται μόνο με απαγορεύσεις. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες ζουν μόνο με επιταγές και υποδείξεις: τι να κάνεις και τι να μην κάνεις, τι να λες και τι να μη λες, τι να σκέφτεσαι και τι να μη σκέφτεσαι, πώς να ενεργείς και πώς να μην ενεργείς. Απαγορευμένο και επιτρεπτό, θεμιτό και αθέμιτο, σύμφωνο και ασύμφωνο, τα θρησκευτικά κείμενα βρίθουν κοκκοποιήσεων υπαρξιακών, διατροφικών, συμπεριφοριστικών, τελετουργικών και άλλων… Η ετυμολογία μάς διδάσκει: Ισλάμ σημαίνει υποταγή…
Το θεμιτό και το αθέμιτο κατέχουν εξέχουσα θέση στην Τορά και το Ταλμούδ, μικρή στο Κοράνι, αλλά μεγάλη στο Χαντίθ. Ο χριστιανισμός (δόξα να έχει ο Απόστολος Παύλος, για μια φορά δεν χάλασε ο κόσμος) δεν φείδεται σε ό,τι αφορά όλα αυτά που (στο Λευιτικό ή το Δευτερονόμιο, μεταξύ άλλων κειμένων που επιτάσσουν μείζονες απαγορεύσεις) υποχρεώνουν, εμποδίζουν, εξαναγκάζουν, σε όλα τα πεδία: τις συνήθειες στο τραπέζι, τις συμπεριφορές στο κρεβάτι, το μάζεμα της σοδειάς, την υφή και τα χρώματα της γκαρνταρόμπας, το καθημερινό πρόγραμμα ώρα την ώρα κ.λπ.
Απεναντίας, ο Παύλος διατηρεί τη μανία του θεμιτού και του αθέμιτου στο σεξουαλικό πεδίο. Οι Πράξεις των Αποστόλων μαρτυρούν σχετικά με το σημείο αυτό μια στενή σχέση μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.
Εμμονή στην Καθαρότητα: Το ζευγάρι θεμιτό/αθέμιτο λειτουργεί μαζί με το ντουέτο καθαρό/ακάθαρτο. Τι είναι καθαρό; Ή ακάθαρτο; Και ποίος είναι καθαρός; Ποιος δεν είναι; Ποιο άτομο αποφασίζει για όλα αυτά; Εξουσιοδοτημένο και αναγνωρισμένο από ποιον ή από τι; Καθαρό σημαίνει αμιγές. Το αντίθετο του μικτού. Από την πλευρά του καθαρού: ο Ένας, ο Θεός, ο Παράδεισος, η Ιδέα, το Πνεύμα. Απέναντι, το ακάθαρτο: το Διάφορο, το Πολλαπλό, ο Κόσμος, το Πραγματικό, η Ύλη, το Σώμα, η Σάρκα. Οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες συμμερίζονται αυτή τη θεώρηση του κόσμου και αμαυρώνουν την υλικότητα του κόσμου.
Προφανώς, μια σειρά ακάθαρτα πράγματα που επισημαίνονται στο Ταλμούδ μπορούν να αιτιολογηθούν και να προέρχονται από μια πρακτική σοφία: το να θεωρούνται ακάθαρτα ένα πτώμα, ένα ψοφίμι, οι εκκρίσεις σωματικών ουσιών, η λέπρα, το καταλαβαίνουμε… Αλλά για άλλα ακάθαρτα πράγματα το επιχείρημα περί προφύλαξης δεν στέκει. Τι διακινδυνεύει κανείς εάν συγχρωτίζεται με μια γυναίκα που έχει περίοδο; Ή με μια άλλη που μόλις γέννησε; Και οι δύο ακάθαρτες…
Οι μωαμεθανοί συμμερίζονται πολυάριθμες αντιλήψεις των Εβραίων. Κυρίως αυτή την προσκόλληση στην καθαριότητα.
Βεβαίως, μπορούμε όλα αυτά να τα αιτιολογήσουμε με ορθολογικό τρόπο: προφύλαξη, υγιεινή, καθαριότητα… Γιατί όμως να μην αρκεστούμε σε μια κοσμική πρακτική; Γιατί χρειάζεται να μετατρέπονται αυτές οι. προφυλάξεις της δικαιολογημένης κοινής λογικής σε αφορμές για αυστηρούς κανόνες, για άκαμπτους νόμους, και ύστερα η σωτηρία ή η αιώνια καταδίκη να εξαρτούνται από το αν τηρούνται, αυτές οι ντιρεκτίβες;
Τα Ιερά Βιβλία: Το μίσος για την ευφυΐα και τη γνώση, η προτροπή να υπακούς μάλλον παρά να σκέφτεσαι, η λειτουργία του διπλού ζεύγους θεμιτό-αθέμιτο και καθαρό-ακάθαρτο για την πρόκληση υπακοής και υποταγής στη θέση της ελεύθερης διάθεσης του εαυτού σου, όλα αυτά βρίσκονται κωδικοποιημένα σε βιβλία. Ο μονοθεϊσμός θεωρείται η θρησκεία του Βιβλίου – φαίνεται όμως μάλλον περισσότερο σαν η θρησκεία τριών βιβλίων που δεν ανέχονται και πολύ το ένα το άλλο:
• Στους οπαδούς του Παύλου δεν αρέσει ιδιαίτερα η Τορά.
• Οι μουσουλμάνοι δεν εκτιμούν πραγματικά το Ταλμούδ και τα Ευαγγέλια.
• Οι οπαδοί της Πεντατεύχου εκλαμβάνουν την Καινή Διαθήκη και το Κοράνι ως απάτες…
Βεβαίως, όλοι τους διδάσκουν την αγάπη για τον πλησίον. Δύσκολο πάντως να είσαι άμεμπτος με τους αδελφούς των αβραμιαίων θρησκειών. Η κατασκευή αυτών των βιβλίων, των αποκαλούμενων ιερών, υπάγεται στους πλέον στοιχειώδεις νόμους της ιστορίας.
