Το μήνυμα ότι η Ελλάδα δεν αποδέχεται τις διεκδικήσεις επί «γκρίζων ζωνών» και απορρίπτει την ερμηνεία που επιχειρεί να δώσει η Τουρκία στη «Διακήρυξη των Αθηνών» ως «οικειοθελή» αποχή από την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της, έστειλε η Αθήνα με την ανακοίνωση των δύο θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Νότιες Κυκλάδες.

Ακολουθώντας περιβαλλοντικά πρότυπα, ο χάρτης του θαλάσσιου πάρκου των Νοτίων Κυκλάδων περιλαμβάνει και τις νησίδες Κίναρο και Λέβιθα, καθώς και τις βραχονησίδες Μαύρα και Γλάρο, που συνδέονται στο δίκτυο NATURA 2000 με την Αμοργό, παρά το γεγονός ότι οι νησίδες αυτές ανήκουν διοικητικά στα Δωδεκάνησα. Οι νησίδες αυτές θεωρούνται από την Τουρκία «γκρίζες ζώνες» και αμφισβητείται ευθέως η ελληνική κυριαρχία επ’ αυτών.

Η συμπερίληψή τους στον χάρτη του θαλάσσιου πάρκου ήταν επιβεβλημένη κίνηση, διαφορετικά θα δινόταν η εντύπωση ότι η Ελλάδα αυτοβούλως εξαιρεί από τη δράση της για τη θέσπιση θαλάσσιων Πάρκων τις περιοχές που αμφισβητεί και διεκδικεί η Τουρκία, κάτι που θα αποτελούσε έμμεση αποδοχή των «γκρίζων ζωνών».

Μετά τα θαλάσσια πάρκα, αλλά και τις προκηρύξεις για τις άδειες των ερευνών στα οικόπεδα νότια της Κρήτης, η Αθήνα προχωρά βήμα-βημα στην άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας, παρά τις αντιδράσεις και τις απειλές της Άγκυρας.

Η σοβαρή εκκρεμότητα που παραμένει είναι η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την Κύπρο, για την οποία δεν υπάρχει ακόμη «φως», καθώς και η επέκταση των θαλάσσιων πάρκων στα Δωδεκάνησα, όπου επικεντρώνεται και ο μεγάλος αριθμός νησίδων, επί των οποίων αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία από την Τουρκία.

Όμως και το επεισόδιο των θαλάσσιων πάρκων αναδεικνύει τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τις δύο χώρες σε ό,τι αφορά το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, και το πώς η άσκηση βασικών κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως προκλητικές «μονομερείς ενέργειες».

Το γεγονός ότι το Θαλάσσιο Πάρκο περιορίστηκε στις Νότιες Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα αφέθηκαν για επόμενο στάδιο, κάθε άλλο παρά κατεύνασε την Άγκυρα, η οποία έσπευσε με ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ να δηλώσει ότι η ελληνική κίνηση «δεν θα έχει νομικό αποτέλεσμα στα αλληλένδετα προβλήματα του Αιγαίου», κάνοντας ειδική αναφορά στους «γεωγραφικούς σχηματισμούς των οποίων η κυριότητα δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συνθήκες» (δηλ. «γκρίζες ζώνες»).

Δείτε τους χάρτες:

Γίνεται λόγος για «κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, όπου πρέπει να αποφεύγονται μονομερείς ενέργειες», και δίνονται και συστάσεις για συνεργασία των παράκτιων χωρών, ενώ η Ελλάδα κατηγορείται ότι εκμεταλλεύεται παγκόσμιες αξίες, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, για να παρέμβει σε ζητήματα που αφορούν τα αλληλένδετα προβλήματα του Αιγαίου, όπως οι «γκρίζες ζώνες». Προαναγγέλλεται, επίσης, ότι τις επόμενες ημέρες θα ανακοινωθούν τα τουρκικά σχέδια για την προστασία του περιβάλλοντος στις θαλάσσιες περιοχές.

Τέλος, το τουρκικό ΥΠΕΞ δηλώνει ότι πρέπει να γίνεται σεβαστή η Διακήρυξη των Αθηνών για τις Φιλικές Σχέσεις και την Καλή Γειτονία της 7ης Δεκεμβρίου 2023, για την «υιοθέτηση μιας ειλικρινούς και συνολικής προσέγγισης για την επίλυση των προβλημάτων στη βάση του διεθνούς δικαίου, της ισότητας και της καλής γειτονίας».

