Το οικονομικό θαύμα του Wörgl

Το 1932, ο κόσμος ερχόταν αντιμέτωπος με την μεγαλύτερη οικονομική
ύφεση που είχε γνωρίσει ποτέ. Τότε, ένας άντρας θέλησε να δοκιμάσει κάτι
διαφορετικό από τα δεδομένα της εποχής του (και της σημερινής επίσης).
Το όνομά του ήταν Michael Unterguggenberger και ήταν ο δήμαρχος του
Wörgl, της πόλης που έγραψε την δική της σελίδα στην παγκόσμια
οικονομική ιστορία.Το Wörgl (Βεργκλ) μια μικρή πόλη 4.500 κατοίκων στην
Αυστρία όπου διεξήχθη ένα καινοτόμο οικονομικό πείραμα το 1932. Ήδη η
Ευρώπη είχε χτυπηθεί από το κραχ του 1929 και το 1931 που εκλέχτηκε
Δήμαρχος ο Michael Untergüggenberger (Μίκαελ Ούντεργκέγκενμπέργκερ) ήδη
είχε έλθει η ύφεση με 30% ανεργία και 10% άπορους.


Ο Unterguggenberger δεν ήταν ένας συνηθισμένος δήμαρχος, γιατί δεν ήταν ένας συνηθισμένος και σκλαβοποιημένος
άνθρωπος. Γεννήθηκε σε μια φτωχή, αγροτική οικογένεια. Όταν μεγάλωσε,
έγινε μηχανικός σε σιδηροδρόμους. Η προσωπική του αίσθηση κοινωνικής
δικαιοσύνης δεν επέτρεψε την επαγγελματική του ανέλιξη: έγινε εκπρόσωπος
των εργαζομένων και δεν πήρε ποτέ του προαγωγή. Για τους υπαλλήλους του
σιδηροδρομικού δικτύου, εξελίχθηκε στο πρόσωπο που αντιπροσώπευε τους
αγώνες τους ενάντια στα συμφέροντα των εργοδοτών.

Φυσικά ο Unterguggenberger συχνά ανέφερε πως δεν ήταν μαρξιστής και
δεν υπήρχε λόγος να είναι, ειδικά αν σκεφτούμε πως ο μόνος μαρξιστής
υπήρξε ο Μαρξ και ουδείς άλλος.  Ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτόμυαλος,
πρακτικός, εργατικός, δραστήριος που κέρδισε την καρδιά των συμπολιτών
του, οι οποίοι τον εμπιστεύτηκαν στη θέση του Δημάρχου, γνωρίζοντας ότι
δεν θα τους προδώσει. …και δεν τους πρόδωσε, εν αντιθέσει με τους
σημερινούς κυβερνώντες που η προδοσία είναι στο αίμα τους ( κι όχι
μονάχα οι Έλληνες)

Ο νέος δήμαρχος είχε έναν μακρύ κατάλογο έργων που ήθελε να
εκτελέσει. Έργα απολύτως απαραίτητα όπως η ύδρευση της πόλης, η
ασφαλτόστρωση των δρόμων, ο οδικός φωτισμός και η φύτευση δέντρων κατά
μήκος των οδών. Αλλά τα δημοτικά ταμεία ήταν άδεια και οι δημότες ήταν
ήδη σε δεινή οικονομική κατάσταση, αντιμετωπίζοντας αρκετοί από αυτούς
πρόβλημα επιβίωσης. Ο Δήμαρχος καταλάβαινε ότι μία αύξηση της φορολογίας
τους, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα δημοτικά έργα, θα οδηγούσε σε
περαιτέρω φτώχεια και ύφεση…εεεεε δεν θέλει πολύ μυαλό για να το
καταλάβει κάποιος αυτό, εκτός από τα σημερινά σαΐνια των κυβερνώντων, ή
μήπως κάτι άλλο συμβαίνει;

Ο Δήμαρχος όμως είχε μελετήσει το βιβλίο «Η Φυσική Τάξη» του οικονομολόγου Silvio Gesell (Σύλβιο Γκέσελ). Ο οποίος αναφέρει πως η αργή κυκλοφορία του χρήματος είναι η κύρια αιτία για την παραπαίουσα οικονομία. Το προτείνω ανεπιφύλακτα και θα επανέλθω με αναλυτικό άρθρο επ’ αυτού.

Το χρήμα ως μέσο συναλλαγής, εξαφανίζεται από τα χέρια των εργατών –
παραγωγών και μαζεύεται στα χέρια των λίγων που το συσσωρεύουν,
εκμεταλλεύονται τους τόκους και δεν το επιστρέφουν πίσω στην αγορά.
Όμως όσο περισσότερο χρήμα έχουν, όσο περισσότεροι άνθρωποι, οι οποίοι
το κυκλοφορούν συνεχώς, τότε η Κοινωνία έχει υγιή ανάπτυξη και ευημερία.

