Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα επιδιώξουν να παρουσιάσουν ενιαίο μέτωπο τις επόμενες ημέρες κατά των δασμών του αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, εγκρίνοντας πιθανότατα μια πρώτη σειρά στοχευμένων αντιμέτρων σε εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων αξίας έως και 28 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Μια πρώιμη κλιμάκωση αυτού που ορισμένοι φοβούνται ότι θα εξελιχθεί σε παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, καθιστώντας τα αγαθά ακριβότερα για δισεκατομμύρια καταναλωτές και ωθώντας τις οικονομίες σε όλο τον κόσμο σε ύφεση.

Η πραγματικότητα των κατ’ ευφημισμό «ανταποδοτικών» δασμών στις εισαγωγές από 180 και πλέον χώρες που ανακοίνωσε την περασμένη Τετάρτη ο αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, ήταν χειρότερη από τους φόβους των επενδυτών, όπως φάνηκε από το σφυροκόπημα που δέχθηκαν τα χρηματιστήρια στα τέλη της εβδομάδας.

Οι τιμές των μετοχών έκαναν βουτιά σε όλο τον κόσμο την Πέμπτη που εντάθηκε την Παρασκευή, μετά την απάντηση της Κίνας με την επιβολή δασμών στις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων και ελέγχους στις εξαγωγές ορισμένων σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι η πτώση ήταν μεγαλύτερη στην Wall Street, με τον δείκτη μετοχών S&P 500 να κατρακυλά περίπου 11% στο διήμερο και η κεφαλαιοποίησή του να μειώνεται κατά 5,4 τρισ. δολάρια, ενώ ο δείκτης Nasdaq υποχώρησε 12%. Στην Ευρώπη, ο δείκτης Stoxx 50 έκλεισε με απώλειες περίπου 8% στο διήμερο.

Επιπλέον, το δολάριο υπέστη σφυροκόπημα και η ισοτιμία του ευρώ ανατιμήθηκε περίπου 2%, πάνω και από τα 1,10 δολάρια για κάποιο χρονικό διάστημα, αν και την Παρασκευή τα κέρδη του περιορίστηκαν.

Η ετυμηγορία των επενδυτών για το δασμολογικό κρεσέντο του Τραμπ, με την επαναφορά των συντελεστών τους σε επίπεδα που ίσχυαν πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν σαφής: Όλες οι οικονομίες θα πληγούν σε έναν ορατό χρονικό ορίζοντα, αλλά μεγαλύτερο θύμα θα είναι η ίδια η αμερικανική οικονομία, η οποία κινδυνεύει με ύφεση από έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο.

Αυτό είναι, ίσως, ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα στα παγκόσμια χρονικά – η κυβέρνηση της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου να εφαρμόζει μία πολιτική, αγνοώντας όλες τις προειδοποιήσεις για τα δεινά που αυτή θα προκαλέσει στην ίδια και σε χώρες που είναι διαχρονικά σύμμαχοί της.

Αντίστοιχες είναι και οι εκτιμήσεις μεγάλων αμερικανικών τραπεζών και άλλων οίκων, με την τράπεζα JP Morgan να προβλέπει ύφεση 0,3% για την αμερικανική οικονομία φέτος από ανάπτυξη 1,3% πριν τις ανακοινώσεις Τραμπ και εκτίναξη της ανεργίας στο 5,3%. Για την Ευρωζώνη υπάρχουν επίσης ανησυχίες για την ανάπτυξη και η Barclays εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος ύφεσης στο β’ εξάμηνο του 2025.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση

Για τα προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβλήθηκε ενιαίος συντελεστής 20%, ο οποίος επομένως ισχύει και για τα ελληνικά προϊόντα. Οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ είναι χαμηλές, μόλις στο 4,8% των συνολικών εξαγωγών της χώρας, και αφορούν κυρίως αγροτικά προϊόντα, καύσιμα, χάλυβα και αλουμίνιο. Οι άμεσες επιπτώσεις, επομένως, για την ελληνική οικονομία θα είναι μικρές, αλλά πιο σημαντικές θα είναι οι έμμεσες, λόγω του ότι θα επηρεασθεί αρνητικά η οικονομία βασικών εξαγωγικών αγορών των ελληνικών προϊόντων, όπως της Γερμανίας, της Ιταλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Οι σαρωτικοί δασμοί του Τραμπ επιβλήθηκαν επί «δικαίων και αδίκων» και με έναν αυθαίρετο τρόπο που προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις σε παραδοσιακούς συμμάχους και αντιπάλους της Αμερικής. Ξεκινούν από το 10% για τις χώρες, με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν πλεονασματικό ή ισοσκελισμένο διμερές εμπορικό ισοζύγιο και κλιμακώνονται ανάλογα με το ύψος του ελλείμματος που έχουν με άλλες χώρες, ως ποσοστό των εισαγωγών από αυτές. Στην Κίνα επιβλήθηκαν δασμοί 34%, αλλά ουσιαστικά 54% αν υπολογισθεί και το 20% που είχε ανακοινωθεί τον περασμένο μήνα, ενώ για άλλες χώρες, ακόμη και φτωχές, ανακοινώθηκαν ακόμη υψηλότεροι συντελεστές.

Η φόρμουλα για τον υπολογισμό των δασμών δεν έχει καμία σχέση με την αποκατάσταση δήθεν αδικιών εις βάρος των ΗΠΑ και την επιβολή από την πλευρά τους «ανταποδοτικών» δασμών που θα αποκαθιστούσαν ισότιμους όρους ανταγωνισμού. Περισσότερο έδωσε την εντύπωση ότι χρησιμοποιήθηκε για την επιβολή μίας νέα παγκόσμιας τάξης στο εμπόριο, η οποία, σύμφωνα με τους εμπνευστές της, θα προσφέρει μία διακριτική μεταχείριση υπέρ των αμερικανικών προϊόντων.

Λύση η διμερείς διαπραγματεύσεις

Οι δασμοί θα μπορούσαν θεωρητικά να αναθεωρηθούν και να μετριαστούν μέσα από διμερείς διαπραγματεύσεις. Στην προοπτική αυτή αναφέρθηκε ο πρόεδρος Τραμπ, λέγοντας ότι θα μπορούσε να συζητήσει, αν υπήρχε «κάποια εξαιρετική προσφορά» από τις άλλες χώρες. Και μόνο, όμως, η διατύπωση αυτή, δείχνει ότι η Αμερική θέλει μεγάλες παραχωρήσεις, τις οποίες δύσκολα θα δεχόντουσαν οι άλλες οικονομίες.

Η σκληρή στάση των ΗΠΑ προκάλεσε ήδη τη σκληρή απάντηση από την πλευρά της Κίνας, με επιβολή δασμών 34% στις αμερικανικές εισαγωγές από τις 10 Απριλίου, με αποτέλεσμα μία κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου που θα οδηγήσει σε ακόμη δυσμενέστερες εξελίξεις για όλο τον κόσμο και θα αυξήσει τις πιθανότητες ύφεσης. Από την πλευρά της ΕΕ, επίσης, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τόνισε ότι θα υπάρξει σθεναρή αντίδραση της ΕΕ με αντίμετρα, αν δεν υπάρξει περιθώριο κάποιας συμβιβαστικής λύσης μέσω διαπραγματεύσεων.