Βίλχελμ Ράιχ -Συγκινησιακή Πανούκλα

Μερικοί Μηχανισμοί της Συγκινησιακής Πανούκλας

Ο όρος «συγκινησιακή πανούκλα» δεν υποδηλώνει κάτι το υποτιμητικό. Δεν αναφέρεται δηλαδή σε συνειδητή κακοήθεια, σε ηθικό ή βιολογικό εκφυλισμό, σε ανηθικότητα κτλ. Για να το κατανοήσουμε καλύτερα, ας φανταστούμε έναν οργανισμό του οποίου ο φυσικός τρόπος κίνησης εμποδίζεται συνεχώς από τη γέννησή του. Ο οργανισμός αυτός είναι υποχρεωμένος να αναπτύξει μη φυσικές μορφές κίνησης. Ή χωλαίνει ή κινείται βοηθούμενος από δεκανίκια. Κατ’ αναλογία, το άτομο του οποίου η φυσική ικανότητα για αυτορρύθμιση στη ζωή έχει καταπιεστεί από τη στιγμή της γέννησής του, πορεύεται στη ζωή του όπως αυτή του υπαγορεύεται από τη συγκινησιακή πανούκλα. Υπό αυτή την έννοια, το άτομο που έχει προσβληθεί από τη συγκινησιακή πανούκλα από χαρακτηρολογική άποψη χωλαίνει.

Η συγκινησιακή πανούκλα είναι μια χρόνια βιοπάθεια του οργανισμού

Εμφανίστηκε όταν για πρώτη φορά καταπιέστηκε σε μαζική κλίμακα η γενετήσια ερωτική ζωή και εξελίχτηκε σε επιδημία, η οποία βασανίζει τους λαούς της Γης επί χιλιάδες χρόνια. Δεν έχουμε ενδείξεις που να υποδεικνύουν ότι μεταβιβάζεται κληρονομικά από τη μητέρα στο παιδί. Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε εμφυτεύεται σε κάθε παιδί τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής του. Πρόκειται για επιδημική ασθένεια, αντίστοιχη με τη σχιζοφρένεια ή τον καρκίνο, με τη σημαντική διαφορά ότι εκδηλώνεται ως επί το πλείστον στον κοινωνικό χώρο.

Η ίδια η σχιζοφρένεια και ο καρκίνος είναι βιοπάθειες που οφείλονται στην ισοπεδωτική επικράτηση της συγκινησιακής πανούκλας στην κοινωνική ζωή. Οι επιπτώσεις της εκδηλώνονται τόσο στον ανθρώπινο οργανισμό όσο και στην κοινωνική ζωή. Όπως η βουβωνική πανώλη, η χολέρα αλλά και κάθε άλλη επιδημία, η συγκινησιακή πανούκλα λαμβάνει κατά περιόδους διαστάσεις πανδημίας, εκδηλώνοντας υπέρμετρα ξεσπάσματα σαδισμού και εγκληματικότητας, όπως η καθολική Ιερά Εξέταση κατά τον Μεσαίωνα ή ο διεθνής φασισμός του 20ού αιώνα.

Επομένως, αν δεν θεωρούσαμε τη συγκινησιακή πανούκλα ασθένεια, με την αυστηρή έννοια του όρου, θα διατρέχαμε τον κίνδυνο να κινητοποιήσουμε εναντίον της τις διωκτικές αρχές, αντί την ιατρική και την εκπαίδευση. Ένα από τα χαρακτηριστικά της είναι ότι καθιστά αναγκαία την επέμβαση των διωκτικών μηχανισμών και με τον τρόπο αυτόν αναπαράγεται. Από τη φύση της, όμως, παρ’ όλο που η συγκινησιακή πανούκλα αποτελεί πολύ σοβαρή απειλή για τη ζωή, είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί με τέτοιους διωκτικούς μηχανισμούς.

Όπως δεν θεωρείται προσβλητικό να αποκαλέσουμε κάποιον ευερέθιστο ή καρδιοπαθή, δεν είναι επίσης προσβλητικό να του πούμε ότι πάσχει από «οξεία προσβολή συγκινησιακής πανούκλας». Ακόμα και ένας γιατρός της σεξουαλικής οικονομίας[1] θα μπορούσε να ομολογήσει ότι: «Δεν είμαι καλά σήμερα, έχω μολυνθεί από τη συγκινησιακή πανούκλα». Στον κύκλο μας, οι προσβολές από τη συγκινησιακή πανούκλα, αν είναι ήπιας μορφής, αντιμετωπίζονται με την εκούσια απομόνωση του ατόμου, μέχρι να υποχωρήσει ο παραλογισμός. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, όπου η ορθολογική σκέψη και η φιλική συζήτηση δεν επαρκούν, η κατάσταση αντιμετωπίζεται νευροφυτοθεραπευτικά.[2]

Συνήθως τέτοιου τύπου οξείες προσβολές συγκινησιακής πανούκλας οφείλονται στη διαταραχή της ερωτικής ζωής και υποχωρούν, όταν η διαταραχή εξαλειφθεί. Για μένα και τους στενούς συνεργάτες μου, η οξεία προσβολή από τη συγκινησιακή πανούκλα είναι τόσο οικείο φαινόμενο, ώστε το αντιμετωπίζουμε με ηρεμία και το χειριζόμαστε αντικειμενικά. Μία από τις πιο σημαντικές προϋποθέσεις στην εκπαίδευση ενός νευροφυτοθεραπευτή είναι να μάθει να αντιλαμβάνεται έγκαιρα τις οξείες προσβολές συγκινησιακής πανούκλας που του συμβαίνουν, να μην εγκαταλείπεται σ’ αυτές, να μην επιτρέπει να επηρεάζουν αρνητικά τον κοινωνικό του περίγυρο και να τις χειρίζεται υιοθετώντας ορθολογική στάση απέναντί τους.

Μ’ αυτό τον τρόπο μειώνεται στο ελάχιστο η ενδεχόμενη αρνητική επίδραση στην κοινή προσπάθεια. Υπάρχουν φυσικά και περιπτώσεις όπου οι προσβολές από τη συγκινησιακή πανούκλα δεν αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς, με αποτέλεσμα το προσβεβλημένο άτομο να βλάψει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τον περίγυρό του ή ακόμα και να αποσυρθεί τελείως από το έργο μας. Αντιμετωπίζουμε αυτού του είδους τα ατυχή περιστατικά με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει κανείς μια σοβαρή ασθένεια ή τον θάνατο ενός συνεργάτη που εκτιμά.

