Το αποκαλούν «λευκό χρυσό της Γροιλανδίας», «πάγο που δε λιώνει ποτέ», «μοναδικότητα». Ο λόγος για τον κρυόλιθο, το εξαιρετικά σπάνιο ορυκτό που έχει… ανάψει φωτιές στη Δανία, μετά την προβολή και το «κατέβασμα» ντοκιμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης της χώρας.

Κι αυτό γιατί το 55λεπτο ντοκιμαντέρ «Λευκός χρυσός της Γροιλανδίας» συμπεραίνει ότι η εξόρυξη του στη Γροιλανδία απέφερε περίπου 54 δισεκατομμύρια ευρώ στα κρατικά ταμεία της Δανίας, προκαλώντας αντιδράσεις στην ημιαυτόνομη Γροιλανδία αλλά και στη Δανία, που προσπαθεί να αποτινάξει τις σκιές του αποικιοκρατικού παρελθόντος της.

Το timing για το ξέσπασμα αυτού του «σήριαλ» είναι ιδανικό, εάν συνυπολογίσει κανείς την πρόσφατη επίσκεψη του υιού Τραμπ και την αποκάλυψη των προθέσεων του πλανητάρχη για προσάρτηση (έστω με… εξαγορά) της Γροιλανδίας στις ΗΠΑ. Γεγονός καθόλου τυχαίο, καθώς οι γεωλόγοι θεωρούν ότι κάτω από τους πάγους που καλύπτουν το 80% του μεγαλύτερου νησιού του πλανήτη, βρίσκονται τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών που μάλλον δεν μπορούν να βρεθούν πουθενά αλλού.

Αυτό το τελευταίο θυμίζει πολύ έντονα την ιστορία του κρυόλιθου (cryolite, με το όνομά του να έλκει την καταγωγή του από τις ελληνικές λέξεις “κρύο” και “λίθος”), ο οποίος εξορυσσόταν από το 1850 στη νοτιοδυτική Γροιλανδία. Οι ντόπιοι -Ινουίτ- το αποκαλούσαν «πάγος που δεν λιώνει ποτέ» λόγω του εξαιρετικά υψηλού σημείου τήξης του.

Οι Ευρωπαίοι άρχισαν να τον εξορύσσουν αφού διαπίστωσαν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή διττανθρακικής σόδας. Ουσιαστικά, ο κρυόλιθος έβγαινε από ένα τεράστιο, πολύ βαθύ πηγάδι στην πόλη Ιβιτούτ. Ήταν και το μοναδικό σημείο του κόσμου που μπορούσε κανείς να βρει αυτό το ορυκτό.

Greenland has vast, untapped mineral resources, including rare earth elements and other critical minerals. pic.twitter.com/zR4gi3n3uG

— Civixplorer (@Civixplorer) March 29, 2025

Αυτό το τελευταίο έκανε τη Γροιλανδία εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα όταν ο ιδρυτής της Alcoa (Αμερικανική Εταιρεία Αλουμινίου) Τσαρλς Χολ, ανακάλυψε ότι η «μαγική συνταγή» που επιτρέπει την ευρεία, βιομηχανική χρήση του αλουμινίου είναι αυτό το εξαιρετικά σπάνιο ορυκτό. Ο κρυόλιθος χρησιμοποιείται ως συνδιαλύτης στην ηλεκτρόλυση αλουμινίου και είναι απολύτως απαραίτητος στη βιομηχανία του μετάλλου το οποίο έγινε πολύ δημοφιλές με την ανάπτυξη των αεροπορικών ταξιδιών.

Αυτή την «έκρηξη» της ζήτησης του κρυόλιθου από τη βιομηχανία αλουμινίου είδαν νωρίς οι Αμερικανοί, οι οποίοι έσπευσαν να προφυλάξουν το μοναδικό σημείο που εξορυσσόταν, όταν πύκνωναν τα σύννεφα του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1940, πριν οι ΗΠΑ εισέλθουν στον πόλεμο, είχαν ήδη εγκαταστήσει μόνιμη δύναμη 500 στρατιωτών με βαρύ οπλισμό (κανόνια) στο ορυχείο κρυόλιθου στη Γροιλανδία, με εντολή να βάλλουν εναντίον γερμανικών υποβρυχίων. Παρεμπιπτόντως, η «προσωρινή» αυτή βάση των ΗΠΑ έγινε μόνιμη παρουσία στη Γροιλανδία το 1948, οπότε και η Δανία αποδέχθηκε ότι η Ουάσινγκτον δεν θα εισακούσει τις εκκλήσεις της να εγκαταλείψει το νησί.

