Labubu, ένα «άσχημα χαριτωμένο» τοτέμ του καταναλωτή του τρίτου κόσμου.

Κάποτε, στα μέσα του 20ού αιώνα, ένας κριτικός είχε πει ότι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει, μόνο που δεν διεξάγεται με τανκς, αλλά διεξάγεται στο πεδίο των ιδεών. Πολλές δεκαετίες και άπειρα παραδείγματα αργότερα, η φράση αυτή μοιάζει πια υπερβολικά βαριά για να περιγράψει την σημερινή πραγματικότητα. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου βιβλία αμφίβολης λογοτεχνικής ποιότητας που γράφονται στο διάλειμμα του σχολείου κάνουν εκατομμύρια πωλήσεις, αρχηγοί κρατών συμπεριφέρονται σαν κλόουν της ποπ κουλτούρας, άνθρωποι «μαζεύουν views» σαν να πρόκειται για cyber-πόλεμο με λάφυρα, και κάπου αλλού ουρές σχηματίζονται σε σούπερ μάρκετ για ένα λούτρινο τέρας που κοστίζει έναν μηνιαίο, ή και ετήσιο, μισθό.

Αυτό το τέρας λέγεται Labubu.

Από το Παιχνίδι στο Τοτέμ

Το Labubu είναι ένα γούνινο πλάσμα-παιχνίδι από την κινεζική εταιρεία Popmart, με περίεργα χαριτωμένη μουσούδα, κυνόδοντες σχεδόν «καρχαρία» και σώμα-κουκλάκι. Αν η περιγραφή σάς θυμίζει τα horror-mascots τύπου Hagi-Wagi, δεν είναι τυχαίο. Με μία κρίσιμη διαφορά όμως. Τα Hagi-Wagi έγιναν δημοφιλή κυρίως στα παιδιά, ως παιχνίδι τρόμου. Το Labubu, αντίθετα, είναι φετίχ ενηλίκων. Δεν αγοράζεται (μόνο) για να παίζουν· αγοράζεται ως αντικείμενο, ως σύμβολο, ως κάτι ανάμεσα σε συλλεκτικό σουβενίρ και προσωπικό τοτέμ.

Σήμερα, το Labubu εμφανίζεται σε αφίσες, ρούχα, παγωτά, editorial φωτογραφίσεις. Διασημότητες το κρατούν σαν σήμα αναγνώρισης, κάποιοι το κάνουν τατουάζ, εταιρείες animation ετοιμάζουν spin-off χαρακτήρες «τύπου Labubu». Τα media το ανακηρύσσουν «παγκόσμιο φαινόμενο» και μιλούν για μια επιτυχία που δύσκολα θα επαναληφθεί.

Το πραγματικά ανησυχητικό ερώτημα όμως δεν είναι πόσο δημοφιλές είναι. Είναι το πώς φτάσαμε ως εδώ. Πώς περάσαμε από τις μεγάλες τοιχογραφίες, από αντιπολεμικούς πίνακες και συμφωνικές συνθέσεις που προκαλούν ρίγη, στο σημείο όπου ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πολιτιστικά σύμβολα μιας γενιάς είναι ένα λούτρινο τέρας με δόντια.

Από τον Αγώνα Επιβίωσης στην Συμβολική Κατανάλωση

Χρειάστηκαν αιώνες σκληρής οικοδόμησης πολιτισμού, με πραγματικό κόστος σε ανθρώπινες ζωές -από την ανέγερση πόλεων πάνω σε βάλτους έως τις ουρές για βασικά αγαθά σε περιόδους ελλείψεων- για να φτάσουμε σε μια εποχή σχετικής άνεσης, θέρμανσης, μόνιμης πρόσβασης σε τρόφιμα, νερό, καφέ και delivery.

Στον σημερινό κόσμο του «γραφείου με την καφετιέρα», τα μεγάλα δράματα της επιβίωσης έχουν υποχωρήσει, για σημαντικό μέρος του πλανήτη, και στην θέση τους κυριαρχούν άλλα αφηγήματα, όπως τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, τα «εσωτερικά παιδιά» που δεν τους επέτρεψαν να ζωγραφίζουν στους τοίχους και τις αναζητήσεις αυτοβελτίωσης. Δεν είναι ότι αυτά δεν έχουν σημασία· είναι όμως άλλο το μέγεθος του προβλήματος. Όταν συγκρίνεις λιμό, πόλεμο, ασθένεια και πραγματική φτώχεια με την κόπωση ενός job description σε open space, κάτι στην ζυγαριά της εμπειρίας αναπόφευκτα μετακινείται.

Σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η κατανάλωση έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι μόνο «φυσική». Όπως έχουν αναλύσει σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της κατανάλωσης, έχουμε περάσει σε μια μορφή συμβολικής κατανάλωσης. Το αντικείμενο δεν εξυπηρετεί μόνο μια χρηστική ανάγκη, αλλά οφείλει να κουβαλάει νόημα. Τα προϊόντα φεύγουν από τα στενά ωφελιμιστικά τους όρια και ανταγωνίζονται σε επίπεδο συμβολικής αξίας. Το τι αγοράζεις δεν λέει απλώς τι χρειάζεσαι· λέει ποιος είσαι, σε ποια εποχή ανήκεις, σε ποια γενιά εντάσσεσαι.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Labubu λειτουργεί σαν συμπύκνωση μιας ολόκληρης ψυχολογίας. Ένα οπτικό σύνθημα που συνοψίζει τον σύγχρονο «zoomer» -λίγο παράξενος, ελαφρώς συγκινητικός, γεμάτος αντιφάσεις, σχεδόν υπερβολικά αυτοσυνειδητοποιημένος. Η ειρωνεία είναι ότι όσο αστεία κι αν φαίνεται η σύγκριση ενός πλήρους εικονογραφικού σύμπαντος (με θρησκευτική, ηρωική, τραγική τέχνη) με ένα λούτρινο, και τα δύο λειτουργούν ως πολιτισμικά σημεία αναφοράς της εποχής τους.

Φαινομενικά, ο άνθρωπος μοιάζει να έχει ανέβει στην κορυφή της πυραμίδας του Maslow. Οι βασικές ανάγκες έχουν καλυφθεί και πλέον αναζητά αισθητικές εμπειρίες, αυτοπραγμάτωση, «ύψιστες έννοιες». Στην πράξη όμως, κοιτάζοντας το Labubu, γεννιέται η σκοτεινή υποψία ότι η κατανόηση του «ανώτερου» μάλλον θόλωσε, σμικρύνθηκε ή εκφυλίστηκε σε κάτι εντυπωσιακά ρηχό.

Η Αισθητική Χωρίς Κέντρο

Η λέξη «αισθητική» βρίσκεται παντού. Η αισθητική της μάθησης, της πόλης, της δουλειάς από το σπίτι. Όμως η αρχική της σημασία έχει να κάνει με την κατανόηση της ομορφιάς μέσα σε ένα κοινό πλαίσιο νοημάτων. Ποια μορφή, ποιο μέτρο, ποια τάξη θεωρούμε αρμονική και σε σχέση με ποιο σχέδιο;

Σε έναν παλαιότερο κόσμο, σκληρό και σωματικά απαιτητικό, το σχέδιο ήταν ξεκάθαρο. Υπάρχει Θεός, ο κόσμος υπακούει σε μια ανώτερη τάξη, και η αξία ή η αρμονία ενός έργου κρίνονται από το πόσο εντάσσονται σε αυτή. Σήμερα, τα θεμέλια αυτά έχουν ραγίσει. Δεν έχουμε έναν άξονα νοήματος, αλλά πολλούς, συχνά αντιφατικούς. Σε ποια μεταμοντέρνα αφήγηση υπακούει το Labubu; Και αν υπακούει σε μία, πώς δεν θα συγκρουστεί με κάποια άλλη; Και το κυριότερο ποιος αποφασίζει;

Ο μέσος άνθρωπος, βομβαρδισμένος από πληροφορίες, δεν διαθέτει ούτε τον χρόνο ούτε την ψυχική ενέργεια για τέτοια ερωτήματα. Και, ειλικρινά, σπάνια βλέπει λόγο να τα θέσει. Το Labubu δεν πρόκειται να δώσει απαντήσεις για το καλό και το κακό, τη ζωή και τον θάνατο, το νόημα της ύπαρξης. Πρέπει, λοιπόν, να αποκτήσει έναν πιο απλό «δικτάτορα νοήματος». Κάποιο βασικό αφήγημα που να μην κουράζει, αλλά να δημιουργεί την ψευδαίσθηση βάθους. Να σου ψιθυρίζει ότι είσαι «λίγο παράξενος, ελαφρώς συγκινητικός, γλυκά αντιφατικός».