Κανένα από τα βιβλία αυτά δεν είναι εξ αποκαλύψεως. Από ποιον άλλωστε; Ακριβώς όπως οι περσικοί μύθοι και οι ισλανδικές σάγκα, οι σελίδες αυτές δεν κατέβηκαν από τον ουρανό.
• Η Πεντάτευχος δεν είναι τόσο παλιά όσο βεβαιώνει η παράδοση. Η ύπαρξη του Μωυσή είναι μάλλον απίθανη. Ο Γιαχβέ δεν υπαγόρευσε τίποτα (και σίγουρα όχι σε μια γραφή ανύπαρκτη την εποχή του Μωυσή)!
• Κανένας ευαγγελιστής δεν γνώρισε προσωπικά τον περιβόητο Ιησού. Ο Κανόνας της Καινής Διαθήκης προέρχεται από κατοπινές πολιτικές αποφάσεις, κυρίως από τότε που ο Ευσέβιος ο Καισαρείας, εξουσιοδοτημένος από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, συγκροτεί μια ενότητα με βάση είκοσι επτά (27) εκδοχές, κατά το πρώτο ήμισυ του 4ου αιώνα’ τα απόκρυφα κείμενα είναι πολύ περισσότερα από αυτά που αποτελούν την Καινή Διαθήκη.
• Ο Μωάμεθ δεν έγραψε το Κοράνι – το εν λόγω βιβλίο δεν εμφανίζεται άλλωστε σε αυτή τη μορφή παρά μόνον είκοσι πέντε (25) χρόνια μετά το θάνατο του. Η δεύτερη πηγή μουσουλμανικής αυθεντίας, το Χαντίθ, έρχεται στο φως τον 9ο αιώνα, ήτοι δύο αιώνες μετά το χαμό του Προφήτη. Κάτι που επιτρέπει να διαπιστώσουμε ότι στη σκιά των τριών θεών βρίσκεται η ιδιαίτερα ενεργός παρουσία των ανθρώπων…
Καθένα απ’ αυτά τα τρία βιβλία ισχυρίζεται πως είναι το μοναδικό και δηλώνει ότι περιέχει το σύνολο των όσων πρέπει να ξέρει και να γνωρίζει κανείς. Με εγκυκλοπαιδικό τρόπο συγκεντρώνει τα βασικά και αποτρέπει έντονα από το να πάει κανείς να ψάξει σε άλλα βιβλία, παγανιστικά, κοσμικά, τα όσα ήδη αυτό περιέχει.
• Οι χριστιανοί δίνουν τον τόνο με τον Παύλο από την Ταρσό, που προτρέπει, στις Πράξεις των Αποστόλων (ιθ’ 19), να καίγονται τα επικίνδυνα χειρόγραφα… Η Βίβλος, με το πρόσχημα ότι περιέχει τα πάντα, εμποδίζει ό,τι δεν περιέχει. Για αιώνες ολόκληρους η ζημιά είναι σημαντικότατη.
• Πολυάριθμοι είναι οι φετφάδες που εξαπολύονται εναντίον μουσουλμάνων συγγραφέων, ακόμα και όταν αυτοί δεν υπερασπίζονται αθεϊστικές θέσεις, δεν διαβάλλουν τις διδαχές του Κορανίου, δεν καταφεύγουν ούτε σε βλασφημίες ούτε σε ύβρεις.
Οι ιερείς και των τριών θρησκειών αρνούνται το να σκέπτεται και να στοχάζεται κανείς από μόνος του. Προτιμούν να δίνουν την άδεια (το τυπωθήτω) στους ταχυδακτυλουργούς που λιβανίζουν το κοινό με την επιδεξιότητα τους στο χειρισμό της γλώσσας, στην ανάπτυξη του λεξιλογίου και στο τόρνεμα της διατύπωσης.
Μίσος για την Επιστήμη: Ο μονοθεϊσμός, πέρα από τις συμφεροντολογικές χρήσεις, δεν αρέσκεται ιδιαίτερα στην ορθολογική δουλειά των επιστημόνων.
Ο ισλαμισμός λατρεύει την αστρονομία, την άλγεβρα, τα μαθηματικά, τη γεωμετρία, την οπτική, αλλά για να μπορεί να υπολογίζει καλύτερα την κατεύθυνση της Μέκκας με τα άστρα, να συντάσσει τα θρησκευτικά ημερολόγια, να ορίζει τις ώρες της προσευχής. Βεβαίως, του αρέσει η γεωγραφία, αλλά για να διευκολύνει τη σύγκλιση προς την Καάμπα στη διάρκεια του προσκυνήματος των πιστών από ολόκληρο τον κόσμο. Βεβαίως ασκεί την ιατρική, αλλά για να αποφεύγει το ακάθαρτο που εμποδίζει τη σχέση με τον Αλλάχ.
Βεβαίως εκτιμά τη γραμματική, τη φιλοσοφία και το Δίκαιο, αλλά για να σχολιάζει καλύτερα το Κοράνι και το Χαντίθ. Η θρησκευτική χειραγώγηση της επιστήμης υποβάλλει τη λογική σε μια οικιακή και θεοκρατική χρήση. Στη γη του Ισλάμ η επιστήμη δεν ασκείται ως αυτοσκοπός αλλά για την αύξηση της θρησκευτικής πρακτικής. Μετά από αιώνες μουσουλμανικού πολιτισμού δεν έχει σημειωθεί καμία εφεύρεση και καμία έρευνα, καμία σημαντική ανακάλυψη στο πεδίο της κοσμικής επιστήμης.
Ο χριστιανισμός θεωρεί επίσης ότι η Βίβλος περιέχει το σύνολο της γνώσης που είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία της Εκκλησίας. Για αιώνες ολόκληρους συνέβαλε αποφασιστικά στο να καταστεί ανέφικτη κάθε έρευνα η οποία, δίχως καν να αντιβαίνει προς αυτά, ξεφεύγει από τα ιερά κείμενα, τα ανασκαλεύει και τα εξετάζει. Πιστή στα διδάγματα της Γενέσεως (η γνώση δεν είναι επιθυμητή, η επιστήμη απομακρύνει από το ουσιαστικό – το Θεό), η καθολική θρησκεία παρεμποδίζει την πορεία του δυτικού πολιτισμού προξενώντας ανυπολόγιστες ζημίες.
