Roubini: Αναπόφευκτo πλέον το ξέσπασμα της «μητέρας όλων των κρίσεων» – Σκάει η «φούσκα» δημόσιου και ιδιωτικού χρέους

Υστέρα από μια μακρά περίοδο εξαιρετικά χαλαρών δημοσιονομικών, νομισματικών και πιστωτικών πολιτικών και τα σοκ στην προσφορά αγαθών οι στασιμοπληθωριστικές τάσεις ασκούν πιέσεις σε ένα τεράστιο ”βουνό” χρέους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Η μητέρα όλων των οικονομικών κρίσεων διαφαίνεται στο ορίζοντα, και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούν να κάνουν ελάχιστα για να την αντιμετωπωπίσουν, εξηγεί σε άρθρο του στο Project Syndicate ο «προφήτης» της προηγούμενης χρηματοπιστωτικής κρίσης Nouriel Roubini την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2022.

Επισημαίνει παγκόσμια οικονομία βαδίζει προς μια άνευ προηγουμένου συρροή αλλεπάλληλων οικονομικών, χρηματοπιστωτικών και κρίσεων χρέους, μετά την έκρηξη των ελλειμμάτων, του δανεισμού και της μόχλευσης κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Το βουνό του χρέους

Ο Roubini καταγράφει τη διάρθρωση του ιδιωτικού και του δημόσιου χρέους
Στον ιδιωτικό τομέα, το βουνό του χρέους περιλαμβάνει αυτό των νοικοκυριών (όπως στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, δάνεια αυτοκινήτων, φοιτητικά δάνεια, προσωπικά δάνεια), ο δανεισμός των επιχειρήσεων (τραπεζικά δάνεια, ομολογιακό χρέος και ιδιωτικό χρέος) και τον χρηματοπιστωτικό τομέα (υποχρεώσεις τραπεζικών και μη ιδρυμάτων).
Στον δημόσιο τομέα, περιλαμβάνει ομόλογα κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής κυβέρνησης και άλλες υποχρεώσεις του δημόσιου τομέα, καθώς και σιωπηρά χρέη, όπως μη χρηματοδοτούμενες υποχρεώσεις από συνταξιοδοτικά προγράμματα και συστήματα υγειονομικής περίθαλψης – όλα αυτά θα συνεχιστούν να διευρύνονται όσο γερνούν οι κοινωνίες.

Τα στοιχεία που παραθέτει είναι συγκλονιστικά.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνολικό χρέος του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα ως μερίδιο του ΑΕΠ αυξήθηκε από 200% το 1999 σε 350% το 2021.
Ο λόγος προς το ΑΕΠ είναι τώρα 420% στις προηγμένες οικονομίες και 330% στην Κίνα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι 420%, το οποίο είναι υψηλότερο από ό,τι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η συνταγή της χρεοκοπίας

Φυσικά, επίσημαίνει, το χρέος μπορεί να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα εάν οι δανειολήπτες επενδύσουν σε νέα κεφάλαια (μηχανήματα, σπίτια, δημόσιες υποδομές) που αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις από το κόστος δανεισμού.

Αλλά μεγάλο μέρος του δανεισμού προορίζεται απλώς για τη χρηματοδότηση καταναλωτικών δαπανών που υπερβαίνουν το εισόδημά σε επίμονη βάση – και αυτό είναι μια συνταγή χρεοκοπίας.

Επιπλέον, οι επενδύσεις κεφαλαίου μπορεί επίσης να αποδειχθούν επικίνδυνες, είτε ο δανειολήπτης είναι ένα νοικοκυριό που αγοράζει ένα σπίτι σε τεχνητά διογκωμένη τιμή, μια εταιρεία που επιδιώκει να επεκταθεί ταχύτατα ανεξάρτητα από τις αποδόσεις, είτε μια κυβέρνηση που ξοδεύει τα χρήματα σε «λευκούς ελέφαντες» (υπερβολικά μεγάλα αλλά άχρηστα έργα υποδομής).

