Στα Βήματα του Σαμάνου

Ο ψυχολόγος Alberto Villoldo, ταξίδεψε προ τινός στο Περού για να κάνει έρευνες σχετικά με το τροπικό φυτό Ayahuasca που οι Ινδιάνοι αποκαλούν “Κλήμα του Θανάτου”. Το συγκεκριμένο αναρριχητικό φυτό χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια από τους εκεί Σαμάνους για να τους οδηγήσει “σε μέρη δύναμης και αρχέγονης γνώσης”. Σε μία ανάλογη με εκείνη του Κάρλος Καστανέντα μαθήτευση δίπλα σ’ έναν ινδιάνο Σαμάνο που ονομαζόταν Δον Χικαράμ, ο Α. Villoldo μυήθηκε στη Σαμανική κοσμοθέαση. Αποτέλεσμά της το βιβλίο του “The Four Wilds” («Οι Τέσσερις Άνεμοι») που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις Harper & Row.

Οι προσωπικές παρατηρήσεις του Villoldo που δημοσιεύουμε στο παρόν τεύχος, θα βοηθήσουν τον αναγνώστη σε πλησιέστερη προσέγγιση εκείνου του συγκλονιστικού κόσμου, που κρύβει πίσω της η πανάρχαια παράδοση των Σαμάνων, την οποία οι ευρωπαίοι εθνολόγοι και ιεραπόστολοι εξέλαβαν λαθεμένα σαν… «Ινδιάνικη Θρησκεία»

Περιοδικό ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ, Φθινόπωρο του «1991»

Αν ρίξουμε μία ματιά στους καιρούς που η ανθρωπότητα κατάφερε κάποια μεγάλα εξελικτικά άλματα θα δούμε πως όλοι τους ήταν καιροί που την απειλούσαν με πιθανό αφανισμό. Όταν όλα πάνε καλά, δεν υπάρχει φυσικά καμμία ανάγκη για αλλαγή. Μόνο μπροστά στην άμεση απειλή αφανισμού της η ανθρωπότητα καταφέρνει να υπερβεί τον προηγούμενο εαυτό της και σε μία τέτοια απειλή βρισκόμαστε ξανά μπροστά σήμερα. Έτσι αρκετοί υποχρεωνόμαστε να επανανακαλύψουμε τα ξεχασμένα νευραλγικά μας κλειδιά για να πραγματοποιήσουμε το απαραίτητο “πέρασμά” μας προς τον χωροχρόνο που μας αποκάλυψαν πολλές φορές στο παρελθόν μας προικισμένοι medicine men (αυτό που χυδαία λέμε «μάγοι της φυλής») και οι οραματιστές.

Πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια ο ανθρώπινος εγκέφαλος σχεδόν διπλασιάσθηκε σε μέγεθος και ο ίδιος απέκτησε ένα ολοκαίνουργιο νευρικό κομπιούτερ που ακόμα και σήμερα ελάχιστες από τις λειτουργίες του έχει καταφέρει να κατανοήσει. Η κατανόηση κι αφύπνιση κάποιων απαραβίαστων από την μεγάλη μάζα τμημάτων του μυαλού απετέλεσε για χιλιετίες την κατευθυντήρια δύναμη πίσω από τους προφήτες, τους οραματιστές, τις επιστημονικές διάνοιες και τους μεγάλους «medicine» άντρες και γυναίκες. Με παραβιασμένο ένα τέτοιο κομμάτι του, ο ανθρώπινος εγκέφαλος ποτέ του δεν ξαναγυρίζει στις καθιερωμένες αντιλήψεις περί χώρου και χρόνου.

Κάποιες μάλιστα ζορισμένες από τους καίριους χρόνους που διανύουμε ανάλογες παραβιάσεις στον εγκέφαλο του σύγχρονου ανθρώπου, στο μέτρο που αυτός αδυνατεί να κατανοήσει τις δυνατότητές του, τελικά στρέφονται εναντίον του, δημιουργώντας ψυχοσωματικές αρρώστιες κι ανωμαλίες. Ωστόσο την ίδια στιγμή άσχετα από τις δικές μας ικανότητες να τις κατανοήσουμε, μας προσφέρουνε δυνάμεις αυτο-θεραπείας και υπεύθυνης επιλογής των προσωπικών μας “πεπρωμένων”. Πάνω από κάθε τι άλλο όμως μας προσφέρουν την δυνατότητα ν’αντιληφθούμε ολικά αυτό που αποτελεί την ανθρώπινη γνώση μέσα από τα media και μέσα από την παρατήρηση της φύσης. Ο Σαμανισμός δεν είναι παρά ένας πανάρχαιος χάρτης θετικού χειρισμού όλων εκείνων των -φανερών και κρυμμένων- νοητικών μας δυνατοτήτων.

