Ελληνικό «μπλόκο» στην καλλιέργεια καλαμποκιού της Monsanto

ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΑΚΟΜΗ 19 ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

Με ξαίρεση από την πανευρωπαϊκή αδειοδότηση μιας ποικιλίας καλαμποκιού της Monsanto, η οποία είναι το μόνο γενετικά τροποποιημένο φυτό που καλλιεργείται σήμερα στην Ε.Ε. καταφέρνουν η Ελλάδα και η Λετονία, αξιοποιώντας μια πρόσφατη ευρωπαϊκή συμφωνία για τις «μεταλλαγμένες» καλλιέργειες. Από πλευράς της, η αμερικανική Monsanto δηλώνει ότι θα σεβαστεί την απόφαση των δύο κυβερνήσεων, κατηγορώντας τες ωστόσο πως αγνοούν τα επιστημονικά στοιχεία για την ασφάλεια του καλαμποκιού Mon810.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει προκαλέσει «οργή» στις ΗΠΑ που επιζητεί τη μεγαλύτερη εξάπλωση των προϊόντων αυτών στο πλαίσιο της Διατλαντικής Εμπορικής Συμφωνίας. Μέχρι τον περασμένο Μάρτιο, οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. μπορούσαν να αρνηθούν την καλλιέργεια εγκεκριμένων «μεταλλαγμένων» ποικιλιών μόνο για λόγους δημόσιας υγείας ή περιβάλλοντος. Όμως, ελλείψει πειστικών επιστημονικών δεδομένων για την υποτιθέμενη επικινδυνότητα αυτών των καλλιεργειών, οι μονομερείς απαγορεύσεις στην Ελλάδα και άλλες χώρες θεωρούνταν νομικά αστήρικτες.

Το νέο πλαίσιο -το οποίο είχε εισηγηθεί η τελευταία ελληνική προεδρία της Ε.Ε.- αφενός δίνει τη δυνατότητα καλλιέργειας στις χώρες που επιθυμούν τα «μεταλλαγμένα», αφετέρου επιτρέπει στις χώρες που δεν το επιθυμούν να απαγορεύουν την καλλιέργεια για λόγους όπως η δημόσια τάξη, η χωροταξία ή ο αγώνας κατά της επιμόλυνσης ντόπιων ποικιλιών.

Οι κανόνες αυτοί αφορούν πάντως μόνο την καλλιέργεια και όχι το εμπόριο γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών.

Πιέσεις στην Ευρώπη

Οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες προκαλούν τις αντιδράσεις της βιομηχανίας των ΗΠΑ, ασκώντας πιέσεις στην Ευρώπη να ανοίξει διάπλατα τις πόρτες στα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα στο πλαίσιο μιας σχεδιαζόμενης συμφωνίας για ελεύθερο διμερές εμπόριο. Βασικό επιχείρημα είναι ότι οι ευρωπαϊκές αντιδράσεις στα «μεταλλαγμένα» δεν βασίζονται σε επιστημονικά επιχειρήματα.

Σε επίσημη απάντησή της προς την κυβέρνηση της Λετονίας, η οποία περιήλθε στην κατοχή του Reuters, η Monsanto κάνει λόγο για αίτημα «που αντικρούει και υπονομεύει την επιστημονική ομοφωνία για την ασφάλεια του Mon810».

Ωστόσο, σε διαφορετική ανακοίνωσή της, η εταιρεία αναφέρει ότι δεν αναμένει οικονομικές επιπτώσεις από την απόφαση της Λετονίας και της Ελλάδας. «Παρόλα αυτά, λυπούμαστε για το γεγονός ότι ορισμένες χώρες αποκλίνουν από μια προσέγγιση που βασίζεται στην επιστήμη για τη γεωργική καινοτομία, και προτιμούν να απαγορεύσουν την καλλιέργεια ενός επιτυχημένου προϊόντος για αυθαίρετους πολιτικούς λόγους», συμπληρώνεται στην ανακοίνωση που εστάλη στο Reuters.

Μέχρι σήμερα η Ε.Ε. έχει εγκρίνει την καλλιέργεια τεσσάρων γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών, ωστόσο μόνο μία από αυτές, το καλαμπόκι MON810 της Monsantο, εξακολουθεί να καλλιεργείται, κυρίως στην Ισπανία. Η καλλιέργεια των υπόλοιπων, δύο ειδών καλαμποκιού (ΒΤ176 και Τ25) και της πατάτας Amflora, τελικά εγκαταλείφθηκε.

Το καλαμπόκι Mon810 παράγει τη βακτηριακή πρωτεΐνη Bt, η οποία είναι τοξική για τα επιβλαβή έντομα αλλά αβλαβής για τον άνθρωπο. Η ίδια ουσία χρησιμοποιείται ως βιολογικό εντομοκτόνο σε οργανικές καλλιέργειες.

Στα κράτη η απαγόρευση

Η επιστροφή στα κράτη-μέλη της αρμοδιότητας να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες στο έδαφος τους, αποφασίστηκε στις αρχές του έτους από το Ευρωκοινοβούλιο. Όπως προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά καθεστώτα σε σχέση με τις μεταλλαγμένες καλλιέργειες – αν και ελάχιστες χώρες ενδιαφέρονται για τέτοιες καλλιέργειες.

