Με «πίστωση» ζει από σήμερα ο πλανήτης

Από σήμερα, Τετάρτη, ήδη έχουμε καταναλώσει όλες τους φυσικούς πόρους που ο πλανήτης μας μπορεί να παράξει μέσα σε ένα έτος. Η επέτειος ημέρα τούτη, του «ξεπεράσματος της Γης», κάθε χρόνο επέρχεται όλο και πιο νωρίς.

Η ημερομηνία τούτη είναι δυσοίωνη και κάθε φορά στο ημερολόγιό μας έρχεται νωρίτερα. Φέτος, από τη σημερινή ημέρα, 2 Αυγούστου, κοντολογίς μόλις σε επτά μήνες, όλοι οι φυσικοί πόροι που η Γη μας μπορεί να παράξει σε ένα έτος έχουν καταναλωθεί. Για το υπόλοιπο του έτους 2017, για να συνεχίσουμε να τρώμε, να πίνουμε και να θερμαινόμαστε, ή για τις μετακινήσεις μας, θα πρέπει να υπερεκμεταλλευθούμε τα οικοσυστήματα του πλανήτη και να θέσουμε σε κίνδυνο την δυνατότητα ανανέωσης κι αναπαραγωγής τους.

Τούτη η «μέρα του ξεπεράσματος της Γης»(«Earth overshoot day») υπολογίζεται κάθε χρόνο από το διεθνές ερευνητικό ίδρυμα Global Footprint Network, με έδρα το Όκλαντ της Καλιφόρνιας. Με βάση 15.000 δεδομένα που έχουν συλλεγεί από τον ΟΗΕ, το ίδρυμα υπολογίζει το οικολογικό αποτύπωμα του ανθρώπου. Ουσιαστικά μετρά την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Γης, με γνώμονα την βιο-ικανότητα του πλανήτη, δηλ. τη δυνατότητά του να ανανεώνει τις πηγές του και να απορροφά τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς αυτούς, η κατανάλωση όλης της ανθρωπότητας ξεπερνά το 70%των διαθέσιμων πηγών. Με άλλα λόγια χρειάζεται το ισοδύναμο ενός 1,7 του πλανήτη μας για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου.

Το έλλειμμα τούτο σε πηγές παράγεται διότι κόβουμε δέντρα με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που απαιτείται για να μεγαλώσουν, ψαρεύουμε πολύ πιο περισσότερα ψάρια από τις θάλασσες απ’όσα γεννιούνται κάθε χρόνο, και εκλύουμε πολύ περισσότερο άνθρακα στην ατμόσφαιρά μας απ’ όσον τα δάση κι οι ωκεανοί μας δύνανται να απορροφήσουν. Οι επιπτώσεις αυτής της υπερκατανάλωσης ήδη είναι αισθητές: αποψίλωση δασών, ελάττωση της βιοποικιλότητας, λειψυδρίες, οξίνιση των ωκεανών, εδαφικές διαβρώσεις, υπερσυσσώρευση απορριμάτων, ή αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Όλα τούτα τα αρνητικά φαινόμενα επηρεάζουν σχεδόν το σύνολο του πλανήτη μας.

Eνώ έως το 1961, η Γη παρήγαγε περισσότερο φυσικό πλούτο, με το ένα τέταρτο των πηγών της να μην έχουν καταναλωθεί, ο πλανήτης άρχισε να γίνεται ελλειμματικός στις αρχές του 1970. Κι η ημέρα ξεπεράσματος των δυνατοτήτων του έχει αρχίσει να εμφανίζεται όλο και πιο νωρίς. Το 1985 η ημερομηνία αυτή έπεφτε στις 5 Νοεμβρίου, το 1998 κατέβηκε στην 1η Οκτωβρίου, και το 2009 ακόμη περισσότερο, στις 20 Αυγούστου. Εάν διατηρηθεί ο ρυθμός τούτος, το 2030 θα έχουμε ανάγκη από δύο πλανήτες για να καλύψουν τις ανάγκες μας. Αιτία ; η δημογραφική αύξηση, αφ’ ενός, αλλά κι αφ’ ετέρου ο όλο και πιο λαίμαργος σε κατανάλωση φυσικών πηγών τρόπος ζωής μας, που βασίζεται όλο και περισσότερο στην ενέργεια από ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).

Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι εξίσου υπεύθυνοι για τούτην την καταστροφή. Με τον τρυφηλό τρόπο ζωής των Αυστραλών, ή των Αμερικανών, χρειάζονται πάνω από πέντε πλανήτες για να τη συντηρήσουν. Οι Γάλλοι έχουν ανάγκη από τρεις, ενώ οι Κινέζοι από 2,1, πολύ παραπάνω από την λιτότητα των Ινδών (0,6). Αντίστοιχα, σε σχέση με τις εθνικές φυσικές πηγές, η Ιαπωνία θα είχε ανάγκη από επτά φορές τη χώρα τους για να ικανοποιήσουν τις τρέχουσες καταλωτικές ανάγκες της, η Ιταλία κι η Βρετανία τέσσερις φορές. Συνολικά, το οικολογικό αποτύπωμα των ανεπτυγμένων χωρών είναι πέντε φορές μεγαλύτερο από εκείνο των φτωχών κρατών.

Πως θα μπορέσουμε να αναστρέψουμε αυτήν την τάση; Κατ’ αρχάς, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που μόνον αυτά αποτελούν το 60% του παγκόσμιου οικολογικού αποτυπώματος . Για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω των δύο βαθμών Κελσίου–όπως προβλέπουν οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, που υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 2015–η ανθρωπότητα, όπως τονίζουν οι ειδικοί, θα πρέπει να απελευθερωθούμε από τα ορυκτά καύσιμα πριν από το 2050.

Τα μέτρα είναι γνωστά, είτε πρόκειται για την επιβολή οροφής και κατόπιν μείωση της παραγωγής των σταθμών ενέργειας με βάση τον άνθρακα, την ταχύτερη ανάπτυξη ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, ή βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας. Η μείωση των εκλύσεων άνθρακα κατά 50% θα μας επέτρεπε την μετάθεση της ‘ημέρας ξεπεράσματος της Γης’ κατά τρεις μήνες.

‘Αλλη μία παράμετρος είναι η μείωση του διατροφικού αποτυπώματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών, τη μείωση των προϊόντων ζωϊκής προέλευσης και την στροφή προς πιο αειφόρους τρόπους παραγωγής, όπως τα βιολογικά προϊόντα, την αγρο-οικολογία, προειδοποιούν οι ειδικοί.

Πάντως, τόσο το Global Footprint Network, όπως κι η οικολογική οργάνωση WWF, διαβλέπουν αισιόδοξα σημάδια στον ορίζοντα. Σχετικά, το οικολογικό αποτύπωμα ανά κάτοικο των ΗΠΑ έχει μειωθεί κατά 20% από το 2005 (έτος που είχε φθάσει στο υψηλότερο σημείο του) έως; το 2013 (τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία), χάρις στη μείωση της εκπομπής αερίων άνθρακα και παρά την οικονομική ανάκαμψη. Κατά τ’ αυτά, η παραδοσιακά παρουσιάζουσα το μεγαλύτερο εθνικό οικολογικό αποτύπωμα, Κίνα, αναπτύσσει μαζικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ την ίδια ώρα έχει μειώσει την εσωτερική κατανάλωση άνθρακα–και παρά την κατασκευή νέων σταθμών ενέργειας με βάση το ορυκτό αυτό.

Πηγή