Το μέλλον δια του παρελθόντος στο παρόν!

Αν με τον όρο “πείρα” εννοείται η γνώση του παρελθόντος, τότε είναι ευνόητη η αξία της, τόσο για το άτομο, όσο και για την πολιτεία σ’ ό,τι αφορά στη ζωή και το έργο της. Αυρό είναι το βαθύτερο νόημα της παραίνησης του Ισοκράτους πρός Νικοκλέα, όταν μεταξύ των άλλων, τον συμβουλεύει: ” Να σπουδάζεις το παρελθόν και να διατηρείς ζωντανά στη μνήμη σου…”

Του Στέλιου Συρμόγλου

Γιατί αυτά είναι ένα “κτήμα εσαεί”, για τις επερχόμενες γενεές. Αποτελούν την πηγή της πολιτικής γνώσης και μαζί τη ρίζα της Παιδείας, που λέγεται Ιστορία. Με άλλες λέξεις: Η μνήμη είναι ψυχική λειτουργία, χάρις στην οποία ο άνθρωπος ως άτομο και ως έθνος:

1. Δεν είναι μόνον σήμερον, αλλά και χθές.
2. Δεν είναι μόνον παρόν, αλλά και παρελθόν.
3. Δεν είναι μόνον “μια φορά κι έναν καιρό”, αλλά αύριον, μέλλον.

Της πραγματικότητας αυτής επακόλουθον είναι η ανάγκη του παρελθόντος και του μέλλοντος, δια του παρόντος, στην μνήμη των παρόντων με των προγόνων και των επιγόνων. Από τη σύνδεση αυτή προέκυψαν τα “μνημόσυνα” και οι εορταστικές επέτειοι. Οπως η ατομική, έτσι και η εθνική μνήμη, αποτελούν την πυξίδα πορείας του ατόμου και του έθνους. Ενσάρκωσή τους είναι η Ιστορία, της οποίας το περιεχόμενο είναι η παράδοση και μορφή της τα ιδανικά…

Η Ιστορία είναι ο γόνος της δυναμικής διαλλεκτικής σχέσης του χθές με το σήμερα. Είναι η ανάμνηση όλων όσων έχουν γίνει επωνύμως ή ανωνύμως σ’ όλα τα πεδία δράσης,της εμπειρίας και της γνώσης. Είναι η αστείρευτη πηγή ηθικών, ψυχικών, αισθητικών, πολιτικών και οικονομικών φορτίσεων. Είναι η ανεξάντλητη δεξαμενή συναισθηματικών και συγκινησιακών συγκρούσεων, προκλήσεων και ερεθισμάτων.

Είναι το θησαυροφυλάκιο επιτυχιών και αποτυχιών, ατομικών και συλλογικών επιτευγμάτων. Είναι το υποθηκοφυλάκιο γραπτών και παραδεδομένων μαρτυριών, που συνθέτουν, διαμορφώνουν, ερμηνεύουν, αναλύουν και αξιολογούν τη γνώση του παρελθόντος, αλλά και που φρονηματίζουν και διδάσκουν τη βίωση του παρόντος και τον προσανατολισμό στο μέλλον. Σ’ αυτή την ακένωτη δεξαμενή της μνήμης της συλλογικής ύπαρξης κατέρχεται το άτομο, όπου και λούζεται και ανανεώνεται στον αγώνα της επιβίωσης εντός του ευρύτερου υλικού και πνευματικού κόσμου. Και οπλισμένο με τις απεριόριστες δυνατότητες που του προσφέρει η εθνική αυτογνωσία και η παράδοση, συνεχώς εξελίσσεται, αδιακόπως εκσυγχρονίζεται και προοδευτικώς αναπροσαρμόζεται…

Ιστορία σημαίνει, λοιπόν, γνώση του παρελθόντος. Είναι η μνήμη που έχει εγγράψει γεγονότα και φαινόμενα της ατομικής και ομαδικής ζωής και που διαμορφώθηκε στη διαδοχή του χρόνου σε επιστήμη. Ως επιστήμη η Ιστορία δεν παρακολυθεί μόνον τις μορφές της ζωής του παρελθόντος και τις επιδόσεις των προηγούμενων γενεών, αλλά ενδιαφέρεται και για τους πόθους και τις ελπίδες τους. ιστορία δηλαδή είναι το σήμερον, το χθές και το αύριον, ως γνώση και βούληση μαζί.

Η Ελλάδα είναι η Γη της Ιστορίας. Με τον Ηρόδοτο να είναι ο δημιουργός της “αληθούς ιστορικής τέχνης”, όπου θαυμάζεται προπαντός η εικόνα του ιστορούμενου έθνους και η Ιστορία εκλαμβάνεται ως επιστήμη των ανθρώπινων πράξεων. Με τον Αριστοτέλη να θεωρεί την Ιστορία επιστήμη που εκθέτει όλα, όσα πράττει ο άνθρωπος στον κόσμο με συνείδηση και λογική ενέργεια, με ελεύθερη βούληση. Και αποτλεούν τον δημιουργούμενο υπό τον άνθρωπον “ηθικόν κόσμον, αντίθετον πρός τον φυσικό”. Με τον Θουκυδίδη να είναι ο πρώτος και μέγιστος του κόσμου πολιτικός ιστοριογράφος, έχοντας καλλιεργήσει το πολιτικό-φιλοσοφικό είδος της Ιστορίας.

Και στη Γη της Ιστορίας εγείρεται βασανιστικό το ερώτημα αν οι Ελληνες γνωρίζουμε την αληθινή μας ταυτότητα, αν γνωρίζουμε τα στοιχεία που στοιχειοθετούν την εθνική μας συνείδηση. Αν έχουμε τελικά ιστορική μνήμη. Γιατι πολύ φοβάμαι ότι δεν γνωρίζουμε. Γι’ αυτό δεν υπάρχει εθνική πολιτική και στάση ζωής. Γι’ αυτό παρατηρούνται αμετροέπειες και ολέθριες επιπολαιότητες. Ενας πολιτικός κόσμος περιχαρακωμένος μέσα σε φοβερά λάθη και την έλλειψη ιστορική μνήμης, με μόνο όπλο επίθεσης την απορριπτική κριτική του αντιπάλου, συνθέτει το πλαίσιο της εθνικής στάσης που μονίμως μετατρέπεται σε εθνική κρίση.

Και λέω εθνικής στάσης κι όχι πορείας, γιατί σαν λαός δεν πάμε πουθενά! Και θα έρθει κάποια χρονική στιγμή που θα λέμε, θα λέει η νεότερη γενιά, για ποια Ελλάδα μιλάμε; Θα ξέρει πως οι αρχαίοι ήταν “πληκτικά” όντα που μιλούσαν “ακαταλαβίστικά” και επειδή ήταν και “αργόσχολοι” έβαζαν το ένα μάρμαρο πάνω στο άλλο!