Διαφημίσεις
Κάρολος Αύγουστος Κλόντιους
Ο Ράιχενμπαχ της Κατοχής
Η πολυσυζητημένη προσωπικότητα του Γερμανού γραφειοκράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χορστ Ράιχενμπαχ, ο οποίος με το πολυπληθές επιτελείο του έχει καταστεί ένας παντοδύναμος άτυπος γκαουλάιτερ, θυμίζει σε πολλά έναν άλλον ομοεθνή του, ο οποίος επίσης είχε σταλεί με παρόμοια ειδική αφαιμαξιακή αποστολή στην κατεχόμενη Ελλάδα, τον Καρλ Κλόντιους. Όπως και σήμερα, έτσι και τότε, η ειδική αυτή αποστολή χαρακτηριζόταν ότι είχε ως αποκλειστική μέριμνα την οικονομική και δημοσιονομική βελτίωση.
Στο κατωτέρω απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του ιστορικού συγγραφέα Δημοσθένη Κούκουνα «Η ελληνική οικονομία επί Κατοχής και η αλήθεια για τα κατοχικά δάνεια», που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα, παρουσιάζεται η περίπτωσή του σε ό,τι αφορά τη δράση του στην Ελλάδα.
ΕΙΔΙΚΟΣ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΛΕΓΞΕΙ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΒΡΕΙ ΑΝ ΥΠΗΡΧΑΝ ΑΛΛΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΡΟΣ ΑΝΤΛΗΣΗ
Για την ελληνική χρεοκοπία κατά την Κατοχή, ιεραρχικά δεύτερη προσωπικότητα, μετά τον Χέρμαν Νοϊμπάχερ, τον πληρεξούσιο του Φύρερ για την Ελλάδα με ευρύτερες δικαιοδοσίες για όλα τα Βαλκάνια, ήταν ο πρεσβευτής Καρλ Κλόντιους (Carl August Clodius), ο οποίος είχε αυξημένες αρμοδιότητες για τα οικονομικά θέματα στην Ελλάδα. Αποστολή του ήταν να «νοικοκυρέψει» την ελληνική οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση.
Ας αρχίσουμε όμως από το βιολογικό τέλος του. Ο Κλόντιους, που από τον Σεπτέμβριο 1944 είχε αιχμαλωτισθεί μαζί με τη σύζυγό του στο Βουκουρέστι, μόλις τα σοβιετικά στρατεύματα αιφνιδίασαν με την κατάληψη της Ρουμανίας, έχασε μυστηριωδώς τη ζωή του τον Ιανουάριο 1952 «κάπου στη Ρωσία»[1]. Έπειτα από μια σύντομη περίοδο αιχμαλωσίας και αφού είχε πλήρως καταρρεύσει το Τρίτο Ράιχ, ο Κλόντιους προθυμοποιήθηκε να προσφέρει την εμπειρία του από τη γερμανική διπλωματική υπηρεσία και τις γνώσεις του ως οικονομολόγος ειδικευμένος στο εξωτερικό εμπόριο στον Στάλιν. Η προσφορά, που είναι άγνωστο πόσο πραγματικά εθελοντική ήταν, έγινε αποδεκτή στη Μόσχα και ο πρώην Γερμανός διπλωμάτης ανέλαβε διάφορες μελέτες και αποστολές. Η σημαντικότερη απ’ αυτές ήταν, με σοβιετική εντολή, να μελετήσει και να οργανώσει τη μεταπολεμική οικονομία στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, όταν ακόμη δεν είχε επέλθει η ρήξη με τη Μόσχα.
Σύμφωνα με ένα παλαιό στέλεχος του ΚΚΕ, οι μεταπολεμικές αρμοδιότητες του Κλόντιους κάλυπταν ευρύτερο χώρο στα Βαλκάνια και μεταξύ άλλων είχε χειριστεί θέματα σχετικά με την οικονομική βοήθεια από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες προς το ΚΚΕ και τον «Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας» όταν ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν σε έξαρση. Δεν υπάρχει ειδική τεκμηρίωση γι’ αυτό, αλλά θεωρείται αυτονόητο ότι η εξουσιοδότησή του – τουλάχιστον όσο οι σχέσεις Στάλιν-Τίτο ήταν ομαλές – περιελάμβανε και την οικονομική ενίσχυση των Ελλήνων ανταρτών[2].
Ούτως ή άλλως, ο Κλόντιους είχε πλούσια εμπειρία από τη βαλκανική οικονομία γενικότερα, ώστε να είναι εξαιρετικά ρεαλιστικοί οι ιθύνοντες της μεταπολεμικής Μόσχας όταν τον επιστράτευσαν. Ο μυστηριώδης θάνατός του, που απλώς δημοσιοποιήθηκε από το πρακτορείο «Τας» τον Ιανουάριο 1952, χωρίς καμιά άλλη πληροφόρηση, ούτε καν για τα αίτια και τον τόπο του θανάτου του, αφήνει ανοικτές πολλές εικασίες.