Ο Σαμανισμός πρώτα και κύρια προσφέρει μία πολύ διαφορετική μυθολογία σχετικά με την προέλευσή μας καθεαυτή. Πιο βασική του επέμβαση στην “δυτική” μας μυθολογία και κοσμοθεώρηση, είναι η απροκάλυπτη καταγγελία του γνωστού μύθου που μας παρουσιάζει έκπτωτους από την φύση και τελείως ξένους, αν όχι εχθρικούς προς αυτήν. Η ιουδαιοχριστιανική μυθολογία δεν είναι απελευθερωτική, αλλά εξιλεωτική. Απ’ ό,τι τουλάχιστον ξέρω, είναι η μοναδική μυθολογία που παρουσιάζει τους ανθρώπους της να εξορίζονται από τον παράδεισο και να υποχρεώνονται να αποκτήσουν το δικαίωμα επιστροφής τους μόνο μέσα από μετάνοιες, ταπεινώσεις και βάσανα. Η Οικολογία που εμείς την ανακαλύψαμε μόνο πολύ απελπιστικά πρόσφατα, έρχεται από μόνη της και απόλυτα φυσικά στον Ινδιάνο και τον Σαμάνο γιατί ποτέ τους δεν εκδιώχθηκαν έξω από αυτό που τελικά είναι ο Παράδεισος. Δεν είναι κάτι που πρέπει να κοπιάσεις για να το βρεις, κάτι που πρέπει να το πράξεις. Είναι κάτι που το ζεις. Είναι το ινδιάνικο ιδανικό τού “να βαδίζεις με ομορφιά” επάνω στη Γη.

Η γνωριμία μου με τους περουβιανούς Σαμάνους με πέρασε από μία μυθολογία ολοκληρωτικής απελευθέρωσης. Ένας από τους βασικούς λόγους που η Εκκλησία και το Κράτος επί αιώνες κατεδίωξαν τον Σαμανισμό, είναι το γεγονός ότι αποκαλύπτει αυτός ένα όραμα Απόλυτης Ελευθερίας. Προτείνει μία άμεση Μετάληψη του Θείου, αλλά και την δυνατότητα του ατόμου να μεταβάλει την μοίρα του. Ο Σαμανισμός δεν είναι religion, δηλαδή θρησκεία (1). Δεν υπάρχει μέσα σ’ αυτόν κανένας ιδρυτής Χριστός ή Βούδας, κανένας που να βγαίνει και να φωνάζει “Ακολουθείστε με!” Ο Σαμανισμός απαιτεί από τον καθένα μας, να περπατήσει μοναχός του, στο δικό του μονοπάτι και τα βήματά του να’ χουν προσωπικό κουράγιο, συμπάθεια για τους άλλους και ένα τίμιο Όραμα που να καλύπτει το Σύμπαν ολόκληρο. Σε υποχρεώνει να μάθεις πώς να διδάσκεσαι από τη Φύση. Σε διδάσκει πώς να συναντάς άμεσα την δύναμη, πώς να την αγκαλιάζεις και πώς να την διεκδικείς.

Οδηγός κι εργαλείο του Σαμάνου είναι ο “Θεραπευτικός Τροχός”. Αντιπροσωπεύει τα τέσσερα βήματα του ανθρώπου προς την δύναμη και τη γνώση. Η κάθε του κατεύθυνση έχει κι έναν συγκεκριμένο τομέα με τον οποίο σχετίζεται και τον οποίο φυσικά αντιπροσωπεύει. Ο Νότος είναι ο τομέας του Φιδιού. Το Μονοπάτι του Θεραπευτή. Η δουλειά εδώ είναι η απόρριψη του παρελθόντος σου. Απαλλάσσεται απ’ το παρελθόν σου, όπως ακριβώς το Φίδι απαλλάσσεται απ’ το φιδοτόμαρό του. Μονομιάς. Για τον Σαμάνο, αυτό είναι μία πράξη δύναμης. Αφήνεις ξοπίσω σου, όχι μόνο τον πόνο του παρελθόντος σου, αλλά και τις χαρές του. Συγχωρείς εκείνους που σε βλάψανε και συμπονάς εκείνους που έβλαψες εσύ.

