Αἰολικὰ πάρκα: πράσινη ἀνάπτυξη ἢ πράσινου καταστροφή;

Γράφει ὁ Γεώργιος Καλλιντέρης, Δρ Φυσικῆς,
ὑπεύθυνος τῆς θεματικῆς ὁμάδας Περιβάλλοντος τῆς «ΝΙΚΗΣ».

Τὰ τελευταία χρόνια ἡ κυβέρνηση προωθεῖ μὲ βίαιο τρόπο τὴν ἐγκατάσταση αἰολικῶν πάρκων καὶ ταυτόχρονα μὲ βίαιο πάλι τρόπο προωθεῖ τὴν ἀπολιγνιτοποίηση τῆς χώρας μας.

Ὅλα αὐτὰ γίνονται μὲ τὸ πρόσχημα τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς. Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἡ εἰσαγωγὴ τῶν ἀνεμογεννητριῶν ἐπιφέρει τεράστια κέρδη σὲ ἐπώνυμους ἐπιχειρηματίες, φίλα προσκείμενους στὴν κυβέρνηση, τοὺς ὁποίους μάλιστα ἐπιδοτοῦμε μὲ χρήματα ἀπὸ τὸν κόπο τῶν ἤδη ἐξαντλημένων οἰκονομικὰ Ἑλλήνων.

Τὸ θέμα ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει εἶναι κατὰ πόσον τὰ αἰολικὰ πάρκα ἀποτελοῦν, κατὰ 100%, μία Ἀνανεώσιμη Πηγὴ Ἐνέργειας (Α.Π.Ε), ὅπως προβάλλεται, ἢ ἐπιφέρουν ἐπιπτώσεις στὸ φυσικὸ περιβάλλον, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ… μᾶς προβληματίσουν.

Τίθεται λοιπὸν ἕνα ἐρώτημα: Ἀφοῦ εἶναι μία Α.Π.Ε. καὶ ἀντικαθιστᾶ τὸν “κακὸ λιγνίτη”, γιὰ ποιὸ λόγο ὑπάρχουν τόσες ἀντιδράσεις; Ἀντιδράσεις ὑπάρχουν ὄχι μόνο ἀπὸ οἰκολογικὲς ὀργανώσεις, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐπιστήμονες, ἀπὸ Δήμους, ἀπὸ Περιφέρειες, ἀπὸ κοινότητες και απὸ συλλόγους[1]. Δὲν ἔχουν τελειωμὸ οἱ διαμαρτυρίες σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸν Ἔβρο ἕως τὴν Κρήτη.

Καὶ στὴν Εὐρώπη τί συμβαίνει;

Στὴ Γερμανία οἱ πωλήσεις ἀνεμογεννητριῶν ἔχουν πέσει κατὰ 80%, καθὼς οἱ πολίτες καὶ οἱ τοπικὲς κοινωνίες ἀντιδροῦν σφοδρὰ βλέποντας νὰ ὑποβαθμίζεται τὸ φυσικό τους περιβάλλον.

Ἡ Κυβέρνηση τῆς Νορβηγίας σταμάτησε τὶς ἐργασίες ποὺ ἀφοροῦν τὸ “ἐθνικὸ πλαίσιο αἰολικῆς ἐνέργειας” μετὰ ἀπὸ μαζικὲς ἀντιδράσεις τοῦ κόσμου, ἀλλὰ καὶ τὴ γνωμοδότηση εἰδικῶν ὅτι τὸ μέλλον τῶν αἰολικῶν πάρκων κρίνεται πλέον ἀβέβαιο μετὰ τὸ 2021, μὲ τὴν κατάργηση τοῦ προγράμματος ἐπιδοτήσεων.

Χιλιάδες Δῆμοι καὶ Κοινότητες σὲ ὁλόκληρη τὴν Εὐρώπη ἐναντιώνονται στὴ χρήση ἀνεμογεννητριῶν.