Η συγκινησιακή πανούκλα σχετίζεται πολύ περισσότερο με τη νεύρωση του χαρακτήρα παρά με μια ενδεχόμενη οργανική καρδιοπάθεια, ανεξάρτητα αν μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει καρδιοπάθεια ή καρκίνο. Συντηρείται κι αυτή από τις δευτερογενείς ορμές, όπως η νεύρωση του χαρακτήρα. Διαφέρει από τις σωματικές αναπηρίες διότι αποτελεί λειτουργία του χαρακτήρα, και ως τέτοια το άτομο την προστατεύει επιστρατεύοντας ισχυρότατες άμυνες. Για παράδειγμα, σε αντίθεση με μια κρίση υστερίας, δεν βιώνεται ως αρρωστημένη κατάσταση ξένη προς το εγώ.[3]

Όπως γνωρίζουμε, η χαρακτηρονευρωτική συμπεριφορά εκλογικεύεται έντονα και το ίδιο συμβαίνει στην αντίδραση κάποιου που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα, αλλά σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό: η έλλειψη επίγνωσης είναι ακόμα μεγαλύτερη. Ένα εύλογο ερώτημα που ενδέχεται να θέσει κάποιος είναι πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αντίδραση ατόμου που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα και να τη διαχωρίσουμε από την ορθολογική. Η απάντηση είναι ότι αυτό γίνεται με τον ίδιο τρόπο που διαχωρίζουμε τη χαρακτηρονευρωτική αντίδραση από την ορθολογική: Μόλις κάποιος αγγίξει τις ρίζες απ’ τα κίνητρα της πανουκλιασμένης αντίδρασης, εμφανίζεται αναπόφευκτα άγχος ή θυμός. Το σημείο αυτό θα το αναλύσουμε λεπτομερέστερα.

Ένα άτομο οργασμικά ικανό και ως επί το πλείστον απαλλαγμένο από συγκινησιακή πανούκλα δεν θα αναπτύξει άγχος, αλλά, αντιθέτως, θα παρακολουθήσει με ζωηρό ενδιαφέρον, όταν ο γιατρός του αναλύσει, για παράδειγμα, τη δυναμική των φυσικών διεργασιών της ζωής. Από την άλλη, το άτομο που υποφέρει από συγκινησιακή πανούκλα γίνεται ανήσυχο ή θυμώνει, όταν αναλύονται οι μηχανισμοί της. Η οργασμική ανικανότητα δεν οδηγεί απαραίτητα στη συγκινησιακή πανούκλα, αλλά όλοι όσοι έχουν προσβληθεί είτε είναι σε μόνιμη βάση οργασμικά ανίκανοι είτε η ανικανότητά τους εμφανίζεται λίγο πριν από την προσβολή. Το στοιχείο αυτό διευκολύνει τον διαχωρισμό των αντιδράσεων πανούκλας από τις ορθολογικές.

Επιπλέον, η φυσική, υγιής συμπεριφορά δεν επηρεάζεται ούτε απαλείφεται υπό την επίδραση της γνήσιας θεραπείας. Δηλαδή, δεν υπάρχει ορθολογικός τρόπος να «θεραπεύσει» ή να διαταράξει κανείς μια ευτυχισμένη ερωτική σχέση. Αντιθέτως, ένα νευρωτικό σύμπτωμα μπορεί να απαλειφτεί. Αντίστοιχα, η αντίδραση πανούκλας διακρίνεται από το γεγονός ότι η γνήσια χαρακτηραναλυτική θεραπεία επιδρά πάνω της  και μπορεί να την εξαλείψει. Έτσι, είναι εφικτό να θεραπεύσει κανείς την απληστία ενός ατόμου, που είναι τυπικό χαρακτηρολογικό γνώρισμα της συγκινησιακής πανούκλας, αλλά δεν μπορεί να θεραπεύσει τη γενναιοδωρία του. Μπορεί να θεραπεύσει τη δολιότητα, αλλά όχι την ευθύτητα και την τιμιότητα. Η συγκινησιακή πανούκλα μπορεί να συγκριθεί κλινικά με τη σεξουαλική ανικανότητα, η οποία μπορεί να εξαλειφθεί, δηλαδή να θεραπευτεί.

Η γενετήσια ικανότητα, από την άλλη, είναι «αθεράπευτη».

Ένα άλλο ουσιαστικό χαρακτηριστικό του τρόπου αντίδρασης ενός ατόμου με συγκινησιακή πανούκλα είναι ότι η ενέργεια και η αιτία με την οποία δικαιολογείται η συγκεκριμένη ενέργεια δεν συμφωνούν ποτέ. Το πραγματικό κίνητρο συγκαλύπτεται πάντα και αντικαθίσταται από ένα φαινομενικό. Αντιθέτως, στη φυσική αντίδραση ενός υγιούς χαρακτήρα, το κίνητρο, η ενέργεια και ο στόχος αποτελούν οργανική ενότητα. Δεν συγκαλύπτεται τίποτα και η αντίδραση γίνεται άμεσα κατανοητή.

Για παράδειγμα: Η σεξουαλική συμπεριφορά του υγιούς ατόμου προέρχεται μόνο από τη φυσική του ανάγκη για έρωτα και την ικανοποίησή της. Απ’ την άλλη, το πανουκλιασμένο άτομο που διάγει ασκητικό τρόπο ζωής, δικαιολογεί τη σεξουαλική του αδυναμία δευτερογενώς, προβάλλοντας ηθικές επιταγές. Η δικαιολόγηση αυτή δεν έχει καμία σχέση με τον τρόπο ζωής. Η στάση του αρνητικού προς τη ζωή ασκητισμού προϋπάρχει των επιχειρημάτων. Επίσης, ένα άτομο υγιές δεν θα προσπαθήσει να επιβάλει τον τρόπο ζωής του σε κανέναν. Θα προσφέρει τη βοήθειά του, θεραπευτική ή άλλη, αν του ζητηθεί και αν έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει, σε καμία όμως περίπτωση δεν πρόκειται να εκδώσει διάταγμα το οποίο θα ορίζει ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει «να είναι υγιείς».

Αφενός, διότι μία τέτοια εντολή δεν θα ήταν ορθολογική, εφόσον η υγεία δεν είναι κάτι που μπορεί να επιβληθεί, και αφετέρου διότι το υγιές άτομο δεν αισθάνεται καμία απολύτως τάση να επιβάλλει τον τρόπο ζωής του στους άλλους, καθώς τα κίνητρα που κατευθύνουν τη ζωή του έχουν σχέση με τον δικό του τρόπο ζωής και όχι με των άλλων. Σ’ αυτό το σημείο, το άτομο που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα διαφέρει από το υγιές, διότι δεν επιβάλλει τις απαιτήσεις του από τη ζωή μόνο στον εαυτό του, αλλά κυρίως και προπάντων στο περιβάλλον του.

Ενώ ο υγιής οργανισμός συμβουλεύει, βοηθά και, στηριζόμενος στις εμπειρίες του, προχωρά στη ζωή του αφήνοντας τους άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του αν το επιθυμούν, ο πανουκλιασμένος οργανισμός επιβάλλει με τη βία τον τρόπο ζωής του στους άλλους. Τα άτομα αυτά δεν ανέχονται απόψεις που απειλούν τη θωράκισή τους ή αποκαλύπτουν τα παράλογα κίνητρά τους. Ο υγιής βιώνει μόνο ευχαρίστηση όταν συζητούνται τα κίνητρά του, ενώ ο πανουκλιασμένος γίνεται έξαλλος. Το υγιές άτομο αγωνίζεται ορθολογικά να διατηρήσει τον δικό του τρόπο ζωής, όταν άλλες απόψεις διαταράσσουν τη ζωή και την εργασία του. Αντιθέτως, το πανουκλιασμένο άτομο πολεμά τους άλλους τρόπους ζωής. ακόμα και όταν δεν επηρεάζουν σε τίποτα τον δικό του. Το κίνητρο της πολεμικής του είναι η ενόχληση που του προκαλούν οι άλλοι τρόποι ζωής, απλώς επειδή υπάρχουν.