Το ελληνικό ΥΠΕΞ, στην απάντησή του, απορρίπτει τους τουρκικούς ισχυρισμούς, δηλώνοντας ότι είναι εντελώς ανεδαφικές οι αναφορές σε κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες. Τονίζει ότι το νομικό καθεστώς του Αιγαίου είναι ξεκάθαρο και η ελληνική κυριαρχία στην περιοχή ορίζεται σαφώς και οριστικώς από διεθνή συμβατικά κείμενα. Επισημαίνεται ότι η καθιέρωση των θαλάσσιων πάρκων γίνεται με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας.

Η Αθήνα δηλώνει ότι τάσσεται παγίως υπέρ του διαλόγου με την Τουρκία, με στόχο τη διευθέτηση της μοναδικής ελληνοτουρκικής διαφοράς, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο: αυτή της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Απορρίπτοντας τις τουρκικές απαιτήσεις, τονίζεται ότι η «άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης».

Το γεγονός ότι η Ελλάδα στο θαλάσσιο πάρκο των Νοτίων Κυκλάδων συμπεριέλαβε την Κίναρο, τα Λέβιθα, τα Μαύρα και τον Γλάρο αποτελεί ένα πρώτο τεστ για τις διαθέσεις της Τουρκίας, καθώς οι νησίδες αυτές έχουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του πλαισίου μιας μελλοντικής διαπραγμάτευσης για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Κατέχουν θέση στο κέντρο του Αιγαίου και βρίσκονται ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, που αποτελεί πάγια επιδίωξη των τουρκικών διεκδικήσεων για τουρκικές ζώνες θαλάσσιας αρμοδιότητας.

Βεβαίως, όσο δεν υπάρχει κάποια δράση επί του εδάφους των βραχονησίδων και η περιβαλλοντική παρέμβαση περιορίζεται στην απαγόρευση αλιευτικών δραστηριοτήτων πέριξ των νησιών, είναι πιο απομακρυσμένο το ενδεχόμενο μιας θερμής αντιπαράθεσης στα θαλάσσια πάρκα.

Η Τουρκία αμφισβητεί πλήρως την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, με την επίκληση δήθεν «μονομερών ενεργειών», παραπέμποντας έτσι στη δική της ερμηνεία της Διακήρυξης των Αθηνών, η οποία έκανε λόγο για «αποφυγή μονομερών ενεργειών».

Η Τουρκία, όπως έχει καταδειχθεί τους τελευταίους μήνες, απαιτεί την πλήρη αποχή της χώρας από την άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.

Το επόμενο διάστημα θα δοκιμαστούν οι αντοχές της ελληνοτουρκικής διαδικασίας προσέγγισης, καθώς αναμένεται με ενδιαφέρον η ανακοίνωση από την Τουρκία των δικών της θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο. Θα καταδειχθεί αν επιδιώκει την ένταση, μέσω της συμπερίληψης περιοχών ελληνικής κυριαρχίας και δυνητικών θαλασσίων ζωνών.

Δεν είναι τυχαίο ότι λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ, το τουρκικό κρατικό πρακτορείο Anadolu δημοσίευσε εκτενές ρεπορτάζ, προαναγγέλλοντας την ανακοίνωση θαλάσσιων πάρκων από την Τουρκία και προβάλλοντας τον χάρτη που παρουσίασε η Άγκυρα στις 16 Απριλίου, στο πλαίσιο του δικού της Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Το Anadolu επικαλείται «αρμόδιους» που χαρακτηρίζουν την ανακοίνωση των ελληνικών θαλάσσιων πάρκων ως νέα απόπειρα της Ελλάδας να διαταράξει το status quo, και προειδοποιούν ότι: «Η Τουρκία, όπως έχει κάνει μέχρι σήμερα, έτσι και στο εξής, δεν θα αποδεχθεί οποιαδήποτε de facto κατάσταση που μπορεί να δημιουργήσει η Ελλάδα σε γεωγραφικούς σχηματισμούς με αμφισβητούμενο καθεστώς στο Αιγαίο Πέλαγος, και δεν θα μείνουν αναπάντητα οποιαδήποτε βήματα που μπορεί να θίξουν τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής της νομικής κατάστασης στο Αιγαίο και της παρεμπόδισης της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας».

Η Τουρκία θεσπίζοντας δικά της Θαλάσσια Πάρκα έχει επιλογές προκειμένου να κλιμακώσει την αντίδραση της, με τη συμπερίληψη σε αυτά ελληνικών βραχονησίδων που θεωρεί «γκρίζες ζώνες» η και θαλασσίων περιοχών που ανήκουν στις θαλάσσιες ζώνες αυτών.

protothema.gr