Η μάχη του ……. “Πέτα”

Η μάχη του ……. “Πέτα”

Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν πολλά άρθρα  γύρω από το θέμα της εσωτερικής φιλοσοφίας, της συνειδητοποίησης ή της αφύπνισης που σε  συμβουλεύουν να πετάς ότι υπάρχει στο σπίτι σου.  Βιβλία, ρούχα, παλιά αντικείμενα ενθύμια για να κάνεις χώρο στο…..καινούργιο  που θα έρθει.  Τι είναι όμως αυτό το καινούργιο  που μπορεί να έρθει ;  Το καινούργιο που έρχεται από δω και πέρα είναι αυτό που θα σου….. πασάρουν.

Γιατί το να πετάς στα σκουπίδια έχει γίνει κάτι σαν μόδα;  Γιατί  η μάχη του Πέτα έγινε μάχη για την αυτογνωσία και την εσωτερική γαλήνη;   Τελικά είναι έτσι ή ακριβώς το αντίθετο;

Αλλά ας απαντήσουμε πρώτα στο παρακάτω ερώτημα:

Τι είναι σκουπίδια;

Κατά μία απλοϊκή, στερεοτυπική, αλλά και κυρίαρχη άποψη, σκουπίδια είναι ένας σωρός άχρηστων πραγμάτων χωρίς αξία.  Όμως για να απαντήσουμε στο ερώτημα θα πρέπει να ανατρέξουμε στην μαρξιστική θεωρία του εμπορεύματος και της αξίας.  Διότι αυτό που χαρακτηρίζεται ως απόρριμμα ήταν κάποτε εμπόρευμα.  Σύμφωνα με τη μαρξιστική θεωρία κάθε εμπόρευμα αποκρυσταλλώνει την κοινωνικά αναγκαία εργασία που χρειάστηκε για να παραχθεί.

Επομένως, η αξία του εμπορεύματος δεν χάνεται με το χαρακτηρισμό του ως απόρριμμα, αφού ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας δεν επιστρέφεται.   Όμως το εμπόρευμα έχει αξία χρήσης και ανταλλακτική αξία. Η αξία χρήσης αναφέρεται στις ιδιότητες εκείνες που το καθιστούν χρήσιμο, ανταποκρινόμενο στις ανάγκες του ανθρώπου.  Η ανταλλακτική αξία αναφέρεται σε ιδιότητες που υπερβαίνουν τις αισθήσεις μας και καθιστούν το εμπόρευμα κοινωνικό πράγμα.

Η ανταλλακτική αξία είναι μία κοινωνική σχέση και το πρόβλημα των σκουπιδιών σχετίζεται με τη διατάραξη αυτής της κοινωνικής σχέσης σε συνδυασμό με τη μείωση του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας για την παραγωγή ενός αγαθού λόγω της εξέλιξης των παραγωγικών δυνάμεων. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε μία μεγάλη εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία τεράστιου κοινωνικού πλεονάσματος.  Έτσι, σήμερα, το πρόβλημα δεν είναι η αξιοποίηση των σπανιζόντων πόρων, αλλά η διάθεση των υπεράφθονων πόρων.

Το μέγεθος αυτού του κοινωνικού πλεονάσματος δεν έχει ιστορικό προηγούμενο,  αλλά η χρήση του φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη δυτική καπιταλιστική κοινωνία αξιοποιεί τον κοινωνικό της.    Οι σωροί των σκουπιδιών είναι μία ένδειξη του τρόπου με τον οποίο η σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν τα προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας αλλά και την ίδια την ανθρώπινη εργασία. Ίσως και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Επίσης οι σωροί των σκουπιδιών αποδεικνύουν ότι αυτό που λένε κρίση στην ουσία είναι ένα μπούκωμα του καπιταλισμού από κέρδη και όχι κρίση από έλλειψη αγαθών που δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες όλων.

Πρόσφατες φωτογραφίες από χιλιάδες αδιάθετα αυτοκίνητα στοιβαγμένα σε αχανή πάρκινγκ, σε όλο τον κόσμο, αποτυπώνουν, με δραματικό τρόπο, την άλλη πλευρά της υποτιθέμενης οικονομικής κρίσης.  Όταν μειώνονται οι πωλήσεις των αυτοκινήτων οι αλυσίδες παραγωγής μειώνουν το ρυθμό τους αλλά δεν σταματούν εντελώς. Αυτό σημαίνει ότι συνεχίζουν να βγάζουν αυτοκίνητα τα οποία, λόγω της χαμηλής αγοράς, δεν πωλούνται. Αυτά τα αυτοκίνητα μπορούν να χαρακτηριστούν κατά μία ευρεία έννοια σαν «σκουπίδια» παρ όλο που διατηρούν την αξία χρήσης τους λειτουργούν κανονικά αλλά και κανείς δεν τα έχει ακόμα χρησιμοποιήσει και ίσως να μην τα χρησιμοποιήσει ποτέ.