Ο Κλόντιους είχε γεννηθεί στη Βρέμη το 1897 και από το 1921 εισήλθε στη διπλωματική υπηρεσία της Γερμανίας. Υπηρέτησε διαδοχικά στις γερμανικές πρεσβείες των Παρισίων, Βιέννης και Σόφιας, απ’ όπου το 1934 επανήλθε στην κεντρική υπηρεσία. Από τον Μάιο 1933 είχε γίνει μέλος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και το 1938 τοποθετήθηκε ως τμηματάρχης (σύμβουλος πρεσβείας α΄) στη διεύθυνση εξωτερικού εμπορίου του υπουργείου Εξωτερικών, στο Βερολίνο. Ανέλαβε επιτυχώς διάφορες αποστολές και το 1943 προήχθη σε διευθυντή, έχοντας ήδη τον βαθμό του πρεσβευτή.
Η εμφάνιση του Καρλ Κλόντιους στην κατοχική Ελλάδα έγινε αθόρυβα ήδη από τους πρώτους μήνες της Κατοχής. Προηγουμένως, στα τέλη Απριλίου 1941, είχε διαπραγματευθεί στη Σόφια με τον Βούλγαρο υπουργό Εξωτερικών τα οικονομικά θέματα της γερμανοβουλγαρικής συμμαχίας, ενώ τον επόμενο Σεπτέμβριο είχε πραγματοποιήσει ταξίδια στην Άγκυρα για να επιτύχει οικονομικές συμφωνίες[3], ιδίως αναφορικά με αγορές χρωμίου.
Η παρουσία του στην Τουρκία είχε συνδυασθεί, προφανώς από συγκυρία, και με το ζήτημα της εξεύρεσης τροφίμων για την Ελλάδα, όταν ακόμη ήταν σε ισχύ ο συμμαχικός επισιτιστικός αποκλεισμός. Ο Κλόντιους ήταν πολύ καλά ενημερωμένος για το εξωτερικό εμπόριο σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, συνεπώς και για την Ελλάδα, το εξωτερικό εμπόριο της οποίας το παρακολουθούσε επιμελώς από τα προπολεμικά χρόνια. Άλλωστε είναι γνωστό ότι αφότου ανήλθε ο Χίτλερ στην εξουσία, στις αρχές του 1933, υπήρχε πρακτικά σε εξέλιξη διεθνές μποϋκοτάζ κατά των γερμανικών προϊόντων, όπως είχε αποφασιστεί από το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο στη Νέα Υόρκη, φορέα που επηρέαζε άμεσα τους διεθνείς εμπορικούς οίκους που ανήκαν σε Εβραίους.
Συνεπώς ο Κλόντιους ήταν πλήρως ενήμερος για την πραγματική οικονομική κατάσταση που υπήρχε στη χώρα μας και η υπηρεσία του στο υπουργείο Εξωτερικών ήταν εκείνη που είχε προετοιμασθεί πριν από τη γερμανική εισβολή του Απριλίου 1941 πώς θα έθετε υπό τον έλεγχό της την ελληνική παραγωγή και το ελληνικό εμπόριο. Οι βιομηχανίες, τα μεταλλεία και κάθε παραγωγική μονάδα είχαν προγραφεί ήδη πριν από την έκρηξη του ελληνογερμανικού πολέμου.
Οι δραματικά υπέρογκες και συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες κατοχής, όπως είναι γνωστό, οδήγησαν στη συμφωνία της Ρώμης τον Μάρτιο 1942 και ορίστηκαν ανώτατα όρια. Ο Κλόντιους είχε διαδραματίσει ρόλο στις ιταλογερμανικές εκείνες διαπραγματεύσεις, οι οποίες ολοκληρώθηκαν ερήμην της ελληνικής πλευράς.
