Η «απλοποίηση» της γλώσσας μήπως ισοδυναμεί με εξαφάνιση;

Από το 1982 και εξής, όταν εισήχθη, δηλαδή, με τρόπο αιφνίδιο το νομοσχέδιο που αφορούσε την κατάργηση, χωρίς καμία περεταίρω διασαφήνιση και μελέτη, του πολυτονικού συστήματος γραφής, τα παιδιά στην δευτεροβάθμια Εκπαίδευση υποχρεούνται να μαθαίνουν δύο τρόπους γραφής, που στην πορεία οι αρμόδιοι της Παιδείας παρουσίασαν ως δύο διαφορετικές γλώσσες, την αρχαία ελληνική και την νέα ελληνική.

Η κατάργηση του πολυτονικού συστήματος έγινε στο όνομα της δήθεν διευκόλυνσης των μαθητών, προκειμένου να μην χρειάζεται να αποστηθίσουν τόσους τόνους και τόσες καταλήξεις. Για ποια διευκόλυνση όμως μιλούν, εφόσον οι μαθητές μπαίνουν στην διαδικασία και να μαθαίνουν τους διαφόρους τόνους, καταλήξεις, πνεύματα (αρχαία ελληνικά) και ταυτόχρονα να αποστηθίζουν επιπλέον και τους κανόνες της δημοτικής, οι οποίοι όχι μόνο παρουσιάζουν μεγάλες αποκλείσεις συγκριτικά με αυτούς της «καθαρεύουσας» αλλά επιπροσθέτως χαρακτηρίζονται από πολλές ασάφειες και ασυνέπειες.

Ποια είναι επομένως η διευκόλυνση των παιδιών; Το μόνο που προκαλείται σε αυτά είναι σύγχυση.

Οι εκπαιδευτικοί από την άλλη καλούνται να διδάξουν δύο «διαφορετικές εκδοχές» της γλώσσας μας χωρίς να επιμένουν ότι πρόκειται για την ίδια γλώσσα, με αποτέλεσμα να αποκόβεται η μία από την άλλη και να παρουσιάζονται τα αρχαία ελληνικά ως μία νεκρή γλώσσα.

Ας δούμε μερικές από τις ασάφειες που δημιουργούνται από την χρήση του μονοτονικού συστήματος γραφής και των απαράδεχτων κανόνων της δημοτικής.

-Στη γενική πληθυντικού των σύνθετων ουσιαστικών, σύμφωνα με τους κανόνες δημοτικής, ο τόνος δεν κατεβαίνει. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι οι περισσότερες ελληνικές λέξεις είναι σύνθετες και πολλές εξ αυτών προσφωνούνται, λόγω συνήθειας, με τους κανόνες της καθαρεύουσας, παραδείγματος χάριν οδός «Πανεπιστημίου» αντί Πανεπιστήμιου, όπως επιτάσσουν οι κανόνες της δημοτικής, τα παιδιά μπερδεύονται. (Το Πανεπιστήμιο είναι σύνθετη λέξη: Πάσα + επιστήμη).

-Οι δασυνόμενες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά στο λόγο μας, όπως αφαίρεση, καχεξία, εφορία, κλπ. Πώς θα εξηγήσεις σε ένα παιδί που αγνοεί τα πνεύματα και τους κανόνες του πολυτονικού την προέλευση των λέξεων αυτών; Εκτός αν δεν ενδιαφέρει τους ιθύνοντες να γνωρίζουν οι μαθητές την ιστορία της γλώσσας τους, οπότε εκεί ανοίγει άλλο θέμα. Πράγματι πώς θα κατανοήσει ένας μαθητής ότι το αφαιρώ, για παράδειγμα, προέρχεται από την πρόθεση «από» και το ρήμα «αἰρέω-ῶ», αλλά επειδή πρόκειται για δασυνόμενο ρήμα το -π- της πρόθεσης «από» τρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ σύμφωνο -φ-.

