Ο ψευδής εαυτός

«Μην πιστεύεις αυτό που σου δείχνουν τα μάτια σου. Ότι κι αν σου δείξουν, θα είναι περιορισμός.

Να κοιτάζεις με την κατανόησή σου. Ανακάλυψε αυτό που ήδη γνωρίζεις, Και θα βρεις τον τρόπο να πετάς!» Ρίτσαρντ Μπαχ

Η αλήθεια του εαυτού μας ενισχύεται από την εμπιστοσύνη μας προς εμάς, την αποδοχή των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μας, την εναρμόνιση των αντιφάσεων μεταξύ των αναγκών και των επιθυμιών μας. Η αυθεντικότητά μας εκφράζεται μέσα από τις συμπεριφορές μας, οι οποίες συμφωνούν με τις σκέψεις μας που φιλτράρονται από τη λογική, και από τα συναισθήματά μας όπου εξοικειωμένοι με τις δονήσεις τους μαθαίνουμε να τα αφουγκραζόμαστε ακολουθώντας την σοφία τους. Η γνησιότητά μας ενδυναμώνεται από την αγάπη που νιώθουμε για μας, η οποία μας γεμίζει δύναμη, ώστε συμφιλιωμένοι με αυτό που είμαστε, προχωράμε στον δρόμο της ζωής μας ως δημιουργοί της.

Εάν τα ψυχικά μας χαρακτηριστικά είναι ευδιάκριτα σε μας, τότε μπορούμε να υποστηρίξουμε την αξία μας και να διαφοροποιηθούμε από προβολές άλλων που δεν εκφράζουν τον εαυτό μας. Μόλις ερχόμαστε σε επαφή με κάτι που δεν εκφράζει την αλήθεια μας, αποστασιοποιούμαστε από αυτό, διατηρώντας την αυθεντικότητά μας.

Εάν όμως η εικόνα μας είναι θολή και δυσδιάκριτη σε μας, τότε γυρεύουμε ένα είδωλο για να μορφοποιήσουμε τον εαυτό μας. Ψάχνουμε απεγνωσμένα στο βλέμμα των άλλων για να συναντήσουμε τον εαυτό μας και παγιδευόμαστε σε μια ψευδή εικόνα, που υπακούει σε εντολές άλλων ή σε αυτό που φανταζόμαστε πως θέλουν, προκειμένου να μας επιβεβαιώνουν, για να αποτυπώσουμε έστω ένα περίγραμμα μέσα από εκείνους. Παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι άλλοι βλέπουν σε εμάς, αυτό που εμείς μπορούμε να δούμε στον εαυτό μας, προσπερνάμε βιαστικά τη σκέψη μας, γιατί η αναπαράσταση που έχουμε πλάσει στη φαντασία μας για μας είναι φτωχή.

Τρομάζουμε στην ιδέα, πως οι άλλοι αντικρίζουν την ένδεια μας και σχετίζονται με αυτήν, και έτσι μεταλλασσόμαστε, προκειμένου να τους ευχαριστήσουμε, ώστε να επιβεβαιώσουν τα ‘καλά’ σημεία μέσα μας για να αναγνωρίσουμε και εμείς τον πλούτο της ψυχής μας.

Επειδή ο καθρέφτης μας είναι θαμπός, η αξία μας δεν είναι επιβεβαιωμένη, αποδίδουμε επομένως μια εσφαλμένη εικόνα στον εαυτό μας, οπότε η αληθινή μας υπόσταση μας διαφεύγει. Για να προστατευτούμε από την ανεπάρκεια, η οποία καταλήγει σε εκμηδενισμό της προσωπικότητάς μας, υιοθετούμε ένα ψευδή εαυτό που, παρότι δεν εκφράζει την αλήθεια μας, γίνεται μια μάσκα που καλύπτει την αίσθηση ασημαντότητας και το προσωπείο αυτό αποφασίζει για τις συμπεριφορές μας αλλά και για τις επιλογές μας.

