Παχυσαρκία και COVID-19

Είναι η παχυσαρκία παράγοντας κινδύνου για COVID-19;

1. Παχυσαρκία και ευπάθεια για λοίμωξη

Επί του παρόντος, δεν έχουν δημοσιευτεί από τις διεθνείς επιστημονικές εταιρείες σακχαρώδη διαβήτη δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι τα παχύσαρκα άτομα προσβάλλονται περισσότερο από τον COVID-19 σε σχέση με τα άτομα που έχουν φυσιολογικό βάρος.

Οι τρέχουσες όμως οδηγίες αναμένεται να τροποποιηθούν, καθώς έχει βρεθεί ότι ο δείκτης Μάζας Σώματος (BMI – Body Mass Index) ≥ 40kg/m2 αποτέλεσε ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου κατά την πανδημία της γρίπης (Η1N1 2009).

Αξίζει να σημειωθεί ότι μιλώντας για παχυσαρκία δεν πρέπει να εκτιμάται μόνο η αύξηση του BΜΙ, αλλά σημασία έχει η κατανομή του λίπους, η περίμετρος της μέσης καθώς και η εναπόθεση του σπλαχνικού λίπους.

2. Παχυσαρκία και βαρύτητα λοίμωξης

Με βάση επιδημιολογικά δεδομένα οι παχύσαρκοι εμφανίζουν βαρύτερη κλινική εικόνα επί λοίμωξης με COVID 19.

Συγκεκριμένα εμφανίζουν συχνότερα σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (SARS) ενώ οι νοσηλευόμενοι στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό παχύσαρκοι. Παρακάτω αναλύεται για ποιους λόγους η παχυσαρκία ενοχοποιείται για τη βαρύτητα της λοίμωξης και της δυσμενούς έκβασης των ασθενών.

3. Παχυσαρκία και συνοδά νοσήματα

Οι παχύσαρκοι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν συνοδά νοσήματα όπως  τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση, καρδιοαγγειακά νοσήματα οπότε και κατατάσσονται στις ευπαθείς ομάδες λόγω των συν – νοσηροτήτων.

4. Παχυσαρκία και ανοσοποιητικό σύστημα
Η παχυσαρκία αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Παχύσαρκα και παχύσαρκα-διαβητικά άτομα έχουν τροποποιημένη ανοσολογική απόκριση η οποία χαρακτηρίζεται από μια κατάσταση χρόνιας φλεγμονής.

Η παχυσαρκία οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα leptin (προ-φλεγμονώδης adipokine) και μειωμένα επίπεδα adiponectin (αντιφλεγμονώδης adipokine). Αυτή η μη επιθυμητή διαταραχή των ορμονών οδηγεί σε απορρύθμιση της ανοσολογικής απάντησης και συμβάλλει στην παθογένεση των συνδεόμενων με την παχυσαρκία επιπλοκών. Οι παχύσαρκοι ασθενείς έχουν αυξημένη συγκέντρωση διαφόρων προ-φλεγμονωδών κυτοκινών όπως alpha-TNF, MCP-1 και IL-6, οι οποίες κατά κύριο λόγο παράγονται από τη σπλαχνική και υποδόρια εναπόθεση λίπους, και οδηγούν σε μειωμένη φυσική ανοσία.

Επί παρουσίας αντιγόνου, η χρόνια φλεγμονή που σχετίζεται με την παχυσαρκία, προκαλεί μειωμένη διέγερση των μακροφάγων, και άμβλυνση των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών.

Η παχυσαρκία προκαλεί δυσλειτουργία τόσο της χυμικής όσο και της κυτταρικής ανοσίας με αποτέλεσμα αυξημένη ευπάθεια και καθυστερημένη ανάρρωση μετά από ιογενή λοίμωξη.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα μεταξύ των παχύσαρκων ατόμων είναι η απουσία σωματικής άσκησης συνήθως σε σχέση με νορμοβαρή άτομα. Η μειωμένη σωματική δραστηριότητα αυτή καθαυτή, καθώς και η υπάρχουσα αντίσταση στην ινσουλίνη, επηρεάζει την ανοσολογική απάντηση έναντι των παθογόνων παραγόντων. Η μειωμένη ανοσολογική απόκριση σχετίζεται με την ενεργοποίηση των μακροφάγων και την αναστολή των προφλεγμονωδών κυτοκινών.

