Η πραγματικότητα για τις μάσκες ..

Γράφει ο Κουντουράς Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής ΑΠΘ

Ο τύπος της μάσκας και η χρήση της για την προφύλαξη έναντι του Covid-19 αποτέλεσε αντικείμενο ευρείας διχογνωμίας με έντονους τόνους προφορικών αντιπαραθέσεων, χωρίς να γίνεται κατεξοχήν αναφορά σε τεκμηριωμένα  σχετικά επιστημονικά δεδομένα και δημοσιευμένα σε έγκριτα διεθνή περιοδικά. Αόριστες προφορικές αναφορές π.χ. σε ΜΜΕ και μάλιστα από «ειδικούς» υπέρ  της ευρείας ή μη χρήσης της μάσκας με το πρόσχημα της επιστήμης χωρίς καταγραμμένη επιστημονική τεκμηρίωση εμπεριέχουν σοβαρές ευθύνες  εξαιτίας του συνεπαγόμενου δυνητικού καταρράκτη των ζοφερών συνεπειών στην παγκόσμια κοινότητα.

Κατά συνέπεια, καταγράφονται τα ακόλουθα  δειγματοληπτικά σχετικά επιστημονικά δεδομένα που ισχύουν στον διεθνή επιστημονικό χώρο για  μία κατά το δυνατόν έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση – καθοδήγηση απευθυνόμενη κυρίως προς  τους ειδικούς ή μη, τον υπεύθυνο πολίτη, πολιτικούς ή πολιτικάντηδες, εκπαιδευτικούς ή εκπαιδευόμενους και  φορείς ΜΜΕ, ώστε να  αποφευχθούν δυσάρεστα ατοπήματα (πρβλ. φανατικό δημόσιο φορέα που δηλώνει υπέρ της χρήσεως μασκών,  επηρεάζει αρνητικά και οδηγεί τους αποδέκτες σε αποπτωτικές ατραπούς εκθέσεως της υγείας τους).

Τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα δημοσιευμένα σε διεθνή περιοδικά κύρους επισημαίνουν ότι καθίσταται απαραίτητο να συνεκτιμηθεί αναλυτικά η πολυπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων θετικών και αρνητικών από τη χρήση μάσκας σε πληθυσμιακό δημόσιο επίπεδο πριν την άσκοπη επιβολή τους χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση (Antonio Ivan Lazzarino et al. Covid-19: Important potential side effects of wearing face masks that we should bear in mind. BMJ 2020 May 21;369:m2003).

Παρατίθενται δειγματοληπτικά σημαντικές παρενέργειες της χρήσεως μάσκας προσώπου. Οφείλουν να ληφθούν σοβαρώς υπόψη καθώς η χρήση της οδηγεί σε παθολογίες για τις οποίες έχουν ευθύνη οι ποικίλοι φορείς που την συνιστούν με το πρόσχημα «της επιστήμης». Είναι οι ακόλουθες:

