Και τώρα, τι θα κάνουμε χωρίς Σίσυφο;

Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (AGI) διαυγάζει την ολότητα της περιώνυμης ανθρωπότητας, καθώς συνενώνει και συμπτύσσει της παραδοξότητες των ανθρώπων, των ανθρώπων των ανθρώπων, κοκ.. Ό,τι κατεύθυνση έχει ποτέ δοθεί από ανθρώπινο μυαλό για την “ανθρωπότητα” είναι ανυπέρβλητα “τοπική” και μερική, και δεν μπορεί ποτέ να σταθεί κατά τη διαδικασία ελέγχου και επίρρωσής της στην πραγματικότητα. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένας καθρέπτης· ένας καθρέπτης των σκέψεων, των ενεργειών, των ψευδαισθήσεων ακόμα και των συνωμοσιών μας, πραγματικών ή φανταστικών. Επομένως, για να οριστεί και να αντιμετωπιστεί το ζήτημα μιας ενδεχόμενης υπαρξιακής “απειλής” από την Τεχνητή Νοημοσύνη, θα έπρεπε να έχει προηγουμένως οριστεί και αντιμετωπιστεί επαρκώς το πρόβλημα της υπαρξιακής απειλής που στοιχειοθετεί ο άνθρωπος για την λεγόμενη ανθρωπότητα, όπως και η ανθρωπότητα για τον άνθρωπο. Όσο για τον “Άνθρωπο”…, αυτός έχει αποδειχτεί λύκος για τον άνθρωπο.

Προκειμένου να μιλήσουμε για καλούς νόμους και “καλές προθέσεις” που θα θέσουν φρένο στην υπαρξιακή απειλή που θέτει η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, θα πρέπει πρώτα να είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε όλοι κοινά συμφέροντα και επιδιώξεις. Οι μηχανισμοί της εξουσίας και οι παραγωγοί αφηγημάτων μέσα στην ιστορία ποτέ δεν μπήκαν στον κόπο να ρωτήσουν έναν προς ένα τους ανθρώπους και να συμπεριλάβουν τις απαντήσεις όλων στο εκάστοτε τελικό σχέδιο· καίτοι αντιδημοκρατικό, είναι ανοικονόμητο. Αξιωματικά, λοιπόν, δέχτηκαν ότι όλοι οι άνθρωποι συμφωνούν, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ότι η κρίση περί του τι είναι “καλό” και τι “κακό” είναι και έργο της ατομικής συνείδησης ή/και νοητικής εργασίας, και όχι μόνον μιας συλλογικής τέτοιας. Ας αναλογιστούμε, εδώ, το φιλοσοφικό-πρακτικό “πρόβλημα των άλλων μυαλών”, το οποίο θέτει ένα μείζον ερώτημα, ως εξής: “Θεωρώντας ότι μπορώ να παρακολουθήσω μόνο τη συμπεριφορά και την αντίδραση των άλλων, πώς μπορώ να είμαι σίγουρος ότι οι άλλοι έχουν μυαλό (και εσωτερική ζωή);” Όπερ σημαίνει ότι η γνώση περί του “έτερου μυαλού” είναι μόνο έμμεση, μέσω συμπεριφοράς. Ας πάρουμε, επίσης, έναν ορισμό από τον Γιουβάλ Χαράρι αναφορικά με το τι είναι “συνείδηση”. Ο Χαράρι φέρνει έναν απλοποιημένο -ως απλοϊκό- ορισμό της “συνείδησης” προσδιορίζοντάς την ως τον κοινό παρονομαστή που συνιστά η “ταλαιπωρία”, το “βασανιστήριο”. Εστιάζοντας σε αυτόν τον παρονομαστή, μπορούμε να πούμε ότι τα συνειδητά όντα υποφέρουν ένεκα του γεγονότος ότι νοιώθουν πόνο και διότι έχουν συναισθήματα. Και μάλλον δεν μπορούμε να μάθουμε με σαφήνεια πόσο υποφέρει και πονάει ένας άνθρωπος· είναι υποκειμενική η εμπειρία, αλλά ουδόλως ψεύτικη… Ως φαίνεται, τα συνειδητά όντα προκαλούν βάσανα το ένα πάνω στο άλλο.

Το επονομαζόμενο “πρόβλημα του κακού” δεν έχει επιλυθεί ακόμα. Ούτε έχει απαντηθεί καταληκτικά το “σκληρό πρόβλημα της συνείδησης”. Στην παρούσα φάση υποθέτουμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει (ακόμα) συνείδηση, χωρίς όμως να έχουμε προσδιορίσει επακριβώς επιστημονικά τι συνιστά “συνείδηση”. Το ανθρώπινο παράδοξο συνεχίζεται και παράγει ιλαροτραγικές παραστάσεις στην παγκόσμια σκηνή, όταν ο όρος “συνείδηση” φιγουράρει πομπωδώς μέσα στα Συντάγματα των κρατών, στη νομοθεσία και στη νομική πρακτική, και όλοι δείχνουν ότι συμφωνούν απροβλημάτιστα με αυτή τη χρήση… Κι αν η συνείδηση είναι κατά βάση η βίωση του “βασάνου”, το suffering, τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια καννιβαλιστική ανθρώπινη-ανθρωπιστική (sic) πραγματικότητα. Προκαλούμε “βασανιστήρια” παντού, πολλώ δε μάλλον στο ζωικό βασίλειο, που αίφνης επαναξιολογείται και αναβαθμίζεται, με υπαρξιακούς όρους μιλώντας.

