Πως ο Πλάτων ξεγυμνώνει τους σοφιστές (αρχαίους και σύγχρονους) στο συμπόσιο

Πολλοί που κείτονται στην άγνοια προσπαθούν να αποδομήσουν κάθε τι ελληνικό. Σκοπός τους είναι πάντα μέσω των δικών τους αδυναμιών να δικαιολογηθούν στον εαυτό τους.

Έχουμε ακούσει για παιδεραστίες και ομοφυλοφιλίες στην αρχαία Ελλάδα. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ύπαρξή τους από την αρχαιότητα αλλά σε καμία περίπτωση όπως και στις μέρες μας δεν μπορεί να περάσει κάτι ως σύνηθες και ως φυσιολογικό. Πράγματι ο Πλάτων στο έργο του , συμπόσιο, περιλαμβάνει τέτοιου είδους διαλόγους. Όμως θα έπρεπε να έχουν προσέξει οι σύγχρονοι σοφιστές ότι η χρήση τους δεν εξυπηρετεί τίποτα περισσότερο από το να εκθέσει για μία ακόμα φορά τις απόψεις των σοφιστών.

Η άποψη του Πλάτων για τους σοφιστές είναι γνωστή. Το ότι τους ξεμπροστιάζει είναι ξεκάθαρο καθώς τους χρησιμοποιεί αρχικά στο ξεκίνημα του διαλόγου και στη συνέχεια καταλήγει στις σωστές φιλοσοφικές απόψεις, κρατώντας για το τέλος τις απόψεις του Σωκράτη.

Ας δούμε όμως ένα μικρό απόσπασμα πως ο Σωκράτης απορρίπτει τους ισχυρισμούς του καλού και αγαθού έρωτα, όπως οι σοφιστές ανέφεραν προηγουμένως για να δικαιολογήσου τις ανωμαλίες τους, αλλά ταυτόχρονα και τις απόψεις τους.

Συμπόσιο 199d – 201c

Μετά απ’ αυτά λοιπόν, όπως είπε ο Αριστόδημος, ο Σωκράτης άρχισε κάπως έτσι:

– Λοιπόν, αγαπητέ μου Αγάθωνα, μου φάνηκε ότι σωστά ξεκίνησες τον λόγο σου, λέγοντας ότι πρώτα πρέπει να δείξεις ποιος είναι ο Έρωτας, και ύστερα τα έργα του-αυτή η αρχή μου αρέσει πάρα πολύ. Έλα, λοιπόν, και σχετικά με τον Έρωτα, επειδή και ως προς τα άλλα τον περιέγραψες με τρόπο τόσο ωραίο και μεγαλοπρεπή, πες μου το εξής:ο Έρωτας είναι έρωτας κάποιου πράγματος, ή κανενός;Και δεν ρωτάω αν είναι κάποιας μητέρας ή πατέρα (γιατί θα ήταν αστείο το ερώτημα αν ο Έρωτας είναι έρωτας για μητέρα ή πατέρα), αλλά θα ήταν το ίδιο αν σε ρωτούσα για κάποιον Πατέρα. Ο Πατέρας είναι πατέρας κάποιου ή όχι;Και θα μου έλεγες βέβαια, αν ήθελες να απαντήσεις καλά,ότι ο Πατέρας είναι πατέρας κάποιου γιου ή κόρης· ή όχι;

– Ασφαλώς, είπε ο Αγάθων.

– Το ίδιο λοιπόν και η Μητέρα; Συμφώνησε και σ’ αυτό.

– Απάντησε μου λοιπόν σε λίγες ερωτήσεις ακόμα, είπε ο Σωκράτης, για να καταλάβεις καλύτερα αυτό που θέλω να πω- αν σε ρωτούσα: και ο Αδερφός, δεν είναι το ίδιο και μ’αυτόν, είναι αδερφός κάποιου ή όχι; Είπε ότι είναι.

– Κάποιου αδερφού λοιπόν ή κάποιας αδερφής; Συμφώνησε.

– Προσπάθησε, είπε, να πεις και για τον Έρωτα: ο Έρωτας είναι έρωτας για κάποιο πράγμα ή δεν είναι;

– Ασφαλώς είναι.

– Αυτό λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, κράτα το στο μυαλό σου- απάντησε μου όμως και σ’ αυτό, ο Έρωτας εκείνο για το οποίο είναι έρωτας, το επιθυμεί ή όχι;

– Πάρα πολύ, είπε.

– Και πότε συμβαίνει αυτό, έχοντας αυτό το οποίο επιθυμεί και για το οποίο αισθάνεται έρωτα, έπειτα το επιθυμεί και αισθάνεται τον έρωτα, ή όσο δεν το έχει ακόμα;

– Όσο δεν το έχει, όπως είναι λογικό, είπε.

– Σκέψου λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, μήπως δεν συμβαίνει αυτό επειδή είναι απλώς λογικό, αλλά μήπως είναι αναπόφευκτο το να επιθυμεί κανείς εκείνο που του λείπει, ή να μην το επιθυμεί όταν δεν του λείπει.Εγώ τουλάχιστον, Αγάθωνα, είμαι βέβαιος πως είναι αναπόφευκτο- εσένα πώς σου φαίνεται;

– Κι εμένα το ίδιο, είπε.

– Σωστά μιλάς. Άραγε λοιπόν θα ήθελε κανείς, όντας.ψηλός, να είναι ψηλός; ‘Π δυνατός, όντας δυνατός;

– Αυτό είναι αδύνατο σύμφωνα μ’ αυτά που παραδεχτήκαμε.

