Η von der Leyen αντιμετωπίζει κρίσιμη δοκιμασία καθώς το Δικαστήριο της ΕΕ αποφασίζει για τα μυστικά μηνύματα του «Pfizergate»

Η πολιτική παρακαταθήκη της Ursula von der Leyen ως προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα τεθεί αυτή την εβδομάδα σε σοβαρή δοκιμασία, καθώς το Δικαστήριο της ΕΕ καλείται να αποφανθεί για μυστικά γραπτά μηνύματα που αντάλλαξε με τον επικεφαλής μιας φαρμακευτικής εταιρείας, η οποία συμφώνησε σε μια συμφωνία δισεκατομμυρίων ευρώ για εμβόλια με τις Βρυξέλλες.

Σε μια απόφαση που αναμένεται να καθορίσει τη φήμη της, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποφασίσει αν η άρνηση της Επιτροπής να δημοσιοποιήσει το περιεχόμενο των μηνυμάτων της von der Leyen με τον CEO της Pfizer, Albert Bourla, παραβιάζει τους κανόνες διαφάνειας.

Η απόφαση της Τετάρτης για το «Pfizergate» δεν θα έχει μόνο ευρείες επιπτώσεις στο πώς οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ διεξάγουν υποθέσεις πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά ενδέχεται να ρίξει σκιά και στη δεύτερη πενταετή θητεία της von der Leyen, η οποία ξεκίνησε μόλις την 1η Δεκεμβρίου.

Καθώς προσπαθεί να διατηρήσει τη σημασία της Επιτροπής εν μέσω της αυξανόμενης εθνικιστικής ρητορικής στην ΕΕ, έχει ήδη δεχθεί κριτική για την τάση της να συγκεντρώνει εξουσίες και να υποχωρεί από φιλο-περιβαλλοντικές δεσμεύσεις.
Το βασικό ερώτημα είναι αν τα γραπτά μηνύματα πρέπει να θεωρούνται ως «έγγραφα» και, επομένως, να υπόκεινται σε δημοσιοποίηση στο όνομα της διαφάνειας.

Ενώ ακτιβιστές και πολλοί παρατηρητές υποστηρίζουν ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως κάθε άλλο επίσημο μέσο επικοινωνίας που αφορά τη χάραξη πολιτικής, η Επιτροπή διαφωνεί.

Μεγάλη αμηχανία

Η υπόθεση είναι νομικά περίπλοκη για την von der Leyen, καθώς όχι μόνο υπέγραψε προσωπικά το μεγαλύτερο συμβόλαιο για εμβόλια της ΕΕ — αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ — αλλά και ηγείται του θεσμού που είναι αρμόδιος για την επιβολή του δικαίου της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

Αν το δικαστήριο αποφανθεί εναντίον της, αυτό θα προσφέρει πολιτικά «πυρομαχικά» σε πολλούς επικριτές της.
Θα αποτελέσει επίσης σοβαρή αμηχανία, δεδομένου ότι μόλις πριν λίγους μήνες δεσμεύτηκε δημόσια να υπερασπιστεί τα πρότυπα διαφάνειας, αποδοτικότητας και ακεραιότητας κατά τη δεύτερη θητεία της.

«Αυτή η απόφαση του δικαστηρίου θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο καμπής για τη διαφάνεια στην ΕΕ», δήλωσε η Shari Hinds, υπεύθυνη πολιτικής της ΕΕ για την πολιτική ακεραιότητα στην ΜΚΟ Transparency International.

«Όταν πρόκειται για κρίσιμες αποφάσεις, ιδιαίτερα αυτές που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία, η μυστικότητα πρέπει να αποφεύγεται».

Η υπόθεση ξεκίνησε από τη The New York Times και τον πρώην επικεφαλής του γραφείου της στις Βρυξέλλες, οι οποίοι προσέφυγαν κατά της απόφασης της Επιτροπής να μην δώσει στη δημοσιότητα τα μηνύματα το 2022.

