Ποιός ακριβώς Εαυτός, είναι ο Εαυτός σου;

Ο εαυτός, μας μάθανε, ότι είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό, κάτι που πρέπει να το προστατεύουμε, να είμαστε περήφανοι γι αυτόν, να τον δείχνουμε… «να είσαι ο εαυτός σου» λένε πολλοί σαν συμβουλή μα, για να δούμε τι πραγματικά είναι αυτός ο τόσο σπουδαίος εαυτός μας. Ο νέος άνθρωπος έρχεται σ αυτό τον κόσμο, μέσα σε ένα ήδη διαμορφωμένο κοινωνικό περιβάλλον, ένα περιβάλλον δηλαδή με ήδη υπάρχουσες αξίες και πρότυπα, παραδόσεις και συνήθειες.

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μέσα στο στενό του κυρίως περιβάλλον, την οικογένεια, τους γονείς… το νέο άτομο αρχίζει να έχει ερεθίσματα από τον κόσμο που βρέθηκε, αρχίζει να συλλέγει ασυνείδητα εικόνες, λόγια, έννοιες…αρχίζει δηλαδή να συλλέγει τις συνήθειες, τα πρότυπα και το αξιακό περιβάλλον των άλλων. Όλα αυτά, και αφού ακόμα δεν έχει αναπτύξει κριτική ικανότητα και σκέψη, τα «αποθηκεύει» στη μνήμη του.

Νοιώθει μονάχα πρωτοεμφανιζόμενα συναισθήματα και έχει την αίσθηση που του αφήνουν όλα αυτά τα ερεθίσματα, αν του είναι δηλαδή ευχάριστα ή δυσάρεστα. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των πρώτων χρόνων του στο σχολείο. Στη διαδικασία αυτή σιγά σιγά αρχίζουν να εμφανίζονται τα «θέλω» και οι προτιμήσεις του, θέλω αυτό, δε θέλω εκείνο κλπ. Μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα που μπαίνει, τα ερεθίσματα, οι εικόνες και τα λόγια, τα πρέπει και δεν πρέπει, αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται με ραγδαίους ρυθμούς.

Ένα σωρό πληροφορίες, κοινωνικά πρότυπα και ήδη υπάρχουσες αξίες στοιβάζονται διαρκώς στο παρθένο μυαλό του και του λένε, του υποδεικνύουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ότι πρέπει να συμμορφωθεί και να είναι υπάκουος σε όλα αυτά για να είναι αποδεκτός, κοινωνικά αποδεκτός…

Το γεγονός ότι δεν έχει, αλλά και δεν μαθαίνει, κάποιο μηχανισμό απόρριψης απέναντι σε όλα αυτά τον κάνει απλά να τα συλλέγει και να τα συσσωρεύει στο νου του διαρκώς. Παράλληλα σ εκείνη την ηλικία αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις εξωτερικές του διαφορές από τους άλλους γύρω του, να έχει κάποια επίγνωση δηλ. της εμφάνισής του, των προτιμήσεών του, των επιθυμιών του, ενώ τα θέλω του γίνονται όλο και πιο πολλά και όλο και πιο έντονα.

Μεγαλώνοντας και χωρίς να το καταλάβει είναι ήδη ένα διαμορφωμένο, από όλο το κοινωνικό περιβάλλον, άτομο.

Σε όσο δε πιο υλιστικό, καταναλωτικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον βρίσκεται το άτομο, οι επιθυμίες αλλά και οι φόβοι του μεγαλώνουν διαρκώς, δημιουργώντας συνέχεια έναν εαυτό όλο και πιο συμπαγή, στενό και κλειστό που προσπαθεί να ικανοποιεί τις επιθυμίες του και να αποφεύγει όλα όσα τον φοβίζουν ή τον πονούν. Με εργαλείο του τη σκέψη ταυτίζεται με ό,τι και όποιους θαυμάζει, κρίνει, κατατάσσει, διαλέγει, δέχεται, απορρίπτει κλπ