5. Παχυσαρκία και αναπνευστικό σύστημα

Οι παχύσαρκοι ασθενείς πάσχουν συχνά από σύνδρομο υπνικής άπνοιας αποφρακτικού τύπου ή σύνδρομο παχυσαρκίας υποαερισμού, νοσήματα με μεταβολικές επιδράσεις που επηρεάζουν περαιτέρω το αμυντικό σύστημα.

Η παχυσαρκία συσχετίζεται με ελαττωμένο εκπνεόμενο εφεδρικό όγκο αέρα (ERV), λειτουργική χωρητικότητα ( FC) και διατασιμότητα. Σε ασθενείς με αυξημένη κοιλιακή παχυσαρκία η λειτουργία των πνευμόνων είναι πιο δυσχερής στην ύπτια θέση, λόγω διαφραγματικής δυσπραγίας, καθιστώντας τον αερισμό ακόμη δυσκολότερο.

6. Παχυσαρκία και ΜΕΘ

Η ιατρική και νοσηλευτική αντιμετώπιση των παχύσαρκων ασθενών στη ΜΕΘ παρουσιάζει αρκετές επιπρόσθετες δυσκολίες τεχνικού χαρακτήρα (διασωλήνωση, μειωμένη ευαισθησία των απεικονιστικών τεχνικών, δυσκολία μετακίνησης σε πρηνή θέση, νοσηλευτική φροντίδα).

7. Παχυσαρκία και υποθρεψία

Ακούγεται παράδοξο, αλλά οι παχύσαρκοι ασθενείς μπορεί να έχουν υποθρεψία αφενός λόγω της υιοθέτησης και κατανάλωσης τροφών χαμηλής διατροφικής αξίας, αφετέρου λόγω των αυξημένων αναγκών τους και των συν-νοσηροτήτων πχ διαβήτης. Οι ασθενείς με υποθρεψία φαίνεται ότι εκδηλώνουν πιο συχνά σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.

8. Χειρουργική απώλεια βάρους και COVID 19

Με βάση τα σημερινά δεδομένα δεν έχει συσχετισθεί η πρόσφατη απώλεια βάρους (μετά από βαριατρική επέμβαση, γαστρικό μανίκι- sleeve ή bypass) με αυξημένη προδιάθεση για λοίμωξη από COVID-19. Εντούτοις αυτοί οι ασθενείς πρέπει να ακολουθούν αυστηρά τις οδηγίες για τη συμπληρωματική διατροφή που τους έχουν προταθεί από τους θεράποντες ιατρούς τους προκειμένου να αποφευχθεί η υποθρεψία.

9. Παχυσαρκία και μολυσματικότητα COVID-19

Τρεις παράγοντες καθιστούν τα παχύσαρκα άτομα πιο μεταδοτικά από τα νορμοβαρή με βάση δεδομένα που ελήφθησαν από την πανδημία της γρίπης 2009, Η1Ν1.

Πρώτον, τα παχύσαρκα άτομα απέβαλαν τον ιό αργότερα συγκριτικά με το λοιπό πληθυσμό (έως 104% μεγαλύτερο χρονικό διάστημα) αυξάνοντας ενδεχομένως την πιθανότητα εξάπλωσης του ιού σε άλλους.

Δεύτερον, για λόγους όχι απόλυτα κατανοητούς, οι παχύσαρκοι φαίνεται να προσβάλλονται από πιο ανθεκτικά λοιμογόνα στελέχη του ιού. Αυτό ίσως σχετίζεται με τη μειωμένη και καθυστερημένη ικανότητα παραγωγής ιντερφερονών που προκαλεί η παχυσαρκία.

Τρίτον, ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος συσχετίζεται γραμμικά με αυξημένο ιικό φορτίο κατά την εκπνοή (αυξημένοι όγκοι εκπνεόμενου αέρα, διαφορετική διάπλαση του θώρακα).

Επομένως η καραντίνα και η κοινωνική αποστασιοποίηση ίσως πρέπει να είναι πιο παρατεταμένη για τα παχύσαρκα άτομα.

