Τροφοδοτώντας την Kρίση Kόστους Zωής

Πώς η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων μετέτρεψε τον πόλεμο της Ουκρανίας σε ευκαιρία για επιπλέον κέρδη και περαιτέρω κλείδωμα του φυσικού αερίου.

Πώς είναι δυνατόν οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου να αποκομίσουν κέρδη ρεκόρ, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι αγωνίζονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους;

Μια νέα έρευνα από το Corporate Europe Observatory, l’Observatoire des Multinationales and Recommon, μέλη της εκστρατείας Fossil Free Politics, αποκαλύπτει ότι από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες ορυκτών καυσίμων απολάμβαναν άνευ προηγουμένου πρόσβαση στους ηγέτες της ΕΕ.

Χάρη στην υπερμεγέθη επιρροή τους και αξιοποιώντας τις διαφορές μεταξύ των ηγετών της ΕΕ, μπόρεσαν να καθυστερήσουν και να ελαχιστοποιήσουν την αποφασιστική πολιτική δράση στις ενεργειακές αγορές, γεγονός που τους επέτρεψε να αποκομίσουν κέρδη δισεκατομμυρίων. Στο όνομα του επείγοντος, απέκτησαν επίσης έναν ακόμη ισχυρότερο ρόλο από πριν στην λήψη αποφάσεων της ΕΕ για ενεργειακά ζητήματα, πιέζοντας για ολοένα περισσότερες υποδομές φυσικού αερίου και έργα που βασίζονται στο φυσικό αέριο.

Ως αποτέλεσμα, εγκλωβιζόμαστε σε μια σπείρα ανόδου των τιμών της ενέργειας στα ύψη, κερδοσκοπίας των εταιρειών, εθισμού στα ορυκτά καύσιμα και κλιματικής καταστροφής.

Η παρούσα έκθεση διαπιστώνει:

– Κέρδη 78 δισ. ευρώ έως τον Σεπτέμβριο του 2022 για τις Shell, TotalEnergies, Eni και Repsol.

– Περισσότερες από 100 συναντήσεις μεταξύ της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και των ηγετών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τον Φεβρουάριο – δηλαδή μία κάθε δεύτερη μέρα.

– H Πρόεδρος της Επιτροπής Φον ντερ Λάιεν συναντήθηκε πολλές φορές με διευθύνοντες συμβούλους πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ διατύπωσε την ενεργειακή απάντηση του μπλοκ στην κρίση της Ουκρανίας, όπου προειδοποιήθηκε να μην «παιχτεί» με τα ανώτατα όρια της αγοράς και των τιμών και ενημερώθηκε για το ποια μέτρα ήταν «εφικτά».

– Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει αποφύγει να πληρώσει το λογαριασμό για μια ενεργειακή κρίση που η ίδια προκάλεσε: η άσκηση πίεσης για την καθυστέρηση και την αποδυνάμωση των μέτρων δεν συμπίπτει με καμία σημαντική πολιτική παρέμβαση στις ενεργειακές αγορές, όπως φιλόδοξοι απροσδόκητοι φόροι ή ανώτατα όρια τιμών, που θα μείωναν τα κέρδη τους.

– Ο ενδεχόμενος «φόρος» της ΕΕ στα απροσδόκητα κέρδη των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου – που μετονομάστηκε ως «εισφορά αλληλεγγύης» – μοιάζει ολοένα και περισσότερο με ένα συμβολικό μέτρο, γεμάτο κενά, που δεν θα αποφέρει τα ανακοινωθέντα δισεκατομμύρια ευρώ.

– Επιπλέον, η βιομηχανία άσκησε επιτυχώς πιέσεις για μαζική δημόσια υποστήριξη για νέες υποδομές φυσικού αερίου και τεχνολογικές εξελίξεις με βάση το φυσικό αέριο: Το ENTSO-G προτείνει 300 νέα έργα φυσικού αερίου τα επόμενα δέκα χρόνια για να ανταποκριθεί στην συνεχιζόμενη «έκτακτη ανάγκη», η οποία θα διατηρήσει τα κέρδη καθώς και τους λογαριασμούς ενέργειας των πολιτών.

– Κατόπιν αιτήματος της βιομηχανίας, η ΕΕ έχει συστήσει μια «Συμβουλευτική Ομάδα Βιομηχανίας Ενεργειακής Πλατφόρμας» που αποτελείται αποκλειστικά από τις μεγάλες εταιρείες φυσικού αερίου της Ευρώπης, με εντολή να συνδιαχειρίζεται αποτελεσματικά τα σχέδια της Επιτροπής για την απόσυρση του Ρωσικού φυσικού αερίου.

– Ομάδες λόμπι πετρελαίου και φυσικού αερίου της ΕΕ και των ΗΠΑ εργάζονται επίσης με ανώτερα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) για να πιέσουν για περισσότερη εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου και περισσότερες εισαγωγές.

– Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων στην Ιταλία και την Γαλλία άσκησε επίσης επιτυχώς πιέσεις για περισσότερη υποστήριξη στις υποδομές ορυκτών καυσίμων, ενώ η TotalEnergies απέφυγε έναν απροσδόκητο φόρο σε εθνικό επίπεδο.

Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας που ακολούθησε την εισβολή στην Ουκρανία και τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσία, πέρα ​​από τις δυσκολίες μετά τoν Covid, έχει μετατραπεί σε μια πλήρους κλίμακας κρίση κόστους ζωής με εκατομμύρια Ευρωπαίους να αγωνίζονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας και τους φόβους για ελλείψεις.

Παραδόξως, αυτό που θα έπρεπε να ήταν μια καθυστερημένη αφύπνιση για τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με τους κινδύνους της εξάρτησής τους από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας και τους εταιρικούς γίγαντες, έχει μετατραπεί σε περαιτέρω σφίξιμο της θηλιάς της επιρροής της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ.

Ως αποτέλεσμα, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες όπως η Shell, η TotalEnergies, η Eni και η Repsol συνεχίζουν να συσσωρεύουν κέρδη, με επιπλέον 24,6 δισ. ευρώ το τρίτο τρίμηνο, ξεπερνώντας τα 53,3 δισ. ευρώ του πρώτου εξαμήνου.

Αυτά τα συνολικά κέρδη των 77,9 δισ. ευρώ μόνο για αυτές τις τέσσερις εταιρείες κατά τους 9 πρώτους μήνες του 2022 είναι διπλάσια από τα 40 δισ. ευρώ που προτείνει η ΕΕ για τον μετριασμό του κόστους της ενεργειακής κρίσης. Ισοδυναμεί με 395 € για κάθε ευρωπαϊκό νοικοκυριό – τα οποία αν διανέμονταν μεταξύ μας θα ισοδυναμούσαν με σημαντική άμβλυνση της αύξησης των τιμών της ενέργειας.

Χάρη στην προνομιακή πρόσβασή τους στους ηγέτες της ΕΕ, αξιοποιώντας τις διαιρέσεις μεταξύ των κρατών μελών, κατάφεραν να καθυστερήσουν και να ελαχιστοποιήσουν οποιαδήποτε πραγματική πολιτική παρέμβαση που θα συγκρατούσε υπό έλεγχο τις τιμές της ενέργειας, καθώς βγήκαν από την συζήτηση για την φορολόγηση των έκτακτων κερδών τους με ελάχιστη ζημιά.

Ακόμη χειρότερα: κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν την κρίση προς όφελός τους, αναγκάζοντας την ΕΕ σε περισσότερες επενδύσεις υποδομής που θα κλειδώσουν περαιτέρω την κατανάλωση φυσικού αερίου και περισσότερη δημόσια υποστήριξη σε ψευδείς λύσεις που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα.

Ωστόσο, η IPCC είναι πολύ σαφής σχετικά με το γεγονός ότι πρέπει να σταματήσουμε νέα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου και να ξεκινήσουμε μια ταχεία σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, εάν θέλουμε να διατηρήσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από 1,5°C.

Όχι μόνο οι περαιτέρω επενδύσεις σε υποδομές φυσικού αερίου δεν θα προσφέρουν πραγματικές βραχυπρόθεσμες λύσεις στους αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας και στην κρίση του κόστους ζωής, αλλά αυτά τα έργα πρόκειται στην πραγματικότητα να διατηρήσουν τους λογαριασμούς ενέργειας σε υψηλά επίπεδα για τα επόμενα χρόνια.

