Dr. Ihaleakala Hew Len: «Ολόκληρος ο κόσμος είναι εντελώς δικό σου δημιούργημα. Ανέλαβε την ευθύνη γι’ αυτό και Αλλαξε τον, όποτε θέλεις»

Πριν από δύο χρόνια, άκουσα για κάποιον θεραπευτή στη Χαβάη που θεράπευσε μια ολόκληρη πτέρυγα επικίνδυνων ψυχασθενών, χωρίς να δει ποτέ κάποιον από αυτούς. Ο ψυχολόγος μελετούσε τον φάκελο του ασθενή και μετά έψαχνε μέσα στον εαυτό του για να δει πώς δημιούργησε την ασθένεια αυτού του ατόμου. Καθώς βελτιωνόταν ο ίδιος, ο ασθενής θεραπευόταν. Όταν πρωτοάκουσα αυτή την ιστορία, σκέφτηκα ότι ήταν ένας τοπικός θρύλος. Πώς θα μπορούσε κάποιος να θεραπεύσει κάποιον άλλον θεραπεύοντας τον εαυτό του; Πώς θα μπορούσε η καλύτερη αυτοβελτίωση να θεραπεύσει τον επικίνδυνο ψυχασθενή; Δεν έβγαινε νόημα. Δεν ήταν λογικό και απέρριψα την ιστορία. Όμως, το ξανάκουσα μετά από έναν χρόνο. Άκουσα ότι ο θεραπευτής είχε χρησιμοποιήσει μια Χαβανέζικη θεραπευτική μέθοδο που ονομαζόταν Ho’oponopono.

Δεν το είχα ξανακούσει, αλλά δεν έφευγε από τον νου μου. Αν η ιστορία είχε μια δόση αλήθειας, έπρεπε να μάθω περισσότερα. Πάντα θεωρούσα ότι «απόλυτη ευθύνη» σημαίνει να είμαι υπεύθυνος για ό,τι σκέφτομαι και ό,τι κάνω. Οτιδήποτε πέρα από αυτό, είναι έξω από μένα. Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την απόλυτη ευθύνη με αυτόν τον τρόπο. Είμαστε υπεύθυνοι για ό,τι κάνουμε, όχι για αυτό που κάνει κάποιος άλλος, αλλά αυτό είναι λάθος. Ο Χαβανέζος θεραπευτής που θεράπευσε αυτούς τους διανοητικά διαταραγμένους ανθρώπους θα μου δίδασκε μια προχωρημένη νέα οπτική της απόλυτης ευθύνης.

Το όνομά του Χαβανέζου θεραπευτή είναι: *Dr. Ihaleakala Hew Len.

Στο πρώτο μας τηλεφώνημα μιλούσαμε περίπου μια ώρα. Του ζήτησα να μου αφηγηθεί όλη την ιστορία της δουλειάς του σαν θεραπευτή. Εξήγησε ότι εργάστηκε στο Κρατικό Νοσοκομείο της Χαβάης για τέσσερα χρόνια. Η πτέρυγα όπου κρατούσαν τους επικίνδυνους ψυχασθενείς ήταν ζόρικη. Ψυχολόγοι παραιτούνταν στο μήνα επάνω. Το προσωπικό προφασιζόταν αρρώστια ή απλά αποχωρούσε. Όλοι περπατούσαν με την πλάτη στον τοίχο, φοβούμενοι μήπως δεχτούν επίθεση από τους ασθενείς. Δεν ήταν ένας ευχάριστος τόπος ζωής, εργασίας ή επίσκεψης.

Ο Dr. Len μού είπε ότι δεν εξέτασε ποτέ ασθενείς. Συμφώνησε να έχει ένα γραφείο και να μελετήσει τους φακέλους τους. Καθώς εξέταζε αυτούς τους φακέλους, εργαζόταν με τον εαυτό του. Ενώ εργαζόταν με τον εαυτό του, οι ασθενείς άρχισαν να θεραπεύονται. «Μετά από λίγους μήνες, ασθενείς που έπρεπε να είναι υπό περιορισμό αφέθηκαν να κυκλοφορούν ελεύθερα» μου είπε: «άλλοι που έπρεπε να παίρνουν ισχυρά φάρμακα, τα σταμάτησαν. Και εκείνοι που δεν υπήρχε περίπτωση να απελευθερωθούν, πήραν εξιτήριο.» Έμεινα εμβρόντητος.

«Και όχι μόνον αυτό» συνέχισε, «αλλά το προσωπικό άρχισε να απολαμβάνει την εργασία του. Η συχνή αλλαγή προσωπικού και οι απουσίες εξαφανίστηκαν. Καταλήξαμε με περισσότερους υπαλλήλους από όσους χρειαζόμασταν, επειδή οι ασθενείς έπαιρναν εξιτήριο και όλο το προσωπικό ερχόταν καθημερινά στη δουλειά. Σήμερα, αυτή η πτέρυγα έχει κλείσει.»

Εκεί χρειάστηκε να θέσω την πιο σημαντική ερώτηση: «Τι κάνατε μέσα στον εαυτό σας που είχε σαν αποτέλεσμα την αλλαγή αυτών των ανθρώπων;» «Απλά θεράπευα το μέρος του εαυτού μου που τους δημιούργησε» μου είπε. Δεν κατάλαβα. Ο Dr. Len εξήγησε ότι απόλυτη ευθύνη για τη ζωή σου σημαίνει ότι το καθετί στη ζωή σου απλά επειδή βρίσκεται στη ζωή σου είναι δική σου ευθύνη. Ολόκληρος ο κόσμος είναι κυριολεκτικά δική σου δημιουργία.

Αυτό είναι δύσκολο να το καταπιείς. Το να είμαι υπεύθυνος για ό,τι λέω ή κάνω είναι ένα πράγμα. Το να είμαι υπεύθυνος για ό,τι λέει ή κάνει ο καθένας στη ζωή μου είναι αρκετά διαφορετικό. Όμως, η αλήθεια είναι αυτή: Αν πάρεις την απόλυτη ευθύνη της ζωής σου, τότε καθετί που βλέπεις, ακούς, γεύεσαι, αγγίζεις, ή βιώνεις με κάποιον τρόπο, είναι δική σου ευθύνη, επειδή είναι στη ζωή σου. Αυτό σημαίνει ότι η τρομοκρατική ενέργεια, ο Πρόεδρος, η οικονομία ή ό,τι άλλο βιώνεις και δεν σου αρέσει είναι δική σου ευθύνη να το θεραπεύσεις. Όλα αυτά δεν υπάρχουν, κατά κάποιον τρόπο, παρά σαν προβολές του εσωτερικού σου κόσμου.

Το πρόβλημα δεν είναι με αυτά, αλλά με σένα, και για να τα αλλάξεις, χρειάζεται να αλλάξεις τον εαυτό σου. Γνωρίζω ότι αυτό είναι δύσκολο να το συλλάβει κανείς, να το αποδεχτεί ή να το ζήσει πραγματικά. Η κατηγόρια είναι πολύ πιο εύκολη από την απόλυτη ευθύνη, αλλά καθώς μιλούσα με το Dr. Len, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι θεραπεία για εκείνον και με το ho’oponopono σημαίνει να αγαπάς τον εαυτό σου. Αν θέλεις να βελτιώσεις τη ζωή σου, χρειάζεται να θεραπεύσεις τη ζωή σου. Αν θέλεις να θεραπεύσεις κάποιον, ακόμη κι έναν επικίνδυνο ψυχασθενή, θεράπευσε τον εαυτό σου.