Αλλά η συμφωνία εκείνη οδηγήθηκε σε απόλυτο αδιέξοδο συνεπεία της απληστίας των κατακτητών, ενώ ακόμη δεν είχαν ρυθμισθεί οι βασικές επισιτιστικές ανάγκες. Τον επόμενο Σεπτέμβριο κλήθηκε στο Βερολίνο ο κατοχικός υπουργός Οικονομικών Σωτήριος Γκοτζαμάνης και άρχισαν διαβουλεύσεις για την επίλυση του νομισματικού και πληθωριστικού χάους που είχε δημιουργηθεί. Δεν κατέληξαν θετικά οι συνομιλίες εκείνες στο Βερολίνο και αποφασίστηκε να συνεχισθούν στη Ρώμη. Στις 10 Οκτωβρίου 1942 ο Τσιάνο δέχτηκε τον Γκοτζαμάνη, παρουσία του Κλόντιους. Σχετικά με το τι ελέχθη, ο Κλόντιους αναφέρει προς το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών την ίδια ημέρα (τηλεγράφημα αριθ. 3936), σύμφωνα με τα γερμανικά αρχεία:
«Ο κόμης Τσιάνο, όπως είχε συμφωνηθεί, δέχτηκε σήμερα παρουσία μου τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών Γκοτζαμάνη. Επειδή προηγουμένως είχα δηλώσει στον κόμη Τσιάνο ότι η συγκατάθεση της γερμανικής κυβέρνησης, που ανακοινώθηκε χθες ως προς το σχέδιο των γερμανικών και ιταλικών υπηρεσιών, είχε στο μεταξύ ανακληθεί, καθώς αναμενόταν η έκθεση του στρατηγού Βάρλιμοντ, που πήγε στη Θεσσαλονίκη, αυτός εγκατέλειψε την πρόθεσή του να ασκήσει πίεση επί του Γκοτζαμάνη και τον παρακάλεσε μόνον, να του αναπτύξει για μια ακόμη φορά την ελληνική άποψη. Ο Γκοτζαμάνης επέμενε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώνει από δικά της μέσα ποσόν μεγαλύτερο από 1,5 δισεκ. δρχ. μηνιαίως. Κάθε τι το επί πλέον θα πρέπει να αντλείται από τις εισπράξεις πρόσθετης εισαγωγής αγαθών από τη Γερμανία και την Ιταλία. Κατά την άποψη του Γκοτζαμάνη, αφού οι εισαγωγές από τη Γερμανία και την Ιταλία θα φτάνουν στο σύνολό τους μηνιαίως στο ποσόν των 9 εκατομμυρίων μάρκων, θα είναι εφικτή η κάλυψη των πρόσθετων δαπανών από την πηγή αυτή, δοθέντος μάλιστα ότι χωρίς αμφιβολία τα έξοδα των στρατευμάτων στην Ελλάδα θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά, χωρίς απ’ αυτό να παραβλεφθούν με οποιονδήποτε τρόπο τα στρατιωτικά συμφέροντα.
Ο Γκοτζαμάνης επανέλαβε τη διαβεβαίωση που είχε δώσει και στο Βερολίνο ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να εξυπηρετήσει τα στρατιωτικά συμφέροντα του Άξονα μέχρι να εξαντληθεί κάθε υφιστάμενη δυνατότητα. Αυτό όμως μπορεί να επιτευχθεί μόνον αν δεν γίνει πλήρης εξάρθρωση της ελληνικής οικονομίας και των δημοσίων οικονομικών.
Η συνομιλία τερματίστηκε με τη δήλωση του κόμη Τσιάνο και εμού προς τον Γκοτζαμάνη, ότι θα του ανακοινώσουμε μέσα σε λίγες ημέρες και όσο γίνεται ταχύτερα την οριστική απόφαση των Δυνάμεων του Άξονα επί του προκειμένου. Η σημερινή συνάντηση είχε ως σκοπό αποκλειστικά να δώσει στον Γκοτζαμάνη την ευκαιρία να αναπτύξει τη δική του άποψη.
Στον κόμη Τσιάνο φαίνεται ότι τα όσα εξέθεσε ο Έλληνας υπουργός προκάλεσαν αρκετή εντύπωση. Όταν μείναμε μόνοι, μου επανέλαβε πόση σημασία αποδίδει η Ιταλία στην ανάγκη να μην διαταραχθεί η τάξη στην Ελλάδα, ακόμη περισσότερο με τη διατύπωση αξιώσεων στις οποίες αυτές αδυνατεί να ανταποκριθεί, αλλά να διατηρηθεί ως αδιατάρακτη βάση επιχειρήσεων, τόσο για τα ιταλικά, όσο και για τα γερμανικά στρατεύματα.
Τελικά ο κ. Τσιάνο, ο οποίος προφανώς λυπήθηκε πολύ που δεν επιτεύχθηκε στο τέλος η φαινομενικά επελθούσα χθες εναρμόνιση των γερμανικών και ιταλικών απόψεων, με παρακάλεσε να του γνωρίσω το ταχύτερο την οριστική απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα διατύπωσε και πάλι έκκληση να επιδειχθεί κατανόηση στους λόγους που υπαγορεύουν την ιταλική στάση.
Παρακαλώ να έχω το ταχύτερο τηλεγραφικές οδηγίες».
Η αντίδραση του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών Ρίμπεντροπ αποτυπώνεται στις ακόλουθες τηλεγραφικές οδηγίες του προς τον Γερμανό πρεσβευτή στη Ρώμη Μάκενσεν (αριθ. 1274, 11 Οκτ. 1942):
«Για τον πρεσβευτή προσωπικά, στη Ρώμη.
Ο κόμης Τσιάνο κάλεσε τον πρεσβευτή Κλόντιους για να του ανακοινώσει ότι η ιταλική κυβέρνηση δεν συμμερίζεται τις δικές μας απόψεις σχετικά με τα ελληνικά έξοδα ανοικοδόμησης και συνεπώς ότι θα έπρεπε να εξευρεθεί λύση, που έστω και για μικρό διάστημα θα επέφερε σταθεροποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Τα ανωτέρω ισοδυναμούν με έκκληση που μας απευθύνεται να περιορίσουμε σημαντικά τα έξοδα για τα έργα ανοικοδόμησης στην Ελλάδα ή να αποφασίσουμε την αναβολή των εν λόγω δομικών έργων, για να μην περιέλθει η ιταλική κυβέρνηση στην όπως φαίνεται ανεπιθύμητη γι’ αυτήν ανάγκη να φροντίζει με δικά της μέσα για τη λήψη των αναγκαίων στρατιωτικών μέτρων στην Ελλάδα.