Αποκομίζουν κέρδη, έχουν τεράστια διαπραγματευτική δύναμη, γίνονται όλο και πιο φιλικοί με τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων, αποφεύγουν την λογοδοσία…Τα έχουμε ξαναδεί όλα στο παρελθόν, με μεγάλες τράπεζες μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και στην συνέχεια κατά την διάρκεια της πανδημίας του Covid. Καθώς το πρώτο κύμα του Covid την άνοιξη του 2020, οι Ευρωπαίοι πολίτες ξύπνησαν με την θλιβερή κατάσταση των συστημάτων δημόσιας υγείας και την υπερβολική μας εξάρτηση από τις παγκοσμιοποιημένες αγορές και τους ιδιωτικούς φορείς για την κάλυψη των βασικών μας αναγκών.

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ απέφευγαν να εγκαταλείψουν την εξάρτησή τους από τις απελευθερωμένες αγορές και τις πολυεθνικές εταιρείες.

Προκειμένου να κρατήσουν την οικονομία όρθια, έχουν διοχετεύσει τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος στις χρηματοπιστωτικές αγορές και στα ταμεία των επιχειρήσεων.

Έχουν επίσης παραβλέψει, στις διαπραγματεύσεις τους με φαρμακευτικές εταιρείες όπως η Pfizer και η AstraZeneca για τα εμβόλια Covid, να επιβάλουν ισχυρούς όρους δημόσιου συμφέροντος στα συμβόλαιά τους ή ακόμη και να μειώσουν την εξάρτησή τους από μια χούφτα εταιρικούς κολοσσούς.

Ουσιαστικά υπέκυψαν στους όρους τους στο όνομα της διατήρησης των μηχανισμών της αγοράς, όποιο και αν ήταν το κόστος των δισεκατομμυρίων ευρώ που θα κόστιζε και που τελικά θα επιβάρυνε τους Ευρωπαίους καταναλωτές και τους φορολογούμενους.

Και στον ενεργειακό τομέα, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξε να δώσει στην βιομηχανία ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην λήψη αποφάσεων στο όνομα της έκτακτης ανάγκης. Μέχρι στιγμής, παρά τις κινήσεις της Επιτροπής για πολλούς μήνες ότι «μελετούσαν» επιλογές πολιτικής, όπως τα ανώτατα όρια τιμών για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια, η ΕΕ αρνείται πεισματικά να εγκαταλείψει την τυφλή πίστη της στις αγορές που προφανώς αποτύγχαναν.

Η ΕΕ αρνιόταν να δράσει, οι τιμές της ενέργειας συνέχισαν να εκτοξεύονται στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο, ενώ οι εταιρείες απολάμβαναν κέρδη ρεκόρ.

Αυτή η επιλογή να αφήσει ανέγγιχτη την οικονομική δύναμη και την πολιτική επιρροή της βιομηχανίας πετρελαίου και του φυσικού αερίου μπορεί να ήταν αρκετή για να εξασφαλίσει αρκετό φυσικό αέριο και να γεμίσει εγκαταστάσεις αποθήκευσης για να περάσει ένας χειμώνας, αλλά μακροπρόθεσμα, μας έχει εγκλωβίσει σε ένα σπιράλ εκτίναξης των τιμών της ενέργειας στα ύψη, εθισμού στα ορυκτά καύσιμα και κλιματικής καταστροφής.

Τέσσερις από τις μεγαλύτερες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ευρώπης πραγματοποίησαν εντυπωσιακά κέρδη το 2022

TotalEnergies: Κέρδη από τον Ιανουάριο του 2022: €27,8 δισ
Προϋπολογισμός λόμπι: έως 2,25 εκατομμύρια ευρώ
Συναντήσεις με την Επιτροπή (άμεσα και μέσω εμπορικών ομάδων): 30

Shell: Κέρδη από τον Ιανουάριο του 2022: 34,6 δισεκατομμύρια ευρώ
Προϋπολογισμός λόμπι: έως 4,5 εκατομμύρια ευρώ
Συναντήσεις με την Επιτροπή (άμεσα και μέσω εμπορικών ομάδων): 34

Eni: Κέρδη από τον Ιανουάριο του 2022: €10,8 δις
Προϋπολογισμός λόμπι: έως 1,5 εκατ. ευρώ
Συναντήσεις με την Επιτροπή (απευθείας και μέσω εμπορικών ομάδων): 29

Repsol: Κέρδη από τον Ιανουάριο του 2022: 4,7 δισεκατομμύρια ευρώ
Προϋπολογισμός lobbying: έως 700.000 €
Συναντήσεις με την Επιτροπή (απευθείας και μέσω εμπορικών ομάδων): 20

Συνολικά, οι τέσσερις γίγαντες του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν κερδίσει 78 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022 – με τρεις μήνες ακόμη να απομένουν.

Άνευ προηγουμένου πρόσβαση της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, από την έναρξη του πολέμου.
Η επιρροή της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στην λήψη αποφάσεων στις Βρυξέλλες δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου και οι ενεργειακοί κολοσσοί είχαν πάντα σημαντική δύναμη πίεσης στις Βρυξέλλες και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συχνά αποδείχθηκαν πολύ χαρούμενα που τους έδωσαν πολλές θέσεις στο τραπέζι όσον αφορά την ενεργειακή πολιτική του μπλοκ ή τις επενδύσεις προτεραιότητας.

Μια ανάλυση από τους Friends of the Earth Europe που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2022 έδειξε ότι η Επιτροπή von der Leyen είχε συναντηθεί περισσότερες από 500 φορές με την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων ή με ομάδες με μέλη ορυκτών καυσίμων κατά το πρώτο εξάμηνο της πενταετούς θητείας της, μεταξύ Δεκεμβρίου 2019 και Μάϊο 2022.

Πρόσβαση στην βιομηχανία ορυκτών καυσίμων από την εισβολή στην Ουκρανία
Η τάση επιταχύνθηκε μόνο από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Από τις αρχές Φεβρουαρίου του 2022, όταν τα σημάδια της επερχόμενης εισβολής δεν μπορούσαν πλέον να αγνοηθούν, μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων είχε πάνω από εκατό αποκαλυπτικές συναντήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – περισσότερες από μία κάθε δεύτερη μέρα.

Η Επιτροπή είχε επίσης δεκάδες συναντήσεις με την πετροχημική βιομηχανία, έναν άλλο βασικό παράγοντα στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου – η οποία περιλαμβάνει μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς και εταιρείες όπως η BASF ή η Dow και ομίλους όπως η Cefic, ο όμιλος λόμπι της χημικής βιομηχανίας της ΕΕ.

Ακριβώς όπως και με την κρίση του Covid, με το πρόσχημα της «έκτακτης ανάγκης», ένας κλάδος που ενδιαφέρεται άμεσα για τις αποφάσεις πολιτικής της ΕΕ έχει αποκτήσει πρόσβαση ανώτατου επιπέδου σε ηγέτες της ΕΕ και προσκλήθηκε να συντάξει την πολιτική της ΕΕ. Η διαφάνεια γύρω από αυτές τις συνεδριάσεις ήταν στην καλύτερη περίπτωση άνιση, με τους αξιωματούχους της Επιτροπής να αρνούνται να αποκαλύψουν λεπτομέρειες σχετικά με ορισμένες συνεδριάσεις ή να ισχυρίζονται ότι δεν είχαν κανένα αρχείο για αυτές.

Πολλά θέματα ήταν ψηλά στην ατζέντα των αρχών της ΕΕ τις εβδομάδες και τους μήνες μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία όπως πώς να μειωθεί η εξάρτηση της Ευρώπης από το Ρωσικό φυσικό αέριο, πώς να εξασφαλιστεί επαρκής εφοδιασμός με φυσικό αέριο για να περάσει ο χειμώνας, τα έκτακτα κέρδη και η φορολόγησή τους, η αύξηση των τιμών της ενέργειας, τα ανώτατα όρια τιμών, ο σχεδιασμός της αγοράς ενέργειας και πολλά άλλα. Η προνομιακή πρόσβαση της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων φρόντισε να ακουστεί η φωνή της σε όλα αυτά τα αρχεία και να διαμορφώσει τις αποφάσεις ή σε πολλές περιπτώσεις, τις αναποφάσεις της ΕΕ σχετικά με αυτά.