-Το τελικό ν. Είπαμε ότι ο φαινομενικός λόγος που αντικαταστάθηκε το πολυτονικό από το μονοτονικό είναι η διευκόλυνση των μαθητών. Στο πολυτονικό όμως σύστημα το -ν- μπαίνει μπροστά από όλα τα γράμματα, δεν αποβάλλεται ποτέ. Στο μονοτονικό αντίθετα, το γράμμα -ν- διατηρείται μόνο μπροστά από τις λέξεις που ξεκινούν με φωνήεν, με τα σύμφωνα κ,π,τ,γκ,μπ,ντ,τζ,τα και τα διπλά ξ,ψ. Αυτό θεωρώ πως ακούγεται πιο δύσκολο σε όλους μας από ότι το να βάζεις το ν παντού. Εδώ όμως επικαλούνται κι έναν άλλον λόγο· την ευφωνία. Δηλαδή οι αρχαίοι Έλληνες που μιλούσαν την μουσικότερη γλώσσα του κόσμου, όπως υποστηρίζεται παγκοσμίως, δεν γνώριζαν από κανόνες ευφωνίας, γι’ αυτό και ήρθε το σύγχρονο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο να αποκαταστήσει την «ζημιά». Με αυτόν τον κανόνα επίσης, ορισμένα αρσενικά ακούγονται και γράφονται ως ουδέτερα. Πχ. «Πες στο Γιώργο να φέρει το μολύβι». Η ευφωνία σε όλο της το μεγαλείο!

Επίσης τα παιδιά δεν μπορούν, και είναι απολύτως λογικό, να ξεχωρίσουν πότε πρόκειται για άρθρο και πότε για αντωνυμία. «Το(ν) διέταξε να πάει στο γραφείο του». Το «τον» δεν είναι άρθρο αλλά αντωνυμία (αυτόν), επομένως εφόσον πρόκειται για αρσενικό δεν χάνει ποτέ το -ν-. Πολλές φορές όμως τα παιδιά το αποβάλλουν νομίζοντας ότι είναι άρθρο.

-Οι κτητικές και προσωπικές αντωνυμίες. «Ο πατέρας μου είπε»: Ο πατέρας ο δικός μου είπε ή ο πατέρας είπε σε εμένα; Οι αντωνυμίες αυτές με το πολυτονικό τονίζονταν κι έτσι ήξερε ο αναγνώστης το νόημα της πρότασης. Τώρα για περαιτέρω διασαφήνιση αναγκαζόμαστε να βάλουμε πλήθος αντωνυμιών στην σειρά: «Ο πατέρας μου μου έδωσε…». Εδώ κι αν έχει ευφωνία και μουσικότητα!

Όλοι αυτοί οι παράλογοι κανόνες οδηγούν σταδιακά και στην απλοποίηση της γλώσσας, πάντα με το πρόσχημα της διευκόλυνσης…

Γι’ αυτό και πλέον πολλά ουσιαστικά που γράφονταν με διπλά σύμφωνα, τώρα γράφονται με μονά (Κεφαλλονιά, παλληκάρι, καμμία, κλπ) και άλλα πάλι που γράφονταν με η, ει , οι, κλπ περιορίζονται στο -ι-! Και από εκεί πάλι θα οδηγηθούμε σιγά σιγά στο λατινικό-φωνητικό αλφάβητο, το οποίο ήδη έχει αρχίσει να μπαίνει στην ζωή μας μέσω των greeklish. Και τι περίεργο; Ξανά για διευκόλυνση… Εδώ βέβαια την βασικότερη ευθύνη δεν φέρει το Υπουργείο Παιδείας και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (φταίνε όμως που δεν κάνουν καμία απολύτως κινητοποίηση για το εν λόγω πρόβλημα) αλλά εμείς οι ίδιοι που «ατιμώνουμε» με τον πλέον εξευτελιστικό τρόπο την γλώσσα μας κάνοντας το χατίρι σε αυτούς που θέλουν να την αφανίσουν.

Παρέθεσα μόνο μερικά από τα προβλήματα που έχει προκαλέσει η αντικατάσταση του πολυτονικού συστήματος από το μονοτονικό. Δεν αποτελεί λύση μόνο η επαναφορά του πολυτονικού συστήματος. Θα μπορούσαν οι αρμόδιοι κάλλιστα να διατηρήσουν την δημοτική. Μια δημοτική όμως που να σέβεται την ιστορία, την μουσικότητα και την λογική της γλώσσας μας.

Όπως είχε πει και ο μεγάλος ποιητής Ελύτης «η ελληνική είναι η μοναδική γλώσσα που όταν γράφεις κῦμα, το κῦμα φαίνεται με την μορφή της περισπωμένης».

Το πρόβλημα δεν έχει φανεί ακόμα σε όλο το εύρος του. Πρέπει όμως να κάνουμε κάτι για αυτό, ειδικά τα νέα παιδιά που σπουδάζουν σε σχετικούς κλάδους. Γιατί μετά θα είναι πολύ αργά…

Όπως επισημαίνεται και στο λεξικό LIDDELL AND SCOTT «Είναι ευτυχείς όσοι γνωρίζουν την ελληνική…»

Ας την προστατεύσουμε λοιπόν…

Ελένη Γεωργακάκη, Φοιτήτρια Φιλολογίας