Κίνδυνος θερμού επεισοδίου με σενάριο συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου

Του ΠΚ

Η συνομιλία που ακολουθεί πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο συνάντησης ανώτερων στρατιωτικών στις ΗΠΑ για θέματα μείζονος στρατηγικής σημασίας. Στη συνάντηση αυτή συμμετείχαν έμπειρα στελέχη χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, αλλά και χωρών με σημαίνουσα θέση στον χάρτη επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τα ραντεβού σε Latino ethnic εστιατόριο ήταν καλά προετοιμασμένο. Με ένα γνέψιμο του κεφαλιού του Αμερικανού συνομιλητή όλοι οι θαμώνες εγκατέλειψαν την αίθουσα. Με λίγα λόγια, κανείς τους δεν ήταν πελάτης. Για πρώτη φορά ο Έλληνας συνομιλητής, με σημαντική πείρα στα ελληνοτουρκικά, θα άκουγε από τα χείλη ενός ανώτερου Αμερικανού αξιωματούχου το πώς αντιλαμβάνονται οι Αμερικανοί την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση στο Αιγαίο.

Έχει σημασία η χρονική στιγμή κατά την οποία πραγματοποιείται αυτή η συνάντηση, την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, ζήτησε μετ’ επιτάσεως η αμερικανική πλευρά. Ο Τζέφρι Πάιατ, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, ο άνθρωπος που ενεπλάκη προσωπικά -όπως καταγγέλλουν οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας- στην «Πορτοκαλί Επανάσταση» στο Κίεβο, ο «ειδικός» του State Department σε θέματα υδρογονανθράκων, ετοίμαζε τις βαλίτσες του για την Ουάσιγκτον. Ο κύκλος του στην Ευρώπη είχε πια ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, η administration του Τζο Μπάιντεν θα του πρόσφερε μια πολύ καλή θέση, αυτήν του υφυπουργού. Ο Αμερικανός διπλωμάτης «έκλεινε» τους φακέλους του και πραγματοποιούσε τις τελευταίες σημαντικές επαφές του στην Αθήνα δίνοντας τις τελευταίες «εντολές» στους τοπικούς και μόνιμους συνομιλητές του.

Η μουσική στο Latino restaurant της αμερικανικής μεγαλούπολης ήταν διακριτική. Ο Αμερικανός συνομιλητής άρχισε να «ξεδιπλώνει» τις σκέψεις του. Η Ελλάδα και η Τουρκία θα έπρεπε να καταλήξουν σε συμφωνία συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο μέσω μιας επέκτασης της συμφωνίας της Μαδρίτης μεταξύ Σημίτη και Ντεμιρέλ και διά της υπογραφής ενός νέου συμφωνητικού στη βάση του οποίου οι δύο χώρες θα κατέληγαν στην περίφημη τελική προσφυγή στη Χάγη. Μέχρις εδώ καλά. Οι Αμερικανοί είναι, ως γνωστόν, απόλυτα ωμοί όταν συζητούν θέματα στρατηγικής. Ο ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος έσκυψε το πρόσωπό του προς τα μπροστά και για πρώτη φορά αναφέρθηκε στο «θερμό επεισόδιο». Ένα επεισόδιο σαφώς θερμότερο από εκείνο των Ιμίων και της τουρκικής επέμβασης στη μικρή Ίμια, πολυπλοκότερο από τις συνεχείς παρενοχλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στην περιοχή του Καστελλόριζου. Κατά τους Αμερικανούς, ένα σοβαρό θερμό επεισόδιο που θα εκδηλωνόταν ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία της αιγιακής γραμμής αντιπαράθεσης, σε 6 συγκεκριμένα, από το Βόρειο Αιγαίο έως και την Κύπρο, θα είχε νόημα μόνον αν όλες του οι πτυχές θα ήταν προσχεδιασμένες, προγραμματισμένες και προσυνεννοημένες. Η χρονική διάρκεια, το εύρος της εμπλοκής, οι εκατέρωθεν αντιδράσεις, όλα θα έπρεπε να έχουν πλήρως μελετηθεί. Κατά τη διάρκεια της ελεγχόμενης κλιμάκωσης του θερμού επεισοδίου οι ΗΠΑ θα πραγματοποιούσαν την καταλυτική παρέμβασή τους, η οποία θα κατέληγε σε ένα προσυμφωνητικό με τελική κατάληξη τη Χάγη.