Ο Δήμαρχος βάζοντας σε εφαρμογή την παραπάνω
θεώρηση, ξεκίνησε το πρόγραμμα των Δημοτικών έργων της πόλης του,
δίνοντας δουλειά σε πολλούς εργαζόμενους και εργολάβους, ξεκαθαρίζοντας
όμως ότι η πληρωμή τους θα γινόταν με σελίνια (το νόμισμα της
Αυστρίας) όχι εκτυπωμένα από την Εθνική Τράπεζα της, αλλά από τον Δήμο
του Wörgl. Όντως εκτυπώθηκαν και τέθηκαν σε κυκλοφορία 32.000
σελίνια ως «Γραμμάτια Πιστοποίησης Εργασίας», κάτι σαν δωρεάν χρήμα,
διότι δεν είχαν αντίκρισμα σε χρυσό, απλά αναγνώριζαν την παροχή έργου
προς την Κοινότητα. Κόπηκαν χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας στα 1, 5
και 10 σελίνια (εικ. κάτω)

Στις 31 Ιουλίου 1932 δόθηκαν τα πρώτα 1.800 Σελίνια για να πληρωθούν
οι μισθοί των εργαζομένων και η αξία των υλικών που αναλώθηκαν τον πρώτο
μήνα στα δημοτικά έργα. Οι άνθρωποι που πήραν αυτά τα νέα σελίνια, μπορούσαν να πληρώσουν τους δημοτικούς τους φόρους, αλλά και να αγοράσουν ψωμί.
Ο αρτοποιός παίρνοντας αυτά τα σελίνια μπορούσε να αγοράζει αλεύρι από
τον μυλωνά. Ο μυλωνάς αγόραζε σιτάρι από τον γεωργό. Ο γεωργός αγόραζε
εργαλεία από τον σιδερά. Ο σιδεράς αγόραζε παπούτσια από τον τσαγκάρη. Ο
τσαγκάρης πλήρωνε τον δάσκαλο που έκανε μάθημα στα παιδιά του. Ο
δάσκαλος αγόραζε ψωμί στον αρτοποιό.

…και ο κύκλος κυκλοφορίας του χρήματος επαναλαμβανότανε συνεχώς και
καθημερινά, σε τέτοιο σημείο ώστε ήδη την τρίτη μέρα, ο κύκλος εργασιών
ολόκληρης της πόλης να είναι παραπάνω από 10πλάσιος από τα 1.800 σελίνια
που δόθηκαν στη κυκλοφορία σε σημείο το να υποπτεύονται κάποιοι ότι
κάποια σελίνια είχαν πλαστογραφηθεί. (!!!)

Ο Δήμαρχος όμως είχε εφαρμόσει μία πρόσθετη μέθοδο για να κάνει το
χρήμα να αλλάζει συνεχώς χέρια με μεγάλη ταχύτητα. Τα χρήματα του Wörgl
έχαναν το 1% της ονομαστικής τους αξίας κάθε μήνα. Για να αποφευχθεί
αυτή η υποτίμηση ο ιδιοκτήτης του γραμματίου το δαπανούσε όσο το δυνατόν
γρηγορότερα. Ειδάλλως, την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα, έπρεπε να
αγοράσει ένα κουπόνι σαν γραμματόσημο, με αξία το 1% της ονομαστικής
αξίας και να το κολλήσει στο χαρτονόμισμα. Υπήρχε δηλαδή μία λειτουργία
αντίθετη από τον τοκισμό, που επέτρεπε στο χρήμα να κυκλοφορεί συνεχώς. Ο
Δήμαρχος φυσικά δεν μπορούσε να προσλάβει όλους τους ανέργους της πόλης
για τα δημοτικά έργα.

Με την αύξηση του κύκλου εργασιών της πόλης όμως, ο
αρτοποιός για παράδειγμα δεν προλάβαινε μόνος του να βγάζει τα ψωμιά που
του ζητούσαν, υποχρεώθηκε λοιπόν να προσλάβει έναν βοηθό, τον οποίον
πλήρωνε με τα σελίνια του Δήμου. Το ίδιο κάνανε και οι υπόλοιποι
επαγγελματίες. Οι βοηθοί που προσλήφθηκαν όμως διευρύνανε την αγοραστική
δύναμη της πόλης και έτσι οι επαγγελματίες είχαν να αντιμετωπίσουν μία
περαιτέρω αύξηση της ζήτησης, σε σημείο που κανένας κάτοικος της πόλης
να είναι άνεργος, αλλά αντίθετα να υπάρχουν παντού αγγελίες ζήτησης
προσωπικού.

