Το τέλος των καταθέσεων

ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΑΛΟΥΠΗΣ

Το τέλος των καταθέσεων

Η περίοδος 2010 – 2015 είναι η πρώτη στα μεταπολεμικά χρόνια που έπεσαν στο «βάραθρο»

Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι την έναρξη της κρίσης το 2010 η ελληνική οικονομία πέρασε από μεγάλες φουρτούνες. Εμφυλίους, υφέσεις, υψηλά ποσοστά ανεργίας, αιφνίδιες και κραυγαλέες νομισματικές υποτιμήσεις, πληθωριστικές εξάρσεις.

Τα μεγάλα αποκούμπια, όμως, που έδιναν την αίσθηση ασφάλειας στις δύσκολες στιγμές ήταν σταθερά δύο: η ακίνητη περιουσία και οι τραπεζικές καταθέσεις.
Από το 2010 και μετά μπήκαν στη μνημονιακή πρέσα τόσο τα ακίνητα όσο και οι καταθέσεις, με τις απώλειες να υπολογίζονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ συνολικά.

Η τρέχουσα περίοδος (2010-2015) είναι η πρώτη στη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας που έχουν υποστεί μείωση οι καταθέσεις. Ουδέποτε στο παρελθόν, ούτε για μια χρονιά έστω, είχε συμβεί κάτι παρόμοιο, ακόμα και σε εποχές που μύριζε μπαρούτι στη χώρα μας και η Ελλάδα βίωνε ακραίες καταστάσεις – οικονομικά, εθνικά, κοινωνικά – απέναντι σε εξωτερικούς κινδύνους και διεθνείς κρίσεις. Πάντα οι καταθέσεις ανέβαιναν, ποτέ το αντίστροφο.

Η άνοδος

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που εκδόθηκαν το 1992 και αφορούσαν την περίοδο 1948-1990, οι καταθέσεις οικογενειών και ιδιωτικών επιχειρήσεων στη χώρα μας είχαν πάντοτε σταθερές αυξητικές τάσεις. Δίχως εξαίρεση! Καμία δύναμη δεν φαινόταν ικανή να σταματήσει αυτή την πορεία. Μέχρι το 2010, οπότε άρχισε με καταιγιστικό ρυθμό το μεγάλο άδειασμα των τραπεζικών λογαριασμών. Πρώτη φορά μεταπολεμικά!

Το 1948 οι συνολικές καταθέσεις στα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα ήταν 656 εκατ. δρχ. και καταμερίζονταν ως εξής:

◆ Καταθέσεις νοικοκυριών και ιδιωτικών επιχειρήσεων: 267 εκατ. δρχ. (195 εκατ. όψεως, 24 εκατ. ταμιευτηρίου, 2 εκατ. προθεσμίας, 46 εκατ. δεσμευμένες).

◆ Καταθέσεις δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών: 389 εκατ. δρχ.

◆ Τα 656 εκατ. ήταν κατατεθειμένα σε εμπορικές τράπεζες (566 εκατ.) και ειδικούς πιστωτικούς οργανισμούς (90 εκατ. σε ΑΤΕ, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, ΕΚΤΕ κ.λπ.).

Δύο χρόνια μετά, το 1950, οι καταθέσεις είχαν υπερδιπλασιαστεί σε 1,56 δισ. δρχ., με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να διαθέτουν πια 590 εκατ. Το 1953 πρώτη φορά σπάει το φράγμα των 2 δισ. δρχ., με ιδιώτες κι επιχειρήσεις να έχουν στις τράπεζες 1,57 δισ. δρχ., ποσό σχεδόν τριπλάσιο συγκριτικά με το 1950. Μέχρι το 1960 οι καταθέσεις ακολούθησαν εκρηκτικές ανοδικές τάσεις:

◆ 1954: 3,1 δισ. δρχ. (2,2 δισ. δρχ. οι καταθέσεις ιδιωτών – επιχειρήσεων)

◆ 1955: 4 δισ. (3,1 δισ.)

◆ 1956: 5,3 δισ. (4,3 δισ.)

◆ 1957: 9,1 δισ. (7,6 δισ.)

◆ 1958: 11,6 δισ. (10 δισ.)

◆ 1959: 15,2 δισ. (13,6 δισ.)

◆ 1960: 18,6 δισ. (16,3 δισ.).