Από το ξεκίνημα του χριστιανισμού κιόλας, στις αρχές του 2ου αιώνα, ο παγανισμός αποτέλεσε αντικείμενο ολοκληρωτικής καταδίκης: ό,τι παράγει είναι απορριπτέο, ταυτίζεται με τους ψεύτικους θεούς, με την πολυθεΐα, με τη μαγεία και με το σφάλμα. Τα μαθηματικά του Ευκλείδη; Η φυσική του Αρχιμήδη; Η γεωγραφία του Ερατοσθένη; Η χαρτογραφία του Πτολεμαίου; Οι φυσικές επιστήμες του Αριστοτέλη; Η αστρονομία του Αρίσταρχου; Η ιατρική του Ιπποκράτη; Η ανατομία του Ηρόφιλου; Δεν είναι αρκετά χριστιανικά!
Τα ευρήματα αυτών των μεγαλοφυών Ελλήνων (ο ηλιοκεντρισμός του Αρίσταρχου, αν πρέπει να σταθούμε σε ένα μόνο παράδειγμα) αξίζουν προφανώς ανεξάρτητα από τους θεούς και το τότε θρησκευτικό σύστημα. Λίγο ενδιαφέρει η ύπαρξη του Διός και των δικών του όταν πρέπει να οριστούν οι νόμοι της υδροστατικής, να υπολογιστεί το μήκος ενός μεσημβρινού, να επινοηθούν τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη, να μετρηθεί η απόσταση που μας χωρίζει από τον Ήλιο, να διακηρυχτεί η περιστροφή της Γης γύρω από τον Ήλιο, να τελειοποιηθεί η θεωρία των επικύκλων, να σχεδιαστεί ο χάρτης του ουρανού, να καθοριστεί η διάρκεια του σεληνιακού έτους, να συσχετιστούν οι παλίρροιες με τη σεληνιακή έλξη, να ανακαλυφθεί το νευρικό σύστημα, να προταθούν υποθέσεις περί της κυκλοφορίας του αίματος, όλες τους αλήθειες άσχετες με τους κατοίκους των Ουρανών…
Η άρνηση του Διαφωτισμού χαρακτηρίζει τις μονοθεϊστικές θρησκείες: λατρεύουν το πνευματικό σκοτάδι για να μπορούν να διατηρούν τους μύθους τους.
Άρνηση της Ύλης: Σε θέματα επιστήμης η Εκκλησία απατάται ανέκαθεν σε όλα: μπροστά σε μια επιστημολογική αλήθεια αυτή διώκει τον ερευνητή. Από την ιστορία της σχέσης της με το χριστιανισμό έχει προκύψει ένας σημαντικότατος αριθμός από βλακείες και ηλιθιότητες. Από την απόρριψη της υπόθεσης περί ηλιοκεντρισμού στην αρχαιότητα ως τις σύγχρονες καταδίκες της γενετικής μηχανικής μεσολαβούν 25 αιώνες ζημιάς για την ανθρωπότητα.
Ένας από τους βασικούς άξονες αυτής της αντιεπιστημονικής μανίας; Η μόνιμη και λυσσαλέα καταδίκη των υλιστικών υποθέσεων. Η μεγαλοφυής ιδέα του Λεύκιππου και του Δημόκριτου, οι οποίοι, τον 5ο αιώνα πριν την κοινή εποχή, ανακάλυψαν το άτομο χωρίς να διαθέτουν τα υλικά μέσα να επιβεβαιώσουν τη διαίσθηση τους, δεν παύει να εκπλήσσει… Και το συμπέρασμα ότι η διευθέτηση αυτών των ατόμων εξηγεί τη σύσταση κάθε ύλης, άρα και του κόσμου. Από τον Λεύκιππο ως τον Διογένη τον Οινοανδέα, περνώντας από τον Επίκουρο, τον Λουκρήτιο και τον Φιλόδημο από τα Γάδαρα, η παράδοση των πυρηνικών παραμένει ζωντανή. Συντηρείται για οκτώ αιώνες μέσα στην ελληνική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα…
Η Εκκλησία χτυπά παντού όπου εμφανίζεται μια υποψία υλισμού. Όταν πεθαίνει ο Τζορντάνο Μπρούνο, που τον έκαψαν οι χριστιανοί στην πυρά του Κάμπο ντέι Φιόρι το 1600, δεν θυσιάζεται τόσο για την αθεΐα (ποτέ δεν αρνήθηκε την ύπαρξη του Θεού) όσο για τον υλισμό: δηλώνει ότι ο Θεός είναι άπειρος όσο και ο κόσμος…
Η ίδια παρατήρηση ισχύει και για τον Γαλιλαίο, τον εμβληματικό αντιπρόσωπο του μίσους της Εκκλησίας για την επιστήμη και της διαμάχης μεταξύ Πίστης και Λογικής. Ο θρύλος διατήρησε την ιστορία του ηλιοκεντρισμού: ο πάπας και οι συν αυτώ τον καταδικάζουν διότι υποστηρίζει την υπόθεση της Γης δορυφόρου ενός Ήλιου τοποθετημένου στο κέντρο του σύμπαντος..
Ο Ιωάννης Χρυσόστομος, στον Πρώτο λόγο κατά των Ανόμοιων, έχει πολύ δίκιο να προσυπογράφει την έκκληση του Παύλου από την Ταρσό που διακηρύσσει στους Κορινθίους ως αφορμή αγαλλίασης: γνώσις θέλει καταργηθή (Προς Κορινθίους Α’, ιγ’ 8).