Η θέση που πήρε ο κόμης Τσιάνο στο εν λόγω ζήτημα δεν μου είναι εντελώς κατανοητή, καθώς προφανώς στηρίζεται στην παραγνώριση της πραγματικής κατάστασης και σχεδόν προκαλεί την εντύπωση ότι ο κόμης Τσιάνο πιστεύει ότι οι στρατιωτικές μας υπηρεσίες καταναλώνουν για τη συντήρησή τους στην Ελλάδα σημαντικά ποσά σε δραχμές και δημιουργούν με τον τρόπο αυτόν μια μοιραία κατάσταση για τους Ιταλούς, γεγονός που δίνει στην ιταλική κυβέρνηση το δικαίωμα να διατυπώσει αντιρρήσεις σ’ αυτό. Στην πραγματικότητα όμως, εκτός από ελάχιστα πραγματικά έξοδα κατοχής, το σύνολο των ποσών που οι ένοπλες δυνάμεις μας δαπανούν στην Ελλάδα, προορίζεται για να εξασφαλίζει τον ανεφοδιασμό των γερμανοϊταλικών στρατευμάτων στην Αφρική, να σταθεροποιεί τις θέσεις των Δυνάμεων του Άξονα στη βαλκανική χερσόνησο και να παρέχει την απαιτούμενη βάση για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων από τις ναυτικές μας δυνάμεις στην ανατολική Μεσόγειο. Όπως φαίνεται από τα ανωτέρω, το όλο ζήτημα αφορά τη χρηματοδότηση εφαρμογής αποκλειστικά των μέτρων, που πρόκειται να διασφαλίσουν τη μελλοντική διεξαγωγή του πολέμου στη Μεσόγειο και συνεπώς κατά 100% αφορούν το συμφέρον της Ιταλίας. Επειδή εμείς πολιτικά δεν έχουμε απολύτως κανένα ενδιαφέρον ως προς την Ελλάδα, ενώ αντιθέτως η Ιταλία συνδέει με τη χώρα αυτή μελλοντικά ζωτικά συμφέροντά της, καθίσταται προφανές ότι όλα τα μέτρα που οι ένοπλες δυνάμεις μας εφαρμόζουν και πραγματοποιούν σήμερα στην Ελλάδα, στο μέλλον θα ωφελήσουν αποκλειστικά και μόνο την Ιταλία και όχι εμάς.
Δεν είναι λοιπόν σωστό από ιταλικής πλευράς να εκδηλώνεται η τάση να εμφανίζονται τα πράγματα με τέτοιο τρόπο, σαν οι Ιταλοί να κάνουν προσπάθεια να μας πείσουν να μην επιδιώκουμε να απορροφήσουμε από την Ελλάδα τόσο μεγάλα ποσά, που αυτή η μικρή χώρα με την εξασθενημένη οικονομία δεν είναι σε θέση να προσφέρει. Ως γνωστόν όμως εμείς δεν απορροφούμε τίποτα από την Ελλάδα, αλλά αντιθέτως στέλνουμε εκεί διάφορα είδη. Επίσης έχουμε πάντοτε τη διάθεση, όπως δηλώσαμε στις συσκέψεις με τον κ. Γκοτζαμάνη, να πράξουμε ό,τι μπορούμε για τη σταθεροποίηση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα. Το γεγονός όμως ότι και σ’ αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν όρια, που θέτουν οι στρατιωτικές ανάγκες, είναι κάτι που για την ιταλική κυβέρνηση έπρεπε να υπάρχει κατανόηση. Δεν μπορεί λοιπόν να γίνεται λόγος για γερμανοϊταλική αντίθεσημ όταν πρόκειται για την εκτίμηση μέτρων που αφορούν 100% το συμφέρον της Ιταλίας, αντίθετα δε θα πρέπει να διαπιστώνεται πλήρης σύμπτωση των συμφερόντων και των δύο ενδιαφερομένων.
Επειδή προφανώς ο κόμης Τσιάνο παραγνωρίζει κάπως αυτή την κατάσταση των πραγμάτων, θεωρώ επιβεβλημένο σε μελλοντική ευκαιρία να επανέλθετε στο θέμα της συνομιλίας του με τον Κλόντιους για μια ακόμα φορά, και να του εκθέσετε σε φιλικό τόνο την άποψή μας στο ζήτημα των ελληνικών εξόδων ανοικοδόμησης, διορθώνοντας έτσι την πεπλανημένη αντίληψη που όπως φαίνεται δημιουργήθηκε για το θέμα αυτό στη Ρώμη.