Η ψυχολογία, προσπαθεί ν’ απελευθερώσει τα άτομα από το παρελθόν τους ανατέμνοντας τις τραυματικές εμπειρίες της ζωής τους. Ο Σαμανισμός, απαιτεί απ’ αυτά να εκδιώξουν μονομιάς όλα τα πνεύματα του παρελθόντος που στοιχειώνουν το Είναι τους. Και μιλώντας για πνεύματα, δεν μιλάμε μόνο για ανθρώπους νεκρούς, αλλά για ανθρώπους που μπορεί κάλλιστα να είναι εν ζωή, αλλά κατά τον α ή β τρόπο να έχεις παγιδέψει κάποια κομμάτια σου μέσα στην ψυχική τους επικράτεια.

Η επόμενη κατεύθυνση είναι η Δύση. Ο Δρόμος του Πολεμιστή. Συμβολίζει κι αντιπροσωπεύεται από τον Ιαγουάρο και είναι ο τομέας της πανουργίας, της αρπαγής και της ηρεμιστικής αυτοπεποίθησης. Εστιάζεται στην δυνατότητα να χτυπάς στιγμιαία κι άμεσα. Όταν διδασκόμουν επάνω σε αυτό το μονοπάτι, ο σε αυτό Σαμάνος δάσκαλος μου Δον Ραμόν, μου ζήτησε να περπατήσω μέσα στην ζούγκλα του Αμαζονίου δίχως να κάνω τους ήχους της να βουβαθούνε. Στην πρώτη μου προσπάθεια, με τα πρώτα κιόλας βήματά μου, οι παπαγάλοι σταμάτησαν να στριγκλίζουν και σύντομα σώπασαν ορισιτκά. Ο Ραμόν μου ‘πε πως αυτό έγινε γιατί τα ζώα, μυρίσανε τη βία που εγώ έκρυβα μέσα μου. Αυτός αντίθετα περπάτησε μέσα στη ζούγκλα και ο θόρυβος της δεν διακόπηκε ούτε στιγμή. Τα ζώα δεν κατάλαβαν ποτέ την εκεί παρουσία του.

Του ’πα πως ίσως ο λόγος ήταν ότι το κορμί του μύριζε σαν την ζούγκλα και πως αν κι εγώ μύριζα παρόμοια, πιθανόν τα ζώα να μη μ’ αντιλαμβάνονταν επίσης. Αργότερα συναντήσαμε δύο ινδιάνους κυνηγούς, που λειώνανε κοντά σ’ ένα ποτάμι το λίπος απ’ τα θηράματά τους. Τους ζήτησα λίγο υγρό λίπος κι έτριψα μ’ αυτό το κορμί μου. Τα ρουθούνια μου δεν άντεχαν την βρώμα. Ξαναμπήκα στη ζούγκλα. Το πρώτο και δεύτερο βήμα μου, ήταν πετυχημένα. Τα ζώα φάνηκε να μην καταλαβαίνουνε τίποτα. Όμως με το τρίτο βήμα μου, κάθε ήχος -και κυριολεκτώ σε αυτό- σταμάτησε οριστικά. Μου χρειάστηκε προσπάθεια πέντε ολόκληρων χρόνων για να πετύχω ό,τι έκανε ο Δον Ραμόν. Πέντε ολόκληρα χρόνια.

Το τρίτο σημείο του “Θεραπευτικού Τροχού” είναι ο Βορράς, που σηματοδοτεί τον Δρόμο της Κυριαρχίας και της Υπεροχής. Συμβολίζεται από τον Άσπρο Βούβαλο, από τη Χιονολεοπάρδαλη και από τον Δράκοντα. Στον τομέα αυτό, ο Σαμάνος κατανοεί τις λειτουργίες της Γης και τ’ Ουρανού κι αποκτάει την Δύναμη να χειρίζεται τις δυνάμεις της Φύσης και την ικανότητα να επηρεάζει το συλλογικό μας πεπρωμένο. Ο περίφημος Rolling Thunder, ο μάγος-θεραπευτής της φυλής των βορειοαμερικανών Ινδιάνων Σοσόνι, θα μείνει στην ιστορία για την αναμφισβήτητη ικανότητά του να επηρεάζει τον καιρό. Τον είχα δει παλιά, να προκαλεί από το τίποτα μια ολόκληρη καταιγίδα, στο μέσον μίας μεγάλης ξηρασίας.