Άσκηση πίεσης στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων δεν βρήκε μόνο ανοιχτές πόρτες στην Επιτροπή. Στις προσπάθειές της να εμποδίσει την πολιτική δράση για τις τιμές της ενέργειας, στόχευσε επίσης το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ. Για παράδειγμα, ο Ρουμάνος ευρωβουλευτής Christian Busoi (EPP), πρόεδρος της ισχυρής επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας (ITRE), διοργάνωσε στο Στρασβούργο μια εκδήλωση με την ομάδα πίεσης των ορυκτών καυσίμων την Διεθνή Ένωση Παραγωγών Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (IOGP) στο Στρασβούργο, για να παρουσιάσει μια νέα μελέτη που ανέθεσε η εμπορική ομάδα και το αντίστοιχο Αμερικανικό Ινστιτούτο Πετρελαίου (API) με θέμα “Επαναπροσδιορισμός της ισορροπίας του εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο».

Η εκδήλωση, η οποία συνδιοργανώθηκε με άλλες ομάδες λόμπι φυσικού αερίου, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (ENTSOG) και την Υποδομή Φυσικού Αερίου Ευρώπης (GIE), ήταν μια ευκαιρία να υποστηριχθεί η ενίσχυση του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου της Ευρώπης (με άλλα λόγια, περισσότερες υποδομές φυσικού αερίου) και για περισσότερη εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Μια παρόμοια επίθεση λόμπι έλαβε χώρα σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και κρατών μελών, παρόλο που οι λεπτομέρειες είναι ελάχιστες λόγω της έλλειψης διαφάνειας του Συμβουλίου και των αντιπροσωπειών των κρατών μελών στις Βρυξέλλες. Εν όψει της Προεδρίας της χώρας στο Συμβούλιο (δεύτερο εξάμηνο του 2022), οι εκπρόσωποι της Τσεχίας συναντήθηκαν με την TotalEnergies στα τέλη Μαρτίου, περίπου την ίδια στιγμή που η ΕΕ κυκλοφόρησε την πρώτη της έκδοση του RePowerEU που καθόριζε πώς θα απεξαρτηθεί από το Ρωσικό φυσικό αέριο. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα πρακτικά αυτής της συνάντησης. Η Τσεχική Δημοκρατία, που ασκεί επί του παρόντος την προεδρία του Συμβουλίου, έπαψε να δημοσιεύει τις συναντήσεις του μόνιμου αντιπροσώπου της με λομπίστες από τον Ιούνιο του 2022, όταν άρχισε η προεδρία της.

ΕRΤ: Οι Φύλακες της Αγοράς

Η Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα για την Βιομηχανία (ERT), μια ομάδα λόμπι σε επίπεδο CEO με μεγάλη επιρροή, της οποίας τα μέλη περιλαμβάνουν την Shell, την BP, την TotalEnergies και την Eni, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να μεταδοθεί το μήνυμα της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στους ηγέτες της ΕΕ.

Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με μια νέα έκτακτη ανάγκη, η ΕRΤ φαίνεται ότι έγινε ο de facto συγκυβερνήτης της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής και του εμβληματικού σχεδίου RePowerEU για την απόσυρση του Ρωσικού φυσικού αερίου.

Από τις εννέα συναντήσεις του λόμπι που αποκάλυψε η Ursula von der Leyen από την έναρξη του πολέμου, οι τέσσερις ήταν με την ΕRΤ και μια άλλη με μια ομάδα διευθυντών ενέργειας και μεταφορών που ήταν όλοι μέλη της ΕRΤ – Siemens, Air Liquide, Maersk και Volvo.

Συναντήσεις VDL με την ΕRΤ

Τέσσερις από αυτές τις συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο, κατά την διάρκεια του σχεδιασμού του RePowerEU, συμπεριλαμβανομένων δύο «με ενεργειακούς CEOs» – συγκεκριμένα, αυτές των Shell, BP, Eni, TotalEnergies, E.on και Vattenfall – δύο ημέρες πριν και την ίδια ημέρα που ανακοινώθηκε δημοσίως το σχέδιο.

Η Von der Leyen δεν έχει ενημερώσει το ημερολόγιο των συναντήσεών της από τον Ιούλιο, αλλά γνωρίζουμε ότι συναντήθηκε ξανά με την ΕRΤ τουλάχιστον μία φορά, στις 25 Οκτωβρίου στο Βερολίνο

European Round Table

Κατά την διάρκεια αυτών των συναντήσεων, οι Διευθύνοντες Σύμβουλοι της ΕRΤ και των ορυκτών καυσίμων προειδοποίησαν την Επιτροπή να μην «πειραματίζεται με τους μηχανισμούς της αγοράς», προειδοποιώντας ότι αυτό θα μπορούσε να έχει «απρόβλεπτες συνέπειες». Τους προειδοποίησαν επίσης να μην εισάγουν ανώτατο όριο τιμών, το οποίο έκριναν «προκλητικό».

Η ΕRΤ, που ιδρύθηκε την δεκαετία του 1980, υπήρξε σημαντικός παίκτης στις Βρυξέλλες όλα αυτά τα χρόνια. Παράλληλα με την Επιτροπή, υπήρξε ο κύριος μοχλός για την ολοκλήρωση και την απελευθέρωση της ενιαίας αγοράς σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ΕRΤ επανήλθε στο επίκεντρο υπό την Επιτροπή της Ursula von der Leyen.

«Συζήτησα με τους CEO της ενέργειας και [την ΕRΤ] πώς να διαφοροποιήσω την προσφορά και να μειώσω την ζήτηση για φυσικό αέριο. Θα δημιουργήσουμε μια ομάδα ειδικών του κλάδου για να μειώσουμε την εξάρτησή μας»

Κατά την διάρκεια της πανδημίας του Covid, η Πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen άρχισε τακτικές συναντήσεις με τους διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών Siemens, Air Liquide, Maersk και Volvo, υπό την αιγίδα της ΕRΤ, για να συζητήσουν την ανάκαμψη και τις ανάγκες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας – εξακολουθώντας να επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς ως μοναδική απάντηση στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της ηπείρου.

Ουσιαστικά, η ΕRΤ είδε την κρίση των τιμών της ενέργειας όχι ως απεικόνιση των ελαττωμάτων των απελευθερωμένων αγορών ενέργειας, αλλά ως ευκαιρία για περαιτέρω επέκταση και εδραίωσή τους. «Τώρα είναι η στιγμή για μια πραγματική ευρωπαϊκή αγορά υδρογόνου και διασυνοριακές διασυνδέσεις», είπαν στην Ursula von der Leyen, στον Εμανουέλ Μακρόν, στον Όλαφ Σολτς και σε άλλους ηγέτες της ΕΕ κατά την διάρκεια συνάντησης στο Παρίσι. Αυτό σήμαινε, όπως θα δούμε περαιτέρω, περισσότερες υποδομές φυσικού αερίου για μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη πανευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου και προώθηση του υδρογόνου ως τρόπου περαιτέρω επέκτασης αυτής της αγοράς με την προσθήκη υδρογόνου με βάση το αέριο ή τις ανανεώσιμες πηγές από διάφορες πηγές, ιδίως Βόρεια Αφρική.

Τακτική καθυστέρησης

Το μήνυμα της ΕΡΤ ενισχύθηκε από το Conseil de Coopération économique (CCE), μια μυστική «δεξαμενή σκέψης» που χρηματοδοτείται από βιομήχανους και κυβερνήσεις της Νότιας Ευρώπης. Η CCE συναντήθηκε με συμβούλους της Von der Leyen στις αρχές Μαΐου υποστηρίζοντας ότι οι αυξανόμενες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας «δεν ήταν συνέπεια της δυσλειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας», αλλά αντίθετα «μιας καλά λειτουργούσας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» που αντανακλούσε «μια παγκόσμια ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης φυσικού αερίου».