1. Η χρήση μάσκας δίνει την ψευδή αίσθηση της ασφάλειας στον κόσμο, ώστε να εκδηλώνει μειωμένη συμμόρφωση για έλεγχο άλλων σπουδαίων λοιμώξεων, οι οποίες τον εκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο (Greenhalgh T, et al. Face masks for the public during the covid-19 crisis. BMJ 2020;369:m143).
2. Οι άνθρωποι επιβάλλεται να αποφεύγουν το άγγιγμα της μάσκας τους (στην κλινική πράξη ουδείς ενήλικας και πολύ περισσότερο παιδιατρικός πληθυσμός το παραμεττουςείπράξη ουδε επιπολεπιτυγχάνει!) και να ακολουθούν άλλες επιπρόσθετες παραμέτρους προφύλαξης· διαφορετικά οι μάσκες δεν προστατεύουν (WHO. Advice on the use of masks in the community in the context of covid-19. 6 April2020. www.who.int/publications-detail/advice-on-the-use-of-masks-in-the-communityduring-home-care-and-in healthcare-settings-in-the-context-of-the-novel-coronavirus-(2019-ncov)-outbreak, Desai AN, Aronoff DM. Masks and coronavirus disease 2019 (covid-19). JAMA 2020).
3. Η ποιότητα και η ένταση της ομιλίας μεταξύ των ανθρώπων που φορούν μάσκες μειώνονται σημαντικά, ώστε ασυνείδητα να πλησιάζουν ανεπίτρεπτα τους συνομιλητές τους (Antonio Ivan Lazzarinoet al. Covid-19: Important potential side effects of wearing face masks that we should bear in mind. BMJ 2020 May 21;369:m2003).
4. Η χρήση μάσκας συντελεί, ώστε ο εισπνεόμενος αέρας να φθάσει στους οφθαλμούς. Αυτό προκαλεί σχεδόν αναπόφευκτα παρορμητικό αίσθημα ψηλάφησης των οφθαλμών (στην κλινική πράξη σπάνια ο ενήλικας και πολύ περισσότερο ο παιδιατρικός πληθυσμός παραμεττουςείπράξη ουδε επιπολαπoφεουν την αναυν επιπολύγει την αναφερόμενη παρορμητική ψηλάφηση)· δουν ﷽﷽﷽﷽μητικη  επιπολ όταν τα χέρια είναι μολυσμένα, το άτομο αυτομολύνεται (Antonio Ivan Lazzarino et al. Covid-19: Important potential side effects of wearing face masks that we should bear in mind. BMJ 2020 May 21;369:m2003).
5. Οι μάσκες προσώπου δυσκολεύουν την αναπνοή (Kyung SY, et al. Risks of N95 face mask use in subjects with COPD. Respir Care 2020;65:658-64). Επιπλέον, ένα ποσοστό του διοξειδίου του άνθρακα που αποβάλλεται με την εκπνοή εισπνέεται εκ νέου σε κάθε αναπνευστικό κύκλο. Αυτά τα φαινόμενα αυξάνουν τη συχνότητα και το βάθος της αναπνοής και είναι δυνατόν να επιδεινώσουν την επίπτωση του covid-19, εάν τα μολυσμένα άτομα που φορούν μάσκες μεταδίδουν περισσότερο μολυσμένο αέρα. Αυτά, επίσης, είναι δυνατόν να επιδεινώσουν την κλινική κατάσταση των μολυσμένων ατόμων, εάν η αύξηση της εισπνοής ωθήσει μεγαλύτερο ιικό φορτίο προς τους πνεύμονες. (Antonio Ivan Lazzarino,et al. Covid-19: Important potential side effects of wearing face masks that we should bear in mind. BMJ 2020 May 21;369:m2003).
6. Η αποτελεσματικότητα της ενδογενούς άμυνας (ανοσίας) του ξενιστή για την αντιμετώπιση του Covid-19 εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ιικό φορτίο. Εάν οι μάσκες οδηγούν στην ανάπτυξη ενός υγρού βιότοπου, όπου ο SARS-CoV-2 είναι δυνατόν να παραμείνει ενεργός λόγω των υδρατμών που παράγονται συνεχώς με την αναπνοή και συλλαμβάνεται από το ύφασμα της μάσκας, προκαλείται αύξηση του ιικού φορτίου (με την επαναλαμβανόμενη εισπνοή των εκπνεόμενων ιών). Ως εκ τούτου είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ήττα της ενδογενούς άμυνας και αύξηση των λοιμώξεων (Antonio Ivan Lazzarino,et al. Covid-19: Important potential side effects of wearing face masks that we should bear in mind. BMJ 2020 May 21;369:m2003).