Η ενέργεια που τροφοδοτεί τις αντιδράσεις της συγκινησιακής πανούκλας προέρχεται πάντα από τη σεξουαλική ματαίωση, ανεξάρτητα αν πρόκειται για σαδιστικές επιθετικές πράξεις ή τη δυσφήμηση φιλικών προσώπων. Η λίμναση της σεξουαλικής ενέργειας είναι το κοινό στοιχείο που υπάρχει μεταξύ της συγκινησιακής πανούκλας και των άλλων βιοπαθειών. Υπάρχουν και διαφορές τις οποίες θα εξετάσουμε παρακάτω. Η βιοπαθητική φύση της συγκινησιακής πανούκλας αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, όπως κάθε άλλη βιοπάθεια, θεραπεύεται με την εδραίωση της φυσικής ικανότητας για έρωτα.

Η προδιάθεση να προσβληθεί κάποιος από συγκινησιακή πανούκλα είναι γενική

Η άποψη ότι υπάρχουν αφενός άτομα εντελώς απαλλαγμένα από τη συγκινησιακή πανούκλα και αφετέρου άτομα με συγκινησιακή πανούκλα είναι εσφαλμένη. Όπως στο βάθος κάθε οργανισμού υπάρχει η τάση για καρκίνο, σχιζοφρένεια ή αλκοολισμό, υπάρχει αντίστοιχα, ακόμα και στο πιο υγιές και ζωντανό άτομο, η τάση για παράλογες αντιδράσεις που πηγάζουν από τη συγκινησιακή πανούκλα. Είναι ευκολότερο να ξεχωρίσουμε τη συγκινησιακή πανούκλα από τη γενετήσια χαρακτηροδομή παρά από την απλή χαρακτηρονεύρωση.

Βεβαίως, υπό την αυστηρή έννοια του όρου, η συγκινησιακή πανούκλα αποτελεί χαρακτηρονεύρωση ή βιοπάθεια, ωστόσο είναι κάτι περισσότερο, και αυτό ακριβώς το «περισσότερο» τη διαφοροποιεί από τη βιοπάθεια και τη χαρακτηρονεύρωση: Η συγκινησιακή πανούκλα είναι εκείνη η ανθρώπινη συμπεριφορά η οποία, λόγω μιας βιοπαθητικής χαρακτηροδομής, εκδηλώνεται στις διαπροσωπικές και, κατ’ επέκταση, στις κοινωνικές σχέσεις και στους αντίστοιχους θεσμούς λαμβάνοντας τη μορφή συντονισμένων και χαρακτηριστικών ενεργειών. Η σφαίρα επιρροής της συγκινησιακής πανούκλας είναι το ίδιο μεγάλη με εκείνη της βιοπάθειας του χαρακτήρα.

Δηλαδή, εκεί όπου συναντάμε βιοπάθειες του χαρακτήρα, υπάρχει η πιθανότητα της εμφάνισης χρόνιων επιπτώσεων[4] είτε ενός έντονου επιδημικού ξεσπάσματος συγκινησιακής πανούκλας. Προσδιορίζοντας ορισμένους από τους χαρακτηριστικούς χώρους στους οποίους εκδηλώνεται —είτε χρόνια είτε κατά καιρούς—, αντιλαμβανόμαστε αμέσως ότι η πανούκλα δραστηριοποιείται ακριβώς σε σημαντικούς τομείς της ζωής: την αναγνωρίζουμε στον μυστικισμό στην πιο καταστροφική του μορφή, στην παθητική και ενεργητική επιδίωξη απόκτησης εξουσίας, στην ηθικολογία, στις βιοπάθειες του αυτόνομου νευρικού συστήματος, στην πολιτική όπως εφαρμόζεται από τα κόμματα, στην οικογενειακή πανούκλα την οποία ονόμασα «οικογενειίτιδα», στις σαδιστικές μεθόδους ανατροφής των παιδιών, στη μαζοχιστική ανοχή αυτών των μεθόδων ή στην παραβατική εξέγερση εναντίον τους, στο κουτσομπολιό και τη συκοφαντία, στην αυταρχική γραφειοκρατία, στην ιδεολογία των ιμπεριαλιστικών πολέμων, σε οτιδήποτε υπεισέρχεται στον όρο «μαφία», στην εγκληματική αντικοινωνική συμπεριφορά, στην πορνογραφία, στην τοκογλυφία και στο φυλετικό μίσος.

Διαπιστώνουμε ότι ο χώρος στον οποίο εδραιώνεται η συγκινησιακή πανούκλα ταυτίζεται περίπου με το σύνολο των κοινωνικών αδικιών, τις οποίες τα κινήματα κοινωνικής ελευθερίας αντιμάχονται από αμνημονεύτων χρόνων. Δεν θα ήταν εντελώς εσφαλμένο επίσης να εξισώσουμε τον χώρο στον οποίο εδραιώνεται η συγκινησιακή πανούκλα με την «πολιτική αντίδραση» ή και με την πολιτική γενικότερα. Για να γίνει αυτό, αρκεί να μεταφέρουμε τη βασική αρχή της πολιτικής, δηλαδή τη δίψα για εξουσία και υπεροχή, στις διάφορες σφαίρες της ζωής όπου δεν μιλάμε για πολιτική με τη συνηθισμένη έννοια του όρου. Μια μητέρα, για παράδειγμα, που χρησιμοποιεί πολιτικές μεθόδους για να αποξενώσει τα παιδιά από τον σύζυγό της ανήκει, υπό την ευρύτερη αυτή έννοια, στην πολιτική συγκινησιακή πανούκλα. Το ίδιο και ο επιστήμονας που προάγει την καριέρα του στηριζόμενος σε μηχανορραφίες και όχι στις τεκμηριωμένες εργασίες του, επιτυγχάνοντας έτσι μεγάλη κοινωνική αποδοχή, αναντίστοιχη με την πραγματική του αξία.

Έχουμε ήδη αναφέρει ότι ο κοινός βιοπαθητικός πυρήνας σε όλες τις μορφές της συγκινησιακής πανούκλας είναι η βιολογική σεξουαλική λίμναση. Από την άλλη μεριά, από την εμπειρία μας συνάγουμε ότι ο γενετήσιος χαρακτήρας είναι ανίκανος να χρησιμοποιήσει τις μεθόδους της συγκινησιακής πανούκλας. Πρόκειται για μεγάλο μειονέκτημα[5] του κοινωνικού βίου, να κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από τους θεσμούς της συγκινησιακής πανούκλας. Ο δεύτερος κοινός παρονομαστής όλων των μορφών συγκινησιακής πανούκλας είναι η ανικανότητα του ατόμου να βιώνει τακτικά φυσική σεξουαλική ικανοποίηση, γεγονός που οδηγεί στην ανάπτυξη δευτερογενών ορμών και ιδιαίτερα σαδιστικών.