Όσο οι άλλοι μας επιβραβεύουν για τα φτιασίδια που φοράμε σαν ψυχικό ένδυμα, όσο αποδέχονται τις πλευρές εκείνες που εξυπηρετούν τις δικές τους χρηστικές ανάγκες, τόσο εμείς ανήμποροι να προσδιορίσουμε την υπόστασή μας χωρίς το βλέμμα τους, υιοθετούμε μια ταυτότητα που, παρότι δεν μας ταιριάζει, μας εξασφαλίζει μια επιβεβαίωση που την έχουμε ανάγκη για να μην αφανιστούμε στον άδειο μας καθρέφτη. Επιλέγουμε ανθρώπους που θα μας θαυμάσουν, θα επιβραβεύσουν τις προσπάθειες μας για να τις αναγνωρίσουμε και εμείς. Αποζητάμε αυτές τις σχέσεις, παρότι η συναισθηματική ικανοποίηση είναι ανύπαρκτη, γιατί γυρεύουμε σε εκείνους ένα καθρέφτη, όπου θα διαμορφώσει το είδωλο μας, για να το αντικρίσουμε και εμείς, να γοητευτούμε από αυτό για να μιλήσει στη ψυχή μας.

Η ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας είναι πενιχρή, οπότε μηδενίζουμε την αξία μας ή της αποδίδουμε μεγέθη δυσανάλογα μικρά, προσαρμοσμένα στην εικόνα που αποδίδουμε στον εαυτό μας. Έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης από παιδιά, όπου τοποθετούμε συνεχώς τον εαυτό μας δίπλα με το απόλυτο, το εξιδανικευμένο που υπάρχει μόνο στη φαντασία μας και παρότι είναι ουτοπικό, προσπαθούμε εναγώνια να το προσεγγίσουμε. Εμμένουμε, παρόλο που αυτή η εμμονή μας αφήνει ανικανοποίητους, προσδοκώντας πως, αν αποτελέσουμε είτε εμείς είτε τα έργα μας το ιδανικό, θα κερδίσουμε την εύνοια εκείνων που μας άφησαν κάποτε έξω από την πύλη του Παραδείσου, οπότε λειτουργούμε με σκοπό να εξαγοράσουμε, μέσα από την επίτευξη του ιδεώδες, το εισιτήριο για την είσοδο.

Θυσιάζουμε τις στιγμές που ζούμε, τα πρόσωπα που μας εμπνέουν θετικά συναισθήματα αλλά δεν εξασφαλίζουν μια αστραφτερή είσοδο, τα ουσιαστικά αλλά μικρά πράγματα που δεν θα γοητεύσουν τα βλέμματα που φανταζόμαστε πως δεν μας παραδόθηκαν για την ασημαντότητά μας. Οτιδήποτε κάνουμε αναμετράται με την υπερβολή, προκειμένου να πετύχουμε το εξιδανικευμένο που θα ωραιοποιήσει την εικόνα μας, ώσπου τελικά ματαιωμένοι απογοητευόμαστε. Πιστεύουμε εσφαλμένα πως δεν κάναμε αρκετά για τους άλλους ή δεν γίναμε τα πάντα για κείνους και για αυτό δεν μπόρεσαν να εκτιμήσουν αυτό που ήμαστε. Επιδιδόμαστε λοιπόν σε ενέργειες που μας κουράζουν ψυχικά, για να κερδίσουμε εκείνην την πολυπόθητη επιβεβαίωση που την έχουμε ανάγκη για να κερδίσουμε τη μάχη με τον καθρέφτη μας.

Όταν κάποια στιγμή η αλήθεια διαφαίνεται, τότε συνειδητοποιούμε την απώλεια του εαυτού μας και οργιζόμαστε, μισούμε, επιτιθέμαστε, ενοχοποιούμε καταστάσεις ή στρέφουμε την απογοήτευση στον εαυτό μας. Οι ενοχές, ένας θελκτικός βρόχος στο λαιμό μας, περιορίζουν την ικανότητά μας να δούμε καθαρά μια πραγματικότητα που δειλά – δειλά προσπαθεί να εισχωρήσει στη χαραμάδα της καρδιάς μας.

