Η υπέρβαση του φόβου

Η υπέρβαση του φόβου

Η υπέρβαση του φόβου είναι ίσως το θέμα που απασχολεί τους περισσότερους ανθρώπους παγκοσμίως. Και αυτό γιατί οι μορφές που μπορεί να πάρει ο φόβος είναι πάρα πολλές, τόσο σε νοητικό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό και ψυχοσωματικό επίπεδο, ενώ οι προεκτάσεις του ξεκινάνε από την προσωπική ζωή ενός ατόμου και φτάνουν να διαμορφώνουν ολόκληρα κοινωνικά συστήματα.

Όλες οι υπερβάσεις του φόβου είναι δύσκολες, ασχέτως του αντικειμένου και της κατάστασης, γιατί απαιτούν να έρθουμε αντιμέτωποι με τα ασυνείδητα νοητικά και συναισθηματικά μοτίβα του παρελθόντος – που είναι διαφορετικά για τον καθένα. Για αρκετούς από εμάς, το να πρέπει να πούμε όχι σε κάποιον αρκεί για να ενεργοποιηθούν μέσα μας όλοι οι ασυνείδητοι μηχανισμοί προσκόλλησης, εξάρτησης, φόβου απόρριψης, φόβου επίκρισης και προστασίας της εικόνας μας, κάτι που τελικά κάνει το όχι σχεδόν αδύνατο να ειπωθεί.

Αν πάλι για κάποιον είναι σχετικά εύκολο να πει όχι χωρίς φόβο ή ενοχές, μπορεί να μην του είναι εξίσου εύκολο να κάνει κάτι που απαιτεί να υπερβεί άλλους φόβους και άλλες ανασφάλειες. Για παράδειγμα, πόσοι από εσάς φαντάζεστε τον εαυτό σας να εμφανίζεται σε μια επίσημη εκδήλωση ντυμένο όσο πιο απλά γίνεται; Όσο απλή και αν φαίνεται η κατάσταση, και αν και δεν υπάρχει κάποιος εξωτερικός πραγματικός κίνδυνος, ο νους θα ενεργοποιήσει τις σκέψεις επίκρισης και απόρριψης, και τελικά θα υποκύψετε και θα κάνετε αυτό που “επιβάλλεται” (δεν εξετάζουμε εδώ το ενδεχόμενο να θέλετε να ντυθείτε καλά για να εντυπωσιάσετε, να συγκριθείτε και γενικότερα να αυξήσετε προσωρινά την “αξία” σας). Αντικειμενικά, δεν υπάρχουν κίνδυνοι που να δικαιολογούν τις σκέψεις φόβου. Το πολύ-πολύ κάποιοι από τους παρευρισκόμενους, που το Εγώ τους ψάχνει για αφορμές κριτικής για να νιώσουν καλύτεροι και ανώτεροι, θα σας κρίνουν και θα σας σχολιάσουν, κρυφά ή φανερά. Πέρα από αυτή την ανώδυνη εμπειρία όμως, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος που να απειλεί εσάς, τη ζωή σας, την ακεραιότητά σας, την ελευθερία σας ή οτιδήποτε άλλο. Παρόλα αυτά, ο νους σας θα βρει τα απαραίτητα επιχειρήματα για να κάνετε το “σωστό”.

Οι υπερβάσεις είναι δυνατές, αρκεί να έρθουμε αντιμέτωποι με την κατάσταση, γιατί όσο δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι ο νους τείνει να μεγαλοποιεί τους κινδύνους και ο φόβος μέσα μας αυξάνεται. Κάτι που, με τη σειρά του, ενισχύει την αίσθηση της αδυναμίας και της ανικανότητάς μας για να αντιμετωπίσουμε τελικά την κατάσταση. Με κάποιον τρόπο λοιπόν, πρέπει να βρούμε τη δύναμη να κάνουμε την υπέρβαση και να το “ρισκάρουμε”, μέχρι να δούμε ότι οι φόβοι μας ήταν υπερβολικοί και οι κίνδυνοι ανύπαρκτοι.

Ας έρθουμε πάλι στο παράδειγμα του “όχι” για να δούμε από ποια στοιχεία μπορεί να αποτελείται ένας φόβος που μοιάζει ανυπέρβλητος. Συνήθως δεν λέμε όχι σε κάποιον για να διατηρήσουμε την εικόνα του “καλού παιδιού”, του υπάκουου, αυτού που δεν παραμελεί τους άλλους. Εδώ καραδοκούν οι ενοχές: αν πούμε όχι, νομίζουμε ότι είμαστε κακοί, απόμακροι, ψυχροί και ότι κοιτάμε μόνο τον εαυτό μας. Το πρώτο βήμα λοιπόν που μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε την υπέρβαση και να πούμε το όχι, είναι η αποταύτισή μας από την εικόνα που έχουμε χτίσει για το άτομό μας.

Επίσης, όταν λέμε όχι δεν σημαίνει ότι θα συγκρουστούμε με τον άλλον. Το όχι μπορεί να προέρχεται από μια συνειδητή στάση και απλά να εκφράζει την επιθυμία μας να υπερασπιστούμε κάποιο συμφέρον μας ή κάποια ανάγκη μας. Αυτό δεν μας κάνει εγωιστές, ούτε συμφεροντολόγους, ούτε ανίκανους για συνεργασία, ούτε ανίκανους να αγαπάμε. Η ανικανοποίητη προσδοκία όμως των άλλων, αν δεν βρουν σε εμάς την ανταπόκριση που επιθυμούν, θα τους κάνει πιθανότατα να μας χαρακτηρίσουν με όλα τα παραπάνω επίθετα.

Έτσι, οι μεγαλύτερες δυνάμεις που μας εμποδίζουν να πούμε το όχι, είναι η διατήρηση της εικόνας μας ως “καλοί άνθρωποι” και οι ενοχές μας μήπως δεν είμαστε αρκετά καλοί για τους άλλους. Το να αποταυτιστούμε από την εικόνα μας και να κατανοήσουμε ότι οι ενοχές είναι απλά ένα κόλπο που χρησιμοποιούμε όλοι κατά καιρούς για να ελέγχουμε τους άλλους, μπορεί να μας βοηθήσει να τολμήσουμε να “ρισκάρουμε” και να δούμε έμπρακτα ότι ο φόβος μας για τις συνέπειες ήταν υπερβολικός.

Η ίδια λογική με το παράδειγμα του “όχι” ισχύει και για άλλες περιπτώσεις. Ο φόβος έχει δύναμη όσο δεν αντικρίζουμε τον κούφιο πυρήνα του και όσο δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αντικείμενό του. Είναι αλήθεια ότι η υπέρβαση μπορεί να φαντάζει αδύνατη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (έως και δεκαετίες μερικές φορές), αλλά αν παρατηρήσουμε το συναίσθημα του φόβου μέσα μας, θα δούμε ότι μπορούμε να το αντέξουμε. Τα πράγματα δεν είναι ποτέ τόσο τραγικά όσο μας τα παρουσιάζει ο νους με τις σκέψεις του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Επιπτώσεις του φόβου στη ζωή μας

Ο Φόβος στην Φιλοσοφία

Ο φόβος που φοβάται μην τον φοβηθείς

Ο φόβος φοβάται την αγάπη