Ρώτησα το Dr. Len πώς θεράπευε τον εαυτό του. Τι ακριβώς έκανε, όταν μελετούσε τους φακέλους των ασθενών;
«Απλώς επαναλάμβανα «Συγγνώμη» και «Σε αγαπώ» ξανά και ξανά» μου εξήγησε.

Αυτό μόνο;

«Αυτό μόνο»

Φαίνεται ότι το να αγαπάς τον εαυτό σου είναι ο καλύτερος τρόπος για να βελτιώσεις τον εαυτό σου και καθώς εσύ βελτιώνεσαι, βελτιώνεις τον κόσμο σου.

Ας δούμε ένα μικρό παράδειγμα του πώς αυτό δουλεύει: Μια μέρα, κάποιος μού έστειλε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα που με τάραξε. Στο παρελθόν θα το χειριζόμουν δουλεύοντας με τα συναισθήματά μου ή προσπαθώντας να δικαιολογήσω το άτομο που μου έστειλε το αρνητικό μήνυμα. Αυτή τη φορά, αποφάσισα να προσπαθήσω με τη μέθοδο του Dr. Len. Επαναλάμβανα σιωπηλά, ‘Συγγνώμη’ και ‘Σε αγαπώ’.

Δεν το έλεγα ειδικά σε κάποιον. Απλά προσκαλούσα το πνεύμα της αγάπης για να θεραπεύσει μέσα μου αυτό που δημιουργούσε τις εξωτερικές συνθήκες. Μέσα σε μια ώρα έλαβα ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από το ίδιο άτομο. Ζητούσε συγγνώμη για το προηγούμενο μήνυμά του. Θυμηθείτε ότι δεν έκανα καμιά εξωτερική πράξη για να πάρω αυτό το μήνυμα. Ούτε καν του απάντησα. Κι όμως, λέγοντας ‘Σε αγαπώ’, με κάποιον τρόπο θεράπευσα μέσα μου αυτό που τον δημιούργησε.

Αργότερα παραβρέθηκα σε εργαστήρια ho ‘oponopono του Dr. Len. Σήμερα είναι 70 χρονών, θεωρείται παππούς σαμάνος και ζει κάπως απομονωμένος. Με συγχάρηκε για το βιβλίο μου, «Ο Παράγοντας Έλξης». Μου είπε ότι καθώς βελτιώνω τον εαυτό μου, η δόνηση του βιβλίου μου θα αυξάνεται και θα το αισθάνεται όποιος το διαβάζει. Δηλαδή, καθώς εγώ βελτιώνομαι, οι αναγνώστες μου θα βελτιώνονται. Και τι γίνεται με τα βιβλία που έχουν ήδη πουληθεί και βρίσκονται εκεί έξω; Ρώτησα.

«Δεν είναι εκεί έξω», μου εξήγησε εμπνέοντας το νου μου για άλλη μια φορά με τη μυστικιστική σοφία του. «Είναι ακόμη μέσα σε σένα». Δηλαδή, δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω. Θα χρειαζόταν ένα ολόκληρο βιβλίο για να εξηγηθεί αυτή η προχωρημένη μέθοδος στο βάθος που της αξίζει. Είναι αρκετό να πούμε ότι οποτεδήποτε θέλεις να βελτιώσεις κάτι στη ζωή σου, υπάρχει μόνον ένα μέρος να στραφείς: μέσα στον εαυτό σου. Και όταν στραφείς εκεί, κάνε το με αγάπη. Είναι ο παράγοντας έλξης, τα όμοια έλκονται. Ο θεϊκός εαυτός του ήταν τόσο δυνατός που προσέλκυε τον θεϊκό εαυτό των άλλων.

Ho’oponopono σημαίνει, να αγαπάς, να κάνεις το σωστό, ή να διορθώνεις ένα λάθος.

Σύμφωνα με τους αρχαίους Χαβανέζους, το λάθος προκύπτει από σκέψεις που μολύνονται από οδυνηρές αναμνήσεις του παρελθόντος. Το ho΄oponopono προσφέρει έναν τρόπο απελευθέρωσης της ενέργειας αυτών των οδυνηρών αναμνήσεων ή λαθών, που προκαλούν δυσαρμονία και αρρώστια. Σε μια παραλλαγή της διαδικασίας Ho’oponopono, ο Morrnah είχε την έμπνευση να συμπεριλάβει τα τρία τμήματα του εαυτού, που αποτελούν το κλειδί της Προσωπικής Ταυτότητας. Αυτά τα τρία τμήματα τα οποία υπάρχουν σε κάθε μόριο της πραγματικότητας, ονομάζονται:

. Unihipili (παιδί/υποσυνείδητο),

. Uhane (μητέρα/συνειδητό) και

. Aumakua (πατέρας/υπερσυνειδητό).

Όταν αυτή η «εσώτερη οικογένεια» είναι ευθυγραμμισμένη, ο άνθρωπος είναι σε αρμονία με το Θείο. Με αυτή την ισορροπία, η ζωή αρχίζει να ρέει. Έτσι, το Ho’oponopono βοηθάει στην αποκατάσταση της ισορροπίας πρώτα του ατόμου και μετά όλης της δημιουργίας. Εισάγοντάς με στο σύστημα των τριών τμημάτων, καθώς και στην πλέον δυναμική διαδικασία συγχώρεσης που γνωρίζω (Ho’oponopono), ο Ihaleakala και ο Morrnah μου έμαθαν αυτό: ο καλύτερος τρόπος θεραπείας σε κάθε τομέα της ζωής μου και σε ολόκληρο το Σύμπαν, είναι να πάρω 100% την ευθύνη και να εργαστώ με τον εαυτό μου. Επιπλέον μού έμαθαν την απλή σοφία της ολοκληρωτικής αυτοφροντίδας.

Όπως είπε ο *Ihaleakala σε τόνο χαιρετισμού μετά τη συνέντευξή μας: «Φρόντισε τον εαυτό σου. Αν το κάνεις, όλοι θα ωφεληθούν

Αν θέλετε να λύσετε ένα πρόβλημα, ανεξάρτητα από το είδος του προβλήματος, εργαστείτε με τον εαυτό σας. – Ihaleakala Hew Len.

Αυτό το άρθρο επιβεβαιώνει ότι είναι η κατάσταση του Θεραπευτή που οδηγεί στη θεραπεία. Ο *Dr. Ihaleakala Hew Len έχει κάνει σημαντική δουλειά στη Χαβάη με τους επικίνδυνους ψυχασθενείς χρησιμοποιώντας αγάπη, συγχώρεση και δουλειά με τον εαυτό του.