Η ύπαρξη των μηνυμάτων αποκαλύφθηκε σε συνέντευξη της New York Times τον Απρίλιο του 2021, όπου ο Bourla περιέγραψε την ανταλλαγή τους ως δημιουργία «βαθιάς εμπιστοσύνης» και διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων για μια μεγάλη συμφωνία για εμβόλια.

Η συμφωνία, η οποία οριστικοποιήθηκε τον Μάιο του 2021, προέβλεπε την αγορά έως και 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων του εμβολίου Covid-19 της Pfizer-BioNTech — η μεγαλύτερη όλων όσων υπέγραψαν οι Βρυξέλλες.

Η συμφωνία προέβλεπε την άμεση αγορά 900 εκατομμυρίων δόσεων, με δυνατότητα για άλλες 900 εκατομμύρια το 2022 και 2023.

Σήμα κινδύνου

Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής κατέληξε το 2022 ότι η αποτυχία της Επιτροπής να αναζητήσει τα επίμαχα μηνύματα συνιστούσε κακοδιοίκηση.

Η Emily O’Reilly, διαμεσολαβήτρια από το 2013 έως το 2025, το χαρακτήρισε «σήμα αφύπνισης» για τους θεσμούς της ΕΕ.
Είπε πως η διαφάνεια έχει οπισθοχωρήσει υπό την ηγεσία της von der Leyen.

Σε συνέντευξή της στο POLITICO, κατηγόρησε την πρόεδρο της Επιτροπής ότι καλλιέργησε μια «κουλτούρα απόκρυψης» για πολιτικούς λόγους.

Επέκρινε επίσης την απουσία της von der Leyen από τη μοναδική ακρόαση στο δικαστήριο μέχρι σήμερα.
«Ο ελέφαντας που δεν ήταν στην αίθουσα», είπε. «Το μοναδικό άτομο που θα μπορούσε να μας διαφωτίσει, δεν ήταν εκεί».

Σε δήλωσή της στο POLITICO, η Επιτροπή ανέφερε ότι «ποτέ δεν αρνήθηκε την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων με τον CEO της Pfizer.

Εκείνη την εποχή, όταν ο κόσμος περνούσε μια βαριά πανδημία, πολλοί ηγέτες βρίσκονταν σε τακτική επαφή με CEOs φαρμακευτικών εταιρειών».

Η ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων «δεν σημαίνει ότι τα συμβόλαια διαπραγματεύτηκαν σε αυτό το επίπεδο ή μέσω μηνυμάτων», πρόσθεσε.

Η Επιτροπή ανέφερε επίσης πως «η διαφάνεια είναι υψίστης σημασίας για την Επιτροπή και την πρόεδρο von der Leyen» και ότι «σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια» σε θέματα «ανοιχτότητας, λογοδοσίας και σαφούς επικοινωνίας».

Δικαστές του κατώτερου βαθμού του ίδιου Δικαστηρίου της ΕΕ έχουν ήδη αποφανθεί κατά της απόφασης της Επιτροπής να διαγράψει μεγάλο μέρος των συμβολαίων για τα εμβόλια πριν τα δημοσιοποιήσει, υποστηρίζοντας ότι έγινε για την προστασία της ιδιωτικότητας του προσωπικού και των εμπορικών συμφερόντων των εταιρειών.

Η Tilly Metz, μία από τους πέντε Πράσινους ευρωβουλευτές που προσέφυγαν στο Γενικό Δικαστήριο για το ζήτημα, εξέφρασε απορία για το ποιος ή τι βρίσκεται πίσω από την απροθυμία της von der Leyen να κοινοποιήσει τις πληροφορίες.

«Λαμβάνει κακές συμβουλές», είπε. «Αν θέλεις το κοινό να έχει εμπιστοσύνη στους πολιτικούς και στις επαφές τους με τη βιομηχανία, πρέπει να δώσεις έμφαση στη διαφάνεια».