Μπορεί να φτιάχτηκαν με καλύτερες προδιαγραφές, να είναι πολυτελή και να μην έχουν κάνει ούτε ένα χιλιόμετρο, αλλά έτσι όπως είναι αραγμένα σε έναν αχανή χώρο θεωρούνται κατά μία έννοια «σκουπίδια» αφού δεν έχουν πάνω τους μία τιμή και δεν βρίσκονται σε χώρο που θα μπορούσε κάποιος να αγοράσει κάποια από αυτά.

Υπάρχει και η «μεταφυσική» ψυχολογική άποψη.  Αφού όλα τα αντικείμενα που έχουμε ενσωματώνουν ανθρώπινη εργασία για να τα αγοράσεις έδωσες χρήματα που προήλθαν επίσης από την εργασία σου.  Δηλαδή ενσωματώνουν κάποιου είδους ενέργεια.  Τα «σκουπίδια»  με τη σειρά τους σημαίνουν χαμένη ενέργεια.

Χαμένη ενέργεια είναι και τα λεφτά που ξοδεύονται για φροντιστήρια που αν δεν περάσεις στο Πανεπιστήμιο οι γνώσεις δεν θα έχουν καμία χρήση ακόμα και οι γνώσεις από το Πανεπιστήμιο που μετά το πτυχίο αν δεν τις χρησιμοποιήσει κάποιος εργοδότης πρέπει να ξεχαστούν και να μη χρησιμοποιηθούν ποτέ.  Παράλληλα το εκπαιδευτικό σύστημα μυεί σε αυτή τη μονοδιάστατη αντίληψη της γνώσης  αλλά και κάθε άλλου πράγματος που πέρα από την καθιερωμένη και κοινωνικά αποδεκτή χρήση καμία άλλη χρήση δεν επιτρέπεται να έχει.

Σε ένα βίντεο που κυκλοφορεί  με θέμα «Το εκπαιδευτικό σύστημα μας κάνει χαζούς» ρώτησαν παιδιά προσχολικής ηλικίας για τη χρήση ενός συνδετήρα και βρήκαν εκατοντάδες χρήσεις.  Τα παιδιά του Λυκείου και οι ενήλικες βρήκαν μόνο μία.  Δηλαδή μονοδιάστατη χρήση ενός αντικειμένου που διδάσκεται στα σχολεία και όχι μόνο.  Κι όμως αυτό που θεωρείται εκ πρώτης όψεως για «πέταμα» μπορεί να έχει και άλλες χρήσεις πέρα από την καθιερωμένη και αυτό που είναι άχρηστο για σένα μπορεί να είναι χρήσιμο για κάποιον άλλο.   Πρόκειται για μία μύηση στην αστική μονοδιάστατη αντίληψη πραγμάτων  αλλά και περί καθαριότητας, η οποία συνδέεται στενά με τον ατομισμό και την αντίληψη ότι κάθε τι περιττό για κάποιον πρέπει να πετάγεται και να εξαφανίζεται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ότι αυτό θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για κάποιον άλλο ή να έχει κάποια άλλη εναλλακτική χρήση.

Το τι χαρακτηρίζεται σαν «απόρριμμα»  ή σκουπίδι έχει να κάνει και με την παιδεία, τη χειραγώγηση και την απόσπαση της προσοχής.  Ακόμα και στην καθημερινή ομιλία χρησιμοποιείται συχνά η έκφραση «με απόρριψε σε απόρριψε απορρίφθηκε» ή ο κακόγουστος χαρακτηρισμός «μπάζο» σε ανθρώπους σαν οι άνθρωποι να είναι απορρίμματα ή σαν να θεωρεί ακόμα και τον εαυτό του κάποιος σαν απόρριμμα. Επίσης επίσημα χρησιμοποιείται η έκφραση «επιχείρηση σκούπα» εκκαθαρίσεις που αναφέρονται επίσης σε ανθρώπους σαν να ήταν σκουπίδια.

Ο καπιταλισμός …