Η CCE ισχυρίστηκε ότι οποιαδήποτε προθυμία περιορισμού των τιμών της ενέργειας θα ήταν αντιπαραγωγική: «Η αγορά λειτουργεί σωστά: αντανακλά μια στενή κατάσταση προσφοράς. Η μείωση της τιμής της αγοράς μεταφράζεται σε υψηλότερη ζήτηση, δηλαδή οι παρεμβάσεις στην αγορά είναι αντιπαραγωγικές». Αυτό αντανακλά την άποψη του Οργανισμού της ΕΕ για την Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), ενός άλλου φονταμενταλιστή της αγοράς που ισχυρίστηκε στα τέλη Απριλίου ότι «ο τρέχων σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας δεν ευθύνεται για την τρέχουσα κρίση».

Οι ευρωπαίοι καταναλωτές και οι μικρές επιχειρήσεις πιθανότατα θα παρακαλούσαν να διαφέρουν από αυτήν την έννοια της «εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς», καθώς αντιμετωπίζουν εκτοξευόμενες τιμές, που είναι αποτέλεσμα γεωπολιτικών αποφάσεων και καρτέλ όπως ο ΟΠΕΚ και ωφελούν τις παγκόσμιες εταιρείες και μια χούφτα πετρελαιοπαραγωγών χωρών ενώ όλοι οι άλλοι φέρουν το κύριο βάρος της αύξησης. Και είναι ακόμη πιο ειρωνικό αφού την ίδια στιγμή, όσοι πιστεύουν στην «ελεύθερη αγορά» ζητούν μαζική δημόσια υποστήριξη για την ανάπτυξη υποδομών και τεχνολογίας.

Λογότυπο του Συμβουλίου Οικονομικής Συνεργασίας

Η CCE υποστήριξε επίσης ότι κάθε είδους πολιτική παρέμβαση στις αγορές ενέργειας θα έβλαπτε τόσο την βραχυπρόθεσμη ασφάλεια εφοδιασμού της Ευρώπης όσο και τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην κλιματική μετάβαση, καθώς θα τρόμαζε τους επενδυτές:

«Οι παρεμβάσεις στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων μηχανισμών clawback, που προτείνονται από διάφορες εθνικές κυβερνήσεις στην ΕΕ, προκαλούν μεγάλη ανησυχία και θέτουν σε κίνδυνο την αναγκαία ρυθμιστική σταθερότητα για τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην πράσινη ενεργειακή μετάβαση.

Αυτά τα μέτρα επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη των επενδυτών, βλάπτουν την λειτουργία της αγοράς (συμπεριλαμβανομένου του διασυνοριακού εμπορίου), μειώνουν την ασφάλεια του εφοδιασμού και εμποδίζουν μια οικονομικά αποδοτική μετάβαση σε μια οικονομία ουδέτερη από άνθρακα».

Όλες αυτές οι προειδοποιήσεις για πιθανές ακούσιες συνέπειες ήταν κλασικές τακτικές καθυστέρησης.

Η «πρόταση στερείται της συνήθους εκτίμησης επιπτώσεων», υποστήριξε η CCE. «Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια βραχυπρόθεσμη κατάσταση με μέτρα που έχουν μακροπρόθεσμο αντίκτυπο χωρίς σχετική ανάλυση».

Τον Ιούνιο, ο πρόεδρος της Επιτροπής Von der Leyen παραδέχτηκε τελικά στο Κοινοβούλιο ότι «Αυτό το σύστημα της αγοράς δεν λειτουργεί πλέον. Πρέπει να το μεταρρυθμίσουμε». Ωστόσο, μετά από πολυάριθμες συνεδριάσεις, παίζοντας με διαφορετικές λύσεις πολιτικής, εξετάζοντας πολλές επιλογές, η ΕΕ δεν έκανε σχεδόν τίποτα για να μειώσει τις τιμές της ενέργειας.

Προτάσεις για περιορισμό των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας φυσικού αερίου προωθήθηκαν από ορισμένες κυβερνήσεις από την αρχή της κρίσης στην Ουκρανία και εφαρμόστηκαν στην πραγματικότητα σε χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, αλλά οι αποτελεσματικές αποφάσεις πάντα καθυστερούσαν. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν διχασμένοι, καθώς ορισμένοι φοβούνταν ότι οποιαδήποτε ενέργεια για την αλλαγή των κανόνων της αγοράς θα τρόμαζε τους ξένους προμηθευτές φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων δεν είχαν παρά να παίξουν με αυτό τον διχασμό για να αποτρέψουν την αποφασιστική δράση.

Αφήστε τα «υπερ-κέρδη» μας ήσυχα.

Πράγματι, καθώς η ΕΕ έσπευσε να αγοράσει όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό αέριο –στο όνομα της έκτακτης ανάγκης– ενώ αρνιόταν –παρά την έκτακτη ανάγκη– να παρέμβει με οποιονδήποτε τρόπο στους μηχανισμούς της αγοράς, οι τιμές της ενέργειας άρχισαν να ανεβαίνουν και τα κέρδη άρχισαν να ρέουν στις τσέπες των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Μέχρι τα τέλη Ιουλίου, η Shell είχε ανακοινώσει κέρδη εξαμήνου περίπου 25 δισ. ευρώ, η TotalEnergies 18 δισ. ευρώ, η Eni 7 δισ. ευρώ και η Repsol 3,2 δισ. ευρώ. Ένα τεράστιο σύνολο άνω των 53,3 δισ. ευρώ για το πρώτο εξάμηνο του έτους.

Παρόλο που οι φόβοι για ύφεση και το γεγονός ότι οι χώρες της ΕΕ φτάνουν στην μέγιστη χωρητικότητα αποθήκευσης για το χειμώνα συνέβαλαν στην βραχυπρόθεσμη χαλάρωση των τιμών της ενέργειας, οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου συνεχίζουν να εισπράττουν ανυπολόγιστα μετρητά.

Το τρίτο τρίμηνο, η Shell πρόσθεσε επιπλέον €9,5 δις κέρδη και η TotalEnergies €9,9 δις. Η Repsol ανακοίνωσε κέρδη 1,5 δισ. ευρώ, ενώ η Eni 3,7 δισ. ευρώ. Αυτό είναι συνολικά 77,9 δισ. ευρώ τους πρώτους εννέα μήνες του 2022.

Μεγάλα κέρδη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο

Αναπόφευκτα, αυτές οι ανακοινώσεις οδήγησαν σε νέες εκκλήσεις για παρέμβαση στις αγορές ενέργειας ή τουλάχιστον για φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων.

Τα τεράστια κέρδη που ανακοινώθηκαν από τις ενεργειακές εταιρείες ήταν ακόμη πιο ευαίσθητο ζήτημα, δεδομένου ότι αυτές οι ίδιες εταιρείες είχαν συχνά επωφεληθεί από μεγάλη οικονομική στήριξη από τις εθνικές κυβερνήσεις και από την ΕΕ κατά την διάρκεια της πανδημίας του Covid, μέσω έκτακτων προγραμμάτων διάσωσης, χρηματοδότησης ανάκαμψης και μέσω της μαζικών αγορών εταιρικών ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Μια ανάλυση από την ODG έδειξε ότι η Shell, η TotalEnergies, η Eni και η Repsol – μεταξύ άλλων εταιρειών ορυκτών καυσίμων – ήταν μεταξύ των βασικών δικαιούχων αυτών των αγορών.

Αντιμέτωπες με την κριτική, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες πετρελαίου απάντησαν με τις συνήθεις τακτικές εκτροπής: οι χώρες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου έβγαζαν επίσης πολλά χρήματα, όπως και οι εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Γιατί λοιπόν να ρίξουμε την ευθύνη μόνο σε αυτούς; Και δεν ήταν καλό να βλέπεις πρωταθλητές Ευρώπης να απολαμβάνουν οικονομική επιτυχία; Οποιαδήποτε προσπάθεια μείωσης αυτών των κερδών θα σήμαινε ότι βλάπτει την παγκόσμια «ανταγωνιστικότητα» τους.