Και ποιος καλύτερος από τους επαγγελματίες του marketing για να χτίσουν ένα τέτοιο αφήγημα;

Η του Μηχανή Μάρκετινγκ Πίσω από το Labubu

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται γύρω από το Labubu, αν τα δει κανείς ψύχραιμα, είναι σχεδόν απλοϊκά. Κατ’ αρχάς, υπάρχει το «τυφλό κουτί», αγοράζεις χωρίς να ξέρεις ποιο ακριβώς σχέδιο θα σου τύχει. Η διαδικασία φορτίζεται με τον ψυχολογικό μηχανισμό του τζόγου, προσμονή, αγωνία, ντοπαμίνη.

Έπειτα έρχεται η τεχνητή έλλειψη. Οι συλλογές κυκλοφορούν σε περιορισμένες εκδόσεις, εξαντλούνται γρήγορα, δημιουργώντας την αίσθηση ότι αν δεν αγοράσεις τώρα, χάνεις κάτι ανεπανάληπτο. Η επιθυμία δεν αφορά τόσο το ίδιο το αντικείμενο όσο τον φόβο ότι θα μείνεις «εκτός παιχνιδιού».

Τρίτος πυλώνας είναι οι διασημότητες και ο θόρυβος. Influencers, ηθοποιοί, τραγουδιστές, όλοι φωτογραφίζονται με το Labubu, το ανεβάζουν στα social, το μετατρέπουν σε status symbol. Το μήνυμα είναι απλό: «οι δικοί σου άνθρωποι, αυτοί που θαυμάζεις, το έχουν, εσύ;».

Από έξω, όλα αυτά μοιάζουν σχεδόν αστεία. Ενήλικοι άνθρωποι που παρασύρονται από τα πιο βασικά κόλπα της διαφήμισης. Στην πραγματικότητα, όμως, η διαφήμιση πατάει πάνω σε έναν βαθύτερο ψυχισμό. Η σημερινή γενιά ενηλίκων, μεγαλωμένη σε περιβάλλον σχετικής αφθονίας και προστασίας, είναι ψυχικά πολύ πιο κοντά στο παιδί από ό,τι θα ήθελε να παραδεχτεί. Οι δομές δυσκολίας έχουν μειωθεί, αλλά το ίδιο και οι δομές ωρίμανσης.

Το αποτέλεσμα είναι παιδιά σε ενήλικα σώματα που στήνονται σε ουρές για ένα παιχνίδι που είδαν στα χέρια ενός είδωλου, που δένονται συναισθηματικά με την επόμενη «τυχερή» αγορά, όπως με το επόμενο στοίχημα στο καζίνο.

Το «Άσχημα Χαριτωμένο» και η Κανονικοποίηση του Τρομερού

Το Labubu δεν ζει σε κενό. Έρχεται μετά από μια ολόκληρη παράδοση pop-horror. Τρομακτικά mascots σε παιδικά παιχνίδια, καλοσχεδιασμένα τέρατα σε κινούμενα σχέδια, κινήσεις που θολώνουν τα όρια ανάμεσα στο «χαριτωμένο» και το πραγματικά δυσοίωνο.

Η μαζική ζήτηση για τέρατα, ταινίες τρόμου, «creepy» αισθητικές και «κακό» που γίνεται αντικείμενο λατρείας δεν είναι χθεσινό φαινόμενο. Όμως, όπως έχει αναλυθεί από ψυχολόγους και θεωρητικούς της κουλτούρας του τρόμου, κάτι σημαντικό συμβαίνει όταν το παιχνίδι παύει να είναι χώρος δοκιμής ρόλων (όπου το παιδί εξασκείται στο να κατανοεί το καλό και το κακό) και γίνεται απλώς μια διαρκής φάρσα με το «τέρας» ως ήρωα.

Εκεί υποβαθμίζεται η ικανότητα να διακρίνεις τα σαφή και ηθικά πλαίσια. Η ενσυναίσθηση μεταφέρεται εύκολα στο «κακό», όχι ως συνειδητή διερεύνηση του τραύματος, αλλά σαν θολό meme. Η αλήθεια και το ψέμα, το απειλητικό και το γελοίο μπερδεύονται σε ένα συνεχές «χαχα, τι γλυκά τρομακτικό».

