Η Πολιτεία του Πλάτωνα και η Πολιτεία του Σήμερα

Διδάσκω Αρχαία Ελληνικά και Φιλοσοφία μεταξύ άλλων και αισθάνομαι απέραντα τυχερή διότι μαθαίνω κάθε μέρα! Προσπαθώ να δείξω στα παιδιά του λυκείου πόσο τυχερά είναι που διδάσκονται την φιλοσοφία του Σωκράτη και του Πλάτωνα στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών πάνω σε θέματα εξαιρετικά σημαντικά, όπως… η αρετή, ή η ιδανική πολιτεία (πολίτευμα), έννοιες που ενώ μας δόθηκαν από το 400 π.χ., δεν χαρακτηρίζουν ακόμα την ιδιωτική και πολιτική συμπεριφορά μας…

”Η ιδανική Πολιτεία (δανείζομαι από το βιβλίο της Γ’ Λυκείου) είναι ένα μεγαλειώδες και πολυσύνθετο πνευματικό έργο, που εξετάζει τα θέματα της δικαιοσύνης, της ηθικής φιλοσοφίας, της αισθητικής, της παιδαγωγικής, της παθολογίας των πολιτειών, της ψυχολογίας του πλήθους, της μεταφυσικής”.

Αφορά στην πολιτεία που διασφαλίζει στον πολίτη τον άριστο βίο, μιλάει για μια πόλη-κράτος που έχει φτάσει σε υψηλό επίπεδο πολιτισμού και ευημερίας, όπου όλοι ζουν εν ευδαιμονία και αρμονία, και θεμέλιος λίθος για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η ορθή παιδεία των πολιτών.

Η παιδεία έχει στόχο να καλλιεργήσει τις φύσεις και να τις καταστήσει ”βέλτιστες”, ώστε να οδηγήσει στην ηθική και πολιτική αναγέννηση του κοινωνικού συνόλου, δηλαδή στο να στραφούν οι ψυχές προς το φως και τον αληθινό προορισμό τους.

Υπεύθυνοι για την παιδεία είναι οι φιλόσοφοι που, αφού με την γνώση, την καλλιέργεια των αρετών και την φιλοσοφία έχουν φτάσει στο Φως, στην Γνώση, στην Ελευθερία, στην θέαση του Αγαθού, είναι και οι μόνοι κατάλληλοι να εκπαιδεύσουν τους άλλους, αλλά και, το μέγα παράδοξο, να τους φροντίσουν και να τους κυβερνήσουν.

Οι φύλακες-επίκουροι, μια από τις τρεις τάξεις της Πολιτείας, έχουν προσεκτικά εκπαιδευθεί επί μακρόν στον υγιεινό τρόπο ζωής και στις καλές τέχνες και επί δέκα χρόνια, από τα 20 ως τα 30, στις επιστήμες, μαθηματικά, αστρονομία, αρμονική και αργότερα, από τα 30 ως τα 35, στην φιλοσοφία που οδηγεί στην υψηλότερη μορφή γνώσης, στην αναζήτηση της ουσίας όλων των πραγμάτων. Οι φύλακες επιπλέον ζουν με λιτότητα, ενώ απαγορεύεται η πολυτέλεια, ο πλούτος και τα υπερβολικά πολλά αγαθά, διότι είναι γνωστά τα αποτελέσματα της τρυφηλότητας και του πλουτισμού…

Αυτοί οι εκπαιδευμένοι, μετά τα 50 τους και εφόσον έχουν προχωρήσει στην πορεία αυτή της γνώσης, προάγονται σε φύλακες-άρχοντες, οι οποίοι θα κυβερνήσουν την Πολιτεία, αλλά και θα συνεχίζουν την ενασχόληση τους με την επιστήμη και την φιλοσοφία.

Οι άρχοντες-φιλόσοφοι είναι ιδιαίτερες προσωπικότητες με πολλές αρετές, που διαθέτουν γνώσεις και συνθετική σκέψη, αλλά και πείρα ζωής, διοικητικές ικανότητες και αδαμάντινο χαρακτήρα, αναλαμβάνουν δε την εξουσία από αίσθηση καθήκοντος, ώστε να υπηρετήσουν την πολιτεία και μέσα από την νομοθεσία να διοχετεύσουν την σοφία τους και την ακεραιότητα τους. Δεν διαθέτουν περιουσία και οικογένεια, ώστε να είναι αδέκαστοι, ανεπηρέαστοι και ολόψυχα αφοσιωμένοι στο λειτούργημα τους, ζουν πειθαρχημένη και λιτή ζωή (πάλι από το βιβλίο της Γ’ Λυκείου). Οι αληθινοί ηγέτες κατά τον Πλάτωνα, δεν υπηρετούν το προσωπικό τους συμφέρον αλλά το συμφέρον των αρχομένων. Η πόλη ευημερεί και οι πολίτες της είναι ευδαίμονες όταν όλοι και όλα λειτουργούν ως σύνολο και ακμάζουν. Οχι αλλιώς…Οι τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί δεν έχουν θέση εδώ…

Η ιδεώδης πολιτεία λοιπόν ενσαρκώνει τέσσερις θεμελιώδεις αρετές: είναι σοφή, επειδή οι άρχοντες της είναι σοφοί και την καθοδηγούν προς το Αγαθό. Είναι ανδρεία, επειδή οι φύλακες είναι ανδρείοι και υπερασπίζονται και την ίδια αλλά και τις αξίες του εκπαιδευτικού της συστήματος. Είναι σώφρων (με αυτοκυριαρχία και νομιμοφροσύνη), αλλά και δίκαιη, επειδή σε αυτή την πολιτεία βασιλεύει η αρμονία και το κάθε άτομο πράττει το έργο που του έχει ανατεθεί κατά το μέγιστο των δυνατοτήτων του χωρίς να παρακωλύει την λειτουργία των άλλων.

Σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη, πολιτική συνταιριασμένη με την φιλοσοφία….

Σαφώς δεν υπάρχει καμία σχέση με την δική μας σημερινή πολιτεία…Ομως μας δόθηκαν οι λύσεις από τότε…Τι πολύτιμο θα ήταν αν αρχίζαμε να τις υλοποιούσαμε!

Υ.Γ. Φυσικά οδηγήθηκα σε αυτές τις σκέψεις λόγω του ρυπαρού προεκλογικού κλίματος και της έλλειψης αρετής και ηθικής των πολιτικών ανδρών της εποχής μας…

Στέλλα Δρακοπούλου
ΠΗΓΗ