Η κάθετη από Βορρά προς Νότο διάμετρος του “Θεραπευτικού Κύκλου” αποφεύγεται από τους Σαμάνους. Είναι επικίνδυνη και πολλές φορές οδηγεί στην κατάχρηση της δύναμης και την μανία για εξουσία.

Η Ανατολή, τέλος, αντιπροσωπεύει την κατεύθυνση και τον τομέα της θεραπευτικής μέσα από την Δύναμη του Οράματος. Δίνει έμφαση στο πιθανό και το πραγματοποιήσιμο. Συμβολίζεται από τον Αετό και διδάσκει στον Σαμάνο την χρήση του Οράματος. Το Όραμα είναι πολυτιμότερο από την Όραση, είναι μία δύναμη δημιουργίας και σχηματισμού ενός μέλλοντος που επιθυμούμε εμείς.

Η οριζόντια τέλος από Ανατολή προς Δύση διάμετρος του “Κύκλου” είναι η πορεία της κατανόησης, της συμπόνοιας και του Οράματος. Είναι ο Ορίζοντας που εκεί ακριβώς κινείται και δρά ο Σαμάνος. Επιτρέπει τον χειρισμό της Δύναμης, αλλά ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται κι από συμπόνοια κι αρωγή. Στα γραπτά τού Κάρλος Καστανέντα βλέπουμε, ότι αυτή η διάσταση απουσιάζει σχεδόν καθολικά. Ο δάσκαλός του, ο Δον Χουάν, είναι περισσότερο Μάγος παρά Σαμάνος. Σε καμμία από τις σελίδες τού Καστανέντα δε συναντάμε πρόθεση θεραπευτική. Εκτιμώ τα γραπτά του, είναι καλός αφηγητής, ωστόσο όμως εκείνα που περιγράφει τελικά, δεν είναι Σαμανισμός. Ο Δον Χουάν είναι ένας Μάγος, δηλαδή ένας άνθρωπος που μπορεί να συγκεντρώνει, να συσσωρεύει και να χειρίζεται τη Δύναμη. Ο Σαμανισμός χειρίζεται την Δύναμη μόνο για να θεραπεύει και να βοηθά.

Ο ρόλος του Σαμάνου είναι σύνθετος και μοιράζεται ανάμεσα σε τέσσερις μικρότερους ρόλους: Θεραπευτής, Μάγος, Ιερέας-Μεσολαβητής και τέλος Μυθοπλάστης. Οι δικοί μας ιερείς, επαλαμβάνουν απαράλλακτα τις παλιές ιστορίες και διαιωνίζουν την ίδια συμπαγή «κυρίαρχη μυθολογία», ενώ ο Σαμάνος προσπαθεί πάντα να μας συνδέσει απευθείας με την Γνώση που κρύβεται επιδέξια πίσω από τον όποιο μύθο. Πολιτισμοί που θέλουνε τον ιερέα να κάθεται στην κορυφή μιας αυστηρής κοινωνικής ιεραρχίας κρατώντας φιλάρεσκα τη γνώση στα χέρια του και μακριά από τον λαό, δεν μπορούν φυσικά να ανεχθούν τη Σαμανιστική αντίληψη και λειτουργία. Εκεί είναι και που ξεκινούν την προσπάθεια για αφανισμό των Σαμάνων. Θα βρείτε ακόμα Σαμάνους στην Βόρεια Αμερική σήμερα, ωστόσο οι πιο ανέγγιχτοι απ’ αυτούς θα βρεθούν μόνον στον Αμαζόνιο και στις νοτιοαμερικάνικες οροσειρές, όπως οι Άνδεις. (2)

Οι ιερείς των Θρησκειών της πεπατημένης, ενδιαφέρονται περισσότερο για “απαντήσεις”. Ο Σαμάνος αντίθετα, ενδιαφέρεται περισσότερο να σε προκαλέσει να κάνεις ερωτήσεις που θα σ’ οδηγήσουν σε παράδοξα και δυαδικότητες. Θέλει να σε κάνει να μάθεις, πώς μπορείς να δραπετεύσεις από τον μονοχρονικό Χρόνο, τον γραμμικό Χρόνο, που μοιάζει μεν γραμμικός, πλην όμως ξεδιπλώνεται προς τα εμπρός πατώντας πάνω στον ίδιο του τον εαυτό. Στις περισσότερες μη – ιουδαιοχριστιανικές κουλτούρες, βλέπουμε συχνά το Χρόνο και την Ιστορία να επαναλαμβάνονται.