Παρακαλώ να μην επεκταθείτε σε λεπτομέρειες, αφού μάλιστα το όλο θέμα εξετάζεται από μας επισταμένως και πάλι, βάσει των αποτελεσμάτων από τις συνεννοήσεις που διεξήχθησαν με τον Γκοτζαμάνη. Το αποτέλεσμα αυτής της μελέτης δεν έχει λάβει ακόμα συγκεκριμένη μορφή.
Αυτό που επιδιώκεται είναι κυρίως να αποσαφηνισθεί, από άποψη αρχής, το όλο ζήτημα προς τους Ιταλούς και να τονισθεί με την ευκαιρία ειδικότερα η έλλειψη κάθε μελλοντικού ενδιαφέροντός μας για τα ελληνικά πράγματα. Όταν παρουσιαστεί ευκαιρία, παρακαλώ να αναπτύξετε την άποψη αυτή με το ανωτέρω πνεύμα και στον Ντούτσε, καθώς προφανώς δεν του έχουν γίνει ορθές εισηγήσεις στο θέμα αυτό».
Ο Καρλ Κλόντιους, λειτουργώντας μάλλον ρεαλιστικά, περισσότερο ως γραφειοκράτης παρά ως διπλωμάτης, επιχειρεί να βρει μια λύση που να έχει ελπίδα επιτυχίας. Στην έκθεσή του προς το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών (αριθ. 3944, 12 Οκτωβρίου 1942) αναφέρει:
«Με την επικείμενη λήψη απόφασης σχετικά με το θέμα της χρηματοδότησης των στρατευμάτων στην Ελλάδα επιθυμώ να προκαλέσω την προσοχή μας για μια φορά ακόμα στις ακόλουθες απόψεις:
Η νομισματική κυκλοφορία κατά την κατάληψη της Ελλάδος ανερχόταν σε 19 δισεκατομμύρια δρχ. και σήμερα έφτασε τα 165 δισεκατομμύρια. Οι πληρωμές που έγιναν από την ελληνική κυβέρνηση σ’ αυτή τη χρονική περίοδο προς τα στρατεύματα κατοχής ανέρχονται σε 124 δισεκατομμύρια δρχ., στα οποία θα πρέπει να προστεθούν και οι απευθείας πληρωμές που πραγματοποίησε η ελληνική κυβέρνηση για παροχή στέγης, μεταφορές κλπ., οι οποίες πληρωμές σήμερα φτάνουν κάθε μήνα στα 10 έως 15 δισεκατομμύρια δρχ. Η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας που επήλθε αντιστοιχεί λοιπόν περίπου στο ύψος των συνολικών δαπανών για τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα. Αποφασιστικής σημασίας είναι εν προκειμένω ότι οι δαπάνες σε δραχμές κατά τους τελευταίους δύο μήνες έφτασαν σχεδόν το ποσόν των συνολικών δαπανών κατά τους τελευταίους 15 μήνες. Αν δεν γίνει περιορισμός των δαπανών και προ πάντων πλήρης μεταβολή του συστήματος εφοδιασμού των στρατευμάτων στην Ελλάδα, ο νομισματικός πληθωρισμός θα αυξηθεί με ταχύτητα χιονοστιβάδας και θα οδηγήσει τελικά σε μια κατάσταση όπου δεν θα υπάρχει κανένα μέσον πληρωμής που να γίνεται δεκτό από τον πληθυσμό.
Η αύξηση ημερομισθίων των Ελλήνων εργατών εξοπλισμού, που ζητούν σήμερα διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες, σε ποσοστό που φτάνει μέχρι και 500%, πρακτικά δεν θα αποδώσει τίποτε και πολύ σύντομα θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να ζητείται αυτή τη φορά αύξηση 5000%. Αν λοιπόν η Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το μέχρι τώρα εφαρμοζόμενο σύστημα πρέπει να εξακολουθήσει, αυτό καθόλου δεν θα συντελέσει στην επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, δηλαδή στην εξασφάλιση των στρατιωτικών έργων, αλλά εντελώς αντίθετα θα καταλήξει στη δημιουργία σοβαρότατου κινδύνου για τη συνέχιση των έργων αυτών.