Θεραπεύοντας, διορθώνοντας, ευθυγραμμίζοντας, με Ho’oponopono

Άσκηση Θεραπείας:

Φέρουμε μέσα μας σαν τμήματα του Ασυνείδητου Νου μας όλους τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας. (Αυτά τα τμήματά μας μοιάζουν πάρα πολύ με τα αρχέτυπα του Καρλ Γιουνγκ.) Το Ho’oponopono «διορθώνει» ό,τι σχετίζεται με αυτά. Η μέθοδος Ho’oponopono είναι η ευθυγράμμισή μας με τη γενεαλογία μας και το ξεκαθάρισμα της, όπως και το ξεκαθάρισμα των σχέσεών μας με τους άλλους ανθρώπους της ζωής μας.

Κάντε το

1. Φέρτε στο νου σας κάποιον με τον οποίο δεν νιώθετε απόλυτα ευθυγραμμισμένοι ή άνετοι.

2. Οραματιστείτε μια ατέρμονη ροή αγάπης και θεραπευτικής ενέργειας από μια πηγή πάνω από την κορυφή του κεφαλιού σας (από τον Ανώτερο Εαυτό σας). Ανοίξτε το πάνω μέρος του κεφαλιού σας και αφήστε την αγάπη και τη θεραπευτική ενέργεια να εισχωρήσουν στο σώμα σας, να γεμίσουν το σώμα σας και να πλημμυρίσουν την καρδιά σας σε σχέση με αυτόν τον άνθρωπο.

3. Όταν νιώσετε ότι αυτό ολοκληρώθηκε, αν είναι απαραίτητο ή δυνατό, συζητήστε με αυτόν τον άνθρωπο, συγχωρήστε τον και ζητήστε του να σας συγχωρήσει.

4. Αφήστε αυτόν τον άνθρωπο και δείτε τον να απομακρύνεται. Καθώς φεύγει, κόψτε το νήμα που ενώνει τους δυο σας. Αν εργάζεστε με μια τωρινή σημαντική σχέση, τότε αφομοιώστε το άτομο μέσα σας.

5. Κάντε το ίδιο με κάθε άνθρωπο της ζωής σας με τον οποίο έχετε μια μη ολοκληρωμένη ή μη ευθυγραμμισμένη σχέση.

6. Ο τελικός έλεγχος είναι να μπορείτε να δείτε ή να σκεφτείτε αυτά τα άτομα χωρίς να νιώθετε κανένα αρνητικό συναίσθημα. Αν εξακολουθείτε να νιώθετε αρνητικά συναισθήματα, τότε κάντε και πάλι τη διαδικασία.

Παρακολουθήστε το βίντεο και κάντε την άσκηση βήμα -βήμα

Nα Eίστε Πάντα Kαλά

Joe Vitale

*Dr. Ihaleakala Hew Len

Οι πολιτισμοί μέχρι σήμερα δημιουργήθηκαν και διευθύνθηκαν
από μια μικρή πνευματική αριστοκρατία.
Ποτέ από τις μάζες

Οι βεβαιότητες μας κυκλώνουν σαν σμάρι από μέλισσες, καμία αμφιβολία καμιά δεύτερη σκέψη, όλα όσα γνωρίζουμε -μυστικά κι απόκρυφα- και είναι τα δεσμά μας, οι εξαρτήσεις μας τα γνωρίζουμε πέραν κάθε αμφιβολίας, ακόμη κι αν φαινομενικά διαφωνούμε. Μπλέκουμε σε κουβέντες και μπλα μπλα ατελείωτο, δυσνόητο και ετερόκλιτο, για να προσδιορίσουμε την ανοησία και την άγνοια μας, σχετικά με την βεβαιότητα μας. Αγοώντας σκόπιμα και με εμπάθεια το πολύ απλό, την Α Π Λ Ο Τ Η Τ Α.

Ο άνθρωπος είναι ένα ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΕΔΙΟ κάθε τι που ενδυναμώνει αυτό το Ενεγρειακό πεδίο είναι καλό κάθε τι που αποδυναμώνει το Ενεργειακό πεδίο του είναι κακό. …κι όλα αυτά χωρίς λέξεις, μόνον ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ. Το να σκοτώσεις κάποιον π.χ. είναι κακό όχι γιατί κάποιοι το είπαν αλλά γιατί αφαιρεί ΕΝΕΡΓΕΙΑ και δεν προσθέτει. Το να προσφέρεις χωρίς επιθυμία ανταπόδοσης π.χ. είναι καλό, όχι γιατί κάποιος το όρισε ως καλό, αλλά γιατί προσθέτει ΕΝΕΡΓΕΙΑ.

Το να μην έχει ο άνθρωπος Εξαρτήσεις σημαίνει πως έχει αναλάβει ο ίδιος την ΕΥΘΥΝΗ της ζωής του και αυτό του ΠΡΟΣΘΕΤΕΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ και δεν του αφαιρεί. Όλα είναι θέμα ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ κι αυτό που κατατρώει κάθε στάλα ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ είναι το ΕΓΩ και οι εκδηλώσεις του δηλ. όλα αυτά που αναφέρει πολύ σωστά στο άρθρο. ΑΝ – ΕΞΑΡΤΗΣΙΑ σημαίνει έλεγχος του εγώ και όλων των εκδηλώσεων του … για αρχή!

Ο άνθρωπος που δεν θέλει να ανήκει στη μάζα,
χρειάζεται μόνο να πάψει να είναι νωθρός απέναντι στον εαυτό του
να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του.
Νίτσε

«Αντί να αναλαμβάνει την ευθύνη της ζωής του, ο μαζάνθρωπος, την παρέδωσε στους δεσμώτες του και βολεύτηκε να γκρινιάζει μυξοκλαίγοντας σαν φτηνιάρικο ανθρωπάκι» Αυτός είναι ο βασικός λόγος που δεν ξυπνάει και δεν θα ξυπνήσει ποτε !!! ΔΕΝ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΕΥΘΥΝΗ. Ο άνθρωπος είναι ζωντανός στον βαθμό που αναλαμβάνει ευθύνη νεκρός όταν δεν έχει καμάι ευθύνη. Ο Βαθμός υπευθυνότητας κάνει κάποιον ικανό να γίνει ανεξάρτητος τόσο όσο να βγει απ την σπηλιά. Ανεξάρτητος είναι όποιος ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ Ελεύθερος είναι όποιος δεν έχει δεσμά από εξαρτήσεις ΚΑΜΙΑ όμως, και αυτό είναι αδύνατον μέσα στην δημιουργία της ύλης γιατί ο άνθρωπος -και τα υπόλοιπα όντα- είναι εξαρτημένος από χιλιάδες χιλιάδων πράγματα, σκέψου πως η τροφή και η αναπνοή είναι εξαρτήσεις.

Είναι γραφικό κι ανόητο να μιλάμε για Ελευθερία σε έναν κόσμο Εξαρτήσεων!!! Αλλά κι εδώ η σύγχυση είναι έκδηλη όπως στις έννοιες των λέξεων ιδιοκτησία και περιουσία, ΝΑ και ΘΑ, πίστη και γνώση κλπ κλπ κλπ Γι αυτό όποιος δεν ανήκει σε ομάδες κάνει ένα ελάχιστο βήμα ν’ ανεξαρτητοποιηθεί … καμία σχέση φυσικά με την ελευθερία, που είναι κάτι τελείως διαφορετικό.