Ειδικότερα, ο τύπος της μάσκας και η χρήση της κατά τη διάρκεια φυσικής άσκησης είναι αντικείμενο διχογνωμίας. Σχετικές μελέτες  δείχνουν ότι  κατά τη διάρκεια φυσικής άσκησης (κατάσταση που ισχύει κατεξοχήν σε άτομα παιδικής-εφηβικής ή και μέσης ηλικίας)  η χρήση μάσκας δεν συνιστάται, διότι δεν επιτρέπει την έξοδο του αναφερόμενου διοξειδίου του άνθρακα και αυξάνει την συγκέντρωσή του (υπερκαπνία) με συνοδές παρενέργειες (José Miguel Robles–Romero, et al. [Mask use during high impact exercise in the pandemic][Article in Spanish] Review Rev Esp Salud Publica 2020 Aug 31;94:e202008108, Kaifeng Jin, et al. Re: Esposito et al.: To mask or not to mask children to overcome COVID-19. Eur J Pediatr. 2020 Jun 20 : 1–2).

Σχετικές μελέτες στην Κίνα έδειξαν ότι τουλάχιστον τρία παιδιά κατέληξαν από ασφυξία οφειλόμενη σε χρήση Ν95 μάσκας κατά τη διάρκεια της Covid-19 επιδημίας (Kaifeng Jin, et al. Re: Esposito et al.: To mask or not to mask children to overcome COVID-19. Eur J Pediatr. 2020 Jun 20 : 1–2).

Επιπλέον δεδομένα δείχνουν ότι η χρήση μάσκας σχετίζεται με αναπνευστικές και άλλες παθοφυσιολογικές επιπτώσεις.

Για παράδειγμα,

α) Η χρήση Ν95 μάσκας επιδεινώνει το μεταβολικό σύστημα εγκύων επαγγελματιών υγείας (Tong PS, et al. Respiratory consequences of N95‐type Mask usage in pregnant healthcare workers—a controlled clinical study. Antimicrob Resist Infect Control. 2015;4:48).

β) Σε μελέτη 53 χειρουργών,  οι ερευνητές αναφέρουν αύξηση της συχνότητας του σφυγμού των χειρουργών με συνοδό μείωση του κορεσμού οξυγόνου αίματος εντός μιας ώρας μετά την εφαρμογή χειρουργικής μάσκας κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης (Beder A, et al. Preliminary report on surgical mask induced deoxygenation during major surgery. Neurocirugia (Astur). 2008;19:121‐126).

γ) Επίσης σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η συχνότητα αναπνοών, ο κορεσμός οξυγόνου αίματος και το εισπνεόμενο διοξείδιο του άνθρακος παρουσίασαν στατιστικά σημαντικές διαφορές πριν και μετά χρήση Ν95 μάσκας (Kyung SY, et al. Risks of N95 face mask use in subjects with COPD. Respir Care. 2020;65:658‐664).

δ) Επιπλέον μειονεκτήματα χρήσης μάσκας προσώπου σε υγιή πληθυσμό της  δημόσιας κοινότητας περιλαμβάνουν εκτός από τη δυσκολία της αναπνοής, ενοχλητική καρηβαρία, δερματίτιδα και έκζεμα (World Health Organization. (2020). Advice on the use of masks in the context of COVID‐19: interim guidance, 5 June 2020. World Health Organization; https://apps.who.int/iris/handle/10665/332293. License: CC BY‐NC‐SA 3.0 IG/. Accessed June 11, 2020, Bruno Zanotti, et al. Can the Elastic of Surgical Face Masks Stimulate Ear Protrusion in Children? Aesthetic Plast Surg. 2020 Jun 18;1-4).

Ειδικότερα, η συχνότητα των αλλεργιών εξαιτίας της επαφής με μάσκα φαίνεται ότι αυξάνει (Zhen Xie, et al.  Mask‐induced contact dermatitis in handling COVID‐19 outbreak. Contact Dermatitis. 2020 May 26 : 10.1111/cod.13599), απαιτεί δε προσοχή κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας τα οποία έχουν προδιάθεση  αλλεργίας.