Προφανώς, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες φυσικού αερίου δεν ενδιαφέρθηκαν για τον αντίκτυπο της εκτίναξης των τιμών της ενέργειας στην «ανταγωνιστικότητα» της υπόλοιπης ευρωπαϊκής οικονομίας, με τα εργοστάσια να κλείνουν και να απολύουν εργαζομένους.

Ο βιομηχανικός όμιλος FuelsEurope, ο οποίος εκπροσωπεί την βιομηχανία διύλισης, υποστήριξε ότι «προς το συμφέρον της διατήρησης του θεμιτού ανταγωνισμού, τα μέτρα απευθύνονται σε όλους τους προμηθευτές στην αγορά της ΕΕ, όχι μόνο στα διυλιστήρια και τις εταιρείες με έδρα την ΕΕ», ειδικά επειδή τα μέλη του (συμπεριλαμβανομένων των Shell, TotalEnergies και Repsol) «παρείχαν πρόσθετη ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη τους τελευταίους μήνες», ενώ η Repsol έκρινε την πρόταση της Επιτροπής της ΕΕ «αντιπαραγωγική».

Ένα βασικό επιχείρημα των μεγάλων πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου για να αποφύγουν οποιαδήποτε φορολόγηση των «υπερ-κερδών» τους -το αποτέλεσμα της άγριας λειτουργίας των ενεργειακών αγορών- ήταν ότι θα χρειάζονταν όλα τα μετρητά για να επενδύσουν στην απελευθέρωση των ανθρακούχων εκπομπών της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αυτή ήταν μια αρκετά ειρωνική στάση από πολλές απόψεις.

Κατ’ αρχάς, όπως θα δούμε, οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν μια πολύ συγκεκριμένη ιδέα για το τι σημαίνει “απανθρακοποίηση” – εν ολίγοις: προβληματικές τεχνολογικές λύσεις όπως η χρήση και αποθήκευση δέσμευσης άνθρακα (CCUS) ή το υδρογόνο που έχουν σχεδιαστεί για να καθυστερήσουν οποιοδήποτε αποτελεσματικό τέλος χρήση ορυκτών καυσίμων βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα και τις οποίες μετατρέπουν σε μια ευκαιρία να αναζητήσουν ακόμη περισσότερη δημόσια χρηματοδότηση.

Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι συνεισφέρουν μόνο ένα μικρό μέρος των επενδύσεών τους στην παραγωγή γνήσιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή.

Σύμφωνα με το Client Earth, μεταξύ 2010-2018, η Shell δαπάνησε μόνο το 1% των μακροπρόθεσμων επενδύσεών της σε πηγές ενέργειας «χαμηλών εκπομπών άνθρακα» (η οποία περιλαμβάνει επίσης CCUS και άλλες ψευδείς λύσεις).

Δεύτερον, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες πετρελαίου επέλεξαν σαφώς να αναδιανείμουν ένα μεγάλο μέρος αυτών των κερδών άμεσα ή έμμεσα στους μετόχους τους. Αφού ανακοίνωσαν τα κέρδη-ρεκόρ τους, η Shell, η TotalEnergies και η Eni ανακοίνωσαν μαζικά προγράμματα επαναγοράς μετοχών συνολικού ύψους τουλάχιστον 25 δισ. ευρώ.

Η TotalEnergies ανακοίνωσε περαιτέρω ένα «έκτακτο» μέρισμα 2,6 δισ. ευρώ, το οποίο θα προστεθεί στο «κανονικό» (και αυξανόμενο) ετήσιο μέρισμά της.

Το απόλυτο επίπεδο κερδοσκοπίας δεν θα μπορούσε απλώς να μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας, αλλά και να προσφέρει χρηματοδότηση σε όσους ήδη αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Η ανάλυση της Oxfam δείχνει ότι το πρώτο εξάμηνο του 2022, έξι εταιρείες ορυκτών καυσίμων μαζί κέρδισαν αρκετά χρήματα για να καλύψουν το κόστος μεγάλων ακραίων καιρικών συνθηκών και γεγονότων στις αναπτυσσόμενες χώρες και εξακολουθούν να έχουν σχεδόν 70 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη.

Τα πάντα αφορολόγητα;

Όχι ότι οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου αγνοούσαν τις συνέπειες της ταχείας αύξησης των τιμών της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις. Ωστόσο, υποστήριξαν ότι αυτό έπρεπε να διορθωθεί μέσω επιδοτήσεων και στοχευμένης υποστήριξης για όσους το χρειάζονταν, όχι μέσω της αλλαγής των κανόνων των παιχνιδιών ή της αντιμετώπισης της υπερβολικής ισχύος τους στην αγορά.

«Το ανώτατο όριο των τιμών είναι κατώτερο του βέλτιστου σε σύγκριση με την στοχευμένη στήριξη για ευάλωτες ομάδες (μειώσεις φόρων, κοινωνικά τιμολόγια, επιδοτήσεις)», υποστήριξε η ΕΡΤ ενώπιον της Ursula von der Leyen στις 21 Μαρτίου.

Είναι ακριβώς το ίδιο μήνυμα που πέρασε ξανά τον Ιούλιο από την ΕRΤ: «Ο τρέχων κίνδυνος ύφεσης δεν οφείλεται στο έλλειμμα ζήτησης αλλά στους περιορισμούς της προσφοράς (φυσικό αέριο, αλυσίδες εφοδιασμού), επομένως η γενικευμένη δημοσιονομική στήριξη δεν είναι η σωστή απάντηση, πρέπει να επικεντρωθούμε στις συγκεκριμένες ευπαθείς ομάδες.

Η πολιτική πρέπει να οδηγεί την προσφορά.

Εν ολίγοις, η ΕΕ πρέπει να βρει περισσότερες πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου – το ίδιο το προϊόν που πουλάνε τα μέλη της ΕRΤ – βοηθώντας παράλληλα τους πιο ευάλωτους.

Αυτό ακριβώς επέλεξε να κάνει η Γαλλική κυβέρνηση όταν ανακοίνωσε μια χρηματοδοτούμενη από την κυβέρνηση «έκπτωση» στις τιμές της βενζίνης και τις επιδοτήσεις για τα φτωχά νοικοκυριά – δημόσιο χρήμα που τελικά θα επιβαρύνει τους φορολογούμενους.

Ενθάρρυνε επίσης την TotalEnergies να ανακοινώσει μια επιπλέον έκπτωση για τους καταναλωτές – η οποία παρουσιάστηκε ρητά ως υποκατάστατο της φορολόγησης των απροσδόκητων κερδών τους. «Οι Γάλλοι καταναλωτές έχουν λάβει ένα μερίδιο από τα υπερκέρδη μας, έρχονται στα πρατήρια μας και αγοράζουν την βενζίνη μας με έκπτωση», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Patrick Pouyanné κατά την διάρκεια ακρόασης στην Γαλλική Συνέλευση Nationale.

Αυτό αποδείχθηκε πράγματι πολύ καλό για την Γαλλική μεγάλη εταιρεία πετρελαίου – όχι μόνο η TotalEnergies απέφυγε κάθε φορολόγηση των «υπερκερδών» της στην Γαλλία, αλλά και οι οδηγοί αυτοκινήτων έσπευσαν στο πρατήριό της σε βάρος των ανταγωνιστών της.

Ο Patrick Pouyanné παραδέχτηκε ευθαρσώς ότι η έκπτωση θα χρηματοδοτηθεί από τα κέρδη από τα γαλλικά διυλιστήρια – μειώνοντας έτσι τα φορολογητέα κέρδη τους και διασφαλίζοντας ότι η εταιρεία θα συνεχίσει να μην πληρώνει εταιρικό φόρο στην Γαλλία. Αυτό παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση Μακρόν ως απόδειξη ότι δεν υπήρχε ανάγκη να φορολογηθούν τα υπερκέρδη καθώς οι εταιρείες βοηθούσαν εθελοντικά τους καταναλωτές!

Καθώς ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ισπανία, ωστόσο άρχισαν να θεσπίζουν μέτρα για την φορολόγηση ορισμένων από τα απροσδόκητα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών, η Επιτροπή αποφάσισε να κάνει κάτι.