Ένα παιδί μέσα μας περιμένει αέναα το σημαντικό πρόσωπο για εκείνον να σταθεί δίπλα του και να το βοηθήσει να αποτυπώσει στην καρδιά του τα χαρακτηριστικά του. Χωρίς αυτό το πρόσωπο αισθάνεται πως τα χαρακτηριστικά του θα παραμείνουν δυσδιάκριτα. Αυτό το παιδί βλέπει το πρόσωπό του καθαρά, παρατηρεί με σαφήνεια τα στοιχεία του, αγαπά τη μοναδικότητά του, όταν συναντά το θαυμασμό στο αγαπημένο του πρόσωπο.

Αν αυτό έχει λείψει στο παρελθόν, χρειάζεται να βοηθήσουμε αυτό το παιδί να ωριμάσει συναισθηματικά, για να σμιλέψουμε το δικό μας καθρέφτη. Διαφορετικά θα γοητευόμαστε από τις αντανακλάσεις, οι οποίες όμως δεν θα είναι αντικειμενικές στην αλήθεια μας. Η ομορφιά, η ιδιαιτερότητα των χαρακτηριστικών μας θα περνά απαρατήρητη σε μας, γιατί αυτό το παιδί μέσα μας δεν έμαθε να κοιτά τον εαυτό του, αλλά ψάχνει απεγνωσμένα το βλέμμα του άλλου μήπως του παραδοθεί. Το βλέμμα μας θα απομακρύνεται από το νοητό μας καθρέφτη, τα χαρακτηριστικά μας δεν θα αποτυπώνονται σα σύμβολα μέσα μας και η ζωή μας θα γίνεται ένας αγώνας να αποκτήσουμε κάτι και όχι για να απολαύσουμε αυτό που ζούμε. Σε αυτόν τον αγώνα, όπου το έπαθλο θα είναι η αναγνώριση της ύπαρξής μας, θα κάνουμε παράταιρους συμβιβασμούς, θα παραμένουμε σε καταστάσεις που δεν θα ανταποκρίνονται στις αληθινές μας επιθυμίες, επειδή θα φαντασιωνόμαστε πως εξυπηρετούν ανάγκες μας που έχουν παραμείνει μη δικαιωμένες.

Η ανωριμότητα λοιπόν του εσωτερικού μας παιδιού, που γυρεύει στους άλλους μια λύση για τη δική του σωτηρία, μας κάνει να αποκτάμε έναν ψευδή εαυτό που υπακούει τυφλά σε ψευδείς συνθήκες μέσα από σχέσεις, συνεργασίες ή καταστάσεις, ενώ δεν αποκομίζουμε κανένα προσωπικό όφελος, και τελικά χάνουμε ολότελα τον εαυτό μας, γιατί γινόμαστε ένα κακέκτυπο που απέχει από την αλήθεια μας. Απογοητευμένοι στρεφόμαστε στα έργα μας με μια εμμονή να πάρουμε από εκεί το καθρέφτισμα που απαιτούμε. Η δημιουργικότητά μας γίνεται ένα μέσο για να κερδίσουμε κάτι και δεν αποτελεί χαρά και απόλαυση. Η αίσθηση της δημιουργίας δε μας γεμίζει συναισθηματικά, γιατί ό,τι κάνουμε γίνεται για να τελειοποιήσουμε το εξιδανικευμένο μοντέλο του εαυτού μας, οπότε τη χρησιμοποιούμε για ένα σκοπό: τη συγκόλληση του καθρέφτη μας.

Ο καθρέφτης μας βρίσκει την συγκόλλησή του στην προσπάθεια μας να βγούμε από το φαύλο κύκλο της επανάληψης και να αισθανθούμε την εκτίμηση για τον εαυτό μας να ρέει, ώστε να γεμίσει τα φυλλοκάρδια μας από την ουσία μιας αγάπης που πυκνώνει το ψυχικό μας σύστημα και κάνει σταθερή την ματιά μας. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να εναρμονίσουμε τα μηνύματα που στέλνει η λογική μας με εκείνα που εκπέμπει η καρδιά μας. Οι διαδρομές της μνήμης μας καλούν να τις διαβούμε από άκρη σε άκρη και να ανασύρουμε καθετί πολύτιμο που βρίσκεται εκεί, για να το θαυμάσουμε και να του δώσουμε μια θέση αξίας στην ζωή μας, ενώ κάθε πετραδάκι που εισχώρησε στην καρδιά μας, προκαλώντας ρωγμή στην αυτοεκτίμησή μας, εάν το δούμε στην πραγματική του διάσταση, μικραίνει τόσο που σχεδόν εξαφανίζεται.

