Τι είναι ο κλάδος της Θετικής Ψυχολογίας;

Η Θετική Ψυχολογία αποτελεί έναν σχετικά νέο κλάδο της επιστήμης της Ψυχολογίας,ο οποίος μελετά τις ανθρώπινες ικανότητες και αρετές.Έρχεται να δώσει μια νέα ερμηνεία της ανθρώπινης φύσης,κάτι που την καθιστά μια καθαρά ανθρωπιστική ψυχολογική προσέγγιση.Πιο συγκεκριμένα,ενώ για αρκετά χρόνια αποτελούσε κοινή πεποίθηση πως η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνεται από κίνητρα όπως η επιθετικότητα,το ατομικό συμφέρον,η επιδίωξη ηδονής και η αποφυγή του πόνου,η Θετική Ψυχολογία πρεσβεύει πως οι άνθρωποι είναι στη φύση τους καλοπροαίρετοι και ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να διαμορφώνεται με κίνητρο την επίτευξη της αρετής.

Φέρνει στο επίκεντρο της προσοχής θετικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης,σε αντιδιαστολή με την έρευνα για την ψυχοπαθολογία που αποτέλεσε το κύριο αντικείμενο μελέτης των ψυχολόγων του προηγούμενου αιώνα.Έτσι αλλάζει και ο ρόλος του ψυχολόγου και του θεραπευτή,που πλέον δεν τελειώνει στο να βοηθήσει το άτομο στη διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων,αλλά επεκτείνεται και στο να βοηθήσει το άτομο στην ανεύρεση νοήματος και σκοπού ζωής και στην προσπάθεια του εν γένει για ευζωία.

Επιπλέον,η Θετική Ψυχολογία-συνεχίζοντας και επεκτείνοντας την παράδοση των ανθρωπιστικών ψυχολογικών θεωριών-αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως κοινωνικό ον και πολύ περισσότερο αναγάγει την ικανότητα κοινωνικοποίησης και διαπροσωπικής επικοινωνίας ως σταθερό γνώρισμα της ανθρώπινης προσωπικότητας.Αυτή η προσέγγιση δημιουργεί την κατάλληλη βάση που αποδεικνύει πως η ευτυχία δεν είναι ατομικό αλλά κοινωνικό αγαθό.Παρ’όλο που η έννοια της ευτυχίας διαφοροποιείται εν μέρη ανάλογα με τον ιστορικό χωροχρόνο και τον πολιτισμό-όπως π.χ.μεταξύ δυτικού πολιτισμού,δηλαδή ατομοκεντρικής κουλτούρας ή ανατολικού δηλαδή συλλογικής-παρόλα αυτά η ευτυχία εν γένει δεν μπορεί να κατακτηθεί από μια μοναχική πορεία.

Αυτό που μπορεί να αλλάξει δίνοντας έμφαση στη Θετικότητα είναι η θεώρησή μας του κόσμου. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί αν δουλέψουμε με την έννοια της θετικότητας στους τρεις άξονες που προτείνει η Θετική Ψυχολογία: α)την ψυχολογική ικανοποίηση από τη ζωή (παρελθόν), β)το ενδιαφέρον και την ευτυχία (παρόν), γ) την αισιοδοξία και την ελπίδα (μέλλον).

Κατ’αρχάς αυτό συμβαίνει σε επίπεδο ατομικό. Αναπλαισιώντας τις παρελθοντικές μας εμπειρίες νοηματοδοτούμε με ωφέλιμο και λειτουργικό τρόπο το παρελθόν μας. Στη συνέχεια αναπτύσσοντας τα ταλέντα, τις κλίσεις, δίνοντας έμφαση στα θετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και στις διαπροσωπικές ικανότητες, ανακαλύπτουμε το νόημα και το σκοπό της ύπαρξής μας στο παρόν. Τέλος, αφού βιώνουμε την αυτοαποτελεσματικότητα μας με αυτόν τον τρόπο, αποκτάμε εμπιστοσύνη σ’αυτή τη συνταγή,σ’αυτό τον τρόπο ερμηνείας και γεμίζουμε κουράγιο,το οποίο με τη σειρά του μας γεμίζει αισιοδοξία ότι και στο μέλλον θα καταφέρουμε να είμαστε λειτουργικοί και αποτελεσματικοί κατ’αυτόν τον τρόπο.