Ανακοίνωσε στα μέσα Σεπτεμβρίου ότι θα εισαγάγει μια υποχρεωτική «εισφορά αλληλεγγύης» από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων στα απροσδόκητα κέρδη τους – όχι ακριβώς φόρος, λόγω της δυσκολίας των κανόνων δημοσιονομικής λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Η κίνηση, η οποία εγκρίθηκε επίσημα από το Συμβούλιο στα τέλη Σεπτεμβρίου, θεωρήθηκε ότι έφερε δυνητικά δισεκατομμύρια ευρώ που θα αναδιανεμηθούν σε καταναλωτές και μικρές επιχειρήσεις, αλλά στην πραγματικότητα ήταν πολύ λιγότερο φιλόδοξη από ό,τι ζητούσε η κοινωνία των πολιτών.

Ο διάβολος κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες και έχει δοθεί μεγάλη ευελιξία στα κράτη μέλη ως προς τον τρόπο εφαρμογής των κανόνων και την βάση φορολόγησης. Επομένως, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πόσο ακριβώς θα αποφέρει τελικά η συνεισφορά. Σύμφωνα με το Γαλλικό Υπουργείο Οικονομικών, η γαλλική έκδοση της «συνεισφοράς» θα μπορούσε να αποφέρει μόνο περίπου 200 εκατ. ευρώ συνολικά. Ο έκτακτος φόρος της Ιταλίας συνάντησε την αντίσταση του κλάδου και απέφερε πολύ λιγότερα έσοδα από τα προβλεπόμενα.

Είναι δύσκολο να το δούμε αυτό ως κάτι άλλο από ένα καθαρά συμβολικό μέτρο, σχεδιασμένο για να τερματίσει την δημόσια συζήτηση για την φορολόγηση των υπερκερδών.

«Είμαστε η λύση»

Η γενική στάση που υιοθέτησε η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων τις πρώτες εβδομάδες της Ρωσικής εισβολής μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: «Εμείς είμαστε η λύση». Προσπαθώντας να κάνουν τους ηγέτες της ΕΕ να ξεχάσουν ότι μας είχαν βάλει σε αυτό το χάος εξαρχής, εμποδίζοντας για δεκαετίες κάθε γνήσια μετάβαση σε ενεργειακά συστήματα που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές και πιέζοντας για ολοένα μεγαλύτερη χρήση φυσικού αερίου στην ΕΕ.

Παρόλο που ορισμένοι από αυτούς άργησαν πολύ να απορρίψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία στην Ρωσία, ιδιαίτερα την TotalEnergies, οι ευρωπαϊκές μεγάλες εταιρείες φυσικού αερίου επέμειναν ότι έκαναν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσουν τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο για την ήπειρο.

Το μήνυμα ήταν σαφές: σε αυτήν την κατάσταση κρίσης, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι διαθέτετε αρκετό αέριο σε περίπτωση που διακοπεί η ροή φυσικού αερίου από την Ρωσία, επομένως θα πρέπει να εργαστούμε χέρι-χέρι.

Η Διεθνής Ένωση Παραγωγών Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (IOGP) τόνισε αυτά τα μηνύματα σε μια συνάντηση με τον Επίτροπο Ενέργειας Kadri Simon στις 28 Μαρτίου 2022, ενημερώνοντας τους αξιωματούχους για «τις διαφορετικές ενέργειες που αναλαμβάνουν για να βοηθήσουν στην κρίση της Ουκρανίας» και τις προσπάθειές τους να επιταχύνουν «Παραγωγικά έργα για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής».

Το IOGP προχώρησε εκφράζοντας «την προθυμία του να βοηθήσει με συγκεκριμένο τρόπο», ειδικότερα «αξιολογώντας τις ανάγκες της ΕΕ βραχυπρόθεσμα (π.χ. τερματικά LNG, κανονιστικά ζητήματα)», «παρέχοντας δεδομένα και αξιολόγηση εμπειρογνωμόνων σχετικά με την πιθανή επιπλέον εγχώρια παραγωγή και την σκοπιμότητα έργων για πράσινες μονάδες H2, LNG κ.λπ.». (Όλα αυτά αποτελούσαν βασικά μέρη του σχεδίου RePowerEU) «αναλύοντας τα εμπόδια και τους παράγοντες για την εγχώρια παραγωγή».

Ξαφνικά, οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων ήταν τα καλά παιδιά.

Παρόμοιος ήταν ο τόνος σε επιστολή της ExxonMobil προς τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Frans Timmermans. Αφού τόνισε όλα τα μέτρα που έχει λάβει ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία, ο εκπρόσωπος της αμερικανικής εταιρείας τόνισε ότι «έχουν πλήρη επίγνωση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς εργάζεται για να μειώσει την εξάρτησή της από το Ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο» και πίστευε ότι η «ExxonMobil [θα μπορούσε] να υποστηρίξει την ΕΕ με διάφορους τρόπους», με το LNG τους να «ρέει ήδη στην Ευρώπη» και να αναζητούν «ευκαιρίες για την αύξηση του εφοδιασμού LNG» και «επέκταση της ευρωπαϊκής χωρητικότητας τερματικού LNG».

Αυτός ήταν και ο λόγος του διευθύνοντος συμβούλου της TotalEnergies Patrick Pouyanné όταν ανακοίνωσε κέρδη ρεκόρ εξαμήνου άνω των 18 δισεκατομμυρίων δολαρίων το καλοκαίρι του 2022: αν η εταιρεία του είχε βγάλει τόσα χρήματα, ήταν επειδή είχε ξεφύγει από το δρόμο της να εξασφαλίσει τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο στην Ευρώπη και να διασφαλίσει ότι κάθε Ευρωπαίος είχε πρόσβαση στην ενέργεια.

Συνδιαχείριση της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ με την Επιτροπή.
Στο τέλος των συναντήσεων του Μαρτίου με την ΕRΤ και τους διευθύνοντες συμβούλους ενέργειας, ο Πρόεδρος της Επιτροπής, ο Επίτροπος Ενέργειας και άλλοι αξιωματούχοι της ΕΕ συμφώνησαν «να συγκροτηθεί μια ομάδα εργασίας με εμπειρογνώμονες του κλάδου» της ΕRΤ για να συνεχίσει να επεξεργάζεται τις ιδιαιτερότητες του Σχέδιο RePowerEU – να αξιολογήσει ποια προβλεπόμενα μέτρα ήταν «εφικτά», από πού θα έπρεπε να προέλθει η πρόσθετη προσφορά, να εντοπίσει «σημεία συμφόρησης» (δηλαδή πού πρέπει να προωθηθεί η νέα υποδομή φυσικού αερίου) και τι είδους διαχείριση της ζήτησης θα πρέπει να εφαρμοστεί.

Με την ευκαιρία αυτή, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έγραψε στο Twitter: «Συζήτησα με τους CEO της ενέργειας και [την ΕRΤ] πώς να διαφοροποιήσω την προσφορά και να μειώσω την ζήτηση για φυσικό αέριο. Θα δημιουργήσουμε μια ομάδα ειδικών του κλάδου για να μειώσουμε την εξάρτησή μας».

Τα πρακτικά της συνεδρίασης της 21ης ​​Μαρτίου είναι ξεκάθαρα σχετικά με το ποιος είχε την ιδέα αυτής της ομάδας εμπειρογνωμόνων, αναφέροντας ότι «Οι Διευθύνοντες Σύμβουλοι πρόσφεραν βοήθεια μέσω μιας Ομάδας Εργασίας με ειδικούς της εταιρείας».

Αυτή η ομάδα – που ονομάστηκε «Συμβουλευτική Ομάδα Βιομηχανίας Ενεργειακής Πλατφόρμας της ΕΕ» – στην συνέχεια συστάθηκε για να «παρέχει ανατροφοδότηση και σχόλια σχετικά με τις επιλογές που εκδόθηκαν από την Επιτροπή για την συγκέντρωση ζήτησης φυσικού αερίου και LNG (και, στο μέλλον, υδρογόνου) και την κοινή αγορά» και να δώσει «διορατικές γνώσεις και συμβουλές» για το πώς να διασφαλιστεί ότι ο στόχος της ΕΕ για «μείωση της εξάρτησης από τις προμήθειες φυσικού αερίου από την Ρωσία μπορεί να επιτευχθεί… με ιδιαίτερη έμφαση στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο».