Δεν έλειψαν οι φιλόσοφοι, οι οποίοι κατάλαβαν το πρόβλημα από τα πιο αρχαία χρόνια, όπως ο αρχαίος Έλληνας Παρμενίδης ο Ελεάτης (περίπου 515-440 π.κ.ε.) και οι μαθητές της σχολής του. Για να αιτιολογήσουν επαρκώς ένα αυθύπαρκτο Σύμπαν, χωρίς να καταφύγουν σε νέα, άγνωστα και ανεξήγητα πράγματα, τόλμησαν να υποστηρίξουν πως τίποτε δεν αλλάζει και το νέο πρόβλημα της ασυμφωνίας με την εμπειρία το έλυσαν απλά (ή έτσι νόμισαν), θεωρώντας την αλλαγή σαν φαινομενική και όχι πραγματική.

Είναι γνωστά τα παράδοξα αληθοφανή συμπεράσματα, με τα οποία οι μαθητές του Παρμενίδη προσπάθησαν να αποδείξουν αυτή την άποψη (ότι δεν γίνεται καμία κίνηση). Στην ιστορία της φιλοσοφίας δεν έλειψαν οι απόψεις που είναι φανερά αντίθετες προς τις πληροφορίες των αισθήσεων και οι προσπάθειες να υποστηριχθούν οι πιο αντιφατικές απόψεις. Όμως, ιδιαίτερα στους μεταγενέστερους αιώνες ήταν αδιανόητο και αντιφατικό να υποστηρίξουν πως τα πράγματα αλλάζουν στην ίδια στιγμή που το σύνολό τους είναι σταθεροποιημένο, εφόσον θεωρούσαν σαν σύνολο μόνο τα συνυπάρχοντα πράγματα του σχετικού παρόντος, όπως γίνονται αντιληπτά χωρίς όλες τις αλληλεπιδράσεις τους. Επίσης η αφηρημένη άποψη για την ουσία σαν ύλη και σαν έλλειψη ποιότητας από την οποία ξεκινούν να υπάρχουν όλα τα πράγματα χρειάζεται την έννοια του χρόνου για να ερμηνευτεί ο κόσμος σαν σύνολο και σαν αποτέλεσμα από το συνδυασμό των δομικών στοιχείων.

Η εικόνα ενός κόσμου σε διαρκή μεταβολή ήταν μια παρατήρηση που μπορούσε ο καθένας να διαπιστώσει, η έννοια του χρόνου αναπόσπαστη από την θεωρητική παρατήρηση και ένα βίωμα από την καθημερινή ζωή. Οι πιο μακρινές και οι πιο λεπτές παρατηρήσεις των πραγμάτων μέσω των σύγχρονων εργαλείων επίσης ενισχύουν την άποψη ενός κόσμου σε κίνηση και σε εξέλιξη. Αντιθέτως, οι σκέψεις που έχουν γίνει σε ολόκληρη την ιστορία της φιλοσοφίας, στην πιο επιτυχημένη περίπτωση υποστήριζαν τη σταθερότητα του κόσμου και την κυκλική εξέλιξη, όχι ωστόσο ένα αμετάβλητο σύμπαν τη στιγμή της δικής μας ύπαρξης.

Δεν μπορούσαν να παρατηρηθούν φαινόμενα που να ενισχύουν αυτή την εκδοχή ενός «ταυτόχρονου-παράλληλου» Σύμπαντος. Οι λογικές σκέψεις χρησιμοποιούσαν περισσότερο τη φαντασία ή οδηγούσαν σε αδιέξοδο και σε αντιφάσεις ή στην καλύτερη περίπτωση (όπως στη δυσνόητη φιλοσοφία του Χέγκελ), δεν μπορούσαν να συνδεθούν με τη γνωστή φυσική και να στηριχθούν σε παρατηρήσεις της εμπειρίας. Μόνο στις δεκαετίες του 20ού αιώνα, που έγιναν γνωστές ένας μεγάλος αριθμός από παρατηρήσεις της μικροφυσικής και της αστροφυσικής, έγινε δυνατή η ανανέωση της φιλοσοφικής σκέψης και λιγότερο τολμηρή η διατύπωση παράδοξων κοσμολογικών θεωριών.

Ας διαβάσουμε ακόμη μια θεώρηση σχετικά με το Σύμπαν την κίνηση την ύλη και τον άνθρωπο …

[ Η άποψη πως το σύνολο των φυσικών φαινομένων βρίσκεται σε μια συστηματική αλληλουχία, ωθεί την επιστήμη στο ν’ αποδείξει αυτή τη συστηματική αλληλουχία παντού, τόσο στα μεμονωμένα γεγονότα όσο και στο σύνολο.

Αλλά μια επιστημονική αναπαράσταση εξαντλητική και τελειωτική των σχέσεων αλληλουχίας, η δημιουργία δηλαδή μέσα στη σκέψη μας μιας ακριβούς εικόνας του παγκόσμιου συστήματος όπου ζούμε, παραμένει κάτι αδύνατο τόσο για μας, όσο και για όλες τις εποχές.

Οι άνθρωποι βρίσκονται λοιπόν μπρος σε τούτη την αντίφαση: από τη μια να αποχτήσουν μια εξαντλητική γνώση του συστήματος του σύμπαντος στο γενικό συσχετισμό του και, από την άλλη, να μην μπορούν ποτέ να λύσουν ολοκληρωτικά αυτό το πρόβλημα, τόσο εξ’ αιτίας της ίδιας τους της φύσης, όσο και εξ’ αιτίας του συστήματος του σύμπαντος.

*Για να μπορεί να μετράει ο άνθρωπος, δεν αρκεί μόνο να υπάρχουν τα μετρήσιμα αντικείμενα, αλλά είναι απαραίτητη και η ύπαρξη της ικανότητάς του’ παραβλέπει κατά τη στιγμή της θεώρησης αυτών των αντικειμένων όλες τις άλλες ιδιότητες εκτός του αριθμού των’ αυτή όμως η ικανότητα είναι αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης ιστορικής εξέλιξης, που βασίζεται αποκλειστικά στην εμπειρία.

Όπως την έννοια του αριθμού, έτσι και την έννοια του σχήματος την έχουμε πάρει αποκλειστικά από τον εξωτερικό κόσμο, και δεν ξεπήδησε καθόλου από το κεφάλι μας σαν προϊόν δήθεν της καθαρής σκέψης.

* Τα καθαρά μαθηματικά λοιπόν έχουν σαν αντικείμενό τους τις μορφές του χώρου και τις ποσοτικές σχέσεις των αντικειμένων του πραγματικού κόσμου, δηλ. ένα υλικό πάρα πολύ πραγματικό. Το γεγονός όμως ότι αυτό το πραγματικό υλικό εμφανίζεται με μορφή εξαιρετικά αφηρημένη, σκεπάζει μόνο επιφανειακά την καταγωγή του από τον εξωτερικό κόσμο. Για να μπορέσουμε όμως να μελετήσουμε αυτές τις μορφές και τις σχέσεις στην καθαρότητά τους, πρέπει να τις αποσπάσουμε εντελώς από το αντικειμενικό περιεχόμενό τους, να παραμερίσουμε σαν κάτι αδιάφορο αυτό το περιεχόμενο.

Μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο αποχτούμε σημεία χωρίς διαστάσεις, τις γραμμές χωρίς πάχος και πλάτος, τα α και β και τα χ και ψ, τις σταθερές δηλαδή και τις μεταβλητές, και μόνο στο τέλος φτάνουμε στις δικές μας ελεύθερες δημιουργίες και φαντασίες του νου, δηλαδή στα φανταστικά μεγέθη. Όσο κι αν τα μαθηματικά μεγέθη φαίνονται να βγαίνουν το ένα από τ’ άλλο, αυτό δεν αποδείχνει την a priori καταγωγή τους, αλλά μόνο τη λογική συνοχή τους.

*Όπως όλες οι άλλες οι άλλες επιστήμες, έτσι και τα μαθηματικά ξεπήδησαν από τις α ν ά γ κ ε ς των ανθρώπων: από την ανάγκη να μετρηθεί το έδαφος και η χωρητικότητα των δοχείων, από τη χρονολογία και τη μηχανική. Αλλά, όπως συμβαίνει σε όλους τους τομείς της νόησης, που σε κάποια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης, αποσπά από τον πραγματικό κόσμο τους νόμους που ανακαλύπτει με την αφαίρεση του πραγματικού, που τους αντιπαραθέτει στον πραγματικό κόσμο σαν κάτι το αυτοτελές, σαν νόμους που έρχονται απ’ έξω, αλλά που πρέπει να συμμορφώνεται σύμφωνα μ’ αυτούς ο κόσμος. Έτσι συνέβησαν τα πράγματα και με την κοινωνία και το κράτος.

* Η ενότητα του κόσμου δεν συνίσταται αποκλειστικά στο Είναι του, (ύπαρξή του) μ’ όλο που η ιδιότητα αυτή, δηλαδή το Είναι του, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της ενότητάς του, γιατί ο κόσμος πρέπει πρώτα να ε ί ν α ι, να υπάρχει προτού μπορέσει να είναι ενιαίος. Η πραγματική ενότητα του κόσμου συνίσταται στην υλικότητά του, κι αυτό δεν αποδείχτηκε με μερικές ταχυδαχτυλουργικές, φραστικές ακροβασίες, αλλά ύστερα από μια μακρόχρονη και επίπονη εξέλιξη της φιλοσοφίας και των φυσικών επιστημών.

* Ένα πράγμα είναι φανερό: το άπειρο που έχει τέλος αλλά δεν έχει αρχή, δεν είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο άπειρο από το άπειρο που έχει αρχή, αλλά δεν έχει τέλος.

* Αν κάποτε ο κόσμος βρίσκονταν σε μια παρόμοια κατάσταση, σε μια κατάσταση όπου δε συντελούνταν καμμιά απολύτως αλλαγή, ερωτάται τότε, πώς, με ποιο τρόπο μπόρεσε να περάσει απ’ αυτή την κατάσταση στην αλλαγή; Το απόλυτα αμετάβλητο, και πολύ περισσότερο, μάλιστα, αν βρίσκονταν σ’ αυτή την κατάσταση προαιώνια, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να βγει από μόνο του απ’ αυτή την κατάσταση της αιώνιας ακινησίας και να περάσει στην κατάσταση της κίνησης και της αλλαγής. Θα πρέπει λοιπόν απ’ έξω από τον κόσμο, δηλαδή έξω απ’ τον εαυτό του να ήρθε η “πρώτη ώθηση” , που τον έβαλε σε κίνηση. Και, όπως ξέρουμε, η “πρώτη ώθηση”, είναι ένας άλλος τρόπος έκφρασης της εννοίας του Θεού .

* Η Καντιανή θεωρία της γένεσης όλων των σημερινών ουράνιων σωμάτων από περιδινούμενα νεφελώματα, αποτελεί την μεγαλύτερη πρόοδο που έκανε η αστρονομία, από τον Κοπέρνικο και δώθε. Για πρώτη φορά κλονίστηκε η άποψη ότι η φύση δεν έχει ιστορία μέσα στο χρόνο. Ως τότε θεωρούσαν ότι τα ουράνια σώματα παρέμειναν από την αρχή, στις ίδιες πάντα τροχιές και καταστάσεις. Και αν ακόμα, πάνω στα διάφορα ουράνια σώματα, τα οργανικά όντα πέθαιναν, ωστόσο τα γένη και τα είδη θεωρούνται αμετάβλητα. Βέβαια, η φύση βρισκόταν ολοφάνερα σε αδιάκοπη κίνηση, αλλά αυτή η κίνηση εμφανιζόταν σαν μια σταθερή επανάληψη των ίδιων λειτουργιών. Σ’ αυτή την αντίληψη, που ανταποκρινόταν ολότελα στο μεταφυσικό τρόπο σκέψης, ο Καντ άνοιξε το πρώτο ρήγμα.

* Και όμως το πράγμα είναι αρκετά απλό. Η κ ί ν η σ η ε ί ν α ι ο τ ρ ό π ο ς ύ π α ρ ξ η ς τ η ς ύ λ η ς. Ποτέ και πουθενά δεν υπήρξε ύλη χωρίς κίνηση κι ούτε μπορεί να υπάρξει. Κίνηση μέσα στο χώρο του διαστήματος, μηχανική κίνηση μικρότερων μαζών επάνω σε κάθε ξεχωριστό ουράνιο σώμα, κραδασμός μορίων με τη μορφή της θερμότητας ή του ηλεκτρικού ή μαγνητικού ρεύματος, ή τη μορφή χημικών ενώσεων και αποσυνθέσεων, οργανική ζωή. Κάθε ξεχωριστό άτομο ύλης μέσα στο σύμπαν, βρίσκεται, σε κάθε δοσμένη στιγμή, στη μια ή στην άλλη μορφή απ’ αυτές ή και σε περισσότερες ταυτόχρονα μορφές κίνησης. Κάθε ηρεμία, κάθε ισορροπία είναι μόνο σχετική, δεν έχει νόημα παρά μόνο σχετικά προς τη μια ή την άλλη, την ορισμένη μορφή κίνησης. Π.χ. ένα σώμα μπορεί να βρίσκεται πάνω στη γη και σχετικά μ’ αυτήν σε μηχανική ισορροπία, δηλαδή μηχανικά να ισορροπεί’ αυτό όμως δεν το εμποδίζει καθόλου να συμμετέχει στην κίνηση της γης, καθώς και στην κίνηση όλου του ηλιακού συστήματος.

Ύλη χωρίς κίνηση είναι αδιανόητη, όσο και η κίνηση χωρίς ύλη.

* Για να φτάσει κανείς στην έννοια της απόλυτης ακινησίας της ύλης, πρέπει να φανταστεί μια σχετική μηχανική ισορροπία, στην οποία μπορεί να βρίσκεται ένα σώμα πάνω σε τούτη τη γη, σαν απόλυτη ηρεμία που, εν συνεχεία, μεταφέρεται σε όλο το σύμπαν.

