Ο δαίμονας μέσα μας

Ο δαίμονας μέσα μας

“Βασισμένο σε πραγματική ιστορία”. “Βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα”. Φράσεις –κλειδί για κάθε θρίλερ που αποζητά εκ προοιμίου τον τρόμο των θεατών του. Διότι όταν γνωρίζουμε ότι αυτά που πρόκειται να δούμε συνέβησαν στην πραγματικότητα και δεν είναι αποκύημα σεναριακής φαντασίας, υποσυνείδητα ταυτιζόμαστε με τους πρωταγωνιστές και αγχωνόμαστε για την τύχη τους. Αλλά αυτό συμβαίνει σχεδόν σε κάθε ταινία.

Εν προκειμένω, η διαφορά είναι ότι σε αυτή την περίπτωση ελλοχεύει ένας βαθύτερος φόβος.. κι αν αυτά συνέβαιναν ή συμβούν σε εμάς; Τι θα γίνει αν καταφύγει στο δικό μας σώμα ο δαίμονας, αν κατοικήσει στο δικό μας προσωπικό χώρο. Και αναρωτιέμαι.. γιατί μας φοβίζει κάτι που ήδη συμβαίνει;

Η λέξη «δαίμων» στην αρχαιότητα είχε άλλη σημασία από την σημερινή, δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή της ερμηνεία, οι αρχαίοι Έλληνες εξάλλου δεν είχαν Θεό και διάβολο. «Δαίμων» ήταν αρχικά η θεότητα που μοίραζε, κατένειμε την μοίρα (δαίομαι = μοιράζω) και στη συνέχεια εξελίχθηκε να αφορά οποιαδήποτε θεότητα στην οποία αποδίδονταν τιμές. Συνυπήρχε με τη λέξη Θεός, εντούτοις, ο δαίμων αναφερόταν στην απρόσωπη και απροσδιόριστη δύναμη, ενώ ο θεός στην ανθρωπόμορφη θεϊκή οντότητα. Η έννοια του δαίμονος ισοδυναμούσε με την Μοίρα, την Ειμαρμένη.

«Δαίμων εαυτού» ονομαζόταν η θεότητα-προστάτης που ζούσε μέσα σε κάθε άνθρωπο από τη γέννηση έως το θάνατό του και φρόντιζε για την προσωπική εξέλιξη κι ευημερία, κάτι σαν το αντίστοιχο σημερινό χριστιανικό «Φύλακας-άγγελος», αποτελώντας κατά κάποιο τρόπο έναν δίαυλο μεταξύ του κόσμου των θνητών και του κόσμου των θεών.

«Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού», ουσιαστικά σημαίνει «πράττω σύμφωνα με αυτό που η συνείδησή μου θεωρεί σωστό», αδιαφορώντας ίσως για το τι θα πουν οι άλλοι και είναι μια στάση ζωής που υιοθέτησαν και επιδοκίμασαν οι Στωικοί φιλόσοφοι.

Στη σημερινή εποχή, νοηματικά ο δαίμονας έχει αρνητική γεύση και σημαίνει το κακοποιό και ακάθαρτο πνεύμα. Οι δαίμονες είναι οι άγγελοι του κακού, οι έκπτωτοι άγγελοι που έχουν ως αρχηγό τους τον σατανά. Είναι ο αντίποδας του Θεού με όλα τα αρνητικά που αυτό συνεπάγεται. Όμως, σε κάθε περίπτωση, ο δαίμονας είναι εν αρχή μέσα μας. Κατοικεί στο σώμα μας και επηρεάζει τη συμπεριφορά μας. Όπως όμως η λέξη έχει ερμηνευτικά αλλάξει στις μέρες μας, έτσι έχει αλλάξει και η μορφή του δαίμονα μέσα μας.

Ή για να το θέσω καλύτερα, αυτό που ουσιαστικά έχει διαφοροποιηθεί είναι το τι θεωρεί σωστό η συνείδηση μας. Χωρίς διάθεση μηδενισμού ή τσουβαλοποιημένης γενίκευσης, το «πράττω σωστά» ,ήτοι ηθικά, τίμια, αντικειμενικά, έχει αντικατασταθεί από το «πράττω όπως με εξυπηρετεί ώστε να είμαι εγώ τακτοποιημένος». Η συνείδηση δηλαδή μεταμορφώθηκε στον δαίμονα του εγωισμού, της κακίας, του φθόνου, της αλαζονείας. Είναι πολύ πιο εύκολο πια να συμπεριφερθούμε σύμφωνα με το ίδιον όφελος παρά με αίσθηση διαφανούς δικαιοσύνης. Δεν μπαίνουμε στα παπούτσια του άλλου γιατί τα δικά μας, ίσως παλιά και φθαρμένα, είναι άνετα και βολικά. Ούτε για εμάς τους ίδιους δεν ψάχνουμε νέα, καινούρια παπούτσια δράσης για να μη ξεβολευτούμε τα παλιά στραβοπατημένα μας.

Ένας σοφός μου είπε, ο δαίμων, στη σημερινή του ερμηνεία και μορφή, είναι μυρμυκολέων. Στην αρχή εμφανίζεται σαν μυρμήγκι: Παρακινεί τον άνθρωπο να διαπράξει κακούργημα παρουσιάζοντάς το ως πταίσμα χωρίς συνέπειες, παρακινώντας τον άνθρωπο να αφήσει ακάλυπτες της αισθήσεις και τον λογισμό του σε συνδυασμό με το δόλωμα της ηδονής, για να τον πείσει να το διαπράξει. Μετά τη χαλάρωση των αναστολών και τη γλύκα του πρόσκαιρου προσωπικού οφέλους, βαθμηδόν, γίνεται λιοντάρι που βρυχάται απειλητικά, μας τρομάζει και τροφοδοτεί την αγωνία ότι θα μας κατασπαράξει με αποτέλεσμα να του επιτρέπουμε να κατευθύνει τις κινήσεις μας.

Τελικά αυτό που φοβόμαστε στις ταινίες τι είναι; Ότι θα δώσουμε σώμα και ομιλία σε ένα δαιμόνιο, ότι θα μας βλάψει; Ότι θα βλάψει μέσω ημών τους γύρω μας; Μα δεν χρειαζόμαστε πρόσθετη βοήθεια για όλα αυτά.. Τα πράττουμε με απαράμιλλη συνέπεια καθημερινά.. Ενδεχομένως ο δαίμονας μέσα μας να χρειάζεται την κατάλληλη ανατροφή από εμάς. Ας σκεφτούμε ότι εντός μας κατοικοεδρεύουν δυο πτυχές δαιμόνων: η αρχαιοελληνική της ειμαρμένη και η νεοελληνική του μυρμηκολεόντα. Στις επιλογές μας έγκειται ποιον θα συντηρήσουμε, ποιον θα κρατήσουμε ζωντανό. «Μυρμηκολέων ὤλετο παρὰ τὸ μὴ ἔχειν βοράν» (Ἰὼβ δ´ 11), δηλαδή «Ὁ μυρμηκολέων χάθηκε, διότι δεν είχε τροφή».

~ Mαρία Ιακωβίδου