Μια ομάδα ερευνητών γενετικής και αρχαιολογίας κατάφερε για πρώτη φορά να συλλέξει γενετικά δεδομένα από έναν αρχαίο πληθυσμό στην Σαχάρα, όταν η μεγαλύτερη έρημος του κόσμου ήταν ακόμη πράσινη. Δύο σκελετοί γυναικών που θάφτηκαν σε μια σπηλιά στα νότια της Λιβύης πριν από 7.000 χρόνια αποκάλυψαν έναν άγνωστο μέχρι σήμερα πληθυσμό που ήταν εντελώς αποκομμένος από τις υπόλοιπες κοινότητες που ζούσαν στην υποσαχάρια Αφρική εκείνη την εποχή.

“Είναι η πρώτη φορά που αρχαία γονιδιώματα προέρχονται από οπουδήποτε στη Σαχάρα”, λέει ο αρχαιολόγος Peter Mitchell του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. “Είναι πολύ συναρπαστικό”, λέει ο ερευνητής.

Η αρχαιολογική έρευνα στο βραχώδες καταφύγιο όπου βρέθηκαν αυτές οι ανθρώπινες ταφές – γνωστό ως Takarkori – ξεκίνησε το 2003. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική Λιβύη, κοντά στα σύνορα με την Αλγερία, και προς το παρόν βρίσκεται “στη μέση της ερήμου”, περιγράφει ο αρχαιολόγος και επικεφαλής της ανασκαφής Savino di Lernia από τη Sapienza. Ωστόσο, “οι άνθρωποι που ζούσαν εδώ πριν από 7000 χρόνια θα είχαν θέα σε μια λίμνη όλο το χρόνο”, υποστηρίζει.

Η έρημος Σαχάρα παρουσιάζει σήμερα ένα τοπίο καλυμμένο από αμμόλοφους που μετακινούνται, αλλά πριν από επτά χιλιάδες χρόνια ήταν μια καταπράσινη σαβάνα γεμάτη ιπποπόταμους, κροκόδειλους, ελέφαντες και καμηλοπαρδάλεις. Κατά τη διάρκεια ενός διαστήματος που διήρκεσε περισσότερο από πέντε χιλιετίες, το κλίμα ήταν υγρό και με μουσώνες.

Από το 5000 π.Χ. και μετά, οι μουσώνες άρχισαν να υποχωρούν προς τα νότια και οδήγησαν στην ερημοποίηση της Σαχάρας.

Οι κοινότητες που ζούσαν εδώ ήταν ημινομαδικές. Κυνηγούσαν, ψάρευαν και πιθανώς ασχολούνταν και με κτηνοτροφικές δραστηριότητες.

Ποιες ήταν αυτές οι ανθρώπινες ομάδες;

Ορισμένες από τις απαντήσεις βρέθηκαν σε αυτό το σύνολο οστεολογικών λειψάνων ηλικίας 7.000 ετών, θαμμένα σε βραχώδες καταφύγιο στη νότια Λιβύη, τα οποία περιείχαν ακόμη αρχαίο DNA.

Η μελέτη δύο σκελετών αποκάλυψε ότι ανήκαν σε δύο γυναίκες ηλικίας 40 ετών. Πέθανε γύρω στο 5000 π.Χ., αφού οι αλλαγές στα κλιματικά πρότυπα άρχισαν να μειώνουν την πράσινη περίοδο της Σαχάρας.

Οι νέες ξηρές συνθήκες αυτού του περιβάλλοντος ευνόησαν τη φυσική μουμιοποίηση των σωμάτων και, ως εκ τούτου, εγγυήθηκαν τη διατήρηση επαρκούς DNA.

“Ήμασταν πολύ τυχεροί που είχαμε δείγματα που διατηρήθηκαν σε αυτό το επίπεδο”, δήλωσε η συν-συγγραφέας Nada Salem, ειδική παλαιογενετικής στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck (EVA).

Με αυτόν τον τρόπο, οι ερευνητές μπόρεσαν να ανακατασκευάσουν το γονιδίωμα και να συγκρίνουν “την καταγωγή με βάσεις δεδομένων σύγχρονων και αρχαίων πληθυσμών”.

Με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα και προηγούμενες γονιδιωματικές μελέτες, οι ερευνητές διατύπωσαν προηγουμένως τη θέση ότι μετανάστες από τη Βόρεια Αφρική κατοίκησαν την πράσινη Σαχάρα και αργότερα αναμείχθηκαν με ανθρώπους από την υποσαχάρια Αφρική και την ανατολική Μεσόγειο. “Προηγούμενες μελέτες έλεγαν ότι η περιοχή αυτή ήταν ένας διάδρομος”, λέει ο συν-συγγραφέας Johannes Krause, γενετιστής στην EVA. “Εξάλλου, τα ζώα ήρθαν από την υποσαχάρια σαβάνα πριν από περισσότερα από 10.000 χρόνια”, προσθέτει. Ωστόσο, το DNA που αναλύθηκε τώρα δείχνει ότι οι πρόγονοί τους ήταν διαφορετικοί από τους Αφρικανούς της υποσαχάριας Αφρικής. Ένα άλλο στοιχείο αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν προέρχονταν ούτε από το Λεβάντε.

Τα γονιδιώματα των ανθρώπων από την περιοχή αυτή – και από μεγάλο μέρος του κόσμου εκτός της Αφρικής – περιέχουν DNA που προέρχεται από τους Νεάντερταλ, το οποίο αποκτήθηκε όταν οι σύγχρονοι άνθρωποι άρχισαν να εγκαταλείπουν την Αφρική και να ανταλλάσσουν γονίδια με “τα στενά μας ξαδέρφια πριν από περίπου 50.000 έως 60.000 χρόνια”. Αλλά το γονιδίωμα της γυναίκας με το καλύτερα διατηρημένο DNA “είχε μόνο μια εξαιρετικά μικρή ποσότητα προγόνων Νεάντερταλ, δέκα φορές λιγότερη από τους ανθρώπους που ζουν σήμερα εκτός της υποσαχάριας Αφρικής”.

Τα πρώτα αποτελέσματα αυτού του DNA, που δημοσιεύονται αυτή την εβδομάδα στο Nature, ανοίγουν ένα παράθυρο στο χρόνο για μια σύντομη και συναρπαστική ματιά στην προϊστορία της Βόρειας Αφρικής.

https://www.nature.com/articles/s41586-025-08793-7#MOESM2

ertnews.gr