Στὶς ΗΠΑ, μετὰ ἀπὸ 25 χρόνια καὶ ἀφοῦ οἱ ἀνεμογεννήτριες ὁλοκλήρωσαν τὸν κύκλο τῆς ζωῆς τους, οἱ κατὰ τόπους ἀρχὲς διερωτῶνται τί θὰ κάνουν τὰ μεταλλικὰ ὑπολείμματα ποὺ σκουριάζουν στὶς βουνοκορφές τους, καθὼς ἡ ἀπομάκρυνσή τους εἶναι ἐξαιρετικὰ δαπανηρὴ [10].

Ἄς δοῦμε λοιπὸν τὶς σημαντικότερες ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις ποὺ προκαλοῦν τὰ αἰολικὰ πάρκα γιὰ νὰ κατανοήσουμε καὶ τὶς ἀντιδράσεις:

– Ἡ χλωρίδα, ἡ πανίδα, οἱ ἀνεξερεύνητες ἀρχαιολογικὲς θέσεις, τὰ παραδοσιακὰ μονοπάτια, θὰ χαθοῦν κάτω ἀπὸ τὸ βάρος τῶν βίαιων ἐπεμβάσεων.

– Οἱ ἑκατοντάδες ἀνεμογεννήτριες, οἱ ὑποσταθμοί, οἱ γραμμὲς μεταφορᾶς θὰ ἐξαφανίσουν τὸ κάλλος τῶν φυσικῶν τοπίων, τὰ ὁποία θὰ μετατραποῦν σὲ βιομηχανικὲς ζῶνες παραγωγῆς αἰολικῆς ἐνέργειας. Ἐπίσης θὰ φέρουν καίριο πλῆγμα στὸν τουρισμὸ (στὴ Δανία ὁ τουρισμὸς ἔπεσε 40%), στὴν κτηνοτροφία καὶ σὲ ὅλους αὐτοὺς ποὺ ἐργάζονται καὶ ζοῦν ἀπὸ τὸ δάσος.

– Τὸ μεγαλύτερο αἰολικὸ «πάρκο» στὴν Εὐρώπη ἔχει μόνον τρεῖς μόνιμους ὑπαλλήλους. Ἑπομένως τὸ πρόσχημα γιὰ τὴν καταπολέμηση τῆς ἀνεργίας εἶναι ψευδές.

– Καταστρέφεται τὸ δάσος ἀπὸ διαμορφώσεις καὶ διανοίξεις δρόμων.

Τὰ θλιβερὰ τοπία τῶν αἰολικῶν πάρκων ἀποτελοῦν μὴ ἀναστρέψιμη ζημιά.

– Οἱ ἐγκαταστάσεις τῶν ἀνεμογεννητριῶν ἐξυπηρετοῦν τὰ εὐκαιριακὰ συμφέροντα τῶν ἐπιχειρηματιῶν τῆς αἰολικῆς ἐνέργειας, ποὺ σπεύδουν νὰ ἀξιοποιήσουν τὰ Εὐρωπαϊκὰ κονδύλια.

– Αὐτοὶ ποὺ ἐπιζητοῦν τὴν ἠρεμία τῆς φύσης καὶ τῆς ὑπαίθρου, παύουν νὰ ἐπισκέπτονται περιοχὲς μὲ ἀνεμογεννήτριες ἐξαιτίας τῆς ὀπτικῆς καὶ ἡχητικῆς ρύπανσης. Αὐτὸ τὸ διαπιστώνει ὅποιος προσπαθήσει νὰ ζήσει ἔστω καὶ μία μέρα σὲ περιοχὲς αἰολικῶν πάρκων. Ὁ ἦχος μίας ἀνεμογεννήτριας εἶναι ἕνας θόρυβος διαπεραστικὸς κάθε φορᾶ ποὺ ἡ ἕλικα περνᾶ ἀπὸ τὸν πύργο της. Θυμίζει τὴν ἀντήχηση τοῦ ἑλικοπτέρου ἀπὸ μακριά.