Η καταδίκη κάθε επιστημονικής αλήθειας (της ατομικής θεωρίας, της υλιστικής επιλογής, της ηλιοκεντρικής αστρονομίας, της γεωλογικής χρονολόγησης, της θεωρίας της προσαρμογής και κατόπιν της εξέλιξης, της ψυχαναλυτικής θεραπείας, της γενετικής μηχανικής) ιδού οι επιτυχίες του Παύλου από την Ταρσό, που έκανε έκκληση να αφανιστεί η γνώση. Το σχέδιο πέτυχε πέραν πάσης προσδοκίας!
Καταλαβαίνουμε ότι, για να κατορθώσει αυτό το απίστευτο ποσοστό επιτυχίας στην αποτυχία, η Εκκλησία χρειάστηκε να επιδείξει απερίγραπτη αποφασιστικότητα! Οι διώξεις, οι καταχωρίσεις στον Ίντεξ, οι καταδίκες στην πυρά, οι μηχανορραφίες της Ιερής Εξέτασης, οι φυλακίσεις, οι δίκες, δεν έχουν τελειωμό…
Μίσος για τις Γυναίκες: Μήπως θα πρέπει να δούμε στο μίσος για τις γυναίκες, που είναι κοινό στον ιουδαϊσμό, το χριστιανισμό και τον ισλαμισμό, τη λογική συνέπεια του μίσους για την ευφυΐα; Επιστροφή στα κείμενα: το προπατορικό αμάρτημα, το σφάλμα, αυτή η θέληση για γνώση, περνά κατ’ αρχάς από την απόφαση μιας γυναίκας, της Εύας. Ο Αδάμ, ο ηλίθιος, ικανοποιείται πλήρως με το να υπακούει και να υποτάσσεται.
Το μίσος για τις γυναίκες μοιάζει με παραλλαγή πάνω στο θέμα του μίσους για την ευφυΐα. Κάτι στο οποίο προστίθεται το μίσος για όλα όσα αυτές αντιπροσωπεύουν για τους άντρες: τον πόθο, την ηδονή, τη ζωή. Και την περιέργεια επίσης – κάθε περίεργη γυναίκα την αποκαλούμε «κόρη της Εύας». Δίνει επιθυμία, δίνει ζωή επίσης: με αυτή διαιωνίζεται το προπατορικό αμάρτημα, περί του οποίου ο Αυγουστίνος βεβαιώνει ότι μεταδίδεται με τη γέννηση, μέσα από την κοιλιά της μάνας, μέσω του σπέρματος του πατερά. Σεξουαλικοποίηση του σφάλματος.
Οι θρησκείες του Βιβλίου σιχαίνονται τις γυναίκες: αγαπούν μόνο τις μητέρες και τις συζύγους. Προκειμένου να σωθούν από τη συμφυή τους αρνητικότητα, αυτές δεν έχουν παρά μόνο δύο λύσεις – στην πραγματικότητα μία σε δύο χρόνους: να παντρευτούν έναν άντρα, ύστερα να του κάνουν παιδιά…
Ο ιουδαιοχριστιανισμός υπερασπίζεται την ιδέα ότι η Εύα (υπάρχει και στο Κοράνι ως γυναίκα του Αδάμ, βεβαίως, αλλά ποτέ δεν κατονομάζεται, ένα σημείο… η ανώνυμη είναι ακατονόμαστη!) δημιουργήθηκε δευτερευόντως (σούρα 4,1), παρεμπιπτόντως, από το πλευρό του Αδάμ (Γένεσις, β’ 22). Ένας κατιμάς που αποσπάστηκε από το εν αρχή σώμα. Πρώτα το αρσενικό, ύστερα, σαν κομμάτι αποκομμένο, απομεινάρι, ψίχουλο: η θηλύκια. Η σειρά άφιξης, ο συμμετοχικός υπαρξιακός τρόπος, η ευθύνη του σφάλματος, τα πάντα επιβαρύνουν την Εύα. Έκτοτε πληρώνει το βαρύ τίμημα.
Οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες καταδικάζουν σε θάνατο τους ομοφυλόφιλους. Για ποιους λόγους; Διότι η σεξουαλικότητα τους απαγορεύει (ως τώρα…) τη μοίρα του πατέρα, της μητέρας, του συζύγου και της συζύγου και διαδηλώνει ξεκάθαρα την πρωτοκαθεδρία και την απόλυτη αξία του ελεύθερου ατόμου. Ο άγαμος, λέει το Ταλμούδ, είναι μισός άντρας (!), κάτι στο οποίο το Κοράνι απαντά με τους ίδιους όρους (24, 32), ενώ ο Παύλος από την Ταρσό βλέπει στον ανύπαντρο έναν κίνδυνο φιληδονίας, μοιχείας, ελεύθερης σεξουαλικότητας. Εξ ου και η προτροπή του, ελλείψει πιθανής αγνείας, στο γάμο, την καλύτερη συγκράτηση της λίμπιντο.
Ομοίως, παρόμοια κριτική βρίσκουμε και όσον αφορά την άμβλωση και στις τρεις θρησκείες. Η οικογένεια λειτουργεί ως αδιαπέραστος ορίζοντας, ως βασικό κύτταρο της κοινότητας. Συνεπάγεται παιδιά, που ο ιουδαϊσμός τα θεωρεί προϋπόθεση της επιβίωσης του Λαού του, που η Εκκλησία θέλει να βλέπει να αυξάνονται και να πληθύνονται, που οι μουσουλμάνοι τα βλέπουν σαν ένα σημάδι ευλογίας του Προφήτη. Οτιδήποτε παρεμποδίζει αυτή τη μεταφυσική δημογραφία προκαλεί την οργή των μονοθεϊστών. Ο οικογενειακός προγραμματισμός δεν αρέσει στο Θεό.
Συνεπώς, μόλις γεννήσει, η Εβραία μητέρα μπαίνει σε έναν ακάθαρτο κύκλο. Το αίμα, πάντα το αίμα. Σε περίπτωση που έκανε γιο, η απαγόρευση εισόδου στο ναό είναι σαράντα ημέρες· για τις κόρες εξήντα. Τάδε έφη Λευιτικόν… Γνωρίζουμε την εβραϊκή πρωινή προσευχή που καλεί τον κάθε άνθρωπο να ευλογεί το Θεό όλη τη μέρα που τον έκανε Εβραίο, όχι σκλάβο και… ούτε γυναίκα (Μεν. 43 β)!