«Αυτή η συμφωνία θα επιτρέψει μεγαλύτερη ευελιξία σε κράτη-μέλη που θέλουν να περιορίσουν την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο έδαφός τους», όπως δήλωνε η ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων Φρεντερίκ Ριες. Η Γαλλία θεωρεί τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα απειλή προς τη δημόσια υγεία και προς τη φήμη των αγροτικών προϊόντων της. Σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, κυριαρχούν επιχειρήματα για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους της απελευθέρωσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Αντίθετα, η Βρετανία βρίσκεται πιο κοντά στην αμερικανική προσέγγιση, που αντιμετωπίζει τα μεταλλαγμένα ως ευπρόσδεκτη τεχνολογική πρόοδο.

Το αξιοσημείωτο της νομοθεσίας που πέρασε από το Ευρωκοινοβούλιο είναι ότι κάνει δεκτά και τα περιβαλλοντικά επιχειρήματα, όχι μόνο τα επιχειρήματα υπέρ της προστασίας της δημόσιας υγείας. Επιπλέον, μία χώρα που δεν επιθυμεί μεταλλαγμένες καλλιέργειες μπορεί να τις αρνηθεί και για λόγους χρήσεων γης, γεωργικής παραγωγής ή και κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων.

Ωστόσο, οι επικριτές της απόφασης υποστηρίζουν ότι ανοίγει τον δρόμο για την άρση των εμποδίων προς τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες στην Ευρώπη, εφόσον οι χώρες που συστηματικά μπλοκάρουν τις εγκρίσεις των καλλιεργειών θα ικανοποιούνται με την εξαίρεση των δικών τους εδαφών.

«Είναι κακό μέτρο, γιατί η Ε.Ε. θα γίνει μωσαϊκό καθεστώτων μεταλλαγμένων, ενώ αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια κοινή προσέγγιση», σύμφωνα με την ευρωβουλευτή των Πρασίνων Ρεβέκα Χαρμς. Η μοναδική γενετικά τροποποιημένη καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό έδαφος είναι το καλαμπόκι Mon810 της αμερικανικής Monsanto, που πήρε άδεια το 1998. Το 2013, η Monsanto ανακοίνωσε ότι δεν θα επιδιώξει να εξασφαλίσει άλλες άδειες για μεταλλαγμένες καλλιέργειες στην Ε.Ε. Παράλληλα, δύο άλλοι τύποι καλαμποκιού και η μεταλλαγμένη πατάτα Amflora της εταιρείας BASF εγκαταλείφθηκαν.

Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου περί επιστροφής της αρμοδιότητας για τα μεταλλαγμένα στα κράτη-μέλη προξένησε το ενδιαφέρον των παρατηρητών ως ενδεχόμενος προάγγελος ανάλογων αποφάσεων σε άλλους τομείς.

«Η σημασία της απόφασης μπορεί να υπερβαίνει τον τομέα των μεταλλαγμένων», σημείωσε ο Πάβελ Σβιντλίκι του ινστιτούτου Open Europe. «Αναγνωρίζει ρητά ότι οι διαφορετικές οπτικές ανάμεσα στα κράτη-μέλη επιβάλλουν πιο ευέλικτη προσέγγιση από την πλευρά της Ε.Ε. με μεγαλύτερη ικανότητα των κρατών-μελών να προσαρμόζουν την πολιτική τους στις δικές τους οικονομικές, πολιτιστικές και πολιτικές συνθήκες. Αυτή η στάση πρέπει να τηρηθεί και σε σειρά άλλων πολιτικών της Ε.Ε., από τις διασφαλίσεις των χωρών που βρίσκονται εκτός ευρώ μέχρι τη μεγαλύτερη συνεργασία στον τομέα της απελευθέρωσης υπηρεσιών και τη συνεργασία των διωκτικών αρχών», υποστήριξε.

Εντός Ε.Ε. επιπλέον 19 μεταλλαγμένα προϊόντα

Πράσινο φως για την εισαγωγή και κυκλοφορία 19 μεταλλαγμένων προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε στα τέλη Απριλίου η Κομισιόν. Από τα 19 αυτά προϊόντα που εγκρίθηκαν 11 ανήκουν στην αμερικανικό κολοσσό Monsanto και τα υπόλοιπα 8 στην επίσης αμερικανική εταιρεία Dupont και στους γερμανικούς όμιλους Bayer και BASF. Δεκαεπτά προορίζονται για ανθρώπινη και ζωική διατροφή -10 ποικιλίες καλαμποκιού, σόγιας, βαμβακιού και ελαιοκράμβης, στην πράξη χρησιμοποιούνται κυρίως για ζωοτροφές- ενώ δύο είναι δρεπτά άνθη (γαρίφαλα). Η έγκρισή τους ισχύει άμεσα και για δέκα χρόνια.

Σημειώνεται πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέτεινε για δέκα ακόμα χρόνια την άδεια επτά ακόμα γενετικών τροποποιημένων φυτών, από τα οποία το τελευταίο είχε λάβει έγκριση το 2013. Με την απόφαση ο αριθμός των «μεταλλαγμένων» που επιτρέπεται να εισάγονται στην Ε.Ε., σύμφωνα με το Reuters, αυξάνεται στα 58. Μέχρι σήμερα, τo μόνο γενετικά τροποποιημένο φυτό που καλλιεργείται σήμερα στην Ε.Ε. είναι μια ποικιλία αραβόσιτου της Monsanto, το οποίο καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία και την Πορτογαλία.

Κοσμάς Ζακυνθινός