*Η μεταβίβαση μιας κίνησης, όπως συμβαίνει πολύ συχνά, είναι μια διαδικασία κάπως πολύπλοκη, μια διαδικασία που ξετυλίγεται σε διάφορα στάδια, γι’ αυτό μπορεί κανείς ν’ αναβάλει πρακτικά αυτή τη μεταβίβαση για μια οποιαδήποτε άλλη στιγμή, παραλείποντας να θέσουμε σε κίνηση τον τελευταίο κρίκο της αλυσσίδας.

*Βέβαια, είναι σκληρό το καρύδι και πικρό το χάπι για το μεταφυσικό μας, το γεγονός, ότι η κίνηση είναι απαραίτητο να βρίσκει το μέτρο της στο αντίθετό της, δηλαδή στην ηρεμία. Για τη διαλεχτική αντίληψη, η δυνατότητα να εκφραστεί η κίνηση στο αντίθετό της, την ηρεμία, δεν παρουσιάζει καμμιά απολύτως δυσκολία. Γι’ αυτήν όλη αυτή η αντίθεση, όπως είδαμε, είναι μόνο σχετική’ απόλυτη ηρεμία, απόλυτη ισορροπία δεν υπάρχει.

Κάθε ξεχωριστή κίνηση τείνει προς την ισορροπία, η καθολική πάλι κίνηση καταργεί την ισορροπία. Έτσι η ηρεμία και η ισορροπία, όπου εμφανίζονται, είναι το αποτέλεσμα μιας σχετικής κίνησης και είναι αυτονόητο, ότι αυτή η κίνηση μπορεί να μετρηθεί από τα αποτελέσματά της, να εκφραστεί με τα αποτελέσματά της και, ξεκινώντας απ’ αυτά, να ξαναποκατασταθεί με τη μια ή την άλλη μορφή.

* Όπου κι αν γυρίσουμε δηλαδή το βλέμμα μας, στο έργο του κ. Ντύρινγκ, σκοντάφτουμε πάνω σε κάποια “κακά χωνεμένη” (“Kruditat”) γνώση του Χέγκελ, που, χωρίς καμμιάν ενόχληση μας την σερβίρει σαν δικιά του βαθυστόχαστη επιστήμη.

*Αλλά το να ορίζεις τη ζωή σαν την ανταλλαγή της οργανικής ύλης, σημαίνει να ορίζεις τη ζωή σαν τη ζωή. Ανταλλαγή της ύλης, σαν τέτοια συντελείται και έξω από τη λειτουργία της ζωής. Υπάρχει μια ολόκληρη σειρά από παρόμοιες λειτουργίες στη χημεία, που, όταν τις τροφοδοτούμε επαρκώς με τις απαραίτητες ύλες, αναπαραγάγουν πάντα τους ίδιους τους τους όρους, και μάλιστα με τέτοιο τρόπο, ώστε μόνο ένα ορισμένο σώμα να είναι ο διαρκής φορέας της λειτουργίας. Έτσι συμβαίνει π.χ. στην παρασκευή θειϊκού οξέος με την καύση του θείου.

* Ο βράχος π.χ. που έχει διαβρωθεί, δεν είναι πια ο παλιός βράχος το μέταλλο που οξυδούται, μετατρέπεται σε σκουριά. Αλλά αυτό που, για τα δίχως λεύκωμα σώματα, είναι αιτία καταστροφής, για το λεύκωμα είναι β α σ ι κ ό ς ό ρ ο ς ύ π α ρ ξ η ς. Τη στιγμή που θα σταματήσει αυτή η αδιάκοπη μετατροπή των συστατικών στοιχείων μέσα στο λευκωματούχο σώμα, δηλαδή αυτή η διαρκής εναλλαγή αφομοίωσης και αφετεροίωσης, από αυτή ακριβώς τη στιγμή, παύει να υπάρχει σαν ατομικότητα το λευκωματούχο σώμα, αποσυντίθεται, δηλαδή π ε θ α ί ν ε ι.

* Η ζωή, δηλαδή ο τρόπος ύπαρξης του λευκωματούχου σώματος, συνίσταται λοιπόν πρώτ’ απ’ όλα, στο ότι σε κάθε στιγμή είναι το ίδιο με τον εαυτό του, αλλά ταυτόχρονα και κάτι άλλο, και αυτό όχι σαν συνέπεια μιας λειτουργίας, η οποία του επιβάλλεται απ’ τα έξω, όπως συμβαίνει στα δίχως ζωή σώματα. Απεναντίας, η ζωή, η ανταλλαγή δηλαδή της ύλης που γίνεται με τη θρέψη και την αποβολή, είναι μια λειτουργία που συντελείται από μονάχη της, που είναι συμφυής, έμφυτη στον φορέα της, δηλαδή το λεύκωμα, και που χωρίς αυτή τη λειτουργία δεν μπορεί να υπάρξει λεύκωμα.

* Για να μάθουμε με τρόπο πραγματικά εξαντλητικό τι είναι η ζωή, θα έπρεπε να ανατρέξουμε σε όλες τις μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται, από την κατώτατη, ως την ανώτατη. Όμως, για την καθημερινή χρήση, και οι τέτοιοι, οι ατελείς ορισμοί είναι πολύ βολικοί και κάποτε μάλιστα μας είναι δύσκολο να κάνουμε χωρίς αυτούς’ άλλωστε δεν μπορούν να μας βλάψουν, εφόσον δεν ξεχνούμε τις αναπόφευκτες ελλείψεις τους.

* Ο σκύλος αναγνωρίζει στο πρόσωπο του αφεντικού του, το Θεό του, αν και το αφεντικό αυτό μπορεί νάναι ο μεγαλύτερος παλιάνθρωπος.

*Γιατί το πολυτιμότερο συμπέρασμα, σ’ αυτή την περίπτωση, θα ήταν, “γινόμαστε περισσότερο δύσπιστοι απέναντι στη σημερινή μας γνώση, μια και, κατά πάσα πιθανότητα, βρισκόμαστε μάλλον στην αρχή της ιστορίας της ανθρωπότητας και οι γενεές που θα διορθώσουν ε μ ά ς, θα πρέπει να είναι πολύ περισσότερες από κείνες που εμείς είμαστε σε θέση να διορθώσουμε τη γνώση τους – και πολύ συχνά με αρκετή περιφρόνηση”.

* Το ίδιο συμβαίνει με τις αιώνιες αλήθειες. Αν η ανθρωπότητα έφτανε ποτέ στο σημείο να ενεργεί μόνο σύμφωνα με αιώνιες αλήθειες, με αξιώματα που να έχουν αυτόνομη ισχύ και απόλυτο δικαίωμα πάνω στην αλήθεια, θα έφτανε τότε στο σημείο εκείνο, όπου ο διανοητικός κόσμος, θα έχει φτάσει στο έσχατο όριο της απειρότητάς του, και έτσι θα έχει κατορθωθεί το περιβόητο θαύμα να έχει δηλαδή αριθμηθεί το αναρίθμητο. Αλλά μήπως υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά, αλήθειες, που να είναι τόσο σταθερές, ώστε κάθε αμφιβολία, σχετικά μ’ αυτές, να μας φαίνεται σαν συνώνυμο της τρέλλας;