Η έκρηξη

Ο ρυθμός μπορεί να επιβραδύνθηκε κάπως την επόμενη δεκαετία, αλλά η ώθηση παρέμενε. Έτσι μεταξύ 1961-1970 οι καταθέσεις από 22,1 δισ. δρχ. έφτασαν στα 107,8 δισ., με οικογένειες κι επιχειρήσεις να βρίσκονται πια στα 99,5 δισ. Μάλιστα, λόγω και των ευνοϊκών επιτοκίων εκείνων των δεκαετιών, είχαν αυξηθεί πλέον σε 15,3 δισ. οι προθεσμιακές.

Το 1971 οι συνολικές αποταμιεύσεις στα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα ήταν 135,5 δισ., το 1975 ξεπερνούσαν τα 293 δισ. και το 1980 είχαν σκαρφαλώσει στα 887 δισ., εκ των οποίων τα 832 δισ. ήταν νοικοκυριών και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το ίδιο συνέβη και τη δεκαετία του 1980. Από τα 1,2 τρισ. του 1981 οι καταθέσεις είχαν φτάσει το 1990 στα 8,4 τρισ. δρχ. (8,1 τρισ. ιδιωτών κι επιχειρήσεων).

Ασφαλώς μιλάμε για άλλες εποχές και διαφορετική οικονομία, αφού μεταπολεμικά ο πληθωρισμός «πετούσε», όπως και τα επιτόκια καταθέσεων, οι υποτιμήσεις της δραχμής ήταν στην ημερήσια διάταξη και οι συνθήκες δεν είχαν καμία σχέση με όσα παρατηρούνται επί παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο οι τάσεις και οι δυναμικές παρέμεναν ίδιες για όλες αυτές τις δεκαετίες (ουσιαστικά μέχρι και το 2009, δηλαδή και την εποχή του ευρώ).

Ακόμα, εξάλλου, και οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα ακολούθησαν την ίδια… εντυπωσιακή ανηφόρα. Το 1948, και σύμφωνα πάντα με τα επίσημα και δημοσιευμένα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα αντιστοιχούσαν σε ποσό μόλις 9 εκατ. δρχ. Το 1958 είχαν ανέλθει σε 644 εκατ., το 1968 σε 2,47 δισ.

(42 εκατ. από Έλληνες ναυτικούς και μετανάστες), το 1978 σε 111,8 δισ. δρχ. (64 δισ. από ναυτικούς και εργαζόμενους στο εξωτερικό) και το 1988 σε 1,5 τρισ. δρχ., με τα 1,2 τρισ. καταθέσεις των ναυτιλλομένων και των Ελλήνων μεταναστών, που συνεισέφεραν πια σε τεράστιο βαθμό.

Οι αποταμιεύσεις των Ελλήνων συνέχισαν τις «καλές» τους μέρες και όταν άρχισαν να καταμετρώνται σε ευρώ, αρχής γενομένης από το 1998, όταν οι καταθέσεις ιδιωτών κι επιχειρήσεων ήταν στα 89 δισ. ευρώ και το 2001 στα 101,8 δισ.

Η συντριβή

Από το 2002 κι έπειτα που η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ, οι συνολικές καταθέσεις εξακολουθούσαν να ανεβαίνουν κάθε χρόνο. Από τα 121,1 δισ. (104,7 νοικοκυριών κι επιχειρήσεων) του 2002 στα 146,6 δισ. του 2005 και στα 237,5 δισ. του 2009, που ήταν το ιστορικό υψηλό.

Από εκεί και πέρα όλοι ξέρουμε τι συνέβη. Το μεγάλο φρενάρισμα από το κραχ του 2010 διαδέχθηκε ο κατήφορος δίχως τέλος. Με την έναρξη των μνημονίων άρχισε η πτώση. Άλλοτε λόγω φόβου των καταθετών για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας (εκροές στο εξωτερικό, θυρίδες, στρώματα κ.α.), άλλοτε για την εξυπηρέτηση καθημερινών αναγκών (φόροι, χαράτσια, ανεργία κ.ά.).

Το υπόλοιπο των καταθέσεων, υπό καθεστώς capital controls πια, που απέμεινε στις ελληνικές τράπεζες τον Σεπτέμβριο του 2015 ήταν στα 121,7 δισ. ευρώ, όσο και το 2002, όταν μπήκαμε στο ευρώ! Οι αριθμοί για τη μεταπολεμική εξέλιξη των τραπεζικών καταθέσεων στην Ελλάδα μιλάνε από μόνοι τους. Και είναι αμείλικτοι…

ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