Το άτομο έχει ήδη βάλει τα πρώτα τούβλα ενός τοίχου «προστασίας» γύρω από τον εαυτό του καθώς αρχίζει να νοιώθει ότι ο εαυτός του είναι το «ασφαλές» καταφύγιο απέναντι σ ένα κόσμο που μοιάζει ολοένα και πιο σκληρός και άδικος. Στο καταφύγιο αυτό το άτομο φυλάει όλα όσα έχει συλλέξει, όλα όσα πιστεύει, τις αντιλήψεις του για τον κόσμο.

Ήδη δηλ. έχει αναπτύξει διάφορα «πιστεύω» τα οποία υποστηρίζει θερμά και μάλιστα προσπαθεί να πείσει και άλλους για την ορθότητά τους, μιας και έχει την ανάγκη να τα επιβεβαιώνει μέσα από την αποδοχή των άλλων γύρω του. Ο εαυτός έχει μια ακόρεστη ανάγκη να επιβεβαιώνει ασταμάτητα το περιεχόμενό του.

Ο εαυτός λοιπόν είναι όλα όσα έμαθε από το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε, ο εαυτός αποτελείται από ένα σύστημα αξιών και πεποιθήσεων τις οποίες θεωρεί ως αληθείς, μόνο που…όλο αυτό το σύστημα που έχει αφομοιώσει δεν είναι δικό του, δεν είναι δηλαδή αποτέλεσμα δικών του άμεσων εμπειριών αλλά γνώσεις που του μεταφέρθηκαν από στόμα σε στόμα ή μέσω μιμητικής διαδικασίας.

Ο εαυτός μας «χτίστηκε» από τα λόγια, τις ιδέες, τα πρότυπα, τις συνήθειες και τις αξίες άλλων, καθώς προϋπήρχαν στο περιβάλλον που γεννηθήκαμε. Το ότι προϋπήρχαν δε στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρεθήκαμε μας φανερώνει κάτι εξαιρετικά σημαντικό: Το ότι ο εαυτός ζει στο παρελθόν, κουβαλάει το παρελθόν, είναι δεμένος και εξαρτημένος από το παρελθόν και έτσι δυσκολεύεται πάρα πολύ ή δεν μπορεί να βιώσει και να διαχειριστεί καθαρά αυτό που συμβαίνει στο τώρα, στο παρόν.

Κουβαλάει το παρελθόν γιατί του είναι γνωστό, γιατί φοβάται το νέο, το άγνωστο και θέλει να νοιώθει ασφαλής. Έτσι έχει φροντίσει να είναι όλα όσα του έμαθαν ώστε να είναι κοινωνικά αποδεκτός. Ο εαυτός μας είναι το όνομα, η καταγωγή, η εμφάνιση, οι σπουδές, τα πτυχία, το σπίτι, το αυτοκίνητο, όλα όσα μας ανήκουν, η περιουσία μας, η οικογένεια, τα παιδιά, τα πιστεύω, οι επιθυμίες, οι ευχαριστήσεις, οι προτιμήσεις, τα θέλω, οι φόβοι και οι ανασφάλειες …

Όλα αυτά είναι ο εαυτός μας. Μια σειρά από πράγματα που απέκτησε το άτομο και καλλιέργησε μέσα από το περιβάλλον που τον διαμόρφωσε. Ο χώρος γύρω από τον τοίχο προστασίας που έχει φτιάξει το άτομο περιλαμβάνει όλα όσα αναφέραμε παραπάνω τα οποία φυλά και προστατεύει ως κεκτημένα του. Έτσι ζει μια ζωή έχοντας μια χωριστική αντίληψη για τους άλλους, τον υπόλοιπο κόσμο και το περιβάλλον.