10. Παχυσαρκία και εμβολιασμός COVID-19

Σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται να μη αποδίδει ο εμβολιασμός στους παχύσαρκους ασθενείς όπως αποδείχθηκε στην πανδημία γρίπης 2009 A (H1N1).

Η παχυσαρκία οδηγεί σε πολυάριθμες λειτουργικές τροποποιήσεις των λεμφοκυττάρων, δυσλειτουργία των Τ κυττάρων. Αναστέλλει την απάντηση στα virus-specific CD8 + T cell με αποτέλεσμα μειωμένη απάντηση στον εμβολιασμό. Επίσης η αντίσταση στη λεπτίνη κατέχει σημαντικό ρόλο στον ανεπιτυχή εμβολιασμό. Καθώς η λεπτίνη αποτελεί μείζονα ρυθμιστή της ανάπτυξης και της λειτουργικότητας των B κυττάρων. Επιπροσθέτως η ανεπαρκής λειτουργία και ωρίμανση των μακροφάγων του παχύσαρκου ξενιστή οδηγεί σε πτωχή ανταπόκριση στον εμβολιασμό.

11. Παχυσαρκία και μέτρα πρόληψης COVID-19

Tα μέτρα που προτείνονται για το γενικό πληθυσμό (απομόνωση και κοινωνική αποστασιοποίηση, καλή υγιεινή των χεριών) πρέπει να τηρούνται αυστηρά. Και από τα παχύσαρκα άτομα καθώς και από το άμεσο περιβάλλον τους.

Με τις γνώσεις που έχουμε έως τώρα, η αντιμετώπιση των ατόμων με παχυσαρκία που είναι ύποπτα ή νοσούν από CΟVID-19 δεν διαφοροποιείται από αυτή που εφαρμόζεται στο γενικό πληθυσμό.

Σύμφωνα με στοιχεία από την προηγούμενη πανδημία γρίπης, 2009 Influenza A virus (IAV) H1N1, συνιστώνται τα ακόλουθα για τους παχύσαρκους και παχύσαρκους διαβητικούς ασθενείς:

α. Ήπια έως μέτρια σωματική άσκηση.

Η άσκηση έχει αντιφλεγμονώδη επίδραση μέσω της μείωσης των alpha-TNF, MCP-1, IL-6 και της αύξησης της IL-10. Επιπροσθέτως αυξάνει την adiponectin και την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Ενώ μειώνει τα επίπεδα της ινσουλίνης και της λεπτίνης. Να σημειωθεί ότι η έντονη και παρατεταμένη άσκηση καταπονεί το αμυντικό σύστημα ενδεχομένως μέσω της ενδογενούς υπερκορτιζολαιμίας που προκαλεί.

Επομένως συνιστάται ήπια προς μέτρια άσκηση. Τόσο για καλύτερη ρύθμιση τόσο των μεταβολικών παραμέτρων (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, μεταβολικό σύνδρομο) όσο και του ανοσολογικού συστήματος (ενεργοποίηση του αμυντικού συστήματος, αποτελεσματικότητα εμβολιασμού και ανοσολογική γήρανση).

β. Μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων

Πέρα από το ότι επιτυγχάνεται απώλεια βάρους, η μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων ενεργοποιεί την ΑΜΡ-κινάση. Ενισχύοντας έτσι περαιτέρω τους ανοσολογικούς μηχανισμούς που ενεργοποιεί η άσκηση.

γ. Επί συνύπαρξης παχυσαρκίας και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 συνιστάται η χορήγηση των φαρμάκων metformin και pioglitazone (όταν δεν αντενδείκνυται) γιατί βρέθηκε ότι διεγείρουν ευνοϊκά το αμυντικό σύστημα.

Συμπερασματικά τα δεδομένα που αντλούμε από την προηγούμενη πανδημία της γρίπης Η1Ν1, ενδέχεται να τροποποιήσουν προσεχώς τις οδηγίες για τους παχύσαρκους ασθενείς και τη λοίμωξη COVID -19.

Μελέτη από την Καρδιολόγο κ. Ζαχαράκη Αγγελική