– Ὀπτικά, μία ἀνεμογεννήτρια διακρίνεται ἀπὸ ἀπόσταση 40 χιλιομέτρων, δεδομένου ὅτι καὶ τὸ ὕψος της ξεκινᾶ ἀπὸ 65 μέτρα καὶ μπορεῖ νὰ φτάσει ἕως καὶ τὰ 185 μέτρα. Τὸ συνολικὸ βάρος τῆς κάθε ἀνεμογεννήτριας εἶναι ἀνάλογο μὲ τὸ μέγεθός της καὶ ξεκινάει ἀπὸ 223 τόνους, 264 τόνους, 313 τόνους καὶ φτάνει μέχρι τοὺς 383 τόνους.

Κάθε ἀνεμογεννήτρια χρειάζεται 100 τ.μ. τσιμέντο – σὲ βάθος τουλάχιστον 3 μέτρων- ἐνῶ γιὰ κάθε πυλώνα χρειάζεται νὰ πέσουν 500 περίπου κυβικὰ μέτρα μπετόν.

– Ἀρκετὲς φορὲς ἔχει τύχει νὰ σπάσουν ἕλικες, ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς ὁποίους ζυγίζει 1,5 τόνο, καὶ νὰ ἐκσφενδονιστοῦν ἕως καὶ 400 μέτρα μακριά.

– Ἐπηρεάζουν ψυχολογικὰ τὸν ἄνθρωπο ἀκόμη καὶ σὲ ἀπόσταση 1,5 χιλιομέτρου.

– Ἀκόμα καὶ ἂν τοποθετηθοῦν 25.000 ἀνεμογεννήτριες, οἱ ρύποι σε διοξείδιο τοῦ ἀνθρακα καὶ διοξείδιο τοῦ θείου θὰ παραμείνουν κατὰ 99,93%.

Ὅπου σταμάτησαν οἱ ἐπιδοτήσεις, ἔπαυσαν νὰ συντηροῦν τὶς ἀνεμογεννήτριες. Αὐτὸ συνέβη στὴ Σουηδία, Ὀλλανδία, Γερμανία, Νορβηγία καὶ Καλιφόρνια τῶν ΗΠΑ. Τὸ ὅριο ζωῆς τῶν ἀνεμογεννητριῶν δὲν ξεπερνᾶ τὰ 20-25 χρόνια.

Ἂν συνεχιστεῖ ἡ κατασκευή τους, αὐτὸ ποὺ θὰ κληροδοτηθεῖ στὶς ἑπόμενες γενιές, θὰ εἶναι ἕνα ἀπέραντο νεκροταφεῖο παλιοσιδηρικῶν καὶ βουνὰ φορτωμένα μὲ χιλιάδες τόνους μπετὸν καὶ χιλιάδες μέτρα ὑπόγειων καὶ ὑπέργειων καλωδιώσεων [11]. Πρέπει νὰ καταλάβουμε ὅτι γιὰ νὰ ἀντικατασταθεῖ ἕνας θερμοηλεκτρικὸς σταθμὸς χρειάζονται μία ἢ δύο χιλιάδες ανεμογεννητριες.[11α]

Ἔρευνα ἐπιτροπῆς μελέτης τῆς Τράπεζας Ἑλλάδος γιὰ τὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ καὶ τὶς ἐπιπτώσεις της καταλήγει σὲ πολὺ σοβαρὸ συμπέρασμα. Οἱ ἀνεμογεννήτριες ἐπηρεάζουν τὸ ὑδατικὸ δυναμικὸ μίας περιοχῆς ἀπὸ τὴ γέννηση τῆς βροχόπτωσης μέχρι τὸν ἐμπλουτισμὸ τοῦ ὑδροφόρου ὁρίζοντα. Τὸ μικροκλίμα ἀλλάζει, γιατί οἱ φτερωτὲς τῶν ἀνεμογεννητριῶν διώχνουν τὴν ὑγρασία, ὁπότε μειώνεται ὁ ὑετὸς καὶ ἡ χιονόπτωση. Ἡ Πίνδος, ὁ δικός μας Ἀμαζόνιος, σιγὰ σιγὰ θὰ πάψει νὰ ξεδιψάει τὴν Ἑλλάδα. Τὰ νησιά, χάνοντας τὸ «ἀγιάζι», θὰ στεγνώνουν[12].