– Δε θα του έλειπαν λοιπόν αυτά τα πράγματα εφόσον θα. τα είχε.

-Έχεις δίκιο.

– Γιατί αν, όντας δυνατός, ήθελε κάποιος να είναι δυνατός, είπε ο Σωκράτης, και όντας ταχύς, ταχύς, και όντας υγιής, υγιής—γιατί θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι συμβαίνουν κι αυτά και όλα τα παρόμοια, ότι δηλαδή αυτοί που είναι τέτοιοι και τα έχουν αυτά, επιθυμούν αυτά ακριβώς που έχουν για να μην εξαπατηθούμε λοιπόν,γι’ αυτό τα λέω αυτά- γιατί αυτοί, αν με παρακολουθείς Αγάθωνα, είναι αναπόφευκτο προς το παρόν να έχει ο καθένας αυτά που έχει, είτε το θέλουν είτε όχι” και αυτό ακριβώς ποιος θα το επιθυμούσε; Αλλά αν λέει κανείς ότι«εγώ που είμαι υγιής, θέλω και να είμαι υγιής, και όντας πλούσιος, θέλω να είμαι πλούσιος, και επιθυμώ αυτά ακριβώς που έχω», θα του λέγαμε ότι: «εσύ, άνθρωπε μου,έχοντας πλούτο και υγεία και δύναμη, θέλεις και στο μέλλον να τα έχεις αυτά, επειδή προς το παρόν, είτε το θέλεις είτε όχι, τα έχεις· πρόσεξε λοιπόν, όταν το λες αυτό, ότι επιθυμώ όσα έχω τώρα, αν εννοείς κάτι άλλο ή αυτό εδώ, ότι θέλω όσα έχω τώρα να τα έχω και στο μέλλον».Θα παραδεχόταν τίποτα διαφορετικό; Συμφώνησε σ’ αυτό και ο Αγάθων. Και ο Σωκράτης είπε:

– Δεν σημαίνει λοιπόν αυτό ότι αισθάνεται κανείς έρωτα για εκείνο το οποίο δεν το έχει ακόμα ούτε στη διάθεση του ούτε στην κατοχή του, δηλαδή το να τα διατηρήσει και να τα έχει αυτά και στο μέλλον;

– Ασφαλώς, είπε.

– Άρα και αυτός και οποιοσδήποτε άλλος επιθυμεί κάτι,επιθυμεί ό,τι δεν είναι στη διάθεση του και ό,τι δεν είναι παρόν, και εκείνο που δεν έχει ακόμα και εκείνο που δεν είναι ο ίδιος και εκείνο που του λείπει, κάτι τέτοια λοιπόν είναι τα πράγματα για τα οποία υπάρχει και επιθυμία και έρωτας

– Ασφαλώς, είπε.

– Έλα λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, να ανακεφαλαιώσουμε αυτά που είπαμε. Πρώτα λοιπόν υπάρχει ο Έρωτας για μερικά πράγματα, κι έπειτα για εκείνα που τα στερείται κανείς, έτσι δεν είναι;

– Ναι, είπε.

– Σχετικά μ’ αυτά θυμήσου για ποια πράγματα είπες στον λόγο σου ότι είναι ο Έρωτας. Κι αν θέλεις, θα σου τα θυμίσω εγώ: νομίζω λοιπόν πως κάπως έτσι το είπες,ότι τα πράγματα στους θεούς τακτοποιήθηκαν χάρη στον έρωτα για το ωραίο, γιατί για το άσχημο δεν θα υπήρχε έρωτας- δεν τα έλεγες κάπως έτσι;

– Ναι, έτσι είπα, απάντησε ο Αγάθων.

– Σωστά τα έλεγες φίλε μου, είπε ο Σωκράτης, και, αν πράγματι είναι έτσι, τότε ο Έρωτας δεν θα μπορούσε να είναι τίποτα άλλο παρά έρωτας του ωραίου, και όχι του άσχημου.Συμφώνησε μαζί του.

– Συμφωνήσαμε λοιπόν ότι κανείς για ό,τι του λείπει και δεν το έχει, γι’ αυτό αισθάνεται έρωτα;

– Ναι, είπε.

– Του λείπει άρα η ομορφιά του Έρωτα και δεν την έχει.

– Αναγκαστικά εκεί καταλήγουμε, είπε.

– Πώς λοιπόν; Εκείνο που του λείπει η ομορφιά και δεν έχει καθόλου ομορφιά, λες εσύ ότι είναι ωραίο;

– Όχι βέβαια.

– Εξακολουθείς όμως να υποστηρίζεις ότι ο Έρωτας είναι ωραίος, αν έτσι είναι τα πράγματα;

Και ο Αγάθων είπε:- Κινδυνεύω, Σωκράτη, να παραδεχτώ ότι δεν ήξερα τίποτα απ’ ό,τι έλεγα τότε.

– Κι όμως καλά τα έλεγες, Αγάθωνα. Πες μου όμως και κάτι ακόμα: τα καλά δεν σου φαίνεται ότι είναι και ωραία;

– Και βέβαια.

– Άρα αν του Έρωτα του λείπουν τα ωραία, και τα καλά είναι ωραία, τότε θα του λείπουν και τα καλά.

– Εγώ, είπε, Σωκράτη, δεν θα είχα τη δύναμη να σου αντιλέγω- ας είναι λοιπόν έτσι όπως τα λες εσύ.

– Δεν μπορείς στην αλήθεια να αντιλέγεις, αγαπητέ μου Αγάθωνα, είπε, γιατί στον Σωκράτη δεν είναι καθόλου δύσκολο.