Αν παρ’ όλα αυτά θα λαμβανόταν απόφαση που να ορίζει ουσιαστικά ότι η εκτύπωση χαρτονομισμάτων πρέπει να συνεχιστεί απεριόριστα, δεν πρέπει να διακοπούν οι διεξαγόμενες εδώ συνεννοήσεις, αλλά θα πρέπει να προχωρήσουμε σε συμφωνία με την ιταλική κυβέρνηση για το τι θα ακολουθηθεί περαιτέρω. Τόσο ο Άλτενμπουργκ, όσο και ο Ιταλός πληρεξούσιος, έχουν τη γνώμη ότι μετά την αναπόφευκτη παραίτηση της σημερινής κυβέρνησης, δεν θα βρεθεί καμιά ελληνική προσωπικότητα με συναίσθηση ευθύνης που να είναι πρόθυμη να συμμετάσχει στον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Θα πρέπει λοιπόν αναγκαστικά τότε να ορίσουμε ένα στρατιωτικό διοικητή ή ένα πολιτικό αρμοστή, ως γενικό επιθεωρητή των Δυνάμεων Κατοχής. Στο ειδικό αυτό θέμα οι Ιταλοί υποστηρίζουν την άποψη ότι αφού έχουν από πολιτική άποψη το προβάδισμα στην Ελλάδα, γεγονός που αναγνωρίζεται και από τη Γερμανία, ο εν λόγω γενικός εκπρόσωπος των Δυνάμεων Κατοχής δεν μπορεί παρά να είναι Ιταλός. Επίσης οι Ιταλοί σε παρόμοια περίπτωση έχουν την πρόθεση να αξιώσουν ολόκληρη η Ελλάδα, δηλαδή συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής γερμανικής ζώνης κατοχής, να συνενωθεί διοικητικά σε ενιαίο χώρο, καθώς διαφορετικά κανείς δεν θα δεχόταν να αναλάβει την ευθύνη της διοίκησης, δεδομένων μάλιστα των σημερινών δυσκολιών. Από την ιταλική πλευρά αφήνεται όλο και σαφέστερα να υπονοηθεί ότι η γερμανική κυβέρνηση μη συμφωνώντας σε μια μελετημένη ρύθμιση του ζητήματος της χρηματοδότησης της Ελλάδος, με τη στάση της αυτή στην πράξη επιρρίπτει όλη τη σχετική ευθύνη για την Ελλάδα στην Ιταλία.
Ευνόητο είναι ότι απέναντι σε μια τέτοια επιχειρηματολογία νομίζω πάντοτε ότι εμείς φέρουμε την ευθύνη για την εκτέλεση των στρατιωτικών έργων που εμείς αρχίσαμε. Οι Ιταλοί και μάλιστα ακόμα και ο Ιταλός επιτελάρχης από την Αθήνα, ο οποίος παίρνει μέρος στις διεξαγόμενες εδώ συνομιλίες, τονίζει σχετικά, σε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, ότι η εκτέλεση των στρατιωτικών έργων δεν απειλείται από τίποτα περισσότερο, όσο από το επερχόμενο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό χάος στην Ελλάδα, γεγονός που θα γίνει αναπόφευκτο αν εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται οι σημερινές μέθοδοι».
Μπορεί ο αναγνώστης να αναρωτιέται γιατί οι Ιταλοί αντιδρούσαν. Ελάχιστα ανθρωπιστικά ήταν τα κριτήριά τους, διότι μάλλον επηρεάζονταν από τον φόβο μιας μεγάλης κοινωνικής αναταραχής λόγω της πείνας και της δυστυχίας. Και επειδή είχαν την ευθύνη για την τάξη στο μεγαλύτερο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδος, αυτό ήταν το κύριο πρόβλημά τους.
Εν τω μεταξύ, μια τηλεγραφική διαταγή της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ προς τις στρατιωτικές αρχές στην Ελλάδα (αριθ. 3234, 15 Οκτ. 1942) καθόριζε τις γερμανικές προτεραιότητες:
«Η δημοσιονομική και οικονομική κατάσταση της Ελλάδος απαιτούν τη λήψη δρακόντειων μέτρων για τη μείωση των εξόδων κατοχής. Γι’ αυτό και με την επιφύλαξη έκδοσης νεώτερων διαταγών, διατάσσουμε:
1. Κάθε μετακίνηση στρατευμάτων και υπηρεσιών στην Ελλάδα και τα ελληνικά νησιά, περιλαμβανομένης και της Κρήτης, απαιτεί έγκριση από τον Φύρερ, η οποία πρέπει να ζητείται μέσω της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ.
2. Απαγορεύεται η αγορά στην Ελλάδα τροφίμων, ειδών ιματισμού, ειδών εξάρτυσης και οποιωνδήποτε άλλων αναγκαίων πραγμάτων για υπηρεσίες και στρατιωτικά τμήματα, που δεν χρησιμοποιούνται μέσα στα όρια της Ελλάδος. Από την ανωτέρω απαγόρευση εξαιρείται η αγορά τροφίμων για τη γερμανοϊταλική τεθωρακισμένη στρατιά, στην οποία επιτρέπεται κατά την απαραίτητη αναλογία.
3. Οι απαιτήσεις των στρατιωτικών υπηρεσιών που εδρεύουν στην Ελλάδα και των στρατιωτικών τμημάτων που σταθμεύουν στη χώρα αυτή, οι οποίες αφορούν τα αναγκαία σ’ αυτές είδη, των οποίων η προμήθεια πρόκειται να γίνει από το Ράιχ ή από άλλες κατεχόμενες χώρες, πρέπει να διεκπεραιώνονται από τις οικείες στρατιωτικές υπηρεσίες και να ικανοποιούνται κατά προτίμηση.