Ούτε αγνοούμε ότι το Κοράνι δεν καταδικάζει ρητώς την προϊσλαμική παράδοση των φυλών η οποία δικαιολογεί τη ντροπή να γίνει κανείς πατέρας μιας κόρης και νομιμοποιεί το ερώτημα: Να κρατήσει το παιδί ή να το θάψει στο χώμα; (16, 61).
Εξύμνηση τον Ευνουχισμού: Η μονοθεϊστική λογοτεχνία βρίθει αναφορών για την εξάλειψη της λίμπιντο και την εξαφάνιση του πόθου: εγκώμιο στην εγκράτεια, εξύμνηση της απόλυτης αγνείας. Κατόπιν, μέσα στα σχετικά πλαίσια, και επειδή οι άνθρωποι δεν είναι ούτε θεοί ούτε άγγελοι, αλλά μάλλον κτήνη με τα οποία πρέπει να συμβιβαστούν, προάγουν το γάμο με πίστη της συζύγου (ή των συζύγων, στην περίπτωση των Εβραίων και των μωαμεθανών). Και τέλος, τη συγκέντρωση κάθε σεξουαλικότητας προς την κατεύθυνση της τεκνοποίησης. Η οικογένεια, ο γάμος, η μονογαμία, η πίστη, ισάριθμες παραλλαγές πάνω στο θέμα του ευνουχισμού… Πώς να γίνεις ένας δυνητικός Ωριγένης.
Το Λευιτικό και οι Αριθμοί ορίζουν ακριβώς τον κανόνα σε θέματα εβραϊκής σεξουαλικής επικοινωνίας.
Η ανάγνωση του Κορανίου αποδεικνύει την προφανή συγγένεια μεταξύ των δύο αυτών θρησκειών. Ο ισλαμισμός δηλώνει ξεκάθαρα την ανωτερότητα του αρσενικού έναντι του θηλυκού, διότι ο Θεός προτιμά τους άντρες από τις γυναίκες (4, 38). Εξ ου και μια σειρά ντιρεκτίβες.
Εξ ου και το εγκώμιο στον ευνουχισμό: οι γυναίκες είναι υπερβολικές. Υπερβολικός πόθος, υπερβολική ηδονή, υπερβολικές ακρότητες, υπερβολικά πάθη, υπερβολικά πληθωρικές, υπερβολικό σεξ, υπερβολικό παραλήρημα. Θέτουν σε κίνδυνο τον ανδρισμό του αρσενικού… Η γυναίκα, μακρινή δελεασμένη που έγινε αιώνια δελεαστική, απειλεί την εικόνα που φτιάχνει ο άντρας για τον εαυτό του, με το θριαμβευτικό φαλλό, που τον φέρει ως φυλαχτό της ύπαρξης του. Το άγχος του ευνουχισμού κινεί κάθε ύπαρξη που ζει κάτω από το βλέμμα του Θεού.
Μήπως θα πρέπει λοιπόν να μας εκπλήσσει που οι Εβραίοι είναι τόσο συνδεδεμένοι με την περιτομή, ακολουθούμενοι σε αυτό το σημείο, όπως και σε τόσα άλλα, από τους μουσουλμάνους.
Είναι περίεργο πώς η περιτομή (η κλειτοριδεκτομή, σε πολλές γλώσσες χρησιμοποιείται η ίδια λέξη και για τους δύο ακρωτηριασμούς των μικρών κοριτσιών) προκαλεί το βδελυγμό της Δύσης, αλλά δεν προκαλεί καμία καταδίκη όταν γίνεται σε μικρά αγόρια.
Το Κοράνι δεν προτρέπει ούτε υποχρεώνει σε περιτομή, αλλά δεν την καταδικάζει κιόλας. Για την τάξη, η παράδοση θέλει τον Μωάμεθ να έχει γεννηθεί περιτετμημένος! Επίσης, το Βιβλίο δεν επιτάσσει την κλειτοριδεκτομή και τη συρραφή των χειλιών του αιδοίου. Απεναντίας, στο ανατολικό Κέρας της Αφρικής, όπου πραγματοποιούνται αυτοί οι ακρωτηριασμοί, η εκτομή της κλειτορίδας λέγεται «απαλή σούνα»· της κεφαλής της, «διαφορετική σούνα» (όπου σούνα σημαίνει «παράδοση και οδός του Προφήτη»)…
Με το χριστιανισμό και τις αποφάσεις του Παύλου η περιτομή γίνεται νοητική υπόθεση. Δεν υπάρχει πλέον ανάγκη μαρκαρίσματος της σάρκας, ο ακρωτηριασμός δεν αντιστοιχεί σε τίποτε πραγματικό. Σημασία έχει λοιπόν μόνο η περιτομή της καρδιάς. Για να γίνει αυτό, πρέπει το σώμα να απαλλαγεί από όλα τα αμαρτήματα που έχει διαπράξει λόγω της σαρκικής φιληδονίας. Εξ ου και η βάπτιση, βεβαίως, αλλά επίσης και προπάντων ο καθημερινός ασκητικός βίος αφιερωμένος στη μίμηση του Χριστού, του μαρτυρίου και των Παθών του.