Όσο ανατρέχουμε στις διαδρομές της μνήμης, φροντίζουμε να συνθέτουμε τις εμπειρίες μας σε ένα σφαιρικό σχήμα που χωρούν όλα τα αρώματα που μας περιτύλιξαν είτε εύοσμα είτε δύσοσμα ήταν αυτά. Αποστάζουμε στον ψυχικό μας πυρήνα το αμάλγαμα της σοφίας που μας χάρισαν μέσα από την εμπειρία που βιώσαμε και φοράμε το δικό μας άρωμα ψυχής με τα μοναδικά ιδιαίτερα μας χαρακτηριστικά.

Ώριμοι συναισθηματικά μπορούμε να δημιουργήσουμε το δικό μας υγιή καθρέφτη, όπου θα εκφράζεται σε αυτόν η αλήθεια μας και εμείς γοητευμένοι θα την παρατηρούμε, για να την μοιραστούμε με τους ανθρώπους που η αλληλοεκτίμηση και η ισοτιμία θα πρωταγωνιστούν στη ζωή μας. Η διαμόρφωση του δικού μας καθρέφτη θα μας βοηθήσει να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας, να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας που απορρέουν από την άγνοια προς τις δυνατότητες μας και να πάρουμε τις δικές μας αποφάσεις για την ζωή μας.

Όσο ερχόμαστε σε επαφή με την αυθεντικότητά μας, ζούμε τις στιγμές και χαιρόμαστε με αυτές. Σεβόμαστε τον εαυτό μας και σχετιζόμαστε με ανθρώπους που μας εμπνέουν σεβασμό και αυτό που επιδιώκουμε είναι η αμοιβαία αποδοχή και η εκτίμηση. Επιτρέπουμε στον εαυτό μας την ικανοποίηση από τις επιτυχίες μας, χωρίς να μας ενδιαφέρει το χειροκρότημα των άλλων, γιατί η επιβεβαίωση είναι κατεκτημένη από μας, αλλά απολαμβάνουμε το θετικό συναίσθημα που νιώθουμε όταν ασχολούμαστε με τα επιτεύγματά μας.

Νιώθουμε περήφανοι για την κυοφορία της δημιουργικότητάς μας και τα γεννητούρια τα μοιραζόμαστε με εκείνους, που μπορούν με γόνιμο τρόπο να κυοφορήσουν τα δικά τους δημιουργικά παιδιά. Όσο η αλήθεια μας υπερισχύει, διεκδικούμε το όφελος από αυτό που κάνουμε, ρισκάρουμε περισσότερο ζυγοσταθμίζοντας τα κέρδη και λέμε μεγαλόκαρδα ‘ναι’ σε ό,τι μας βοηθάει. Όσο ο εαυτός μας αναδύεται, το όχι σε ό,τι δεν μας ταιριάζει αποκαλύπτεται ελεύθερα, ενώ υπερασπιζόμαστε τις επιλογές μας και δεν νιώθουμε ενοχές όταν ακολουθούμε την επιθυμία μας, ακόμα και αν αυτό δεν βρίσκει σύμφωνους κάποιους.

Σεβόμαστε τις αδυναμίες μας, χωρίς να θυμώνουμε με τα λάθη μας, κι ενώ γνωρίζουμε τα όρια μας, καλλιεργούμε τις δυνατότητες μας. Ελεύθεροι πλέον αναθεωρούμε στερεοτυπικές αντιλήψεις κάνοντας αλλαγές που μας ευνοούν και αποζητάμε ως καθρέφτες την αλήθεια μας και εκείνους που τολμούν να εκτιμούν αυτήν την αλήθεια.

Αγγελική Μπολουδάκη, Ιδιώτης Κοινωνική Λειτουργός – Συγγραφέας του βιβλίου ‘Μαμά, μπαμπά, δε με κοιτάξατε και χάθηκα’ Εκδόσεις Αραξοβόλι.

ΠΗΓΗ