Χρηματοδότηση της κατανάλωσης με χρέος

Ο υπεδανεισμός λαμβάνει χώρα εδώ και δεκαετίες, για διάφορους λόγους, επισημαίνει ο οικονομολόγος.

Ο «εκδημοκρατισμός» της χρηματοδότησης επέτρεψε στα νοικοκυριά με περιορισμένο εισόδημα να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωση με χρέος.

Οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις μειώνουν επίμονα τους φόρους χωρίς επίσης να μειώνουν αναλογικά τις δαπάνες, ενώ οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις δαπανούσαν γενναιόδωρα σε κοινωνικές μεταβιβάσεις που δεν χρηματοδοτούνται πλήρως με επαρκή υψηλότερη φορολόγηση.

Και οι φορολογικές πολιτικές που ευνοούν το χρέος έναντι της ρευστότητας, υποβοηθούμενες από τις εξαιρετικά χαλαρές νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών, έχουν πυροδοτήσει μια άνοδο του δανεισμού τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.

Χρόνια πολίτικων ποσοτικής χαλάρωσης (QE) και πιστωτικής χαλάρωσης διατήρησαν το κόστος δανεισμού κοντά σε μηδενικά επίπεδα, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και αρνητικά (όπως στην Ευρώπη και την Ιαπωνία μέχρι πρόσφατα).

Μέχρι το 2020, το ισοδύναμο δημόσιου χρέους σε δολάρια αρνητικής απόδοσης ήταν 17 τρισεκατομμύρια δολάρια και σε ορισμένες σκανδιναβικές χώρες, ακόμη και τα στεγαστικά δάνεια είχαν αρνητικά ονομαστικά επιτόκια.

Τα αφερέγγυα «ζόμπι» 

Η έκρηξη των μη βιώσιμων δεικτών χρέους σημαίναι ότι πολλοί δανειολήπτες –νοικοκυριά, εταιρείες, τράπεζες, σκιώδεις τράπεζες, κυβερνήσεις, ακόμη και ολόκληρες χώρες– ήταν αφερέγγυα «ζόμπι» που υποστηρίζονταν από χαμηλά επιτόκια (τα οποία διατήρησαν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους διαχειρίσιμο ).

Τόσο κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 όσο και της κρίσης δημόσιας υγείας του COVID-19, πολλοί αφερέγγυοι παίκτες που θα είχαν χρεοκοπήσει διασώθηκαν με πολιτικές μηδενικών ή αρνητικών επιτοκίων, ποσοτική χαλάρωση και άμεσες δημοσιονομικές ενισχύσεις.

Καταλύτης ο πληθωρισμός

Αλλά τώρα, ο πληθωρισμός –που τροφοδοτείται από τις ίδιες εξαιρετικά χαλαρές δημοσιονομικές, νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές– έχει θέσει τέρμα σε αυτή την οικονομική αυτοτοκτονια.

Με τις κεντρικές τράπεζες να αναγκάζονται να αυξήσουν τα επιτόκια σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν τη σταθερότητα των τιμών, τα «ζόμπι» βρίσκονται αντιμέτωπα με απότομες αυξήσεις στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους.

Για πολλούς, αυτό αντιπροσωπεύει ένα «τριπλό κακό», επειδή ο πληθωρισμός διαβρώνει επίσης το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών και μειώνει την αξία των περιουσιακών στοιχείων των νοικοκυριών, όπως τα σπίτια και τις αποταμιεύσεις.
Το ίδιο ισχύει για τις εύθραυστες εταιρείες, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις κυβερνήσεις που βρίσκονται σε κατάσταση υπερβολικής μόχλευσης: αντιμετωπίζουν απότομα αυξανόμενο κόστος δανεισμού, πτώση εισοδημάτων και εσόδων και μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων ταυτόχρονα.

Η έλευση του στασιμοπληθωρισμού

Ακόμη χειρότερα, αυτές οι εξελίξεις συμπίπτουν με την επιστροφή του στασιμοπληθωρισμού (υψηλός πληθωρισμός παράλληλα με ασθενή ανάπτυξη).
Η τελευταία φορά που οι προηγμένες οικονομίες γνώρισαν τέτοιες συνθήκες ήταν τη δεκαετία του 1970.