Αυτό είναι ένα κλινικό γεγονός που αποδείχτηκε πέρα από κάθε αμφιβολία. Δεν μας εκπλήσσει επομένως η διαπίστωση ότι η βιοψυχική ενέργεια που τροφοδοτεί τις αντιδράσεις της συγκινησιακής πανούκλας έχει πάντα τον χαρακτήρα της ενέργειας των δευτερογενών ορμών. Στις πλήρως αμιγείς εκδηλώσεις συγκινησιακής πανούκλας, ο σαδισμός, αυτή η αποκλειστικά ανθρώπινη ορμή, δεν απουσιάζει ποτέ.

Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί η τιμιότητα και η ευθύτητα είναι ανθρώπινα γνωρίσματα που συναντώνται πολύ σπάνια. Και επιπλέον, γιατί αυτού του είδους η συμπεριφορά, τις ελάχιστες φορές που κυριαρχεί, προκαλεί πάντα κατάπληξη και θαυμασμό. Σε ό,τι αφορά τις κρατούσες «πολιτιστικές αξίες», θα περίμενε κανείς να είναι η τιμιότητα και η ευθύτητα συνηθισμένες έως τετριμμένες στάσεις ζωής. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει, γεγονός που προκαλεί κατάπληξη, ενώ οι ελάχιστοι που έχουν αυτά τα γνωρίσματα θεωρούνται αξιοπερίεργοι και μερικές φορές μπορεί να απειληθεί και η κοινωνική ζωή τους.

Η όλη κατάσταση είναι αδύνατον να γίνει κατανοητή με βάση την επικρατούσα πολιτιστική ιδεολογία, αλλά μόνο με την επίγνωση του τρόπου λειτουργίας της οργανωμένης συγκινησιακής πανούκλας. Η διαπίστωση αυτή θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί ύστερα από τόσους αιώνες οι δυνάμεις που κάθε απελευθερωτικό κίνημα διέθετε, δηλαδή η ειλικρίνεια και η αντικειμενικότητα, δεν κατάφεραν να επικρατήσουν. Συνεπώς, οδηγούμαστε στην υπόθεση ότι οποιοδήποτε απελευθερωτικό κίνημα δεν έχει πιθανότητα να επιτύχει παρά μόνο, αν εναντιωθεί στην οργανωμένη συγκινησιακή πανούκλα με ειλικρίνεια, ευθύτητα και σθένος.

Το γεγονός ότι η φύση της συγκινησιακής πανούκλας δεν είχε μέχρι πρόσφατα γίνει αντιληπτή, αποτελούσε την αποτελεσματικότερη προστασία της. Συνεπώς, η λεπτομερής διερεύνηση της φύσης και των τρόπων με τους οποίους λειτουργεί θα καταρρίψει αυτή την προστασία. Οι φορείς της, και με το δίκιο τους, θα θεωρήσουν ότι κάτι τέτοιο αποτελεί θανάσιμη απειλή για την ύπαρξή τους. Η αντίδραση των ανθρώπων που συντηρούν και διαδίδουν την πανούκλα, στις τεκμηριωμένες αναλύσεις που θα ακολουθήσουν, θα αποδείξει το παραπάνω γεγονός με τον πιο αμείλικτο τρόπο. Ωστόσο, οι αντιδράσεις που θα εκδηλωθούν θα μας βοηθήσουν και θα μας υποχρεώσουν να διαχωρίσουμε εκείνους που συμμετέχουν στη μάχη εναντίον της, από εκείνους που επιθυμούν να διατηρηθούν οι θεσμοί της.

Έχει επανειλημμένα αποδειχτεί ότι η συγκινησιακή πανούκλα —αναγκαστικά— αποκαλύπτει την παράλογη φύση της όταν την αναλύσουμε σε βάθος. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, διότι η συγκινησιακή πανούκλα μπορεί να αντιδράσει μόνο παράλογα. Είναι αναγκασμένη να υποχωρεί, όταν την αποκαλύπτουμε ευθέως και χωρίς συμβιβασμούς, χρησιμοποιώντας την ορθολογική σκέψη και το φυσικό συναίσθημα για τη ζωή. Δεν χρειάζεται να της επιτεθούμε άμεσα ή να την πολεμήσουμε. Αναμφίβολα, αυτομάτως θα προκαλέσουμε τη μανιασμένη αντίδρασή της, ακόμα και αν απλώς περιγράψουμε τεκμηριωμένα και ειλικρινά τις φυσικές λειτουργίες της ζωής. Ακριβώς αυτό μισεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο.

Οι διαφορές μεταξύ γενετήσιου χαρακτήρα, νευρωτικού χαρακτήρα και αντιδράσεων συγκινησιακής πανούκλας

α. Στον τρόπο σκέψης

Η σκέψη του γενετήσιου χαρακτήρα προσανατολίζεται βασιζόμενη σε αντικειμενικά στοιχεία και διαδικασίες. Έχει τη δυνατότητα να διαφοροποιεί το ουσιώδες από το μη ουσιώδες ή από το λιγότερο ουσιώδες. Προσπαθεί να εντοπίζει και να εξαλείφει τις παράλογες συγκινησιακές διαταραχές. Η σκέψη του γενετήσιου χαρακτήρα είναι από τη φύση της λειτουργική —δηλαδή προσαρμόζεται εύκολα— και όχι μηχανιστική ή μυστικιστική. Η κρίση είναι αποτέλεσμα συλλογιστικής διαδικασίας. Άλλωστε, η ορθολογική σκέψη χρειάζεται τεκμηριωμένα επιχειρήματα αλλά και αντεπιχειρήματα για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά.

Είναι επίσης αληθές ότι και του νευρωτικού χαρακτήρα η σκέψη προσπαθεί να προσανατολίζεται βάσει αντικειμενικών διαδικασιών και στοιχείων. Όμως, ο ορθολογισμός του νευρωτικού χαρακτήρα επηρεάζεται από τη χρόνια σεξουαλική λίμναση, που λειτουργεί στο υπόβαθρο, και ως εκ τούτου προσανατολίζεται ταυτόχρονα έχοντας ως γνώμονα την αρχή της αποφυγής της δυσαρέσκειας. Δηλαδή, οι διαδικασίες εκείνες των οποίων ο συλλογισμός προκαλεί δυσαρέσκεια ή έρχονται σε αντίθεση με το σύστημα σκέψης ενός ψυχαναγκαστικού, λόγου χάρη, νευρωτικού αποφεύγονται με διάφορους τρόπους ή ο συλλογισμός τους γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε ο ορθολογικός στόχος καθίσταται ανέφικτος. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα.

Γνωρίζουμε ότι όλοι λαχταρούν την ειρήνη και την ελευθερία. Όμως οι χαρακτηροδομές που είναι σε μεγάλο βαθμό νευρωτικές και, συνακόλουθα τις διακατέχει ο φόβος για την ελευθερία και ο φόβος για την υπευθυνότητα (άγχος ηδονής) οδηγούν σε συλλογισμό και ανάλυση των εννοιών της ειρήνης και της ελευθερίας με τυπολατρικό και όχι αντικειμενικό τρόπο. Απλούστατες και αυταπόδεικτες αλήθειες, που είναι προφανές ότι αποτελούν τα φυσικά θεμέλια της ειρήνης και της ελευθερίας, αποφεύγονται σχεδόν σκόπιμα. Σημαντικοί συσχετισμοί παραβλέπονται. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ είναι ευρύτερα γνωστό ότι η πολιτική είναι καταστροφική και ότι η ανθρωπότητα είναι άρρωστη με την ψυχιατρική έννοια του όρου, οι αλήθειες αυτές δεν συνδέονται πλέον με την ενσυνείδητη απαίτηση για εύρυθμη δημοκρατική νομιμότητα.