Θα παρέχει σε εκπροσώπους του κλάδου ανώτατου επιπέδου, τακτική πρόσβαση στην Επιτροπή σχετικά με την ανάπτυξη του σχεδίου RePowerEU και πώς και πού θα προμηθεύεται νέο αέριο η ΕΕ, χωρίς ουσιαστικά καμία διαφάνεια, καθώς ο όμιλος λειτουργεί υπό την «υποχρέωση επαγγελματικού απορρήτου».

Η ομάδα, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί εσφαλμένα ως καρτέλ της βιομηχανίας φυσικού αερίου, είχε την πρώτη της επίσημη συνάντηση στις 26 Οκτωβρίου. Τα μέλη του περιλαμβάνουν σχεδόν κάθε σημαντική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των Shell, TotalEnergies, Eni και Repsol καθώς και της BP, και βιομηχανικούς ομίλους λόμπι όπως HydrogenEurope, ENTSO-G, Eurogas και Gas Infrastructure Europe ως παρατηρητές.

Δεν υπάρχει ούτε ένας εκπρόσωπος οργάνωσης δημοσίου συμφέροντος στην ομάδα – καμία οργάνωση καταναλωτών, παρόλο που τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά καλούνται τελικά να πληρώσουν τον λογαριασμό των πολιτικών της ΕΕ, και καμία περιβαλλοντική οργάνωση παρά τις σημαντικές επιπτώσεις του RePower EU στην δράση για το κλίμα.

Αυτή δεν είναι η μόνη απόδειξη στενής συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας και της Επιτροπής. Στο τέλος μιας συνάντησης με την Διεθνή Ένωση Παραγωγών Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (IOGP) στα τέλη Μαρτίου, ο Επίτροπος Ενέργειας Kadri Simson «πρότεινε ότι οι συζητήσεις για συγκεκριμένη συνεργασία θα μπορούσαν να συνεχιστούν σε επίπεδο υπηρεσιών», δηλαδή με χαμηλόβαθμο προσωπικό της Επιτροπής. Καθώς δεν έχουμε πληροφορίες σχετικά με συναντήσεις με εκπροσώπους του κλάδου πέραν των υψηλού επιπέδου αξιωματούχων της Επιτροπής, μια τέτοια «συγκεκριμένη συνεργασία» μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς δημόσιο έλεγχο.

Αυτή η στενή εμπλοκή της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων ήταν επίσης αυτό για το οποίο υποστήριξε η CCE κατά τις συναντήσεις της με την Επιτροπή τον Μάϊο, όσον αφορά την οργάνωση της κοινής πλατφόρμας αγοράς αερίου της ΕΕ.

Σύμφωνα με την CCE, «το φυσικό αέριο είναι ένας συγκεκριμένος τομέας που δεν μπορεί να συγκριθεί με άλλους», όπως τα εμβόλια, και ως εκ τούτου οι εταιρείες αερίου «πρέπει να συμμετέχουν στενά» στο σχεδιασμό της, καθώς “πρόκειται για συγκεκριμένες επιχειρήσεις». Αυτό ακριβώς απέκτησε η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων: τα επιχειρηματικά συμφέροντα υπερισχύουν των καταναλωτικών ή περιβαλλοντικών συμφερόντων, με την πλατφόρμα γεμάτη με τις κυριότερες εταιρείες φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Στα τέλη Μαρτίου, η Επιτροπή της ΕΕ συμφώνησε να συγκροτήσει μια «Κοινή Ομάδα Εργασίας για την Ενεργειακή Ασφάλεια» με τις αρχές των ΗΠΑ, με στόχο τον συντονισμό της πολιτικής και την εξασφάλιση των προμηθειών αερίου των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Η σύνθεση αυτής της ειδικής ομάδας δεν έχει γνωστοποιηθεί και υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες για τις συνεδριάσεις της, αλλά φαίνεται να αποτελεί άλλη μια περίπτωση μυστικοπαθών οργάνων λήψης αποφάσεων που επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, όπου οι κλιματικές και κοινωνικές ανησυχίες έχουν παραμεριστεί.

Eνίσχυση της υποστήριξης για υποδομές φυσικού αερίου και τεχνολογίες που βασίζονται στο φυσικό αέριο

Σύμφωνα με την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, το πρόβλημα δεν ήταν η αγορά και δεν ήταν η υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που την είχε κάνει ευάλωτη τόσο στην Ρωσική επιρροή όσο και στις άκρως κερδοσκοπικές αγορές ενέργειας, ενώ την είχε κλειδώσει σε μια τροχιά καταστροφής του κλίματος.

Το πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχαν επαρκείς υποδομές φυσικού αερίου για να αντισταθμίσουν το πιθανό τέλος των Ρωσικών εισροών φυσικού αερίου. Ξεχνώντας βολικά ότι είχαν θέσει την ΕΕ σε αυτή την λύση στην πρώτη θέση υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη χρειαζόταν όλο και περισσότερο φυσικό αέριο για την ενεργειακή της μετάβαση αντί να επικεντρώνεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ορυκτά καύσιμα διπλασίασαν τους ισχυρισμούς του, απαιτώντας ακόμη περισσότερες υποδομές φυσικού αερίου για την επίλυση της κρίσης.

Ορισμένοι Διευθύνοντες Σύμβουλοι ορυκτών καυσίμων αξιοποιούν ακόμη και την ευκαιρία για να προτείνουν ότι η αιτία της σημερινής κρίσης βρισκόταν στις υπερβολές της «ενεργειακής μετάβασης», που είχε εμποδίσει τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα και ιδιαίτερα στην εξερεύνηση και παραγωγή. Στην πραγματικότητα, η ανάλυση δείχνει ότι το πρώτο τρίμηνο του 2022, καθώς οι εκτοξευόμενες τιμές του φυσικού αερίου τροφοδότησαν τον πληθωρισμό, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από αιολική και ηλιακή ενέργεια εξοικονόμησε στην ΕΕ 99 δισεκατομμύρια ευρώ από εισαγωγές φυσικού αερίου που είχαν αποφευχθεί.

Παρόλα αυτά, οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξακολουθούν να ωχριούν σε σύγκριση με τα δισεκατομμύρια ευρώ που δαπανώνται για έργα που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα και επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων μέχρι σήμερα.

Αυτή η παραπλανητική υπόθεση διατυπώθηκε από ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Axpo και εκπρόσωπο της Maire Tecnimont κατά την διάρκεια κοινοβουλευτικών ακροάσεων στην Ιταλία. Πολλές εταιρείες ορυκτών καυσίμων υποστήριξαν με παρόμοιο τρόπο ότι τώρα ήταν η ώρα να ενισχυθεί η παραγωγή φυσικού αερίου στην ίδια την Ευρώπη, παρά τις περιβαλλοντικές εκτιμήσεις και ακούστηκαν κάποιες φωνές που ζητούσαν την επιστροφή του fracking στην ήπειρο.

Έτσι, ορισμένοι εκπρόσωποι ορυκτών καυσίμων φάνηκε να προτείνουν ότι η κρίση στην Ουκρανία ήταν αρκετός λόγος για να ξεχάσουμε εντελώς τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ και την ανάγκη να εγκαταλείψουμε νέα έργα ορυκτών καυσίμων στο όνομα της κλιματικής έκτακτης ανάγκης.

Οι περισσότεροι ηγέτες των επιχειρήσεων, ωστόσο, έδωσαν έναν πιο συμβιβαστικό τόνο, υποστηρίζοντας ότι ήταν απαραίτητο να δοθεί ώθηση τόσο στις υποδομές φυσικού αερίου όσο και στα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – με την παροχή πρόσθετης χρηματοδοτικής στήριξης και με την “απλούστευση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για… έργα παραγωγής ενέργειας και υποδομής», σύμφωνα με τα λόγια του BusinessEurope. Αυτή η σκόπιμη σύγχυση μεταξύ των έργων που βασίζονται στο φυσικό αέριο (συμπεριλαμβανομένων των παραγώγων όπως το μπλε υδρογόνο και το CCUS) και μιας γνήσιας ενεργειακής στρατηγικής με βάση τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν ένα σταθερό χαρακτηριστικό της επίθεσης λόμπι της βιομηχανίας φυσικού αερίου κατά την τελευταία δεκαετία.

