Γέφυρες κι όχι Τείχη

Γέφυρες κι όχι Τείχη

«Είθε να ζεις σ’ ενδιαφέροντες καιρούς» Κινεζική παροιμία

Δεν χρειαζόταν να έρθει η οικονομική κρίση για να αντιληφθούμε πως το εκτυφλωτικό φως του αχαλίνωτου καπιταλισμού έχει θαμπώσει πλέον για τα καλά. Έχει απογοητεύσει ακόμη και τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του.

Από τη μία η αμφισβήτηση και η πίεση για Αλλαγή αυξάνουν, από την άλλη τα «παλιά ζόμπι» του καπιταλισμού ενεργοποιούνται και μια νέα οικονομική αριστοκρατία επανεμφανίζεται. Και στη μέση ο λαός πιέζεται αφόρητα με όλο και αυστηρότερα πακέτα λιτότητας για να υποκύψει, να γονατίσει και να παλεύει απλά για την επιβίωση του. Το σίγουρο είναι πως αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ ακόμη. Ή ο λαός θα συντριβεί ολοκληρωτικά και θα μετατραπεί σε πλήθος μεταμοντέρνων σκλάβων ή θα ξεσηκωθεί, θα κηρύξει καθολική ανυπακοή και θα αποσυναρμολογήσει αυτό το παράλογο Σύστημα. Για την ώρα προχωράμε σε μια «αχαρτογράφητη ζώνη», χωρίς σαφείς οδηγίες, και όλα μπορούν να συμβούν…

Στη μεταμοντέρνα εποχή μας όμως διαρκώς «παράγεται μια αρχαϊκή οπισθοδρόμηση», μια συντηρητική αναδίπλωση, σύμφωνα με τον Ρεζίς Ντεμπρέ. Πλέον ο προγραμματικός ορίζοντας έχει χαθεί. Ζούμε στο Ολικό Αιώνιο Τώρα. Έχουμε απωθήσει το μέλλον, βυθιζόμενοι σε μια μηδενιστική μεταμοντέρνα επιτάχυνση. Και γι’ αυτό το μέλλον μας εκδικείται δια της απουσίας του.

Τι χρειαζόμαστε όμως για να προχωρήσουμε; Χρειαζόμαστε ανοικτούς ορίζοντες για να αναπνεύσουμε, να αναπτυχθούμε, για να εξελιχθούμε ως είδος και ως πολιτισμός. Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα fresh start σε μια πιο βιώσιμη κατάσταση, ειδικά σε σχέση με τον πλανήτη μας. Χρειαζόμαστε να κτίζουμε γέφυρες που να μας ενώνουν και όχι τείχη που να μας χωρίζουν. Η ειρωνεία όμως είναι πως, ενώ οραματιζόμαστε έναν «κόσμο χωρίς σύνορα», μόνον από το 1990 και μετά έχουν δημιουργηθεί στην πολιτική γεωγραφία του πλανήτη μας 29.000 χιλιόμετρα νέα σύνορα! Σ’ αυτά θα προστεθούν άλλα 18.000 χιλιόμετρα ηλεκτρικών φρακτών που ήδη κατασκευάζονται. Κατασκευάζονται επίσης και εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα ιδιωτικών φρακτών και τοίχων, που προφυλάσσουν τους θύλακες του πλούτου από τους «πεινασμένους βάρβαρους» των σύγχρονων πόλεων. Μιλάμε για «ανοικτές κοινωνίες» αλλά ποτέ πριν ο κόσμος δεν είναι τόσο κλειστοφοβικά περιτειχισμένος.