Εγώ και οι άλλοι: Ένας τέτοιος εαυτός, χωρίς να το καταλάβει το άτομο, έχει γίνει η φυλακή του, έχει γίνει ένας κόσμος με περιορισμένες δυνατότητες μέσα στην απεραντοσύνη του πραγματικού κόσμου. Τα σύνορα του εαυτού αυτού και η χωριστική του αντίληψη προς τον υπόλοιπο κόσμο, με την οποία διαμορφώθηκε, δεν του επιτρέπουν να δει καθαρά, ανεπηρέαστα και χωρίς προκαταλήψεις τι υπάρχει πέρα από αυτόν. Ένας τέτοιος εαυτός ουσιαστικά δεν αφήνει το άτομο να ενωθεί με τα πάντα γύρω του, με το όλον, μέρος του οποίου είναι.

Δεν μιλώ φυσικά για τον «θάνατο» όλων όσων ατομικά μας χαραχτηρίζουν, για τις διαφορετικές μας ικανότητες, τα αληθινά ενδιαφέροντά μας, τις επιλογές μας από το φως μιας αλήθειας κλπ. Μιλώ για το γκρέμισμα όλων όσα συλλέγει και παρακρατεί ο εαυτός από το φόβο της μοναξιάς του, όλων αυτών που κουβαλά και αποτελούν σύνορα και αιτίες σύγκρουσης με τους γύρω…για το γκρέμισμα των «τοίχων» μιλώ.

Αν παρομοιάσει κάποιος για λίγο τον εαυτό του με ένα από τα τρισεκατομμύρια κύτταρα που υπάρχουν μέσα στο ανθρώπινο σώμα και παρατηρήσει το πώς λειτουργούν θα διαπιστώσει ότι κάθε ένα από αυτά τα κύτταρα ενώ έχει την «προσωπικότητά» του, τη δική του ζωή, με τα δικά του επιφανειακά χαρακτηριστικά, την ίδια στιγμή ανήκει, είναι μέρος ολόκληρου του ανθρώπινου οργανισμού τον οποίο υποστηρίζει, συνεργάζεται δηλαδή με όλα τα υπόλοιπα κύτταρα, αλληλοεξαρτάται και αλληλοεπηρεάζεται από αυτά.

Κανένα κύτταρο μέσα στο ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να υπάρχει από μόνο του, χωρίς να σχετίζεται ζωτικά με όλα τα υπόλοιπα. Και κατ επέκταση αυτού του παραδείγματος, τίποτα στον κόσμο μας δεν μπορεί να υπάρχει από μόνο του. Όλα είναι αλληλοσυνδεδεμένα και αλληλοεξαρτώμενα.

Ο εαυτός που συσσωρεύει και κουβαλά είναι μια δημιουργημένη και ψεύτικη εικόνα που μας αποκόπτει από τον υπόλοιπο κόσμο και γεννά διαρκώς αποστάσεις από τους άλλους. Το σπάσιμο των περιορισμένων συνόρων του εαυτού φέρνει το άτομο σε άμεση επαφή, σχέση και ένωση με τα πάντα και του παρουσιάζει την αλήθεια του τώρα.

Όταν δεν είσαι αναγκασμένος να θρέφεις και να επιβεβαιώνεις ασταμάτητα έναν εαυτό τότε συνδέεσαι με τα πάντα, είσαι ο άλλος, ο πιο κοντινός και ο πιο μακρινός, είσαι όλα όσα μπορείς να αντιληφθείς γύρω σου, τα δέντρα και το κύμα, τα πουλιά και τα ζώα… όταν το προσωπείο εγκαταλειφθεί, όταν δεν είσαι κάτι τότε είσαι όλα.

Έχεις ξεφύγει από τους περιορισμούς του μέρους, του μικρού εαυτού. Τότε ο εαυτός υπάρχει μόνο για να δηλώνει την ατομικότητά σου χωρίς να εμποδίζει τη ροή της ζωής μέσα και γύρω από σένα.

© Τάσος Πετρίδης

Αλιευθέν από το EDW HELLAS