4. Όλες οι προμήθειες και παραγγελίες των ενόπλων δυνάμεων που βρίσκονται στην Ελλάδα, οι οποίες δεν πρέπει απαραίτητα να εκτελούνται στην Ελλάδα για λόγους αναγόμενους στις πολεμικές επιχειρήσεις ή από άλλους επιτακτικούς λόγους οικονομικής φύσεως, πρέπει να διενεργούνται εκτός Ελλάδος. Λεπτομερέστερες σαφείς οδηγίες θα εκδώσει ο Στρατιωτικός Διοικητής Ν.Α. Ευρώπης.
5. Δεν θίγονται από την ως άνω απαγόρευση οι στρατιωτικές προμήθειες οι διενεργούμενες στο πλαίσιο των εμπορικών συναλλαγών.
6. Οι μέχρι τώρα εκδοθείσες διαταγές του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων για την όσο το δυνατόν οικονομικότερη χρησιμοποίηση του ελληνικού χώρου διατηρούνται σε ισχύ».
Η λύση δίνεται άνωθεν. Ο Χίτλερ παίρνει την απόφαση και διορίζει ως ειδικό πληρεξούσιό του τον Χέρμαν Νοϊμπάχερ, ενώ λαμβάνεται πρόνοια και για τον διορισμό του Κλόντιους. Έτσι, από το Γενικό Στρατηγείο ο Ρίμπεντροπ απηύθυνε το ακόλουθο τηλεγράφημα προς τον Χέρμαν Νοϊμπάχερ για τον διορισμό του (16 Οκτ. 1942):
«Έπειτα από απόφαση του Φύρερ με ημερομηνία 15 Οκτωβρίου 1942 και βάσει της συμφωνίας που συνήφθη με την ιταλική κυβέρνηση, εντέλλεσθε να προβείτε, σε στενή συνεργασία με τον ειδικό εντεταλμένο για την Ελλάδα που θα ορίσει ο Ντούτσε, στη λήψη των απαιτούμενων μέτρων με τα οποία θα εξασφαλίζεται ότι αφ’ ενός θα ικανοποιούνται σε κάθε περίπτωση όλες οι απορρέουσες από την κοινή διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων των δυνάμεων του Άξονα στη Μεσόγειο ανάγκες των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων και αφ’ ετέρου θα λαμβάνονται υπόψη κατά τέτοιο τρόπο οι οικονομικές και δημοσιονομικές δυνατότητες της Ελλάδος, ώστε να αποφευχθεί η πλήρης κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την εξυγίανση της σημερινής κατάστασης.
Εξουσιοδοτείσθε, στο πλαίσιο του καθεστώτος κατοχής, όπως αυτό έχει ρυθμισθεί στην Ελλάδα, να διεξάγετε διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση και να επιβάλλετε στο οικονομικό και δημοσιονομικό πεδίο όλα τα μέτρα που θα συντελέσουν στην εκπλήρωση της εντολής που σας ανατίθεται. Αν θα προκύπτουν ζητήματα, που δεν αφορούν ειδικά τα συμφέροντα των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά εμπίπτουν στη γενική ελληνική οικονομία και δημοσιονομική πολιτική, θα πρέπει να ενεργείτε μόνον από συμφώνου με τον ειδικό εντεταλμένο που όρισε γι’ αυτόν τον σκοπό και η ιταλική κυβέρνηση. Ο ειδικός εντεταλμένος της ιταλικής κυβέρνησης θα έχει τις ίδιες εξουσίες όπως εσείς, όσον αφορά τα ιταλικά στρατιωτικά συμφέροντα στην Ελλάδα. Επιβάλλεται σε αμφότερους τους ειδικούς εντεταλμένους να συνεργάζονται στενά, κατά την εκπλήρωση της αποστολής τους, και να ενεργούν σε όλα τα ζητήματα από κοινού.
Οι γερμανικές στρατιωτικές υπηρεσίες στην Ελλάδα θα λάβουν εντολές από την Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ να παρέχουν σε σας κάθε αρωγή και υποστήριξη προς εκπλήρωση της εντολής που σας ανατέθηκε. Ο διοικητής των ενόπλων δυνάμεων Ν.Α. Ευρώπης θα λάβει εντολή να αποσπάσει ειδικό αξιωματικό ως σύνδεσμο μαζί σας, ώστε να εξασφαλίζεται έτσι συνεχής και στενότατη επαφή μαζί σας. Ο διοικητής των ενόπλων δυνάμεων Ν.Α. Ευρώπης θα λάβει επίσης τις δέουσες οδηγίες εκ μέρους της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ, προκειμένου, στο μέτρο που του το επιτρέπουν οι στρατιωτικές ανάγκες, να ικανοποιεί όλα τα αιτήματά σας που υποβάλλονται κατά την εκτέλεση της αποστολής σας και να εκδίδει τις απαιτούμενες διαταγές.
Προς εξασφάλιση της εκπλήρωσης της αποστολής σας, σας παρέχεται η εξουσία να διενεργείτε ελέγχους στις γερμανικές πολιτικές υπηρεσίες στην Ελλάδα, να διατάζετε περιορισμούς οποιασδήποτε έκτασης και ειδικότερα να ελέγχετε την ταξιδιωτική κίνηση των Γερμανών ιδιωτών. Ο πληρεξούσιος του Ράιχ στην Αθήνα θα λάβει επίσης ανάλογες οδηγίες.