Παρατηρούμε λοιπόν δύο λίγο πολύ γνωστές και γενικά ισχύουσες απόψεις να συνυπάρχουν, χωρίς όμως να συσχετίζονται. Ο λόγος είναι ότι ο συσχετισμός τους θα απαιτούσε να γίνουν αμέσως πρακτικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή. Ο νευρωτικός χαρακτήρας είναι έτοιμος να υποστηρίξει θεωρητικά τις αλλαγές αυτές, αλλά φοβάται την πρακτική εφαρμογή τους. Η θωράκιση του χαρακτήρα του δεν επιτρέπει αλλαγές στον τρόπο ζωής του και έτσι θα συμφωνήσει μεν με την άποψη ότι υπάρχει παραλογισμός στην κοινωνία και την επιστήμη, αλλά η επίγνωση αυτή δεν πρόκειται να τον ωθήσει να αλλάξει πρακτικά ούτε τον εαυτό του ούτε την κοινωνία.

Συνεπώς, δεν πρόκειται να σχηματίσει κάποιο κοινωνικό κέντρο πρότυπης κοινωνικής μεταρρύθμισης. Επιπλέον, παρατηρείται συχνά ότι ο ίδιος ο χαρακτήρας που συμφωνεί θεωρητικά σε κάποια αλλαγή, στην πράξη να μετατρέπεται σε βίαιο αντίπαλό της, στην περίπτωση που κάποιος άλλος τολμήσει να την επιφέρει. Όσον αφορά στο σημείο αυτό, τα όρια μεταξύ νευρωτικού και πανουκλιασμένου ατόμου είναι ασαφή.

Το άτομο που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα δεν αρκείται στην παθητική στάση

Ξεχωρίζει από τον νευρωτικό χαρακτήρα επειδή επιδίδεται σε μια λιγότερο ή περισσότερο καταστροφική για τη ζωή κοινωνική δραστηριότητα. Η σκέψη του είναι εντελώς συγκεχυμένη εξαιτίας των παράλογων αντιλήψεων που έχει, και στην ουσία καθορίζεται από παράλογα συναισθήματα. Είναι γεγονός ότι, όπως και στον γενετήσιο χαρακτήρα, η σκέψη του βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με τις πράξεις του (σε αντιδιαστολή με τον νευρωτικό χαρακτήρα όπου σκέψεις και πράξεις δεν συμπίπτουν), με τη διαφορά ότι στην περίπτωση του ατόμου που νοσεί από συγκινησιακή πανούκλα το συμπέρασμα είναι προκατασκευασμένο και προϋπάρχει πάντοτε πριν αρχίσει η διαδικασία της σκέψης.

Η σκέψη δεν χρησιμοποιείται για να καταλήξει το άτομο στο σωστό συμπέρασμα, όπως συμβαίνει όταν επικρατεί ο ορθολογισμός. Αντίθετα, χρησιμοποιείται για να επιβεβαιώσει και να εκλογικεύσει το προϋπάρχον παράλογο συμπέρασμα. Αυτό γενικά ονομάζεται «προκατάληψη». Εκείνο όμως που παραβλέπεται είναι ότι αυτή η προκατάληψη έχει σημαντικές κοινωνικές συνέπειες, είναι ευρέως διαδεδομένη και στην πράξη ταυτόσημη με αυτό που ονομάζουμε «παράδοση», η οποία δεν ανέχεται την ορθολογική σκέψη που μπορεί να την εξαφανίσει. Υπό αυτή την έννοια, η συγκινησιακή πανούκλα έχει ένα τρόπο σκέψης απρόσβλητο σε επιχειρήματα. Έχει τη δική της τεχνική συλλογισμού στον δικό της χώρο, τη δική της «λογική», θα μπορούσαμε να πούμε. Φαινομενικά δίνει την εντύπωση του ορθολογισμού, αλλά στην πραγματικότητα δεν λειτουργεί ορθολογικά.

Για παράδειγμα, ένας αυστηρός αυταρχικός εκπαιδευτικός τονίζει, πολύ λογικά και σωστά, την υπάρχουσα απειθαρχία των παιδιών. Στο στενό αυτό πλαίσιο όπου εξετάζει τα πράγματα, το συμπέρασμά του φαίνεται σωστό. Αν όμως παρέμβει η ορθολογική σκέψη και εξηγήσει ότι η απειθαρχία, στην οποία ο παράλογα σκεπτόμενος εκπαιδευτικός αναφέρεται, είναι το κοινωνικό αποτέλεσμα της επιβολής της αυταρχικής πειθαρχίας, όπως αυτή εφαρμόζεται στην εκπαίδευση, τότε εμφανίζεται πάντα μπλοκάρισμα της σκέψης. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο γίνεται εμφανής ο παράλογος χαρακτήρας της πανουκλιασμένης σκέψης.

Ένα άλλο παράδειγμα: Γνωρίζουμε ότι οι ηθικολογικές απόψεις υποβάλλουν τους ανθρώπους σε σεξουαλική καταπίεση, γεγονός που δημιουργεί τις δευτερογενείς ορμές και οι δευτερογενείς ορμές καθιστούν αναγκαία την ηθικολογική καταπίεση. Σ’ αυτή την περίπτωση, αν το εξετάσουμε αποσπασματικά, θα είναι λογικό όποιο συμπέρασμα και να εξάγουμε. Προτείνοντας τώρα σε κάποιον υπέρμαχο της αναγκαιότητας της καταπίεσης να εξαλείψουμε τις δευτερογενείς ορμές απελευθερώνοντας την ικανοποίηση των φυσικών αναγκών, στην ουσία ακυρώνουμε το συλλογιστικό του σύστημα, οπότε, αν το άτομο αυτό υποφέρει από συγκινησιακή πανούκλα, τυπικά θα αντιδράσει με παράλογα επιχειρήματα, με σιωπή, ακόμα και με μίσος, αντί να συνειδητοποιήσει και να διορθώσει την κατάσταση.

Επομένως, για το άτομο αυτό η διαιώνιση της καταπίεσης και των δευτερογενών ορμών έχει συναισθηματική σημασία. Ο λόγος είναι απλός, όσο παράδοξος κι αν φαίνεται: φοβάται τις φυσικές ενορμήσεις. Ο φόβος αυτός είναι η παράλογη κινητήρια δύναμη που βρίσκεται πίσω από το σύστημα σκέψης του, ανεξάρτητα αν αυτό από μόνο του παρουσιάζεται λογικό. Ο ίδιος ακριβώς φόβος το οδηγεί σε επιθετικές ενέργειες, στην περίπτωση που κάποιος απειλήσει σοβαρά το κοινωνικό του σύστημα.

β. Στην πράξη

Στον γενετήσιο χαρακτήρα το κίνητρο, ο στόχος και η πράξη είναι εναρμονισμένα. Τα κίνητρα και οι στόχοι αποσκοπούν να επιφέρουν ορθολογικό κοινωνικό αποτέλεσμα. Βάσει της πρωτογενούς βιολογικής τους φύσης, επιδιώκουν τη βελτίωση των δικών τους συνθηκών ζωής αλλά και των υπολοίπων. Οδηγούν σ’ αυτό που ονομάζουμε «κοινωνικό επίτευγμα».