Με τον Ταρσιώτη ο πιστός κρατάει μεν το πέος του ανέπαφο, πλην όμως χάνει το σώμα του στο σύνολο του: το ζήτημα είναι πλέον να αποχωριστεί το σώμα του στο σύνολο του με τον τρόπο ακριβώς που ο περιτμητης καταργεί την ακροποσθία. Με το χριστιανισμό η ενόρμηση θανάτου καταπιάνεται να γαγγραινιάσει ολόκληρο τον πλανήτη…
> Αποσπάσματα από Michel Onfray: Πραγματεία περί Αθεολογίας (Εξάντας, 2006) – Traite d‘atheologie, (Grasset, 2005)
Keith Perelli (9) Keith Perelli (7)
ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Η Κενότητα της Θεολογίας: Του Richard Dawkins
Ένα φρικτά αηδιαστικό editorial στη βρετανική εφημερίδα the Independent πρόσφατα έκανε έκκληση για τη συμφιλίωση μεταξύ επιστήμης και «θεολογίας». Σημειώνεται ότι «Οι άνθρωποι θέλουν να γνωρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερα για την καταγωγή τους». Ελπίζω πως αυτό συμβαίνει, αλλά τι κάνει κάποιον να πιστεύει ότι η θεολογία έχει οτιδήποτε χρήσιμο να μας πει για το θέμα αυτό;
Η Επιστήμη είναι υπεύθυνη, όσον αφορά την προέλευσή μας, για τα εξής:
• Γνωρίζουμε περίπου πότε γεννήθηκε το Σύμπαν και για ποιον λόγο αποτελείται κυρίως από υδρογόνο.
• Γνωρίζουμε γιατί σχηματίζονται τα άστρα και τι συμβαίνει στο εσωτερικό τους ώστε το υδρογόνο να μετατραπεί σε άλλα στοιχεία και να γεννηθεί έτσι η χημεία, μέσα σε έναν κόσμο φυσικής.
• Γνωρίζουμε τις θεμελιώδεις αρχές με βάση τις οποίες ένας κόσμος χημείας μπορεί να εξελιχθεί σε βιολογία, μέσω της εμφάνισης μορίων που αυτοαναπαράγονται.
• Γνωρίζουμε με ποιον τρόπο η αρχή της αυτοαναπαραγωγής οδηγεί, μέσω δαρβινικής επιλογής, σε κάθε μορφή ζωής, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.
Η επιστήμη και μόνο η επιστήμη μας έχει προσφέρει αυτή τη γνώση. Επιπλέον μας την έχει προσφέρει με συναρπαστική, πειστική και αλληλοεπιβεβαιούμενη ακρίβεια.
Σε κάθε ένα από τα ερωτήματα αυτά η θεολογία στήριζε απόψεις που έχουν οριστικά αποδειχθεί λανθασμένες.
Η Επιστήμη εξάλειψε την ευλογιά, μπορεί να ανοσοποιήσει ενάντια στους περισσότερους προηγουμένως θανατηφόρους ιούς, μπορεί να εξοντώσει τα περισσότερα προηγουμένως θανατηφόρα βακτήρια. Η θεολογία δεν έχει κάνει τίποτα παρά να μιλά για την πανώλη ως τιμωρία της αμαρτίας.
Η Επιστήμη μπορεί να προβλέψει πότε ένας συγκεκριμένος κομήτης θα επανεμφανιστεί και, με ακρίβεια δευτερολέπτου, ποτέ θα συμβεί η επόμενη έκλειψη. Η επιστήμη έφερε τον άνθρωπο στη Σελήνη και έστειλε εξερευνητικά σκάφη σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο και τον Δία. Η επιστήμη μπορεί να σας πει την ηλικία ενός απολιθώματος και πως η Σινδόνη του Τορίνο είναι μια μεσαιωνική απάτη. Η επιστήμη γνωρίζει τις ακριβείς οδηγίες του DNA αρκετών ιών και θα κάνει το ίδιο, κατά τη διάρκεια ζωής πολλών αναγνωστών του παρόντος, για το ανθρώπινο γονιδίωμα.
Τι είπε ποτέ η θεολογία που να έχει την παραμικρή χρησιμότητα για οποιονδήποτε; Πότε είπε η θεολογία οτιδήποτε που να είναι αποδείξιμα αληθινό ή να μην είναι πασιφανές;
Έχω ακούσει τους θεολόγους, τους έχω διαβάσει, έχω επιχειρηματολογήσει εναντίον τους. Δεν έχω ακούσει ποτέ κανέναν από αυτούς να λέει οτιδήποτε που να έχει την παραμικρή χρησιμότητα, τίποτα που να μην είναι είτε τετριμμένα πασιφανές, είτε κάθετα λανθασμένο.
Αν όλα τα επιτεύγματα των επιστημόνων αφανίζονταν αύριο, δεν θα υπήρχαν γιατροί αλλά οι μάγοι της φυλής. Δεν θα υπήρχε μέσο μεταφοράς ταχύτερο από άλογο, τυπωμένα βιβλία, αγροκαλλιέργεια πέραν του σταδίου της γεωργικής παραγωγής συντήρησης.
Αν όλα τα επιτεύγματα των θεολόγων αφανίζονταν αύριο, θα παρατηρούσε κανείς την παραμικρή διαφορά;
Ακόμη και τα κακά επιτεύγματα των επιστημόνων, όπως οι βόμβες και τα φαλαινοθηρικά που καθοδηγούνται με σόναρ, δουλεύουν!
Τα επιτεύγματα των θεολόγων δεν κάνουν τίποτα, δεν επηρεάζουν τίποτα, δε σημαίνουν τίποτα. Τι κάνει κάποιον να πιστεύει ότι η «θεολογία» είναι ούτως ή άλλως ένα ζήτημα;
Free Inquiry, Άνοιξη 1998 Τόμ. 18, Νο 2, σελ. 6
Keith Perelli (8)
Ποια η Αξία της Θρησκείας; Του Richard Dawkins
Η διάσταση της θρησκείας που με ενδιαφέρει ως Δαρβινιστή, είναι η ασύδοτη σπατάλη και το επιδεικτικά ανώφελο που παρουσιάζει. Η Φύση μετρά τα κέρματα, κοιτά το ρολόι και τιμωρεί την παραμικρή σπατάλη. Όταν ένα ζώο ασκεί άσκοπες δραστηριότητες, η φυσική επιλογή ευνοεί ένα αντίπαλο που αφιερώνει χρόνο στην επιβίωση και αναπαραγωγή. Ο ανηλεής ωφελιμισμός νικά, ακόμη και όταν δε φαίνεται να συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Η θρησκευτική συμπεριφορά των δίποδων πιθήκων απασχολεί χρόνο. Καταναλώνει πηγές. Ένας μεσαιωνικός καθεδρικός ναός απαιτούσε εκατοντάδες εργατο-αιώνες για να χτιστεί. Η θρησκευτική τέχνη σε μεγάλο βαθμό μονοπώλησε τους προικισμένους ανθρώπους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν, συχνά έχοντας δεχτεί να βασανιστούν, λόγω πίστης σε μία θρησκεία, αντί μιας άλλης, δυσδιάκριτα εναλλακτικής. Αφοσιωμένοι άνθρωποι πέθαναν για τους θεούς τους, σκότωσαν, υπέφεραν γι΄ αυτούς, έζησαν ως εργένηδες ή ορκίστηκαν να τηρήσουν μια ακοινώνητη σιωπή για χάρη της θρησκείας.