Αν και αναγνώρισε ότι η υγειονομική κρίση του Covid-19 ήταν μια «εντελώς νέα κατάσταση», που οδήγησε την Επιτροπή να συνεργαστεί με τη βιομηχανία, θεωρεί ότι η von der Leyen απέτυχε να αντλήσει τα σωστά διδάγματα από την πανδημία.

Χρόνια ασάφειας

Στο πλαίσιο της υπόθεσης που θα κριθεί την Τετάρτη, το δικαστήριο πραγματοποίησε ακρόαση στο Λουξεμβούργο τον Νοέμβριο.

Το ανώτατο τμήμα του δικαστηρίου έδειξε σκεπτικισμό απέναντι στην άρνηση της Επιτροπής να δημοσιοποιήσει τα μηνύματα.

Ύστερα από χρόνια ασάφειας ακόμα και ως προς την ύπαρξη των μηνυμάτων, οι νομικοί εκπρόσωποι της Επιτροπής τελικά τα αναγνώρισαν.

Αυτό προκάλεσε γέλια στους παρευρισκόμενους και δυσαρέσκεια στους δικαστές.
«Δεν αρνούμαστε ότι [τα μηνύματα] υπάρχουν», δήλωσε ο νομικός της Επιτροπής Paolo Stancanelli κατά τη διάρκεια της ακρόασης.

Ο ίδιος υποστήριξε ότι δεν έχουν σημασία, λέγοντας ότι αν σχετίζονταν με τις διαπραγματεύσεις της σύμβασης με την Pfizer, θα τα είχαν διατηρήσει — και ενδεχομένως τα είχαν δημοσιοποιήσει.

Οι δικαστές εξέφρασαν ενόχληση, επειδή η Επιτροπή επανειλημμένα απέτυχε να εξηγήσει με ποιον τρόπο αποφασίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι, θέτοντας εξονυχιστικά ερωτήματα στα οποία ο εκπρόσωπος της Επιτροπής δεν μπόρεσε να απαντήσει: Ρώτησαν άμεσα τη von der Leyen για τα μηνύματα; Εξέτασαν το τηλέφωνό της ή τους λογαριασμούς της; Ρώτησαν τον επικεφαλής του γραφείου της;

Ύστερα από περισσότερες από τρεις ώρες συζήτησης, οι δικαστές προχώρησαν σε δριμεία κριτική για τις απαντήσεις και τη στάση της Επιτροπής απέναντι στο αίτημα της New York Times.

Ο δικαστής José Martín y Pérez de Nanclares ανέφερε ότι η Επιτροπή δεν επέδειξε «επαρκή και επιμελή μέτρα» για να εξηγήσει γιατί δεν μπορούσε να δώσει στη δημοσιότητα τα μηνύματα.

Ο Paul Nihoul μίλησε για έναν «σχετικά συγκεχυμένο φάκελο».

Η δικηγόρος της New York Times, Bondine Kloostra, δήλωσε ότι ήταν «πολύ απογοητευτικό πόσο απροετοίμαστος» ήταν ο εκπρόσωπος της Επιτροπής στην ακρόαση.

«Ακόμα δεν γνωρίζουμε τι απέγινε το τηλέφωνο της VDL (von der Leyen), αν ανταλλάχθηκαν μηνύματα ή μηνύματα Signal μέσω φορητού υπολογιστή ή άλλης συσκευής, ακόμα δεν ξέρουμε πού αναζήτησε η Επιτροπή», είπε.

Οικονομικά εγκλήματα

Η πίεση προς τη von der Leyen δεν περιορίζεται μόνο σε αυτή την υπόθεση. Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Εισαγγελέα (EPPO), που είναι επιφορτισμένο με τη διερεύνηση σοβαρών οικονομικών εγκλημάτων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, επιβεβαίωσε ότι ερευνά τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή διαχειρίστηκε τις προμήθειες των εμβολίων.
Τον Μάρτιο, η επικεφαλής του EPPO, Laura Codruța Kövesi, επιβεβαίωσε ότι το γραφείο της είχε πρόσφατα ανακρίνει αξιωματούχους της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής των διαπραγματεύσεων για τα εμβόλια.

www.bankingnews.gr