Στον νευρωτικό χαρακτήρα η ικανότητα για δράση είναι πάντα μειωμένη, επειδή τα κίνητρά του στερούνται συναισθήματος ή είναι αντιφατικά. Εφόσον έχει συνήθως καταπιέσει πολύ τον παραλογισμό του, πρέπει να τον πολεμάει συνεχώς. Ακριβώς αυτό μειώνει την ικανότητά του να πράττει. Φοβάται να αφεθεί πλήρως σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, καθώς δεν μπορεί ποτέ να είναι σίγουρος ότι δεν θα ξεσπάσουν παράλληλα οι σαδιστικές ή και άλλες παθολογικές παρορμήσεις. Κατά κανόνα υποφέρει από την επίγνωση του γεγονότος ότι η λειτουργικότητά του είναι ανεσταλμένη, χωρίς όμως να φθονεί το υγιές άτομο. Η στάση του τυπικά περιγράφεται από το: «Στάθηκα άτυχος στη ζωή, αλλά τα παιδιά μου θα ζήσουν καλύτερα». Με τον τρόπο αυτό μετατρέπεται σε κάποιον ο οποίος βλέπει μεν θετικά την πρόοδο που συντελείται, αλλά παραμένει στείρος θεατής της.

Όσον αφορά όμως στο άτομο που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το κίνητρο μιας πράξης είναι πάντα υποθετικό. Το κίνητρο που προβάλλεται δεν είναι ποτέ το πραγματικό, ανεξάρτητα αν το τελευταίο είναι συνειδητό ή μη. Ούτε ο προβαλλόμενος και ο πραγματικός στόχος ταυτίζονται. Για παράδειγμα, υποτίθεται ότι ο γερμανικός φασισμός είχε στόχο τη «διαιώνιση ενός ειρηνικού γερμανικού έθνους». Ο πραγματικός στόχος —που απέρρεε από τη δομή του χαρακτήρα— ήταν η μέσω του ιμπεριαλιστικού πολέμου υποδούλωση του κόσμου και τίποτα περισσότερο.

Είναι βασικό χαρακτηριστικό του πανουκλιασμένου ατόμου ότι πιστεύει, σοβαρά και ειλικρινά, στον υποτιθέμενο στόχο και τα κίνητρά του. Θα ήθελα να τονίσω ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τη δομή του χαρακτήρα του πανουκλιασμένου ατόμου, αν δεν λάβουμε σοβαρά υπόψη μας τα εξής στοιχεία: Το πανουκλιασμένο άτομο ενεργεί υπό την επίδραση ενός δομικού ψυχαναγκασμού. Όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις του, δεν μπορεί να ενεργήσει παρά μόνο με τον τρόπο που ορίζει η συγκινησιακή πανούκλα. Είναι μέσα στη φύση του να ενεργεί μ’ αυτό τον τρόπο, ακριβώς όπως η ανάγκη για έρωτα και αλήθεια αποτελεί μέρος της φύσης του γενετήσιου χαρακτήρα.

Όμως το άτομο που έχει προσβληθεί από πανούκλα προστατεύεται από την υποκειμενική του πεποίθηση και δεν υποφέρει από την επίγνωση της καταστροφικότητας των πράξεών του. Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν άνδρα που ζητά την κηδεμονία του παιδιού του, επειδή μισεί τη σύζυγό του, η οποία ας υποθέσουμε ότι του ήταν άπιστη. Με την πράξη του αυτή πιστεύει ειλικρινά ότι ενεργεί «για το συμφέρον του παιδιού». Του είναι αδύνατον να μεταβάλει τη στάση του ακόμα και όταν διαπιστώνει ότι το παιδί υποφέρει εξαιτίας του χωρισμού από τη μητέρα του και ίσως καταστραφεί από τις συνέπειες αυτού του χωρισμού.

Ο πανουκλιασμένος πατέρας, δευτερογενώς, θα κατασκευάσει ένα σωρό εκλογικεύσεις που θα τον βοηθήσουν να διατηρήσει την πεποίθηση ότι αποχωρίζοντας το παιδί από τη μητέρα του ενεργεί «αποκλειστικά για το συμφέρον του». Είναι αδύνατον να τον πείσουμε ότι το πραγματικό κίνητρο είναι η σαδιστική τιμωρία της μητέρας. Το πανουκλιασμένο άτομο —σε αντιδιαστολή με τον νευρωτικό χαρακτήρα— αναπτύσσει πάντα έντονο φθόνο σε συνδυασμό με θανάσιμο μίσος προς οτιδήποτε υγιές. Δηλαδή, μια γεροντοκόρη που υποφέρει από χαρακτηρονεύρωση, ζει παραιτημένη, αλλά δεν αναμειγνύεται στην ερωτική ζωή των άλλων γυναικών.

Η πανουκλιασμένη γεροντοκόρη, όμως, δεν ανέχεται να βλέπει την ευτυχία του έρωτα στα άλλα κορίτσια. Αν συμβαίνει να είναι εκπαιδευτικός, θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να καταστήσει τα κορίτσια που βρίσκονται υπό την επίβλεψή της ανίκανα να αισθάνονται ευτυχία στον έρωτα. Το ίδιο ισχύει για όλες τις καταστάσεις που συναντάμε στη ζωή. Ο πανουκλιασμένος χαρακτήρας, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και με κάθε τρόπο, θα προσπαθήσει να αλλάξει το περιβάλλον του, έτσι ώστε ο δικός του τρόπος ζωής και σκέψης να μην διαταράσσεται. Βιώνει ως πρόκληση καθετί που αντιβαίνει στις συνήθειές του και συνεπώς το μισεί και το πολεμά.

Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στους ασκητές. Η ασκητική τους στάση είναι βασικά η ακόλουθη: «Κανείς δεν πρέπει να είναι πιο ευτυχισμένος από εμένα. Πρέπει να υποφέρουν όπως κι εγώ». Η θεμελιώδης αυτή στάση είναι σε κάθε περίπτωση τόσο καλά καμουφλαρισμένη πίσω από κάποια ιδεολογία ή φιλοσοφία της ζωής, η οποία από μόνη της ακούγεται αρκετά λογική, ώστε απαιτείται πολύ μεγάλη πείρα και σκέψη για να αποκαλυφθεί. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ευρώπη, ακόμα και στην αρχή του αιώνα, ακολουθούσε αυτό το μοντέλο.

γ. Στη σεξουαλικότητα

Η σεξουαλική ζωή του γενετήσιου χαρακτήρα ουσιαστικά καθορίζεται από τους θεμελιώδεις φυσικούς νόμους της βιολογικής ενέργειας. Η χαρά που αισθάνεται όταν διαπιστώνει την ερωτική ευτυχία των άλλων ανθρώπων είναι στοιχείο της καθημερινότητάς του, όπως και η αδιαφορία για τις διαστροφές και η απέχθεια για την πορνογραφία. Ο γενετήσιος χαρακτήρας αναγνωρίζεται εύκολα από την καλή επαφή που έχει με τα υγιή νήπια. Εξαιτίας της δομής του θεωρεί φυσικό ότι τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν ουσιαστικά σεξουαλικά ενδιαφέροντα, όπως και ότι οι ανάγκες που προκύπτουν από αυτά τα δεδομένα βιολογικής φύσης και συχνά περιορίζονται από κοινωνικά εμπόδια, πρέπει να εκπληρωθούν. Η στάση αυτή είναι αυθόρμητη, ανεξάρτητα αν συνοδεύεται και από την αντίστοιχη επίκτητη γνώση.

Στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες, οι γονείς αυτής της κατηγορίας —με εξαίρεση την περίπτωση όπου κατά τύχη βρέθηκαν σε ευνοϊκό περιβάλλον που τους υποστηρίζει— διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να θεωρηθούν και να αντιμετωπιστούν από τους αυταρχικούς θεσμούς ως εγκληματίες. Τους αξίζει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή η μέγιστη κοινωνική προστασία. Δημιουργούν πυρήνες στο κοινωνικό σύνολο από τους οποίους κάποτε θα προέλθουν οι ορθολογικά ενεργούντες εκπαιδευτικοί και γιατροί.

Η αρχή που διέπει τη ζωή και τις πράξεις των ανθρώπων αυτών είναι η ευτυχία που αισθάνονται στον έρωτα. Ωστόσο, σήμερα οι γονείς που θα επέτρεπαν στα παιδιά τους να ζήσουν σύμφωνα με τους υγιείς φυσικούς νόμους θα κινδύνευαν να διασυρθούν οδηγούμενοι στο δικαστήριο από οποιονδήποτε ασκητικό χαρακτήρα που διαθέτει την ανάλογη επιρροή και να χάσουν την επιμέλεια των παιδιών τους.

Ο νευρωτικός χαρακτήρας είτε έχει παραιτηθεί σεξουαλικά είτε εμπλέκεται κρυφά σε διεστραμμένες πρακτικές. Η οργασμική του ανικανότητα συνυπάρχει με τη λαχτάρα του να ευτυχήσει ερωτικά. Αδιαφορεί για την ερωτική ευτυχία που αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι και αντιδρά περισσότερο με άγχος παρά με μίσος όταν έρχεται σε επαφή με το σεξουαλικό πρόβλημα. Η θωράκισή του εστιάζεται μόνο στη δική του σεξουαλικότητα και όχι στων άλλων.

Η οργασμική του λαχτάρα συχνά διοχετεύεται σε πολιτιστικά ή θρησκευτικά ιδεώδη, τα οποία προκαλούν ελάχιστη ζημιά ή ακόμα και ωφέλεια στη κοινωνική υγεία. Συνήθως δραστηριοποιείται σε κύκλους ή ομάδες που ελάχιστα επηρεάζουν την κοινωνία. Πολλές από αυτές τις ομάδες έχουν αναμφίβολα κάποια πολιτιστική αξία, αλλά δεν μπορούν να συνεισφέρουν το παραμικρό στο πρόβλημα της ψυχικής υγείας των μαζών, επειδή οι τελευταίες έχουν πολύ πιο άμεση και ειλικρινή στάση απέναντι στο ζήτημα της φυσικής ερωτικής ζωής από τις ομάδες αυτές.

Η βασική στάση που μόλις περιγράψαμε, δηλαδή του νευρωτικού χαρακτήρα που δεν μπορεί να βλάψει τη σεξουαλικότητα του κοινωνικού συνόλου, είναι δυνατόν κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων εξωτερικών συνθηκών να μετατραπεί οποιαδήποτε στιγμή σε συγκινησιακή πανούκλα. Συνήθως συμβαίνει ως εξής: οι ελεγχόμενες και αναχαιτισμένες από τα πολιτιστικά και θρησκευτικά ιδανικά δευτερογενείς ορμές ξεσπούν. Η σεξουαλικότητα του ατόμου που έχει προσβληθεί από πανούκλα είναι πάντα σαδιστική και πορνογραφική. Χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη σεξουαλικής λαγνείας (που οφείλεται στην ανικανότητα σεξουαλικής ικανοποίησης) και της σαδιστικής ηθικολογίας. Η συνύπαρξη αυτή αποτελεί βασικό στοιχείο της δομής του. Δεν θα μπορούσε να το αλλάξει, ακόμα και αν είχε επίγνωση του γεγονότος ή διαισθητικά το συνειδητοποιούσε. Εξαιτίας της δομής του είναι αδύνατον να λειτουργήσει διαφορετικά παρά μόνο ως πορνογραφικά λάγνος και σαδιστικά ηθικολόγος ταυτόχρονα.

Περιγράψαμε τον πυρήνα της δομής του χαρακτήρα που έχει προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα. Αναπτύσσει βίαιο μίσος εναντίον κάθε διεργασίας που διεγείρει την οργασμική λαχτάρα και, μέσω αυτής, το οργασμικό άγχος. Η αξίωση για ασκητισμό δεν στρέφεται μόνο εναντίον του ίδιου του εαυτού του, αλλά είναι εντονότερη και επεκτείνεται με σαδιστικό τρόπο εναντίον της φυσικής ερωτικής ζωής των άλλων ανθρώπων. Τα άτομα που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα εμφανίζουν ισχυρή τάση να σχηματίζουν κοινωνικούς κύκλους.

Οι κύκλοι αυτού του είδους μετατρέπονται σε κέντρα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, η οποία χαρακτηρίζεται από βίαιη δυσανεξία επί ζητημάτων που αφορούν τη φυσική ερωτική ζωή. Τα κέντρα αυτά βρίσκονται παντού και είναι ευρέως γνωστά. Καταδιώκουν αυστηρά κάθε εκδήλωση της φυσικής ερωτικής ζωής, καλυπτόμενα από το προσωπείο του «πολιτισμού» και της «ηθικής». Με την πάροδο του χρόνου έχουν αναπτύξει μια ειδική τεχνική συκοφάντησης, αλλά σ’ αυτό θα αναφερθούμε αργότερα.

Η κλινική έρευνα αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι, στους κύκλους των πανουκλιασμένων ατόμων, το σεξουαλικό κουτσομπολιό και η συκοφαντία αντιπροσωπεύουν ένα είδος διεστραμμένης σεξουαλικής ικανοποίησης. Το όλο θέμα είναι να νιώσουν σεξουαλική ηδονή αποκλείοντας όμως τη φυσική γενετήσια λειτουργία. Η ομοφυλοφιλία, η σεξουαλική συνεύρεση με ζώα και άλλες διαστροφές συναντώνται πολύ συχνά σ’ αυτούς τους κύκλους. Καταδικάζεται σαδιστικά μόνο η φυσική και όχι η διεστραμμένη σεξουαλικότητα των άλλων. Επιπλέον, η ίδια καταδίκη στρέφεται με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο εναντίον της φυσικής σεξουαλικότητας των παιδιών και των εφήβων. Ταυτόχρονα, όσοι νοσούν από συγκινησιακή πανούκλα εθελοτυφλούν απέναντι σε κάθε είδους διεστραμμένη σεξουαλική δραστηριότητα. Οι άνθρωποι αυτοί είναι υπεύθυνοι για την εξόντωση πάρα πολλών ανθρώπων.