Αν όντως ζούμε στην εποχή του ορθολογισμού και της επιστημονικής αλήθειας, εκλείπουν οι λόγοι να αιτούμαστε “συνείδηση” με όρους συναισθημάτων. Ωστόσο, όταν οι άνθρωποι υποφέρουν, υποφέρουν είτε είναι “ορθολογιστές” είτε όχι, είτε έχουν υψηλές γνωστικές ικανότητες είτε όχι. Κι αν θεωρείται ότι οι “θεωρίες συνωμοσίας” είναι προϊόν “αδύναμων και ανορθολογικών μυαλών” που δεν έχουν “διανοητική επάρκεια”, που δεν μπορούν να “ανοίξουν” και να συλλάβουν ορθά τις πολυπλοκότητες και τις διασχέσεις του κόσμου, ουδόλως αυτό συνιστά ότι οι άνθρωποι αυτοί στερούνται “συνείδησης” και συναισθημάτων, αλλά η “συνείδησή” και τα συναισθήματά τους μάλλον δεν υπολογίζονται όταν λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις. Και έτσι, κατά τη λήψη αποφάσεων, εμφανίζονται να είναι πιο “συνειδητοί” εκείνοι που λογίζονται ότι σκέπτονται, εκφράζονται και ενεργούν με όρους “ορθολογισμού”, “αντικειμενικότητας” λογικής και “πρόβλεψης”. Αυτοί, εν συνεχεία, αποκτούν νομιμοποίηση να προκαλέσουν πόνο, ακριβώς επειδή αξιοποιούν τη “συνείδηση” με όρους πρόβλεψης και λογικής, με αυτά τα δυο να εμφανίζονται να συνιστούν αξιωματικά τον πυρήνα της νεώτερης/σύγχρονης επιστημονικής σκέψης και προόδου. Και εάν τόσο οι “γνωστικές λειτουργίες”, η ευφυΐα, όσο η λογική και η πρόβλεψη συνιστούν καθοριστικά κριτήρια της “συνείδησης”, τότε, αυτόχρημα, η υπολογιστικά υπέρτερη Τεχνητή Νοημοσύνη έχει συνείδηση, έστω μερική, καθώς είναι πιο ικανή από πολλούς ανθρώπους στο να επιλύει σύνθετα προβλήματα, και ακριβώς για αυτό το σκοπό επινοήθηκε! Και η όποια ανθρωπότητα καλείται τώρα να διαχειριστεί τις ιλαροτραγωδίες που παρήγαγε μέσα στο διάβα των αιώνων, καθώς αφυπνίστηκε βιαίως μέσα στην παραδοξότητά της…

Όσο για τον έλεγχο και την αξιολόξηση των συναισθημάτων των ανθρώπων, ο ρόλος του “αστυνόμου συναισθημάτων” έχει ανατεθεί στην αυθεντία της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής, οι οποίες προσπαθούν να “θεραπεύσουν” τα πρόσωπα που συναισθηματικά φαίνεται να παρεκκλίνουν, που αισθάνονται άσχημα, που υποφέρουν. Και, παρεμπιπτόντως, όπως είδαμε, πολύς λόγος έγινε για την “ψυχική υγεία” στην εποχή των επιστημονικών lockdown. Όμως, στα δυο παραπάνω επιστημονικά πεδία -που εμφανίζονται να έχουν “ασυλία” στον σκεπτικισμό-, μάλλον γίνεται κυνήγι μαγισσών ή “δουλειά να έχουμε”, και ουχί μια αυθεντική οντολογική διερεύνηση. Και τι να πει κανείς για τον εννοιολογικό νεολογισμό της “ενσυναίσθησης”, μιας κατασκευής στο κενό, που μπορεί να έχει εφαρμογή μόνον σε έναν ελεγχόμενο/σφραγισμένο κόσμο; Όμως, όταν ένας πόλεμος ξεσπάει, όπως πάντα ξεσπούσε, η “ενσυναίσθηση” πάει περίπατο τη στιγμή που κανείς έχει να αντιμετωπίσει τον εχθρό, ο οποίος όμως (σ.σ. ο εχθρός) σύμφωνα με την κοινή αντίληψη περί sentience/ευαισθησίας του ανθρώπου και τους Οικουμενικούς Χάρτες των Δικαιωμάτων, πληροί εξίσου τις προϋποθέσεις του συνειδητού όντος, και με τα ίδια μάλιστα δικαιώματα… Παλαβό είδος ο άνθρωπος· δηλωτικό του είδους, του μεγέθους και της επανάληψης των ψευδαισθήσεων που παράγει…

Είναι γεγονός ότι ποτέ η υφήλιος δεν κατέληξε σε μια κοινή συμφωνία σχετικά με τις οικουμενικές αλήθειες και τις οικουμενικές αξίες. Στον κόσμο των ανθρώπων, οι λεγόμενες “οικουμενικές αξίες” ουσιαστικά δεν υπάρχουν, μόνον κατ’ όνομα. Όπως και τα “ανθρώπινα δικαιώματα” δεν υπάρχουν. Η ιστορία μάς έχει απαντήσει, πολλάκις, με την σκωπτική έκφραση “ο δρόμος προς την Κόλαση είναι στρωμένος με αγαθές προθέσεις”, κι αυτό στη γλώσσα της αδέσποτης σκέψης περιγράφεται ως “ετερογονία των σκοπών”.

Ίσως τελικά να μην είμαστε τόσο “έξυπνα” σχεδιασμένοι, και η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει απλά την υπολογιστική ικανότητα να το καταδείξει.

“Καπάκι” – 15.10.2023