Αλλά τουλάχιστον τότε, οι δείκτες χρέους ήταν πολύ χαμηλοί.

Σήμερα, αντιμετωπίζουμε τις χειρότερες πτυχές της δεκαετίας του 1970 (στασιμοπληθωριστικά σοκ) παράλληλα με τις χειρότερες όψεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Και αυτή τη φορά, δεν μπορούμε απλώς να μειώσουμε τα επιτόκια για να τονώσουμε τη ζήτηση.

Τα σοκ στην προσφορά

Εξάλλου, η παγκόσμια οικονομία πλήττεται από επίμονους βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους αρνητικούς κλυδωνισμούς στην πλευρά της προσφοράς που βάζουν φρένο στην ανάπτυξη ενώ αυξάνουν τις τιμές και το κόστος παραγωγής.
Αυτές περιλαμβάνουν τα προβλήματα κατά την περίοδο της πανδημίας στην προσφορά εργασίας και αγαθών ενώ ο αντίκτυπος του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία στις τιμές των εμπορευμάτων λειτουργεί πολλαπλασιαστικά.

Η ολοένα και πιο καταστροφική πολιτική μηδενικού COVID-19 της Κίνας. και μια ντουζίνα άλλα μεσοπρόθεσμα σοκ – από την κλιματική αλλαγή έως τις γεωπολιτικές εξελίξεις – θα δημιουργήσουν πρόσθετες στασιμοπληθωριστικές πιέσεις.

Η σκληρή προσγείωση

Σε αντίθεση με την οικονομική κρίση του 2008 και τους πρώτους μήνες του COVID-19, η απλή διάσωση ιδιωτικών και δημόσιων παραγόντων με χαλαρές μακροοικονομικές πολιτικές θα… έριχνε περισσότερη βενζίνη στην πυρκαγιά του πληθωρισμού.
Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει μια σκληρή προσγείωση – μια βαθιά, παρατεταμένη ύφεση – σε μια σοβαρή και παρατεταμένη οικονομική κρίση.

Καθώς οι φούσκες περιουσιακών στοιχείων σκάνε, οι δείκτες εξυπηρέτησης του χρέους αυξάνονται και τα προσαρμοσμένα με τον πληθωρισμό εισοδήματα μειώνονται στα νοικοκυριά, τις εταιρείες και τις κυβερνήσεις, η οικονομική κρίση και το χρηματοπιστωτικό κραχ θα αλληλοτροφοδοτούνται.

«Νομισματοποίηση» του ελλείμματος

Σίγουρα, οι προηγμένες οικονομίες που δανείζονται στο δικό τους νόμισμα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια περίοδο απροσδόκητα υψηλού πληθωρισμού για να μειώσουν την πραγματική αξία κάποιου ονομαστικού μακροπρόθεσμου χρέους σταθερού επιτοκίου.
Καθώς οι κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες να αυξήσουν τους φόρους είτε να μειώσουν τις δαπάνες για να περιορίσουντα ελλείμματά τους, η νομισματοποίηση του ελλείμματος της κεντρικής τράπεζας θα θεωρηθεί και πάλι ως η οδός του ελάχιστου κόστους.
Αλλά δεν μπορείς να κοροϊδεύεις όλους τους ανθρώπους…. όλη την ώρα.

Μόλις το… τζίνι του πληθωρισμού βγει από το μπουκάλι – κάτι που θα συμβεί όταν οι κεντρικές τράπεζες εγκαταλείψουν τη μάχη ενόψει του επικείμενου οικονομικού και χρηματοπιστωτικού κραχ – το (ονομαστικό και πραγματικό) κόστος δανεισμού θα εκτοξευθεί.

Η μητέρα όλων των (στασιμοπληθωριστικών) κρίσεων χρέους μπορεί να αναβληθεί, όχι να αποφευχθεί, επισημαίνει ο Roubini.

www.bankingnews.gr