Ενώ η «κουλτούρα των συνόρων», επιτρέπει τόσο την απομόνωση όσο και την αλληλεπίδραση, η «κουλτούρα των τειχών» οδηγεί στο διαχωρισμό και στη ζηλοφθονία. Κι αυτό διότι το τείχος κρύβει τον άλλο και τον απομονώνει, ενώ το σύνορο τον αναγνωρίζει αποδεχόμενο την ταυτότητά του. Μπορεί η ψηφιακή και τεχνολογική επανάσταση να απώθησε τη Γεωγραφία και την Ιστορία αλλά αυτές ξέρουν καλά να πάρουν την εκδίκησή τους, ακόμη και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ακόμη κι αν οι πλούσιοι –η πλουτοκρατική ελίτ, που αντιπροσωπεύει το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού– ζουν με την ουτοπία του νομαδισμού τους, φεύγοντας πάντα όταν κάπου η κατάσταση γίνεται αφόρητη, οι φτωχοί νεοβάρβαροι θα βρίσκονται πάντα στο κατόπιν τους.

Κανένα σύνορο και κανένα τείχος δεν πρόκειται να σταματήσει τους απελπισμένους ανθρώπους, που τους σπρώχνει η απόγνωση σε αναζήτηση ασφάλειας κι ευκαιριών –μιας καλύτερης ζωής εν τέλει. Η ιστορία της ανθρωπότητας διδάσκει πως έτσι γινόταν πάντα. Το μέλλον ανήκει πάντα στους φτωχούς και στους μετανάστες, διότι συνδυάζουν την απόγνωση με το ρίσκο: και τα δύο θεωρούνται «συνταγές της επιτυχίας». Τι έχουν να χάσουν άλλωστε, εκτός από μια μίζερη ζωή μέσα στην καταπίεση και την αθλιότητα;

Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή και είμαστε έτοιμοι για ένα νέο Paradigm Shift, για μια νέα θεμελιώδη αλλαγή του διανοητικού υποδείγματος, της κοσμοαντίληψής μας, που θα οδηγήσει και σε αλλαγή του κόσμου μας. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην αρχή της λεγόμενης «ζώνης των αναταράξεων» και πρέπει να εξέλθουμε πετυχημένα από αυτή. Όχι μόνον στη Ελλάδα, στην Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη Γη. Είμαστε επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη μας και δεν έχουμε περιθώρια λάθους. Το παραμικρό λάθος μπορεί να μας στοιχίσει πολύ ακριβά –εκατομμύρια ζωές και δισεκατομμύρια δυστυχισμένους. Χρειάζεται λοιπόν να επιστρατεύσουμε τον καλύτερο εαυτό μας, να απελευθερώσουμε τις πιο υγιείς, δημιουργικές και ευφυείς δυνάμεις των κοινωνιών μας και να τις δώσουμε την ευκαιρία να γίνουν φορείς αλλαγής προς το καλύτερο.

Να ερωτευτούμε ξανά. Τον εαυτό μας, τους άλλους, τη ζωή, τη φύση, ακόμη και την ταπεινή μας καθημερινότητα. Ο έρωτας είναι μια τρομερά επαναστατική δύναμη. Καταστρέφει τις κοινωνικές ιεραρχίες λειτουργώντας εξισωτικά. Ανακατώνει τις καλοτακτοποιημένες τράπουλες, ανακατεύοντας τις κούπες με τα καρό, κάνοντας έτσι πιο ελκυστικό το παιχνίδι της ζωής.

Στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδα, υπάρχουν μόνον επιλογές. Κάθε μέρα ξημερώνει μια καινούργια μέρα, φυτρώνει μια νέα ελπίδα. Πρέπει να την κερδίσουμε, αυτή τη νέα ελπίδα, κτίζοντας το μέλλον μας κάθε μέρα. Γι’ αυτό πρέπει να προχωράμε πάντα μπροστά, χωρίς φόβο, που είναι μια απίστευτη σπατάλη ενέργειας. Να προχωράμε άφοβα, με ανοικτό μυαλό και καρδιά, με ενισχυμένη φαντασία και ευελιξία, γνωρίζοντας πως εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε φτιαγμένοι για την ήττα. Μπορούμε να συντριβούμε αλλά όχι να ηττηθούμε.

Γιώργος Στάμκος
αλιευθέν από το περιοδικό Ζενίθ