Με το Labubu, αυτή η τάση αποκτά και όνομα, «ugly cute», άσχημα χαριτωμένο. Ένα πλάσμα που δεν είναι ξεκάθαρα καλό ή κακό, δεν υπόσχεται λύτρωση ούτε απειλεί σοβαρά· απλώς υπάρχει, μασκαρεμένο ως αντικείμενο αγάπης. Ταιριάζει τέλεια σε μια εποχή που δυσκολεύεται να αντέξει τα μεγάλα νοήματα, τις καθαρές αντιθέσεις και τις ηθικές δεσμεύσεις.

Όταν το Τρομερό Γίνεται Απλώς ένα Ακόμη Αντικείμενο στο Ράφι

Στην κλασική τέχνη, ακόμα κι όταν απεικονιζόταν το κακό, υπήρχε ένας σαφής «οδηγός» για το πώς να το διαβάσεις. Το κακό παρουσιαζόταν με σκοπό να προειδοποιήσει, να αφυπνίσει και να καλλιεργήσει την κρίση. Το καλό συνδεόταν με το φωτεινό, το ευγενές και το τραγικά ωραίο.

Στις σύγχρονες αισθητικές πρακτικές, παρατηρείται συχνά το αντίστροφο. Το τρομερό, το άσχημο, το διαστρεβλωμένο εισέρχεται σταδιακά στην καθημερινότητα, χάνει την έντασή του και γίνεται απλώς «άλλη μια εικόνα». Στην αρχή σοκάρει, μετά συνηθίζεται, στο τέλος παύει να προκαλεί αντίδραση.

Αυτό είναι ίσως το πιο ανησυχητικό σημείο. Όχι το ίδιο το Labubu, αλλά η πλήρης απουσία ανάγκης για αρμονία, η ικανοποίηση με έναν μόνιμο καρναβαλισμό, με μια παιδική, σχεδόν πρόχειρη αντιμετώπιση της ύπαρξης. Όταν οι γενιές που θυμούνταν τον λιμό, την καταστροφή, την επιδημία, τον πόλεμο, χρειαζόταν ένα βαθύ αξιακό υπόβαθρο για να σταθούν όρθιες. Θυμούνταν τον θάνατο και, ακριβώς γι’ αυτό, δεν είχαν την πολυτέλεια να μπερδεύουν το «μαύρο» με το «άσπρο».

Καθώς τα καθημερινά προβλήματα γίνονται πιο επίπεδα, η πνευματική αντίδραση γίνεται επίσης επίπεδη. Ο πολιτισμός γίνεται όλο και πιο καρναβαλικός, θορυβώδης, παιδαριώδης, προσπαθώντας να κρύψει με θόρυβο την πλήξη και την ύπαρξη που παραμένει, τελικά, ανεπίλυτη.

Το Labubu είναι Σύμπτωμα, όχι Αιτία

Το Labubu δεν φταίει για όλα αυτά. Είναι μάλλον ένα σύμπτωμα, μια μικρή, γούνινη συμπύκνωση του τρόπου με τον οποίο ο σύγχρονος καταναλωτής του «τρίτου κόσμου» της αφθονίας και της άνεσης στήνει τις αξίες του.
Όχι γύρω από το νόημα, αλλά γύρω από την συμβολική κατανάλωση·
Όχι γύρω από τον αγώνα για επιβίωση, αλλά γύρω από την διαχείριση της πλήξης·
Όχι γύρω από τις καθαρές έννοιες του καλού και του κακού, αλλά γύρω από το «άσχημα χαριτωμένο» που δεν σε υποχρεώνει να πάρεις θέση.

Ίσως το πιο δύσκολο ερώτημα, που κανένα Labubu δεν μπορεί να απαντήσει, είναι αν ο σύγχρονος άνθρωπος θυμάται ακόμη τον θάνατο, την πείνα, την καταστροφή ως πραγματικά ενδεχόμενα, ή αν τα έχει εξορίσει οριστικά στην οθόνη, ανάμεσα σε horror παιχνίδια και viral τάσεις. Γιατί κανένας πολιτισμός, όσο γούνινος και χαριτωμένος κι αν μοιάζει, δεν είναι άτρωτος απέναντι σε όλα αυτά. Κι ας κρύβεται πίσω από ένα χαμογελαστό τέρας με δόντια.

@OWL / 2025

terrapapers.com/