δ. Στην εργασία

Ο γενετήσιος χαρακτήρας λαμβάνει ενεργά μέρος στην εξέλιξη μιας εργασιακής διαδικασίας και της επιτρέπει να πάρει τη δική της πορεία. Το ενδιαφέρον του, στην ουσία, εστιάζεται στην εργασιακή διαδικασία αυτή καθαυτή, ενώ το αποτέλεσμα της εργασίας έρχεται χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, εφόσον προκύπτει αυθόρμητα από την εργασιακή διαδικασία. Το προϊόν που προκύπτει από την ολοκλήρωση της εργασιακής διαδικασίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της βιολογικής απόλαυσης που βιώνεται μέσω της εργασίας.

Τα γεγονότα αυτά και οι σκέψεις μάς οδηγούν να επικρίνουμε όλες τις σημερινές μεθόδους παιδικής ανατροφής κατά τις οποίες η δραστηριότητα του παιδιού καθορίζεται από το προσδοκώμενο, προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα (προϊόν της εργασίας). Η προσδοκία του αποτελέσματος και ο άκαμπτος καθορισμός της εργασιακής διαδικασίας πνίγει τη φαντασία του παιδιού, δηλαδή τη δημιουργικότητά του. Η βιολογική απόλαυση από την εργασία συμβαδίζει με την ικανότητα του ατόμου να αναπτύσσει ενθουσιασμό. Η ψυχαναγκαστική ηθικολογία δεν ανέχεται τον γνήσιο ενθουσιασμό παρά μόνο τη μυστικιστική έκσταση.

Το παιδί που οφείλει να κατασκευάσει ένα ήδη προκαθορισμένο σπίτι με συγκεκριμένα υλικά και προδιαγεγραμμένο τρόπο δεν ενθαρρύνεται να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του και επομένως δεν μπορεί να αναπτύξει κανένα αίσθημα ενθουσιασμού. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι αυτό το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της αυταρχικής εκπαίδευσης οφείλει την ύπαρξή του στο άγχος ηδονής των ενηλίκων και στραγγαλίζει διαρκώς την απόλαυση που θα αντλούσε το παιδί από την εργασία. Αντίθετα, ο γενετήσιος χαρακτήρας καθοδηγεί τους άλλους προς τα όποια εργασιακά επιτεύγματα με το παράδειγμά του και όχι επιβάλλοντας το αποτέλεσμα (προϊόν) και τις εργασιακές μεθόδους. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει νευροφυτική κινητικότητα και ικανότητα του ατόμου να αφήνεται.

Ο νευρωτικός χαρακτήρας έχει —λίγο πολύ— περιορισμένες δυνατότητες όσον αφορά στην εργασία. Η βιολογική του ενέργεια χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για να αμύνεται εναντίον των διεστραμμένων φαντασιώσεων. Η νευρωτική διαταραχή της εργασίας οφείλεται στην κακή χρήση της βιολογικής του ενέργειας. Γι’ αυτό τον λόγο, ο νευρωτικός χαρακτήρας τυπικά εργάζεται αυτόματα, μηχανικά και δεν απολαμβάνει την εργασία. Επειδή ο ίδιος είναι ανίκανος να νιώσει γνήσιο ενθουσιασμό, αισθάνεται την ικανότητα που έχουν τα παιδιά να ενθουσιάζονται ως «απρεπή». Με παρόμοιο ψυχαναγκαστικό-νευρωτικό τρόπο, αξιώνει να καθορίζει την εργασία των άλλων.

Το πανουκλιασμένο άτομο μισεί την εργασία, διότι την αισθάνεται ως φορτίο βαρύ

Αποφεύγει επιμελώς κάθε υπευθυνότητα και ιδιαίτερα οποιαδήποτε εργασία προϋποθέτει υπομονή και επιμονή. Μπορεί να ονειρεύεται ότι θα γράψει ένα σημαντικό βιβλίο, θα ζωγραφίσει έναν εξαιρετικό πίνακα ή θα διευθύνει ένα αγρόκτημα. Όντας όμως ανίκανος για εργασία, αποφεύγει τη βήμα προς βήμα οργανική ανάπτυξη που ενυπάρχει σε κάθε εργασιακή διαδικασία. Αυτό τον οδηγεί στην τάση να γίνεται ιδεολόγος, μυστικιστής ή πολιτικός, με άλλα λόγια να εμπλέκεται σε δραστηριότητες που δεν απαιτούν υπομονή και οργανική ανάπτυξη. Μπορεί εξίσου καλά να είναι ένας άνεργος αλήτης ή ένας δικτάτορας σε κάποιο κοινωνικό χώρο.

Η άποψη που έχει για τη ζωή είναι προκατασκευασμένη, αποτελούμενη από νευρωτικές φαντασιώσεις. Ανίκανος ο ίδιος για εργασία, θέλει να αναγκάσει τους άλλους να δουλεύουν για να επαληθεύουν την παθολογική του άποψη για τη ζωή. Αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν «αφεντικό», με την κακή έννοια του όρου, είναι το αποτέλεσμα αυτού του χαρακτήρα. Αντίθετα, ο γενετήσιος χαρακτήρας, όταν καθοδηγεί μια συλλογική εργασιακή διαδικασία, δίνει ο ίδιος και αυθόρμητα το παράδειγμα: εργάζεται περισσότερο από τους άλλους. Το πανουκλιασμένο άτομο θέλει πάντα να εργάζεται λιγότερο από τους υπόλοιπους και όσο μικρότερη είναι η ικανότητά του για εργασία, τόσο ελαττωμένη είναι και η αυτοπεποίθησή του και τόσο περισσότερο αναλαμβάνει να καθοδηγήσει τους άλλους πώς να δουλεύουν.

Η διαφοροποίηση που περιγράψαμε είναι κατ’ ανάγκη σχηματική. Στην πραγματικότητα και ο γενετήσιος χαρακτήρας παρουσιάζει χαρακτηρονευρωτικές αναστολές και πανουκλιασμένες αντιδράσεις, όπως και κάθε πανουκλιασμένο άτομο διαθέτει εν δυνάμει τις δυνατότητες του γενετήσιου χαρακτήρα. Η κλινική εμπειρία από τη νευροφυτοθεραπεία δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι άτομα που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα και έχουν «ηθικά παραφρονήσει», με την ψυχιατρική έννοια του όρου, εκτός από το γεγονός ότι είναι κατ’ αρχάς θεραπεύσιμα, έχουν επίσης τη δυνατότητα να αναπτύσσουν εξαιρετικές πνευματικές, εργασιακές και σεξουαλικές ικανότητες.

Με την ευκαιρία αυτή, θέλω να υπογραμμίσω και πάλι το γεγονός ότι η έννοια της «συγκινησιακής πανούκλας» δεν υπαινίσσεται τίποτα υποτιμητικό. Από την περίπου εικοσιπενταετή εμπειρία της βιοψυχιατρικής εργασίας μου έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τάση ορισμένων ατόμων να πέφτουν θύματα της συγκινησιακής πανούκλας αποτελεί ένδειξη ότι τα συγκεκριμένα άτομα είναι προικισμένα με ιδιαίτερα μεγάλη ποσότητα βιολογικής ενέργειας.