Αν και οι λεπτομέρειες διαφέρουν από πολιτισμό σε πολιτισμό, κανένας τους δεν είναι χωρίς κάποια εκδοχή του χρονοβόρου, δαπανηρού, μισάνθρωπου τελετουργικού που λέγεται θρησκεία, αποτελώντας μεγάλο αίνιγμα για οποιονδήποτε σκέφτεται με δαρβινική λογική. Γιατί προσευχόμαστε και αφιερωνόμαστε σε μη συμφέρουσες πρακτικές που, σε πολλές περιπτώσεις, λιγότερο ή περισσότερο καταστρέφουν ζωές;
Η θρησκευτική συμπεριφορά υπόκειται στο πεδίο της Δαρβινικής έρευνας μόνο εφόσον είναι φαινόμενο εκτεταμένο, και όχι κάποια παράξενη ανωμαλία. Απ΄ ό,τι φαίνεται, είναι φαινόμενο παγκόσμιο και το πρόβλημα δεν εξαφανίζεται μόνο και μόνο επειδή οι λεπτομέρειες διαφέρουν μεταξύ πολιτισμών. Όλα τα άτομα δεν είναι θρήσκα, αλλά η θρησκεία είναι παγκόσμια ανθρώπινη: Κάθε πολιτισμός, έχει μια μορφή θρησκείας την οποία ακόμη και όσοι δεν ασκούν ενεργά, αναγνωρίζουν ως κοινωνικό πρότυπο χαρακτηριστικό, όπως το στυλ ντυσίματος, τον τρόπο που φλερτάρουμε ή που σερβίρουμε ένα γεύμα. Σε τι χρησιμεύει η θρησκεία;
Λίγα στοιχεία υπάρχουν για το ότι η θρησκευτική πίστη προστατεύει από ασθένειες που άπτονται του στρες. Ωστόσο δεν θα αποτελούσε έκπληξη: Παρηγοριά και καθησυχασμός αποτελούν σημαντικό μέρος της συνεισφοράς του γιατρού προς τον ασθενή. Πολλές φορές με θεράπευσε στιγμιαία από κάποια μικρή ενόχληση, η καθησυχαστική φωνή του προσώπου πίσω από το στηθοσκόπιο. Το φαινόμενο placebo έχει ερευνηθεί επαρκώς. Χάπια-μαϊμούδες, χωρίς φαρμακολογική ενέργεια, αποδεδειγμένα βελτιώνουν την υγεία.
Είναι η θρησκεία ένα ιατρικό placebo που επιμηκύνει τη ζωή μειώνοντας το στρες; Ίσως, αν και η θεωρία αυτή θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη δοκιμασία των σκεπτικιστών που θα υποδείκνυαν πολλές περιπτώσεις όπου η θρησκεία αυξάνει, παρά μειώνει το στρες. Θεωρώ τη θεωρία του placebo υπερβολικά αδύναμη να εξηγήσει το μαζικό και παντού διαδεδομένο φαινόμενο της θρησκείας. Δεν πιστεύω ότι έχουμε θρησκείες επειδή οι θρησκευτικοί μας πρόγονοι μείωναν τα επίπεδα του στρες κι έτσι επιβίωναν περισσότερο. Δε νομίζω ότι η θεωρία αρκεί για το ζήτημα.
Άλλες θεωρίες χάνουν τελείως την ουσία της Δαρβινικής εξήγησης. Αναφέρομαι σε επιχειρήματα όπως «η θρησκεία ικανοποιεί την περιέργειά μας για το Σύμπαν και τη θέση μας σ΄ αυτό». Ή «η θρησκεία είναι παρηγοριά. Οι άνθρωποι φοβούνται τον θάνατο και έλκονται από θρησκείες που υπόσχονται ότι θα υπάρχουμε και μετά απ΄ αυτόν». Ενδεχομένως υπάρχει εδώ κάποια ψυχολογική αλήθεια, αλλά δεν είναι καθαυτή Δαρβινική.
… Θα μπορούσε η θρησκεία να είναι πρόσφατο φαινόμενο, προϊόν της ολοκλήρωσης της φυσικής επιλογής που υπέστησαν τα γονίδιά μας; Η γενικευμένη παρουσία της δεν συνηγορεί υπέρ μιας τέτοιας απλοϊκής εκδοχής της ιδέας αυτής.
Υπάρχει ωστόσο μια εκδοχή την οποία θέλω να στηρίξω: η ροπή ως αποτέλεσμα φυσικής επιλογής στους προγόνους μας δεν ήταν η θρησκεία καθαυτή. Το όφελος ήταν άλλο και μόνο τυχαία εκδηλώνεται σήμερα ως θρησκευτική συμπεριφορά. Θα κατανοήσουμε τη θρησκευτική συμπεριφορά μόνο όταν θα την έχουμε μετονομάσει.