Ο κρυόλιθος, μέχρι και σήμερα αποτελεί το βασικό υλικό για το αλουμίνιο το οποίο χρησιμοποιείται στην κατασκευή αεροσκαφών. Κατά πολλούς αναλυτές, ο κρυόλιθος ήταν αυτός που γύρισε την πλάστιγγα υπέρ των συμμαχικών δυνάμεων στον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς επιτάχυνε τη βιομηχανία κατασκευής πολεμικών αεροσκαφών και οπλικών συστημάτων. Αυτό, ίσως να αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η παραγωγή του ορυχείου κορυφώθηκε το 1942, όταν εξήγαγε 85.000 τόνους κρυόλιθου στη βόρεια Αμερική, για να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία αλουμινίου. Τη χρονιά δηλαδή που οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήλθαν στον Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, στις 7 Δεκεμβρίου 1941.

Ressources

Fer, or, nickel, terres rares et hydrocarbures, le Groenland est, aux yeux de certaines, une véritable mine d’or qu’il faut exploiter à tout prix et ceci qu’importe les dégâts pouvant toucher un environnement des plus fragiles.

9/21 pic.twitter.com/pOWJYUROVx

— Cartes du Monde (@CartesDuMonde) April 8, 2025

Τα επόμενα χρόνια, μετά από τον πόλεμο, σταδιακά η εξόρυξη του κρυόλιθου άρχισε να φθίνει, καθώς βρέθηκε ο τρόπος να παράγεται τεχνητά το εξαιρετικά σπάνιο, αλλά χρήσιμο ορυκτό. Έτσι, μέχρι το 1962, όταν και κηρύχθηκε εξαντλημένο, το μοναδικό οικονομικά βιώσιμο ορυχείο κρυολίθου στον κόσμο, αυτό του Ιβιτούτ στη Γροιλανδία, είχε παράγει 3,7 εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος με περιεκτικότητα 58% κρυόλιθου.

Επισήμως, πάντως, αν και οι εργασίες εξόρυξης είχαν σταματήσει και έμεναν μόνο μικρά συνεργεία στην πόλη, το ορυχείο έκλεισε το 1987 όταν και η πόλη (η οποία σήμερα είναι τουριστικό αξιοθέατο) εγκαταλείφθηκε και από τους τελευταίους της κατοίκους. Σε αυτό το διάστημα λοιπόν, από το 1854 ως το 1987, το ντοκιμαντέρ υπολογίζει ότι η Δανία είχε έσοδα 400 δισεκατομμυρίων κορωνών, με σημερινούς πληθωριστικούς όρους, 54 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε αυτά, ωστόσο, δεν υπολογίζονται οι επενδύσεις σε υλικοτεχνικές υποδομές, αλλά και σε ανθρώπινο δυναμικό στο ορυχείο.

Σήμερα, που ο κρυόλιθος παράγεται τεχνητά, η πόλη Ιβιτούτ όπου έμεναν οι εργαζόμενοι στο ορυχείο, είναι μια πόλη- φάντασμα με τα κτίρια που μένουν όρθια να μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Το κοίτασμα που παρείχε το πολύ σπάνιο ορυκτό στην ανθρωπότητα για σχεδόν ενάμιση αιώνα, εξαντλήθηκε. Το ενδιαφέρον όμως, στρέφεται σε δεκάδες άλλα κοιτάσματα, άλλων εξαιρετικά σπάνιων ορυκτών που βρίσκονται στη Γροιλανδία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον αγώνα για την εξέλιξη της τεχνολογίας, την πράσινη μετάβαση, τα οπλικά συστήματα και πολλούς ακόμα τομείς.

protothema.gr