Δύο Ανταρκτικές, δύο διαφορετικές ιστορίες

Μια εκτεταμένη και μέχρι πρότινος υποτιμημένη γεωμορφολογική πραγματικότητα αποκαλύπτεται κάτω από τα παγωμένα νερά που περιβάλλουν την Ανταρκτική. Νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Marine Geology, καταγράφει 332 συστήματα υποθαλάσσιων φαραγγιών, ορισμένα από τα οποία ξεπερνούν σε βάθος τα 4.000 μέτρα. Ο αριθμός αυτός αυξάνει θεαματικά τις προηγούμενες εκτιμήσεις και ενισχύει τη σημασία της μορφολογίας του βυθού για την κατανόηση της ωκεάνιας κυκλοφορίας και του ρόλου της στο παγκόσμιο κλίμα.

Χαρτογράφηση με μεγαλύτερη ακρίβεια

Η έρευνα φέρει την υπογραφή των David Amblàs (Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης) και Riccardo Arosio (University College Cork) και βασίζεται στο IBCSO v2, το Διεθνές Βαθυμετρικό Διάγραμμα του Νότιου Ωκεανού. Πρόκειται για το πιο ολοκληρωμένο μοντέλο του θαλάσσιου πυθμένα νοτίως των 50°S, με ανάλυση 500 επί 500 μέτρα. Αυτή η αυξημένη χαρτογραφική ευκρίνεια επέτρεψε τον εντοπισμό και την ταξινόμηση γεωμορφών που σε παλαιότερους χάρτες παρέμεναν θολές ή αόρατες.

Ο κατάλογος των φαραγγιών αποκαλύπτει έντονες περιφερειακές διαφοροποιήσεις. Στην Ανατολική Ανταρκτική κυριαρχούν πιο διακλαδισμένα φαράγγια με ηπιότερα προφίλ, μορφολογία που συνδέεται με μακρόχρονη παγετωνική δραστηριότητα και συνεχή συσσώρευση και μεταφορά ιζημάτων. Αντίθετα, στη Δυτική Ανταρκτική εντοπίζονται μικρότερες και πιο απότομες δομές, συμβατές με πιο πρόσφατη γεωλογική εξέλιξη. Οι συγγραφείς εκτιμούν ότι αυτή η αντίθεση ενισχύει την υπόθεση πως το ανατολικό παγοκάλυμμα είναι αρχαιότερο από το δυτικό, μια ιδέα που μέχρι σήμερα στηριζόταν κυρίως σε ιζηματολογικά δεδομένα και τώρα αποτυπώνεται και στη μεγάλης κλίμακας γεωμορφολογία.

Διάδρομοι ανάμεσα στην υφαλοκρηπίδα και τα βάθη

Πέρα από τους αριθμούς, τα υποθαλάσσια φαράγγια λειτουργούν ως φυσικοί διάδρομοι που συνδέουν την υφαλοκρηπίδα με τον βαθύ ωκεανό. Μέσω αυτών των οδών διευκολύνεται η ανταλλαγή υδάτινων μαζών, συμβάλλοντας σε διεργασίες που σχετίζονται με τον σχηματισμό και την κυκλοφορία του Ανταρκτικού Βαθέος Νερού, μιας από τις πυκνότερες υδάτινες μάζες του πλανήτη και βασικού στοιχείου της παγκόσμιας ωκεάνιας «ταινίας μεταφοράς».

Όταν η μορφολογία οδηγεί τη θερμότητα

Παράλληλα, πλήθος μελετών έχει δείξει ότι η τοπογραφία του βυθού –κανάλια, φαράγγια και κατώφλια– μπορεί να κατευθύνει εισβολές σχετικά θερμότερων υδάτων, όπως το Circumpolar Deep Water, προς περιοχές κοντά σε παγοκρηπίδες. Η διαδικασία αυτή έχει άμεσες συνέπειες για την τήξη των πάγων από τη βάση τους. Σε ευάλωτες ζώνες, όπως η Θάλασσα του Αμούνδσεν, η πρόσβαση αυτών των θερμών υδάτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς το ανάγλυφο του πυθμένα καθοδηγεί τα ρεύματα.

Ανάγκη για καλύτερους χάρτες

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η ικανότητα των κλιματικών και ωκεανογραφικών μοντέλων να αναπαράγουν με ακρίβεια αυτούς τους μηχανισμούς μειώνεται όταν η τοπογραφία είναι πολύπλοκη ή ανεπαρκώς χαρτογραφημένη. Γι’ αυτό και απευθύνουν έκκληση για περισσότερα δεδομένα υψηλής ανάλυσης σε περιοχές που παραμένουν ακόμη ελλιπώς αποτυπωμένες. Η επισήμανση αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αν ληφθεί υπόψη ότι, ακόμη και σήμερα, μόνο ένα περιορισμένο ποσοστό του παγκόσμιου ωκεάνιου πυθμένα έχει χαρτογραφηθεί με υψηλή λεπτομέρεια.

newsbomb.gr