Η ίδια η ΕRΤ είπε στην Ursula von der Leyen, Πρόεδρο της Κομισιόν, ότι «το κλειδί για την έξοδο από τον πόλεμο, την ύφεση και την πανδημία είναι οι μεγαλύτερες επενδύσεις σε υποδομές, έρευνα και καινοτομία».

Στην Ιταλία, οι διευθύνοντες σύμβουλοι των Eni, Snam και Edison ζήτησαν περισσότερες υποδομές εισαγωγής LNG, περισσότερη ικανότητα επαναεριοποίησης και νέους αγωγούς φυσικού αερίου εντός της ίδιας της Ιταλίας και να ενισχύσουν τη μεταφορική ικανότητα μεταξύ Ιταλίας και Ισπανίας, Βόρειας Αφρικής και Ανατολικής Μεσογείου (έργο EastMed). Η ODG και η ReCommon έχουν καταγράψει τουλάχιστον 5 νέες μονάδες επαναεριοποίησης και 5 νέους αγωγούς φυσικού αερίου που σχεδιάζονται μεταξύ της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Ιταλίας για την ενίσχυση της μεταφοράς φυσικού αερίου μόνο στην Νότια Ευρώπη.

Στη Γαλλία, η TotalEnergies έλαβε δημόσιους πόρους για την δημιουργία μιας πλωτής μονάδας επαναεριοποίησης στην Χάβρη, με απλουστευμένες διαδικασίες αδειοδότησης.

Ορισμένα από τα έργα που αναβιώθηκαν με το πρόσχημα της κρίσης στην Ουκρανία είχαν τεθεί στο κύμα ακριβώς λόγω του σημαντικού κόστους και των αμφίβολων οφελών τους. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, με τον αγωγό φυσικού αερίου MidCat μεταξύ Καταλονίας και Γαλλίας, που σχεδιάστηκε για να διευκολύνει τις εξαγωγές φυσικού αερίου από την Ισπανία στην Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Η γαλλική κυβέρνηση αντιτάχθηκε στο έργο ιδίως λόγω της τιμής του, η οποία θα έπρεπε τελικά να καλυφθεί από τους καταναλωτές φυσικού αερίου.

Στο τέλος, ο MidCat παρέμεινε ξανά στο ράφι, για να αντικατασταθεί από έναν ακόμη πιο ακριβό υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας. Είναι πιθανό ότι όλα τα νέα έργα υποδομής φυσικού αερίου που θα δρομολογηθούν με το πρόσχημα του πολέμου στην Ουκρανία θα διατηρήσουν παρομοίως τους λογαριασμούς ενέργειας υψηλούς για δεκαετίες – τόσο μέσω της μετακύλισης του κόστους υποδομής και λειτουργίας στους πληρωτές των λογαριασμών, όσο και μέσω της διατήρησης της Ευρώπης στο έλεος των ασταθών αγορών φυσικού αερίου.

Πάλι, οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων θα ωφεληθούν και οι καταναλωτές θα πληρώσουν το τίμημα.

Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων βρήκαν επίσης την ευκαιρία να πιέσουν για ακόμη μεγαλύτερη υποστήριξη σε ορισμένες από τις συνήθεις αμφίβολες λύσεις για τις οποίες πίεζαν όλα αυτά τα χρόνια για να εκτρέψουν την κριτική και να καθυστερήσουν την αποφασιστική δράση για το κλίμα. Αυτά περιλαμβάνουν το «πράσινο αέριο» (γνωστό και ως ανανεώσιμο αέριο ή βιομεθάνιο), την δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και το υδρογόνο.

Σε μια κοινοβουλευτική ακρόαση στην Ιταλία, ο Snam υποστήριξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει την χρηματοδότηση για την παραγωγή υδρογόνου στην Βόρεια Αφρική – ακριβώς την στρατηγική που η ευρωπαϊκή βιομηχανία ορυκτών καυσίμων πιέζει εδώ και χρόνια ως λύση για την εκπλήρωση των κλιματικών στόχων του μπλοκ, διατηρώντας παράλληλα την ίδια εν λειτουργία.

Μια άμεση συνέπεια αυτής της νέας ώθησης για την υποδομή φυσικού αερίου φάνηκε όταν η συμβουλευτική ομάδα βιομηχανίας ENTSO-G δημοσίευσε το νέο της 10ετές σχέδιο στις 21 Οκτωβρίου, το οποίο περιλαμβάνει περισσότερα από 300 νέα έργα φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων νέων διασυνδέσεων φυσικού αερίου, πλωτών υγροποιημένου φυσικού αερίου και επέκτασης υφιστάμενων εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθώς και έργων βιοαερίου και υδρογόνου.

Πολλά από αυτά τα νέα έργα παρουσιάστηκαν ως απάντηση στην «έκτακτη ανάγκη» που δημιουργήθηκε από την κρίση στην Ουκρανία – ωστόσο θα χρειαστούν μήνες ή χρόνια για να κατασκευαστούν, να προστεθούν στους λογαριασμούς ενέργειας και να εγκλωβίσουν περαιτέρω την Ευρώπη σε μαζική χρήση φυσικού αερίου για τις επόμενες δεκαετίες.

Συμπέρασμα
Με την σύσταση της Συμβουλευτικής Ομάδας Βιομηχανίας Ενεργειακής Πλατφόρμας της ΕΕ που δίνει στις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου την διοίκηση του σχεδίου RePowerEU, τα περισσότερα από 300 νέα έργα υποδομής φυσικού αερίου που προωθούνται από τον βιομηχανικό φορέα ENTSO-G, φαίνεται ότι η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει κατόρθωσει να σφίξει τον έλεγχο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Κατάφερε επίσης να εμποδίσει οποιαδήποτε σημαντική πολιτική δράση για τις τιμές της ενέργειας ή για την φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών, ξεφεύγοντας ουσιαστικά από μια πολύ συμβολική «συνεισφορά» που δεν θα ελαφρύνει καθόλου το βάρος για τους καταναλωτές και τους φορολογούμενους. Και συνεχίζει να αποκομίζει δισεκατομμύρια κέρδη.

Κυρίως, για άλλη μια φορά, η κατάληψη της Επιτροπής και του Συμβουλίου της ΕΕ από την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και σε μικρότερο βαθμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έκλεισε την συζήτηση για εναλλακτικές πολιτικές. Η κρίση που ακολούθησε την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα έπρεπε να ήταν αφορμή για μια ριζική αλλαγή προσέγγισης: ανάκτηση του δημόσιου ελέγχου στον ενεργειακό τομέα και μείωση της ισχύος των ενεργειακών κολοσσών, διεκδίκηση του βασικού δικαιώματος στην ενέργεια έναντι των εταιρικών κερδών, διεύθυνση της δημόσιας χρηματοδότησης σε πραγματικές πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας στην στέγαση, τις μεταφορές κ.λπ., την ανάπτυξη ανθεκτικών, αποκεντρωμένων ενεργειακών συστημάτων που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε όλη την Ευρώπη κ.λπ.

Αντίθετα, η ΕΕ μείωσε μόνο την εξάρτησή της από το Ρωσικό αέριο αυξάνοντας την συνολική της εξάρτηση από το φυσικό αέριο και την βιομηχανία φυσικού αερίου συνολικά, εγκλωβίζοντάς μας σε μια σπείρα υψηλών τιμών ενέργειας, εταιρικού κέρδους, εθισμού στα ορυκτά καύσιμα και κλιματικής καταστροφής.

Αποποίηση ευθύνης: Το Corporate Europe Observatory, το l’Observatoire des Multinationales και το Recommon είναι υποστηρικτές του άτυπου συνασπισμού Fossil-Free Politics. Το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης είναι αποκλειστική ευθύνη του Διευθύνοντος Συμβούλου, της l’OM και της Recommon και δεν πρέπει να θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει την θέση οποιουδήποτε από τους περισσότερους από 200 οργανισμούς που υποστηρίζουν την έκκληση για πολιτική χωρίς απολιθώματα, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυτών.

28.10.2022 / Corporate Europe Observatory

terrapapers.com