Η θεωρία της γνώσης

Η θεωρία της γνώσης έχει για αποστολή να αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο συντελείται η επαφή του ανθρώπου με τον εξωτερικό κόσμο. Η έννοια της επαφής είναι έννοια σχέσεων σε κυκλικό διάγραμμα, που διαγράφεται γύρω από κάθε ανθρώπινη μονάδα που αισθάνεται, νοεί, σκέπτεται και γνωρίζει. Το φαινόμενο αυτό είναι φυσικό, λειτουργικό, σαν τις λοιπές λειτουργικές αρθρώσεις της αυτής ύπαρξης, που όλες μαζί δίδουν τη συγκεκριμένη μορφή σε κάθε ύπαρξη με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τη διακρίνουν από τις άλλες υπάρξεις, όπως και βιολογικά καμία δεν μοιάζει της άλλης.

Ο κόσμος είναι γεμάτος από απειρία υπάρξεων, που εμφανίζονται σαν άπειρες μορφές και καταστάσεις, που, αν τις ταξινομήσουμε σε μια πλατιά διάκριση, ξεχωρίζοντας από αυτές τον άνθρωπο, παρουσιάζουν ένα κοινό γνώρισμα και χαρακτηριστικό ότι οι σχέσεις κάθε οντότητας με τον άλλο κόσμο είναι μηχανικής μορφής, ασύνδετες μεταξύ τους, απλές, ομοιόμορφες και εύκολες στην ανάλυσή τους.

Η έλλειψη δεσμών ανάμεσα στις σχέσεις δίδει μια εικόνα χωρίς έκφραση, μιας ερημιάς, που βασιλεύει σαν σιωπηλή θλίψη, μια κατάσταση βουβή σαν πένθιμη ηρεμία, που μπορεί να συγκριθεί με το γνωστό συναίσθημα της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, της αόριστης απορίας και λύπης, σαν τα Ηλύσια πεδία με τους ασφοδελούς λειμώνες.

Σ’ όλην αυτήν την κλίμακα της δημιουργίας υπάρχουν εντούτοις και εκδηλώνονται, αυτόματα σε κάθε στιγμή, πεδία δράσεων και αντιδράσεων, που αποτελούν την ασίγαστη πηγή της δημιουργίας, που είναι τελικά η έκβαση της απλής αντίθεσης της δημιουργίας και της φθοράς. Μια αιώνια παλίρροια και αμπώτιδα είναι η ιδιοτυπία αυτού του κόσμου, μια σπατάλη ενέργειας που προκύπτει από την τυφλή παρόρμηση, την αδυναμία της επήρειας και της άμεσης προσαρμογής.

Η παρουσία ζωής σ’ αυτό το πεδίο δεν διαφέρει από μια κίνηση, σαν τις άλλες, όπως η πνοή των ανέμων, όπως η κίνηση των κυμάτων της θάλασσας, που την προκαλεί το φύσημα του αέρα ή σαν την πτώση του χιονιού, που την προκαλεί η πτώση της θερμοκρασίας. Η ανέκφραστη αυτή κατάσταση δεν μπορεί να διηγηθεί τίποτα για την ουσία της, απροσπέλαστη και αδιείσδυτη από τον εαυτό της, σαν μυστήριο που δικαιολογημένα έχει οδηγήσει την ανθρώπινη διανόηση στην ομολογία της αδυναμίας της ότι μπορεί ή θα μπορούσε κάποτε να τα γνωρίσει.

Η εικόνα αυτή είναι η ίδια εικόνα που οι Έλληνες είχαν σχηματίσει με τη γόνιμη και πλούσια φαντασία τους, με μια διαισθητική ικανότητα για τον τόπο που πήγαινε μετά το θάνατο η ανθρώπινη ψυχή, που ήταν ερημία, μονοτονία και έρεβος, όπου κινούνταν οι σκιές των ανθρώπων που είχαν πεθάνει, όπως λέγει και ο ποιητής.

Η οντότητα που θραύει αυτή τη σιωπή και μιλάει για τον εαυτό της, συνεπώς και για τον κόσμο, γιατί προέρχεται απ’ αυτόν, είναι ο άνθρωπος. Οι απόκρυφες θρησκείες και τα μυστήρια εμπνέονται από τέτοιες ιδέες, γιατί εκτός από τον άνθρωπο, τίποτα άλλο δεν μπορούσε να διηγηθεί και να αποκαλύψει τι και πώς είναι ο κόσμος, την προέλευση και την πορεία του.

Η ζωντανή αυτή «συσκευή» είναι φορτωμένη με άπειρες ιδιότητες που τις δίνουν την ικανότητα να φέρει σε πέρας, το διπλό σκοπό, να αποκαλύψει και να αποκαλύπτεται, που μαζί ολοκληρώνουν τη γνώση όλου του κόσμου. Η τελευταία ενέργεια είναι η πλέον δύσκολη, αλλά και η σπουδαιότερη, γιατί από τη γνώση των άλλων φυσικών οντοτήτων μαθαίνουμε πολύ λίγα. Συμπεραίνουμε, υποψιαζόμαστε, δεν μπορούμε να εισδύσουμε στην ψυχή τους, όπως έχει και ο άνθρωπος, αλλά μόνο από την ψυχή του ανθρώπου μπορούμε να πληροφορηθούμε ποια μπορεί να είναι η ψυχή του κόσμου αυτού, από την οποίαν κατάγεται.

Όπως από τους μετεωρίτες και από την ανάλυση του φωτός των αστέρων πληροφορούμαστε ότι η σύσταση τουλάχιστον του κόσμου είναι όμοια σαν τη σύσταση της Γης, στην ίδια ή σε διαφορετική κατάσταση.