Κι εαν μπορέσεις να κατανοήσεις τους κύκλους της Ιστορίας, τότε προβλέπεις και το μέλλον της. Αν έχεις κατανοήσει τις εποχές, τότε γνωρίζεις πάρα πολύ καλά πως η άνοιξη πάντα διαδέχεται και θα διαδέχεται τον χειμώνα και πως αυτός ο κάθε χειμώνας, είναι η εποχή που τα πάντα αναδιπλώνονται. Άπαξ και συντονισθείς με την περιοδικότητα της Φύσης, αρχίζεις ταυτόχρονα να κατανοείς την ύπαρξη των δυνατοτήτων δραπέτευσης από τον συμβατικό Χρόνο στον Ονειρόχρονο. Εκεί δεν θα κουβαλήσεις μαζί σου το Εγώ σου, αλλά μόνο τις Προθέσεις σου. Η “προσωπικότητα” δεν σημαίνει εκεί τίποτε απολύτως.

Η περί χρόνου αντίληψη του Σαμάνου, δεν είναι γραμμική. Τρομερό ενδιαφέρον έχει ο τρόπος που ο Σαμάνος αντικρίζει το μέλλον. Πιστεύει πως αυτό είναι που μπορεί να επηρεασθεί, σε βαθμό ανάλογο με την “Θεωρία του Χάους”, που μας δηλώνει πως μια καταιγίδα που σαρώνει το Τέξας, υπάρχει πιθανότητα να προκλήθηκε ουσιαστικά κάποιες μέρες πριν από μία ασήμαντη πεταλούδα που φτερούγιζε αθόρυβα στο Πεκίνο.

Ο Σαμάνος μας διδάσκει πως οφείλουμε να ζήσουμε τις ζωές μας, με ψυχική δύναμη, αξιοπρέπεια και τιμή. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να φαντασθούμε τον εαυτό μας κατά δέκα χρόνια γηραιότερο να αναρωτιέται: Τι είναι εκείνο που θα ‘θελα να είχα προσπαθήσει –προσπαθήσει, όχι πετύχει- αυτά τα δέκα χρόνια που πέρασαν; Τι θα με είχε κάνει να γίνω εκείνο που πάντοτε ήθελα;

Οι Σαμάνοι διδάσκουν πως όλοι μας έχουμε από ένα μέλλον, μα μόνο μερικοί άνθρωποι έχουν έναν προορισμό. Δηλαδή κάτι που πρέπει να επιτελέσουν. Και διδάσκουν επίσης ότι για να γίνει αυτό, πρέπει να ξεχάσουμε οριστικά τις μυθολογίες που μας θέλουν εκπέσαντες τάχα κακούργους και εξόριστους εξαθλιωμένους ανθρώπους, διωγμένους από κάποιον αόριστο παράδεισο, και να υιοθετήσουμε υγιείς μυθολογίες που θέλουν “να συνεχίσουμε να περπατάμε με ομορφιά επάνω στην Γη”. Και πως για να γίνει αυτό, πρέπει να ζήσουμε τις ζωές μας με Μεγαλείο και με Οράματα, συμφιλιωμένοι παράλληλα με τη συνειδητοποίηση ότι κάθε άλλος άνθρωπος δεν είναι υποχρεωμένος να σκέφτεται και να αντιλαμβάνεται όμοια με εμάς. Μιλάμε για μία Εσωτερική και Προσωπική μας Οικολογία. Αυτή είναι και η μοναδική πρακτική του Σαμανισμού.

***

Μετάφραση από τα αγγλικά: Βλάσης Ρασσιάς

Σημειώσεις του μεταφραστή:

(1) Σύμφωνα με το «Collins English Dictionary» η λέξη «religion» προέρχεται από το λατινικό «religio», που σημαίνει τρόμο για το υπερφυσικό με περαιτέρω συγγένεια προς τα «religare» και «ligare» που και τα δύο εκφράζουν δέσιμο, δέσμευση.

(2) Οι τελευταίοι αυτοί αυθεντικοί Σαμάνοι υπάρχει περίπτωση να μην γνωρίσουν καν την αυγή της επόμενης χιλιετίας, αφού στις ημέρες μας εξολοθρεύονται συστηματικά μαζί με ολόκληρες σχεδόν τις φυλές τους, είτε στα πλαίσια εθνοκαθάρσεων των διαφόρων παραστρατιωτικών, είτε από τις «εκπολιτιστικές» μπουλντόζες των καπιταλιστών «αναβαθμιστών» του Αμαζονίου.

(Δημοσιεύθηκε στο τεύχος 27 του περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»)
ΠΗΓΗ