Σημαντικὴ λεπτομέρεια: δὲν ἔχει βρεθεῖ ἀκόμα τρόπος ἀνακύκλωσης τῶν πτερυγίων δεδομένου ὅτι ἀποτελοῦνται ἀπὸ χημικὰ ὑλικά. Ἐπίσης, δὲν ὑπάρχει τρόπος ἀνακύκλωσης οὔτε γιὰ τὸ χάλυβα. Τὸ μεγαλύτερο ὅμως πρόβλημα εἶναι τὰ λάδια, ποὺ ἀπὸ διαρροὲς καὶ μόνο θὰ κάνουν τεράστια καταστροφή. Ἀρκεῖ νὰ ἀναλογιστεῖ κανεὶς ὅτι ἕνα λίτρο λάδι ἀχρηστεύει 1000 κυβικὰ νερό![13].

Μετὰ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ τί κάνουμε; Δὲν χρησιμοποιοῦμε καθόλου ἀνεμογεννήτριες; Νομίζω πὼς θὰ ἦταν πολὺ ἀκραῖο νὰ ὑποστηρίξουμε κάτι τέτοιο. Βέβαια στὸ ἄρθρο αὐτὸ ἐξετάζουμε τὶς ἀνεμογεννήτριες ἀπὸ τὴν ἄποψη τῶν ἐπιπτώσεών τους στὸ περιβάλλον. Πρέπει νὰ γίνει ὁπωσδήποτε μία οἰκονομοτεχνικὴ μελέτη, γιὰ νὰ δοῦμε κατὰ πόσον ὑπάρχει ὄφελος ἀπὸ τὴν παραγόμενη ἐνέργεια.

Θεωρώντας ὅτι ξεπερνοῦμε τὸν οἰκονομικὸ προβληματισμό, ἂς δοῦμε μὲ ποιὲς προϋποθέσεις θὰ μπορούσαμε νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴν αἰολικὴ ἐνέργεια. Μία ἐπιστημονικὴ μελέτη τῶν πανεπιστημίων Ἰωαννίνων καὶ Κρήτης προτείνει νὰ ἐγκαθίστανται αἰολικὰ πάρκα σὲ ὑποβαθμισμένα, κοντὰ σὲ ὁδικὰ δίκτυα, μέρη. Ἡ τάση στὴν Εὐρώπη –μὲ ἐλάχιστες ἐξαιρέσεις- εἶναι νὰ ἐγκαθίστανται ἀνεμογεννήτριες σὲ λόφους κάτω ἀπὸ 800 μέτρα. Στὴν Εὐρώπη διαφημίζουν βουνά, τουριστικὲς περιοχὲς ὡς ἐλεύθερες ἀπὸ ἀνεμογεννήτριες [13α]. Ἡ προαναφερθεῖσα ἐρευνητικὴ ὁμάδα καταλήγει σὲ τρεῖς προτάσεις: α) Νὰ σταματήσει προσωρινὰ τὸ ὑπουργεῖο Περιβάλλοντος νὰ ἐγκρίνει τὶς νέες αἰτήσεις γιὰ αἰολικὰ πάρκα, μέχρι νὰ ὁλοκληρωθοῦν τὸ νέο εἰδικὸ χωροταξικὸ πλαίσιο γιὰ τὶς ἀνανεώσιμες πηγὲς ἐνέργειας καὶ οἱ εἰδικὲς περιβαλλοντικὲς μελέτες ποὺ ἐκπονοῦνται σήμερα γιὰ τὶς προστατευόμενες περιοχές. β) Νὰ ἐπιτραπεῖ ἡ ὁλοκλήρωση τῆς διαδικασίας ἀδειοδότησης μόνο γιὰ ὅσες περιπτώσεις ἀφοροῦν αἰολικὰ πάρκα ἐκτὸς Natura. Μελλοντικὰ νὰ ἐξεταστεῖ ἡ ἀπομάκρυνση ὅσων βρίσκονται μέσα σὲ προστατευόμενες περιοχὲς καὶ ἔχει τεκμηριωθεῖ ὅτι προκαλοῦν ζημιὰ στὸ περιβάλλον. γ) Νὰ δοθεῖ προτεραιότητα στὴν ἐγκατάσταση αἰολικῶν πάρκων στὶς πιὸ ὑποβαθμισμένες οἰκολογικὰ περιοχές, ὅπου ὑπάρχει ἤδη πυκνὸ ὁδικὸ δίκτυο[14α].