Έτσι το σύστημα αρχίζει να αποκτάει μία δυναμική
μορφή, και οι άνεργοι από τα γύρω χωριά έρχονται για να δουλέψουν στο
Wörgl, επίσης οι παραγωγοί από τα γύρω χωριά που είχαν τα προϊόντα τους
απούλητα (διότι μέχρι τώρα κανείς δεν είχε χρήματα για να τα αγοράσει)
επιτέλους βρήκαν αγοραστές στο Wörgl, αλλά με τους νέους επισκέπτες
διευρύνεται ακόμα περαιτέρω η αγοραστική δύναμη, ενώ ταυτόχρονα
αυξάνεται και η παραγωγική δραστηριότητα. Οι ξένοι εργάτες παίρνοντας τα
σελίνια του Wörgl, δυνάμωναν και τις δικές τους τοπικές οικονομίες,
επεκτείνοντας την ανάπτυξη στα γύρω χωριά, αλλά το ίδιο το Wörgl έβγαινε
αλώβητο, από αυτή την έξοδο του χρήματος. Ο Δήμαρχος είχε ένα
στρατηγικό πλεονέκτημα. Ήταν αυτός που εκτύπωνε το χρήμα. Δεν ήταν ένας
ιδιώτης τραπεζίτης με σκοτεινά συμφέροντα κυριαρχίας από πίσω του, αλλά
ένας άνθρωπος στην υπηρεσία των πολιτών.

Η πίσω όψη κάθε γραμματίου περιείχε αυτολεξεί την ακόλουθη
συγκινητική δήλωση, κάποια λόγια που φαίνονται σαν να γράφτηκαν σήμερα,
και όμως γράφτηκαν το 1932:

«Προς όλους τους ενδιαφερόμενους: Ο αργός ρυθμός που
κυκλοφορεί το χρήμα έχει προκαλέσει μια πρωτοφανή ύφεση του εμπορίου και
βύθισε εκατομμύρια ανθρώπους σε απόλυτη εξαθλίωση. Από οικονομικής
απόψεως, η καταστροφή του κόσμου άρχισε! -Είναι καιρός, με αποφασιστική
και έξυπνη δράση, να προσπαθήσουμε να συγκρατήσουμε την πτωτική βουτιά
του εμπορίου και έτσι να σωθεί η ανθρωπότητα από αδελφοκτόνους πολέμους,
χάος και διάλυση. Οι άνθρωποι ζουν μέσα από την ανταλλαγή υπηρεσιών
τους. Η υποτονική κυκλοφορία έχει σταματήσει σε μεγάλο βαθμό αυτή την
ανταλλαγή και έτσι ρίχνονται εκατομμύρια άνθρωποι που θέλουν να
εργαστούν εκτός εργασίας -Πρέπει, συνεπώς, να αναβιώσουμε αυτή την
ανταλλαγή υπηρεσιών και έτσι οι άνεργοι να επιστρέψουν στην παραγωγική
τάξη. Αυτός είναι ο στόχος του πιστοποιητικού εργασίας που εκδίδεται από
την αγορά της πόλης του Wörgl. Να μειώσει τα βάσανα και το φόβο, να
προσφέρει δουλειά και ψωμί».

Σε περίοδο 13 μηνών, ο Δήμαρχος εκτέλεσε όλα τα έργα που είχε σχεδιάσει:
Ύδρευση, δρόμοι, φωτισμός. Επίσης κατασκευάστηκαν νέα δημόσια κτίρια,
ένας ταμιευτήρας νερού, μία πίστα για σκι, και μια γέφυρα. Επίσης έγιναν
αναδασώσεις, γιατί αντιλαμβάνονταν οι άνθρωποι του τότε, που ζούσαν πιο
κοντά στη Φύση, το μελλοντικό κέρδος από την ύπαρξη των Δασών.

Σε έξι γειτονικά χωριά επεκτάθηκε το σύστημα με επιτυχία.
Ο Γάλλος πρωθυπουργός, Eduard Dalladier, έκανε μια ειδική επίσκεψη για
να δει το «θαύμα του Wörgl». Τον Ιανουάριο του 1933, το νέο οικονομικό
σύστημα επεκτείνεται στη γειτονική πόλη της Kirchbühl, και τον Ιούνιο
του 1933, ο Δήμαρχος του Wörgl συναντήθηκε με εκπροσώπους από 170
διαφορετικές πόλεις της Αυστρίας που ενδιαφέρονταν για την γενικευμένη
εφαρμογή του συστήματος και στις πόλεις τους.