… Για άλλη μια φορά, εφαρμόστε το μάθημα της θρησκευτικής συμπεριφοράς στους ανθρώπους. Παρατηρούμε μεγάλο αριθμό ανθρώπων που διατηρούν πεποιθήσεις που αντιφάσκουν ευθέως με αποδείξιμα επιστημονικά δεδομένα, όπως και με αντίπαλες θρησκείες. Όχι απλά διατηρούν τις πεποιθήσεις αυτές, αλλά αφιερώνουν χρόνο και χρήμα σε δαπανηρές δραστηριότητες. Πεθαίνουν, ή σκοτώνουν γι΄ αυτές. Η θρησκευτική συμπεριφορά ίσως είναι μια άστοχη συνέπεια, ατυχής εκδήλωση μιας υποβόσκουσας ψυχολογικής τάσης που υπό άλλες συνθήκες υπήρξε κάποτε χρήσιμη.
Η υπόθεσή μου, ειδικότερα, αφορά τα παιδιά. Περισσότερο από κάθε άλλο είδος, επιβιώνουμε χάρη στην συσσωρευμένη εμπειρία των προηγούμενων γενεών. Θεωρητικά, τα παιδιά μπορούν να μάθουν εκ πείρας να μην κολυμπούν σε νερά με κροκόδειλους. Αλλά θα υπάρχει ένα πλεονέκτημα επιλογής για τους παιδικούς εγκεφάλους που γνωρίζουν τον βασικό κανόνα: Να πιστεύετε ό,τι σας λένε οι μεγάλοι.
Όπως οι εκπαιδευμένοι στρατιώτες, οι υπολογιστές κάνουν ό,τι τους λένε. Όμως, ως αναπόφευκτη παρενέργεια, εξίσου αυτόματα υπακούν και τις κακές οδηγίες. Η αναντίρρητη υπακοή είναι που κάνει τους υπολογιστές τρωτούς σε ιούς. Ένα δόλια κακοσχεδιασμένο πρόγραμμα θα αντιγραφεί στη συνέχεια σε άλλους υπολογιστές. Είναι αδύνατο να σχεδιαστεί υπολογιστής χρήσιμα υπάκουος και ταυτόχρονα άτρωτος στη μόλυνση.
Η φυσική επιλογή δομεί τους παιδικούς εγκεφάλους με τάση να πιστεύουν ό,τι τους λένε οι γονείς και οι μεγαλύτεροι της φυλής. Και αυτή ακριβώς η ιδιότητα τους κάνει αυτόματα τρωτούς σε ιούς του μυαλού. Για λόγους επιβίωσης οι παιδικοί εγκέφαλοι χρειάζεται να εμπιστεύονται τους μεγαλύτερους. Αυτόματη συνέπεια είναι ότι ο έχων εμπιστοσύνη δεν έχει τρόπο να διακρίνει την καλή από την κακή συμβουλή. Και τα δύο ακούγονται το ίδιο (συμβουλή από μια έμπιστη πηγή), και τα δύο απαιτούν υπακοή.
Με βάση αυτό το μοντέλο, θα ήταν αναμενόμενο ότι, σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, διαφορετικές αυθαίρετες δοξασίες κληροδοτούνται με την ίδια πεποίθηση όπως και οι παραδοσιακές γνώσεις. Αναμενόμενο είναι επίσης ότι αυτές οι ανεδαφικές δοξασίες θα εξελιχθούν με τις γενιές (είτε λόγω τυχαίας πορείας είτε εξαιτίας κάποιου είδους αναλογίας με τη Δαρβινική επιλογή) εν τέλει σε μία μορφή σημαντικά διαφοροποιημένη από την κοινή προγονική.
Η Δαρβινική επιλογή οργανώνει τους παιδικούς εγκεφάλους με την τάση να μιμούνται και έμμεσα να διαδίδουν φήμες και να ακολουθούν θρησκείες. Δεδομένου όμως ότι η γενετική επιλογή έχει δομήσει τέτοιου είδους εγκεφάλους, αυτοί στη συνέχεια παράγουν το ισοδύναμο ενός νέου είδους μη γενετικής κληρονομικότητας, που αποτελεί βάση ενός νέου είδους επιδημιολογίας και ίσως ενός νέου είδους μη γενετικής δαρβινικής επιλογής.
Πιστεύω ότι η θρησκεία είναι ένα από μία κατηγορία φαινομένων εξηγήσιμων από το είδος αυτό της μη-γενετικής επιδημιολογίας, με πιθανή την ανάμιξη εδώ της μη-γενετικής δαρβινικής επιλογής.
Εάν έχω δίκιο, η θρησκεία δεν έχει αξία για τα άτομα ως προς την επιβίωση, ή όφελος για τα γονίδιά τους. Το όφελος, αν υπάρχει τέτοιο, είναι για τη θρησκεία καθαυτή.
Free Inquiry, Τόμ. 24, Nο 5
{ Η εποχή μας είναι εποχή της θεοποίησης και της θεσμοποίησης της παράλογης εξουσίας, η οποία συνδυάζει τα αποκρουστικότερα χαρακτηριστικά των διαφόρων εκφάνσεων του πολιτικού και θρησκευτικού ολοκληρωτισμού του παρελθόντος σ’ ένα εφιαλτικό αμάλγαμα πολιτικού και θρησκευτικού ολοκληρωτισμού, συγχρόνως. Είναι η εποχή της αποθέωσης ενός συνδυασμού ανορθολογισμού και παραλογισμού που ανατροφοδοτείται από μας τους ίδιους.
Γιατί, «Ο παραλογισμός δεν βρίσκεται στο γεγονός ότι οι μηχανισμοί που δημιούργησε ο άνθρωπος είναι κάτω από ορισμένες συνθήκες πιο δυνατοί και μάλιστα πιο έξυπνοι από τον άνθρωπο. Βρίσκεται στο γεγονός ότι οι μηχανισμοί αυτοί δημιουργούν αναγκαστικά καταστάσεις που υποχρεώνουν τον άνθρωπο να παίζει σ’ ένα παιχνίδι όπου οι πιθανότητες της ολοκληρωτικής συντριβής του αυξάνουν συνεχώς».
Επιλεξτε να γινετε οι πρωτοι που θα εχετε προσβαση στην Πληροφορια του Stranger Voice
Greek