Επιπρόσθετα επισημαίνεται ότι η χρήση χειρουργικών μασκών με ελαστικούς βρόχους που κατεξοχήν προτιμούν οι γονείς για τα παιδιά τους,  προκαλούν σταθερή συμπίεση του δέρματος και ακολούθως του χόνδρου του πτερυγίου του ωτός (αφτιού) οδηγώντας σε ερυθηματώδεις επώδυνες βλάβες  του δέρματος του ωτός, όταν οι μάσκες χρησιμοποιούνται πολλές ώρες ημερησίως. Ακολούθως, τα παιδιά πριν την εφηβεία παρουσιάζουν μη αναπτυγμένο χόνδρο του ωτός με μειωμένη αντίσταση στην παραμόρφωση που τελικά είναι δυνατόν να επηρεάσει τη σωστή ανάπτυξη και τον γωνιασμό του ωτός  με δυσμενείς επιπτώσεις (Bruno Zanotti et al. Can the Elastic of Surgical Face Masks Stimulate Ear Protrusion in Children? Aesthetic Plast Surg 2020 Jun 18;1-4).

Αυτές οι παρεκκλίνουσες από το φυσιολογικό συνθήκες διαβίωσης προκαλούν, ιδίως  στον νεανικό πληθυσμό, διαταραχές συμπεριφοράς (οργή, διαπληκτισμοί) και συνοδές ψυχονευρωτικές παθολογίες συμπεριλαμβανομένης και της κατάθλιψης (Huidi Xiao, et al.  Social Distancing among Medical Students during the 2019 Coronavirus Disease Pandemic in China: Disease Awareness, Anxiety Disorder, Depression, and Behavioral Activities. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jul; 17(14): 5047, Cuiyan Wang, et al. A longitudinal study on the mental health of general population during the COVID-19 epidemic in China.  Brain Mehav Immun. 2020 Jul; 87: 40–48), απαιτώντας βοηθητικής παρέμβασης (Cuiyan Wang, et al. A longitudinal study on the mental health of general population during the COVID-19 epidemic in China. Brain Mehav Immun. 2020 Jul; 87: 40–48). Διαφορετικά  οι ανισόρροπες συνθήκες της δημόσιας ζωής αναμένεται να διαμορφώσουν παγκοσμίως διαταραγμένες προσωπικότητες.

Tρεχόντως, δεν υπάρχουν standard πιστοποιητικά για χρήση των διαθέσιμων μασκών στα παιδιά (Susanna Esposito, et al. Mask–wearing in pediatric age. Eur J Pediatr 2020 Aug;179(8):1341-1342), οι δε διαθέσιμες στην αγορά Ν95 μάσκες δεν συνιστώνται σε νεαρά παιδιά, ενώ και οι ευμεγέθεις μάσκες είναι αναποτελεσματικές (US Food and Drug Administration. N95 respirators, surgical masks, and face masks. Available at: https://www.fda.gov/medical-devices/personal-protective-equipment-infection-control/n95-respirators-surgical-masks-and-facemasks#s3  Accessed on: June 8, 2020).

Κατά συνέπεια εκείνοι (“ειδικοί” ή μη, πολιτικοί ή πολιτικάντηδες κλπ.) που θέλουν να επιβάλουν με επιτακτικό – επιτιμητικό τρόπο τη χρήση μάσκας ιδίως στα παιδιά αντιπαραβάλλοντας με επιπολής λεκτικό τρόπο τη χρήση της από ογκολογικούς  ασθενείς με υγιή παιδικό πληθυσμό, οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικοί σε κάθε τέτοια τόσο σοβαρή και κρίσιμη τοποθέτησή τους η οποία έχει δυσμενή επακόλουθα για το δημόσιο πρόβλημα υγείας.

Συνοπτικά, τα αναφερόμενα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα με τις απαραίτητες αναφορές τους στη διεθνή βιβλιογραφία ώστε να έχουν κατά δυνατόν επιστημονικό αντικειμενικό κύρος, δείχνουν ότι η χρήση μασκών ιδίως στην παιδική ηλικία έχει αρνητικές επιπτώσεις και δεν συνιστάται η χορήγησή τους προς το παρόν. Απαιτείται μακρινό ταξίδι σχετικής έρευνας πριν καταλήξει με οριστικό τεκμηριωμένο επιστημονικό τρόπο στην τελική φάση προς την Ιθάκη με ή χωρίς μασκοφόρα προσωπεία.