Ὑπὸ ἐξέταση βρίσκεται ἡ δημιουργία αἰολικῶν πάρκων στὶς παράκτιες περιοχές. Ὡστόσο, θὰ πρέπει πρὶν ἀπὸ τὴν κατασκευή τους νὰ ἐξεταστοῦν οἱ πιθανὲς ἐπιπτώσεις στὸν ὑποθαλάσσιο κόσμο, ὅπως ὁ εὐτροφισμὸς τῶν ψαριῶν ἀπὸ παραγόμενους ὑφάλους. Τὸ γεγονὸς αὐτό, προκαλεῖ τὸν πολλαπλασιασμὸ τῶν ψαριῶν, ἀλλὰ καὶ τὸ θάνατό τους λόγω ἔλλειψης ὀξυγόνου[14]. Οἱ ἀνεμογεννήτριες πρέπει νὰ εἶναι πακτωμένες στὸ βυθό. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ τοποθετηθοῦν σὲ σχετικὰ ρηχὰ νερά, βάθους 50-60 μέτρων. Κατὰ συνέπεια, βρίσκονται ἀρκετὰ κοντὰ στὴν ἀκτὴ μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται. Ἐπιπλέον, ἡ συγκεκριμένη τεχνολογία τὶς καθιστὰ ἐξαιρετικὰ δαπανηρές.

Οἱ νέες θαλάσσιες ἀνεμογεννήτριες εἶναι πλωτές. Μποροῦν νὰ τοποθετηθοῦν σὲ βαθιὰ νερὰ καὶ κυρίως σὲ μεγάλη ἀπόσταση ἀπὸ τὶς ἀκτές. Ἤδη πολλὰ κράτη τῆς Βόρειας Εὐρώπης, μὲ προεξάρχουσες τὶς Βρετανία, Νορβηγία καὶ Γερμανία, ἔχουν δημιουργήσει μεγάλα πλωτά αἰολικά πάρκα. Ἡ λύση ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν κήρυξη ΑΟΖ. Ἡ ΑΟΖ περιλαμβάνει τὴν ἄσκηση δικαιωμάτων στὸ βυθὸ καὶ στὴ θάλασσα πάνω ἀπὸ τὸν βυθὸ σὲ ἀπόσταση 200 μιλίων (370 Km) ἀπὸ τὶς ἀκτές. Μόνον ἔτσι μποροῦν νὰ δημιουργηθοῦν θαλάσσια πάρκα μὲ ἀνεμογεννήτριες σὲ τέτοιες θέσεις, ὥστε νὰ μὴν ὑπάρχουν ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις σὲ κατοίκους καὶ σὲ περιβάλλον [15].