Όλα αυτά προχωρούν και σε επίπεδο συλλογικό,όπου οι τρεις άξονες παρελθόν,παρόν,μέλλον ισχύουν και εδώ.Ότι έχουμε κατακτήσει στο ατομικό επίπεδο εδώ μεγενθύνεται. Ανακαλύπτουμε τα θετικά κοινωνικά μας χαρακτηριστικά,όπως είναι η κοινωνική ευθύνη,η κοινωνική προσφορά,η ανοχή,η εργασιακή ηθική κ.α.

Σ’αυτό το σημείο,βέβαια,οφείλουμε να κάνουμε νύξη σε μια από τις βασικές αρχές της Θετικής Ψυχολογίας πως το καλοπροαίρετο,όπως είπαμε,κοινωνικό ον άνθρωπος, για να αναπτύξει, να εξελίξει και να διατηρήσει τα θετικά του χαρακτηριστικά, πρέπει να πλαισιώνεται και από ένα θετικό περιβάλλον. Πρέπει,δηλαδή, το περιβάλλον του να ακολουθεί την ίδια κατεύθυνση,ώστε να του παρέχει την κατάλληλη ανατροφοδότηση. Ειδάλλως,η αίσθηση αποτελεσματικότητας/ευτυχίας χάνεται καθώς και το ενδιαφέρον και το κενό έρχεται να καλύψει η αίσθηση αδικίας,όπως συμβαίνει στις μέρες μας και η οποία σε συλλογικό επίπεδο σημαίνει και την παραίτηση αφού δεν υπάρχει ελπίδα και αισιοδοξία ούτε για το μέλλον σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση. Γι’αυτό στην εποχή μας κρίνεται απαραίτητη η στροφή προς τη θετικότητα και στα δύο επίπεδα.

Καταληκτικά,σημαντικό είναι να λεχθεί πως πολλές φορές οι παλιότερες μορφές ψυχοθεραπείας και πιο ιατρικοποιημένες (όπως γνωστικοσυμπεριφορικές) έχουν “κατηγορηθεί” ότι ασχολούνται μονόπλευρα με την ψυχοπαθολογία και τη θεραπεία των συμπτωμάτων και κατά την αποθεραπεία έχουν καταφέρει να φτάσουν το άτομο σ’ένα σημείο “μηδέν” με την έννοια ότι ναι μεν έχουν άρει τα αρνητικά συναισθήματα/συμπτώματα,δεν έχουν όμως ενισχύσει όσο θα έπρεπε τα θετικά στοιχεία της προσωπικότητας του ατόμου,ώστε να του προσδώσουν ένα “θετικό πρόσιμο” που θα βοηθούσε και στην πρόληψη των υποτροπών,αλλά και στην ενίσχυση της προσπάθειας της ευζωίας του ατόμου που σε καμία περίπτωση δεν έγκειται απλά στην θεραπεία των συμπτωμάτων.Σημαντικό είναι να τονιστεί πως οι ανθρωπιστικές θεραπείες(Gestalt,προσωποκεντρική κ.τ.λ.) δουλεύουν προς αυτήν την κατεύθυνση έτσι κι αλλιώς,με την έννοια ότι αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο πιο σφαιρικά. Η ένταξη,λοιπόν,αρχών και μεθοδολογίας της Θετικής Ψυχολογίας σ’αυτές τις προσεγγίσεις και στην πρακτική εφαρμογή τους μπορεί να αποδειχτεί πολύ ωφέλιμη.

Αναστασία Καστραντά,Ψυχολόγος

Π.Μ.Σ. “Αντιμετώπισης του πόνου”

Εξειδίκευση στη θεραπεία Gestalt

και την Κλινική Ύπνωση.