* Το ότι δύο επί δύο ίσον τέσσερα, το ότι οι τρεις γωνίες ενός τριγώνου ισούνται με δυο ορθές, το ότι το Παρίσι βρίσκεται στη Γαλλία, το ότι χωρίς τροφή ο άνθρωπος πεθαίνει της πείνας, δεν είναι τέτοιες αλήθειες; Υπάρχουν λοιπόν α ι ώ ν ι ε ς αλήθειες, αλήθειες οριστικές και τελεσίδικες;

Βέβαια. Μπορούμε να χωρίσουμε όλο το χώρο της γνώσης σύμφωνα με τον παλιό, γνωστό τρόπο, σε τρία μεγάλα τμήματα. Το πρώτο περιλαμβάνει όλες τις επιστήμες που ασχολούνται με την δίχως ζωή φύση και που, περισσότερο ή λιγότερο, μπορούν να υπαχθούν σε μαθηματικό χειρισμό: μαθηματικά, αστρονομία, μηχανική, φυσική, χημεία. Αν κανείς έχει κέφι να χρησιμοποιεί μεγάλα λόγια για τα πιο απλά πράγματα, τότε μπορεί να ειπεί ότι, ο ρ ι σ μ έ ν α πορίσματα αυτών των επιστημών, αποτελούν αιώνιες αλήθειες, οριστικές αλήθειες και αμετάκλητες γι’ αυτό το λόγο ονόμασαν αυτές τις επιστήμες θ ε τ ι κ έ ς.

Εν τούτοις κάτι τέτοιο, δεν ισχύει απόλυτα για όλα τα πορίσματα. Με την εισαγωγή των μεταβλητών μεγεθών και την επέκταση της μεταβλητότητας των μεγεθών αυτών ως το άπειρα μικρό και το άπειρα μεγάλο, τα συνήθως τόσο αυστηρών αρχών μαθηματικά, διέπραξαν το προπατορικό αμάρτημα’ έφαγαν δηλαδή το μήλο της γνώσης, που τους άνοιξε το ρόμο των πιο γιγάντιων επιτυχιών, αλλά ταυτόχρονα και το δρόμο της πλάνης. Από τότε, η η παρθενική κατάσταση της απόλυτης ισχύς, της απρόσβλητης αποδεικτικής ικανότητας του καθετί που αναφέρεται στα μαθηματικά, πήγε για πάντα περίπατο’ άρχισε η βασιλεία των αντιρρήσεων και μάλιστα, φτάσαμε στο σημείο όπου οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον διαφορικό και ολοκληρωτικό λογισμό, όχι γιατί καταλαβαίνουν τι κάνουν, αλλά από πίστη, εφ’ όσον ως τώρα τα αποτελέσματα του λογισμού αυτού, βγαίναν πάντα σωστά.

Στην αστρονομία και τη μηχανική τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα’ όσο για τη φυσική και τη χημεία οι υποθέσεις και όχι οι βεβαιότητες μας κυκλώνουν σαν σμάρι από μέλισσες. Άλλωστε δε θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς. Στη φυσική, έχουμε να κάνουμε με την κίνηση των μορίων, στη χημεία με το σχηματισμό των μορίων από άτομα, κι αν η συμβολή των κυμάτων φωτός, δεν είναι μύθος, τότε δεν έχουμε απολύτως καμμιάν ελπίδα, να δούμε ποτέ με τα μάτια μας αυτά τα ενδιαφέροντα πράγματα. Οι οριστικές και τελεσίδικες αλήθειες, όσο περνάει ο καιρός, γίνονται όλο και πιο πολύ, κατά τρόπο απίστευτο σπάνιες.

Σε ακόμα χειρότερη θέση βρισκόμαστε στον τομέα της γεωλογίας, που από τη φύση της ασχολείται κυρίως με εξελίξεις στις οποίες όχι μονάχα εμείς, αλλά κανένας άνθρωπος δεν παραβρέθηκε. Η δεύτερη ομάδα επιστημών είναι εκείνη που περιλαβαίνει την έρευνα των ζωντανών οργανισμών. Στον τομέα αυτό παρουσιάζεται μια τέτοια ποικιλία αμοιβαίων σχέσεων και αιτιοτήτων, που όχι μόνο κάθε πρόβλημα που λύνεται, ανακινεί αναρίθμητα νέα προβλήματα, αλλά και το κάθε ξεχωριστό πρόβλημα βρίσκει τη λύση του μόνο κατά στάδια, δηλαδή ύστερα από μια ατέλειωτη σειρά ερευνών, που συχνά απαιτούν αιώνες.

Ακόμα χειρότερα παρουσιάζονται τα πράγματα για τις αιώνιες αλήθειες στην τρίτη ομάδα επιστημών, των ιστορικών επιστημών, που ερευνούν τους όρους της ζωής των ανθρώπων, τις κοινωνικές τους σχέσεις, τις μορφές του δικαίου και του κράτους και το ιδεολογικό τους εποικοδόμημα, τη φιλοσοφία, την θρησκεία, την τέχνη κλπ, στην ιστορική τους διαδοχή και στην τωρινή τους κατάσταση. Στην οργανική φύση τουλάχιστον έχουμε να κάνουμε με μια σειρά διαδοχικών εξελίξεων και λειτουργιών οι οποίες, στο βαθμό που μπορούμε να τις παρακολουθήσουμε άμεσα, επαναλαμβάνονται αρκετά κανονικά μέσα στα πλαίσια πολύ πλατιών ορίων.

Από την εποχή του Αριστοτέλη τα είδη του οργανικού κόσμου παρέμειναν, σε γενικές γραμμές, τα ίδια, αμετάβλητα. Στην ιστορία του ανθρώπου και της κοινωνίας, αντίθετα, οι επαναλήψεις των καταστάσεων αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Και όπου τυχόν παρουσιάζονται τέτοιες επαναλήψεις, δεν συντελούνται ποτέ κάτω από τις ίδιες ακριβώς συνθήκες. Είναι όμως αξιοπρόσεχτο, ότι ακριβώς σε αυτόν τον τομέα, συναντάμε συχνότερα τις δήθεν αιώνιες αλήθειες, τις οριστικές, τις τελεσίδικες αλήθειες.

*Αν λοιπόν με την αλήθεια και την πλάνη δεν προχωρήσαμε ούτε ένα βήμα, ακόμα λιγότερο θα πετύχουμε με το καλό και το κακό. Η αντίθεση αυτή αναφέρεται αποκλειστικά στο χώρο της ηθικής, δηλαδή σε έναν τομέα που ανήκει στην ιστορία των ανθρώπων, και εδώ ακριβώς είναι που οι οριστικές και τελεσίδικες αλήθειες είναι οι πιο σπάνιες. Από λαό σε λαό, από εποχή σε εποχή έχει αλλάξει τόσο πολύ το περιεχόμενο των εννοιών του καλού και του κακού, που πολύ συχνά φτάνουν κυριολεκτικά στην αντίφαση.

