Le monde το 1979: «Καλωσορίζουμε την χώρα της Φιλοκαλίας, την χώρα του Βασιλείου, του Γρηγορίου και του Χρυσοστόμου»

Ο τίτλος προέρχεται από κείμενο του μακαριστού π. Μωυσή του Αγιορείτη,

Είναι συγκλονιστικό και συνάμα άκρως τραγικό ότι η πασίγνωστη γαλλική εφημερίδα έβλεπε τότε την Ελλάδα ως τη χώρα αυτού του ύψιστου πολιτισμού (που όχι μόνο μεταφέρει ανυπέρβλητα κοινωνικά & πολιτικά μηνύματα, αλλά ανεβάζει τον άνθρωπο σε ένωση με το Θεό), ενώ εμείς οι Έλληνες, και το 1979 και δυστυχώς πολύ περισσότερο σήμερα, αγνοούμε παντελώς τι είναι η Φιλοκαλία, οι Βασίλειοι, οι Γρηγόριοι και οι Χρυσόστομοι.

Δεν είμαστε πια η χώρα της Φιλοκαλίας, αλλά μια έρημος, μια μαύρη τρύπα, σχεδόν χωρίς πνευματικό (ή άλλο) περιεχόμενο.

Είναι επίσης αξιοπρόσεκτο ότι οι άγιοι Τρεις Ιεράρχες, που κατονομάζονται στο απόσπασμα της γαλλικής εφημερίδας, δεν έζησαν στο έδαφος της σημερινής Ελλάδας, αλλά στη Μικρά Ασία, ο δε Χρυσόστομος γεννήθηκε, ανδρώθηκε και αρχικά έδρασε στη Συρία. Σε μια βυζαντινή, χριστιανική Συρία βεβαίως, πριν τη γέννηση και την επέλαση του Ισλάμ.

Κι όμως αυτοί οι τρεις γίγαντες του πνεύματος θεωρούνται άνθρωποι της χώρας τούτης – επειδή κατά βάθος η χώρα τούτη είναι (ή ήταν και θα έπρεπε να είναι) μια συμπύκνωση του Βυζαντίου, όχι τόπος, αλλά πολιτισμός, και μάλιστα όχι στενά εθνικός, αλλά υπερεθνικός (ρωμιοσύνη).

Ας θυμηθούμε λοιπόν, αδελφοί, τον πολιτισμό μας, τους θησαυρούς μας και τα όπλα μας (τα πνευματικά). Ας μην είμαστε πια ζητιάνοι, ρακένδυτοι, καταθλιπτικοί, αφανισμένοι. Ας γίνουμε εκείνο που πρέπει να είμαστε, εκείνο που οι πνευματικοί άνθρωποι όλου του κόσμου κάποτε γνώριζαν ότι είμαστε & προσδοκούσαν από εμάς να τους μεταδώσουμε.

Για το τι είναι η Φιλοκαλία ο π. Μωυσής γράφει στο παραπάνω κείμενο:

Η Φιλοκαλία είναι ένα βιβλίο που πρωτοεκδόθηκε στη Βενετία το 1782. Πρόκειται για συγκέντρωση εκλεκτών αγιοπατερικών κειμένων, για όσους αγαπούν την πνευματική ζωή, την ουσιαστική σχέση τους με τον ζώντα Θεό.

Συγκεκριμένα κατά τον τίτλο του σημαντικού αυτού βιβλίου, που χαρακτήρισε μία εποχή και ένα τρόπο ζωής, αναφέρεται: «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών. Συνερανισθείσα παρά των Αγίων και Θεοφόρων Πατέρων ημών, εν η δια της κατά την πράξιν και θεωρίαν Ηθικής φιλοσοφίας, ο νους καθαίρεται, φωτίζεται και τελειούται…» Μιλάμε λοιπόν για φιλοκαλική εποχή, φιλοκαλικούς πατέρες και φιλοκαλισμό.

Οι συντάκτες του σπουδαίου βιβλίου και τότε κατηγορήθηκαν από ορισμένους ως σκοταδιστές και τους προσήψαν το σκωπτικό προσωνύμιον Κολλυβάδες, για άλλη όμως αιτία. Σήμερα, μετά από μελέτη, έκδοση κειμένων και εκτίμηση η επιστήμη αποφαίνεται ότι το έργο τους ήταν λίαν αξιόλογο κι έδωσε πνοή νέα στην ορθόδοξη πνευματική ζωή. Οι πρωτοστάτες του κολλυβαδικού-φιλοκαλικού κινήματος στέφθηκαν υπό αγιωνυμίας [= αναγνωρίστηκαν ως άγιοι] και αυτό λέει πολλά. (…)Φιλοκαλία σημαίνει αγάπη του ωραίου.

Ο ωραίος είναι ο Χριστός. Η σύνδεση με τον Χριστό ωραιοποιεί τη ζωή μας. Η Φιλοκαλία μας λέει πώς θα επιτευχθεί αυτό. Ο Ντοστογιέφσκι λέει “η ωραιότητα θα σώσει τον κόσμο”. Η ωραιότητα είναι ο Χριστός. Ιδιαίτερα σήμερα σε μια εποχή εκκοσμικεύσεως και αποστασίας έχουμε μεγάλη την ανάγκη του ησυχασμού, της μελέτης της Φιλοκαλίας, της συνδέσεως με τον Χριστό και την Εκκλησία Του.