Ἂς σταματήσουμε λοιπὸν τὴν ἐγκατάσταση βιομηχανικοῦ τύπου αἰολικῶν πάρκων. Ἂς ἔχουν λόγο οἱ τοπικὲς κοινωνίες, τόσο στὴ λήψη ἀποφάσεων ὅσο καὶ στὰ οἰκονομικὰ ὀφέλη. Δὲν μποροῦμε στὸ βωμὸ τῶν κερδῶν τῶν μεγάλων ἐπιχειρήσεων νὰ καταστρέφουμε τὶς ψηλὲς πανέμορφες κορυφογραμμὲς μας καὶ γενικότερα τὸ φυσικό μας περιβάλλον. Ἂς καταργήσουμε τὸ προεδρικὸ διάταγμα μὲ τὸ ὁποῖο οἱ καμένες περιοχὲς μετατρέπονται σὲ αἰολικὰ πάρκα[15α]. Δὲν καταλαβαίνουμε ὅτι κάποιοι θὰ χαροῦν, ὅταν δοῦν τὰ δάση μας νὰ καίγονται ἀπὸ “ἄγνωστη αἰτία”, διότι θὰ αὐξηθοῦν οἱ ἐπιχειρηματικές τους δραστηριότητες; Ἂς τηρήσουμε τὰ μέτρα ποὺ προτείνουν σοβαρὲς ἐπιστημονικὲς μελέτες καὶ αὐτὰ ποὺ τηροῦνται στὶς περισσότερες εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Σὲ καμία χώρα δὲν ἔχουν ἐκχωρηθεῖ τὰ βουνά, οἱ τόποι φυσικοῦ κάλλους, οἱ περιβαλλοντικὰ εὐαίσθητες περιοχές, οἱ βιότοποι, οἱ ἱστορικῆς σημασίας τόποι, οἱ ἀρχαιολογικοὶ τόποι, τὸ εὐρωπαϊκὸ δίκτυο Natura σὲ ἑταιρεῖες ἀνεμογεννητριῶν, ὑδροηλεκτρικῶν, φωτοβολταϊκῶν[15β]. Καὶ ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν τὴ στιγμὴ ποὺ οἱ ἀνεμογεννήτριες, ποὺ ἤδη βρίσκονται σὲ διάφορα στάδια ἀδειοδότησης γιὰ περιοχὲς ἐκτὸς Natura, ἐπαρκοῦν γιὰ νὰ ὑπερκαλυφθεῖ κατὰ δύο ἕως τρεῖς φορὲς ὁ ἐθνικὸς στόχος γιὰ τὸ 2030. Παρὰ ταῦτα, αὐτὴ τὴ στιγμὴ ἐκκρεμεῖ ἡ ἀδειοδότηση γιὰ ἐπιπλέον 5.514 ἀνεμογεννήτριες μέσα σὲ προστατευόμενες περιοχές.[16]

Ἂν λοιπὸν τηρήσουμε κάποιους κανόνες σχετικὰ μὲ τὴν παραγωγὴ ἐνέργειας, τότε τὸ μακροπρόθεσμο κέρδος γιὰ τὴ χώρα μας θὰ εἶναι ἀνυπολόγιστο καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ, θὰ ἀφήσουμε μία Ἑλλάδα στὶς ἑπόμενες γενιὲς ποὺ δὲν θὰ ντρέπονται γιὰ τοὺς προγόνους τους, ἀλλὰ θὰ μᾶς εὐγνωμονοῦν.

Γεώργιος Καλλιντέρης Δρ Φυσικῆς, ὑπεύθυνος τῆς θεματικῆς ὁμάδας Περιβάλλοντος τῆς ΝΙΚΗΣ.

[1] Νὰ ἀναφέρουμε μερικοὺς τίτλους ἀπὸ ἀντιδράσεις σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα: “Ἀντιδράσεις γιὰ τὸ αἰολικὸ στὴ Μουργκάνα”[1]. “Γιατί ὑπάρχουν τόσο ἔντονες ἀντιδράσεις γιὰ τὴν ἐγκατάσταση αἰολικῶν πάρκων;”[2] “Ὄχι σὲ Αἰολικὰ στὴν Ὀξυὰ Ναυπακτίας” [3]. “Η σκοτεινὴ πλευρὰ τῆς αἰολικῆς ἐνέργειας: Ἀνεμογεννήτριες σὲ χωματερές”[4]. “Οχι αἰολικὰ πάρκα στὰ βουνὰ τοῦ Κατσαντωνη,τὰ ΑΓΡΑΦΑ!!!!”[5]. Ἀκόμη καὶ ἡ Ε.Ε., μᾶς κυνηγάει γιὰ τὸν τρόπο ποὺ χειριζόμαστε τὸ θέμα τῶν αἰολικῶν πάρκων. “Ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἐπιτροπὴ ἀνακοίνωσε ὅτι θὰ κινήσει διαδικασίες κατὰ τῆς Ἑλλάδας γιὰ ἀνεπαρκή ἐξέταση τῶν ἐπιπτώσεων τῶν αἰολικῶν παρκων”[6]. “Αἰολικό πάρκο στὰ Πιέρια; – 900 πολίτες καταθέτουν ὑπόμνημα πρὸς τὶς τοπικὲς ἀρχὲς καὶ ἐκφράζουν τὴν ἀντίθεση τους”[7]. “Ὄχι αἰολικὸ πάρκο στὸ Περιστέρι Ἰωαννίνων”[8]. ”ΟΧΙ στὴν ἐγκατάσταση αἰολικῶν καὶ ὑδροηλεκτρικῶν σὲ Γράμμο καὶ Σμόλικα” [9]. “Λάβρος ὁ Ἄκης Τσελέντης κατὰ τῶν ἀνεμογεννητριῶν: Βαλθήκαμε νὰ τὰ ρημάξουμε ὄλα” [10].