*Αν παρουσιάζονταν τόσο απλά τα πράγματα, δε θα υπήρχε καμμιά διαφωνία σχετικά με την έννοια του καλού και του κακού και ο καθένας θα ήξερε τι είναι καλό και τι κακό. Όταν λοιπόν βλέπουμε, πως οι τρεις τάξεις της σύγχρονης κοινωνίας, η φεουδαρχική αριστοκρατία, η αστική τάξη και το προλεταριάτο, έχουν η καθεμιά τους την δική τους ξεχωριστή ηθική, τότε δεν μπορούμε παρά να βγάλουμε το συμπέρασμα, ότι οι άνθρωποι, συνειδητά ή ασυνείδητα, αντλούν σε τελευταία ανάλυση, τις ηθικές τους αντιλήψεις, από τις πραγματικές σχέσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η ταξική τους τοποθέτηση, δηλαδή από τις οικονομικές σχέσεις μέσα στις οποίες παράγουν και ανταλλάσσουν.

*Σε μια κοινωνία, όπου τα κίνητρα της κλοπής θα έχουν εκλείψει, και όπου, κατά συνέπεια, το πολύ-πολύ μόνο τρελλοί μπορεί να συνεχίζουν να κλέβουν, φαντάζεσθε πόσο θα γελούσαν οι άνθρωποι με το κήρυγμα της ηθικής, που θα διαλαλούσε με επισημότητα την αιώνια αλήθεια: ου κλέψεις ! Εμείς υποστηρίζουμε αντίθετα, ότι κάθε ηθική θεωρία του παρελθόντος, είναι σε τελευταία ανάλυση, δημιούργημα της εκάστοτε οικονομικής κατάστασης της κοινωνίας. Και ότι, όπως η κοινωνία εξελισσόταν ως τώρα μέσα σε ταξικές αντιθέσεις, έτσι κι η ηθική ήταν πάντα ταξική ηθική’ και είτε δικαιολογούσε την κυριαρχία και τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης, είτε, μόλις η καταπιεζόμενη τάξη γινόταν αρκετά ισχυρή, αντιπροσώπευε την αγανάκτηση ενάντια σ’ αυτή την κυριαρχία, και τα μελλοντικά συμφέροντα των καταπιεζομένων.

*Μια ηθική πραγματικά ανθρώπινη, που θα ξεπερνά τις ταξικές αντιθέσεις και τις ταξικές επιβιώσεις στη συνείδηση των ανθρώπων είναι δυνατή μόνο σε μια βαθμίδα κοινωνικής ανάπτυξης, που όχι μόνο θάχει ξεπεράσει, αλλά και θάχει ξεχάσει στην πράξη της ζωής, τις ταξικές αντιθέσεις.

*Ταξινόμηση των ανθρώπων σε δυο αυστηρά ξεχωριστές ομάδες, δηλαδή σε ανθρώπους με ανθρωπιά και σε κτηνανθρώπους, σε καλούς και κακούς, σε πρόβατα και τράγους (…) κάνει μόνο ο Χριστιανισμός που πολύ συνεπέστερος έχει και τον παγκόσμιο κριτή που κάνει αυτό το χωρισμό.

* Ελευθερία της βούλησης δεν σημαίνει λοιπόν τίποτ’ άλλο έξω από την ικανότητα να μπορούμε να αποφασίζουμε με γνώση των πραγμάτων. Όσο λοιπόν πιο ε λ ε ύ θ ε ρ η είναι η κρίση ενός ανθρώπου σχετικά με ένα ορισμένο ζήτημα, τόσο πιο μεγάλη είναι η α ν α γ κ α ι ό τ η τ α που χαρακτηρίζει το περιεχόμενο αυτής της κρίσης’ ενώ η αβεβαιότητα, που στηρίζεται στην άγνοια, και που εκλέγει φαινομενικά αυθόρμητα ανάμεσα σε πολλές, αλλά διαφορετικές και αντιφατικές δυνατότητες μιαν απόφαση, εκδηλώνει μ’ αυτό τον τρόπο μόνο την ανελευθερία της, την υποταγή της στο αντικείμενο το οποίο ίσα-ίσα όφειλε να υποτάξει. / Η ελευθερία συνίσταται επομένως στην κυριαρχία μας τόσο πάνω στον εαυτό μας όσο και πάνω στην εξωτερική φύση, κυριαρχία που στηρίζεται πάνω στη γνώση της φυσικής αναγκαιότητας. Η ελευθερία είναι λοιπόν αναγκαστικά προϊόν της ιστορικής εξέλιξης.

* Αλλά τα πράγματα αλλάζουν τελείως, μόλις τα μελετήσουμε στην κίνησή τους, στην αλλαγή τους, στη ζωή τους, στην αμοιβαία τους αλληλεπίδραση. Τότε πέφτουμε αμέσως πάνω σε αντιφάσεις. Η ίδια άλλωστε η κίνηση, αποτελεί μιαν αντίφαση.

*Αν ακόμα κι η απλή μηχανική μετατόπιση περιέχει μέσα της μιαν αντίφαση, το ίδιο πρέπει να ισχύει και μάλιστα πολύ περισσότερο στις ανώτερες, τις πιο σύνθετες μορφές κίνησης της ύλης και ιδιαίτερα στην οργανική ζωή και στην εξέλιξή της.

* Η ύλη σαν τέτοια είναι μια καθαρή αφαίρεση’ ένα γνήσιο δημιούργημα της ανθρώπινης σκέψης. Η ύλη, σαν έννοια, συγκρινόμενη με τα συγκεκριμένα υλικά σώματα, δεν έχει αντικειμενική ύπαρξη. Αφού αφαιρέσουμε από τα πράγματα του αντικειμενικού κόσμου τις ποιοτικές εκείνες διαφορές που τα ξεχωρίζουν μεταξύ τους, περιλαβαίνουμε εκείνο το κοινό, το σωματικό που υπάρχει σε όλα, στην έννοια της ύλης.

Όταν λοιπόν οι φυσικοί προσπαθούν να προσδιορίσουν την ύλη σαν τέτοια, και να αναγάγουν τις ποιοτικές διαφορές των πραγμάτων, σε καθαρά ποσοτικές διαφορές, ή σε συνδυασμούς των απειροελάχιστων σωματιδίων, κάνουν το ίδιο πράγμα με κείνους που προσπαθούν ανάμεσα στα κεράσια, στα αχλάδια, στα μήλα, να βρουν και το φ ρ ο ύ τ ο σαν φρούτο’ ή ανάμεσα στα σκυλιά, στις γάτες, στα πρόβατα, να δουν το θηλαστικό σαν τέτοιο, ή ανάμεσα στα συγκεκριμένα μέταλλα, το μέταλλο, σαν τέτοιο’ ή ανάμεσα στις τόσες πολλές και διαφορετικές κινήσεις, την κίνηση, σαν τέτοια.

Το ότι η αντίληψη λοιπόν κατά την οποία η ύλη μπορεί να προσδιοριστεί μόνο ποσοτικά και είναι από ποιοτική άποψη ταυτόσημη, ίδια δηλαδή με τον εαυτό της, αποτελεί “μια στενή μαθηματική άποψη” και είναι η άποψη του “μηχανιστικού” Γαλλικού υλισμού του ΙΗ’ αιώνα, το απόδειξε από καιρό ο Χέγκελ. Μια τέτοια επίσης αντίληψη σημαίνει επιστροφή προς τα πίσω, προς τον Πυθαγόρα, που θεωρούσε τον αριθμό (τον ποσοτικό δηλαδή προσδιορισμό) σαν την ουσία των πραγμάτων. ] Friedrich Engels