Η εντολή που σας ανατίθεται με το παρόν τυγχάνει χρονικά περιορισμένης διάρκειας και καθόλου δεν θίγει τα καθήκοντά σας στον χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που σας έχουν ανατεθεί με παλαιότερες αποφάσεις».
Στη συνέχεια αποστέλλεται την ίδια ημέρα τηλεγράφημα από τον Ρίμπεντροπ στον Κλόντιους, ο οποίος ενημερώνεται:
«Όπως θα πληροφορηθείτε από τηλεγράφημα, που αποστέλλεται ταυτόχρονα στην πρεσβεία, έχουμε την πρόθεση να προτείνουμε στην ιταλική κυβέρνηση να αποσταλούν στην Ελλάδα ανά ένας ειδικός εντεταλμένος της γερμανικής και της ιταλικής κυβέρνησης, προκειμένου να προβούν επί τόπου στη λήψη των απαιτούμενων μέτρων για εξασφάλιση των στρατιωτικών αναγκών έτσι ώστε να παρέχονται ταυτόχρονα οι προϋποθέσεις για εξυγίανση της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην ελληνική οικονομική ζωή.
Ως Γερμανός ειδικός εντεταλμένος προκρίθηκε ο πρεσβευτής Νοϊμπάχερ, ο οποίος αυτές τις ημέρες θα φτάσει εκεί. Παρακαλώ να μην θίξετε προς το παρόν ακόμη ενώπιον των ιταλικών υπηρεσιών το θέμα της εκλογής του Ιταλού ειδικού εντεταλμένου, αλλά να περιμένετε την άφιξη εκεί του Νοϊμπάχερ και τότε μόνο, σε στενή επαφή μαζί του, να προχωρήσετε σε βολιδοσκόπηση των Ιταλών για το θέμα. Τις απόψεις εν προκειμένω, που έχουν ιδιαίτερη σοβαρότητα, θα σας εκθέσει προφορικά ο Νοϊμπάχερ».
Αμέσως μετά διορίζεται ο Κλόντιους ως ειδικός οικονομικός εμπειρογνώμονας για την Ελλάδα, ενώ από ιταλικής πλευράς θα επιλεγεί ο τραπεζίτης Αλμπέρτο Ντ’ Αγκοστίνο.
[1] Αν και ο Κλόντιους βρισκόταν στη λίστα των εγκληματιών πολέμου, ως αναμεμιγμένος σε διώξεις Εβραίων της Ρουμανίας, οι σοβιετικές αρχές όχι μόνο δεν τον παρέπεμψαν να δικασθεί, αλλά συνεργάσθηκαν μαζί του. Για έναν άγνωστο μέχρι στιγμής λόγο έπεσε αργότερα στη δυσμένεια του καθεστώτος και φέρεται ότι πέθανε φυλακισμένος και νοσηλευόμενος. Η γυναίκα του, η οποία επέστρεψε από την αιχμαλωσία το 1955, δεν ήταν σε θέση να δώσει πληροφορίες για τον θάνατό του.
[2] Το γνωστό γερμανικό περιοδικό Spiegel (11 Σεπ. 1948) περιγράφει την έκπληξη ενός Σέρβου δημοσιογράφου όταν συνάντησε μπροστά του στο Βελιγράδι τον γνώριμο από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής Κλόντιους να ηγείται πολυάριθμου επιτελείου Σοβιετικών διπλωματών και οικονομολόγων.
[3] Περιοδικό Time (13 Οκτ. 1941). Βλ. αναλυτικότερα για τις γερμανικές εισαγωγές τουρκικού χρωμίου και τον ρόλο του Κλόντιους: Christian Leitz, Nazi Germany and Neutral Europe during the Second World War, Manchester University Press, Manchester 2000, σελ. 102 κ.έ.
aera2012
Οι διαχειριστές του katohika.gr διατηρούν το δικαίωμα τροποποίησης ή διαγραφής σχολίων που περιέχουν υβριστικούς – προσβλητικούς χαρακτηρισμούς. Απαγορεύεται η δημοσίευση συκοφαντικών ή υβριστικών σχολίων.Σε περίπτωση εντοπισμού τέτοιων μηνυμάτων θα ακολουθεί διαγραφή
Φιλε μου ο σημερινός εχθρός σου είναι η παραπληροφόρηση των μεγάλων καναλιών. Αν είδες κάτι που σε άγγιξε , κάτι που το θεωρείς σωστό, ΜΟΙΡΆΣΟΥ ΤΟ ΤΩΡΑ με ανθρώπους που πιστεύεις οτι θα το αξιολογήσουν και θα επωφεληθούν απο αυτό! Μην μένεις απαθής. Πρώτα θα νικήσουμε την ύπνωση και μετά ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ τα υπόλοιπα.
Επιλεξτε να γινετε οι πρωτοι που θα εχετε προσβαση στην Πληροφορια του Stranger Voice
Greek