ΠΗΓΕΣ

1.https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/ioanina/antidraseis-gia-to-aioliko-sti-mourgkana/

2.https://www.proionta-tis-fisis.com/giati-yparhoun-toso-entones-antidraseis-gia-tin-egkatastasi-aiolikon/

3.https://www.kidonia.gr/%CE%BF%CF%87%CE%B9-%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BF%CE%BE%CF%85%CE%B1/

4.https://www.businessdaily.gr/diethni/44687_i-skoteini-pleyra-tis-aiolikis-energeias-anemogennitries-se-homateres

5.https://www.facebook.com/groups/1624864881132329/

6.https://www.ekathimerini.com/news/1204793/failure-to-assess-impact-of-wind-farms-raises-ecs-ire/

7.https://eptanews.gr/protoselido/aioliko-parko-sta-pieria-900-polites-katathetoyn-ypomnima-pros-tis-topikes-arches-kai-ekfrazoyn-tin-antithesi-toys/

8.https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/ioanina/oxi-aioliko-parko-sto-peristeri/

9.https://epirusgate.gr/ochi-stin-egkatastasi-aiolikon-kai-ydroilektrikon-se-grammo-kai-smolika/

10.https://www.olympia.gr/1457962/apopsi/lavros-o-akis-tselentis-kata-ton-anemogennitrion-valthikame-na-ta-rimaxoyme-ola/

11.https://www.proionta-tis-fisis.com/anemogennitries-mikro-ofelos-megali-katastrofi-lene-tora-oi-epistimones/

11α.https://www.proionta-tis-fisis.com/i-apati-tis-anthropogenous-klimatikis-allagis-i-proliptiki-drasi-ananeosimes-piges-energeias/

http://www.oparlapipas.gr/2021/08/ti-yparchei-piso-apo-tis-anemogennitri.html

13.https://www.nostimonimar.gr/anemogennitries-giati-antistekonte-i-katiki-ke-tis-pothoun-i-ergolavi/

13α. http://www.oparlapipas.gr/2021/08/ti-yparchei-piso-apo-tis-anemogennitri.html

14α.https://www.proionta-tis-fisis.com/i-apati-tis-anthropogenous-klimatikis-allagis-i-proliptiki-drasi-ananeosimes-piges-energeias/

14.http://okeanis.lib.teipir.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/3358/%ce%94%ce%99%ce%a0%ce%9b%20%ce%95%ce%a1%ce%93%ce%91%ce%a3%ce%99%ce%91%20%ce%a0.%ce%9c.%ce%a3%20%ce%95%ce%a0%ce%a4%ce%95%ce%95%ce%a0%20.pdf?sequence=1&isAllowed=y

15.https://energypress.gr/news/aoz-kai-anemogennitries-sto-aigaio

15α. http://www.oparlapipas.gr/2021/08/ti-yparchei-piso-apo-tis-anemogennitri.html

15β. http://www.oparlapipas.gr/2021/08/ti-yparchei-piso-apo-tis-anemogennitri.html

16.https://www.proionta-tis-fisis.com/i-apati-tis-anthropogenous-klimatikis-allagis-i-proliptiki-drasi-ananeosimes-piges-energeias/

orthodoxia-ellhnismos.gr