Το τόξο επί του οποίου θα εκτυλισσόταν το σενάριο συμπεριλαμβάνει τη Λαδόξερα, τα Ίμια, τη Λεβίδα, τη Στρογγύλη και την Παναγιά, καθώς και ένα σημείο στην Κύπρο. Και ο πλέον αφελής παρατηρητής θα αντιλαμβανόταν πως οι Αμερικανοί μιλούσαν για ένα θερμό επεισόδιο που θα κατέληγε σε ελεγχόμενη πολεμική αναμέτρηση με εμπλοκή εκατέρωθεν όλων των διαθέσιμων οπλικών συστημάτων αιχμής. Ο αφελής παρατηρητής θα αντιλαμβανόταν, επίσης, πως μια επίθεση στη Στρογγύλη ή στην Παναγιά, νησιά τα οποία φρουρούνται από κάποιες δεκάδες Ελλήνων στρατιωτών, θα είχε δραματικές επιπτώσεις. Το ελληνικό δόγμα άμεσης αντίδρασης είναι σαφές και το μήνυμα ξεκάθαρο: Δεν θα υπάρξουν δεύτερα Ίμια. Το νησί, η νησίδα ή η βραχονησίδα στην οποία αποβιβάστηκε εχθρική δύναμη θα ισοπεδώνεται χωρίς δεύτερη σκέψη. Ο καθένας αντιλαμβάνεται τις άμεσες επιπτώσεις στην κοινή γνώμη μιας τέτοιας εμβέλειας αντίδρασης. Το ζήτημα δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτικό. Είναι και ιδιαζόντως πολιτικό. Κανένας Έλληνας πολιτικός δεν θα άφηνε να εξελιχθούν άλλα, ταπεινωτικά Ίμια. Κανείς Έλληνας πολιτικός δεν θα ρίσκαρε να αφήσει εχθρική δύναμη να καταλάβει ελληνικό, κατοικημένο ή υπό στρατιωτική φρουρά νησί. Η όποια απόβαση τουρκικής δύναμης σε νησί ή βραχονησίδα ελληνικής κυριαρχίας σημαίνει αυτομάτως πόλεμο.

Ο Αμερικανός συνομιλητής δεν φαινόταν να έχει «ζυγίσει» καλά όχι μόνον τα περιθώρια αντιδράσεων των Ελλήνων πολιτικών, αλλά (αυτό είναι και το σημαντικότερο) των Ελλήνων στρατιωτικών, οι οποίοι θα καλούνται να διαχειριστούν ένα τέτοιας εμβέλειας και εύρους θερμό επεισόδιο. Μια νέα Ίμια αποκλείεται. Η άμεση απάντηση, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, είναι η τουρκική ενδοχώρα. Ο άμεσος σχεδιασμός προβλέπει πως επί 11 ώρες θα πρέπει να αντέξουν οι δυνάμεις προκάλυψης στο Αιγαίο. Αμέσως μετά η πολεμική αντιπαράθεση γενικεύεται. Για ποιο θερμό επεισόδιο μιλάμε; Η άμεση ορατή προοπτική σε μια τέτοια εξέλιξη είναι η κατάρρευση εντός ωρών της Νοτιοανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ, η ενεργοποίηση του άρθρου 5 της Ατλαντικού Συμφώνου και στον ορατό ορίζοντα η τελική κατάρρευση του συνόλου της Συμμαχίας.

Ο Αμερικανός συνομιλητής φαινόταν απόλυτα σίγουρος για τον εαυτό του. Αλλά και για τις αντιδράσεις των πολιτικών σε Αθήνα και Άγκυρα. Ήταν σαφής ως προς την υπακοή των στρατηγών εκατέρωθεν στο… «ΣΧΕΔΙΟ».

Οι επόμενες εβδομάδες κατέδειξαν πως το σύστημα Ερντογάν είχε δρομολογήσει με λεπτομερή προγραμματισμό ένα σπιράλ ρητορικής κλιμακούμενης επιθετικότητας όσον αφορά το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι «παρατηρητές», ωστόσο, προσπαθούσαν να αποκρυπτογραφήσουν τα αποτελέσματα της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν την Κυριακή 13 Μαρτίου στη θερινή προεδρική κατοικία πάνω στον Βόσπορο. Μια συνάντηση δίχως μάρτυρες και διπλωμάτες. Μια συνάντηση κατ’ ιδίαν με δύο σερβίτσια και μόνον φαγητού στο τραπέζι. Οι πρώτες εκτιμήσεις κατέληγαν πως η συνάντηση αυτή ήταν σημαντική. Πως το βασικό «μενού» της συνομιλίας αφορούσε τους υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο, τους αγωγούς, τα κοιτάσματα κ.λπ. Η αίσθηση που κυριάρχησε ήταν ότι «μπαίναμε σε ήρεμα νερά». Μέγα σφάλμα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες το κλίμα επιδεινώθηκε και πάλι. Οι «παρατηρητές», προφανώς, αγνόησαν κάποιες λεπτομέρειες. Ενδεχομένως πως τα «ήρεμα νερά» χρειάζονται πάντα κάποιες «φουρτούνες» που θα ανακάτευσαν τον βυθό της θάλασσας προκαλώντας την απόλυτη θολούρα.

Δεν προλάβαμε να πάρουμε ανάσα και ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο αναθεωρητισμός της Ιστορίας σε όλο του το μεγαλείο. Κάποιοι στην Ελλάδα νόμιζαν πως ο πόλεμος αυτός θα αναγκάσει τον Ερντογάν να σωπάσει. Το αντίθετο συνέβη. Με 75% επίσημο πληθωρισμό και 140% ανεπίσημο, ο Ερντογάν χρειάζεται εθνική συσπείρωση για να διασφαλίσει νίκη στις προεδρικές εκλογές του 2023, οι οποίες ενδεχομένως να διεξαχθούν τον Νοέμβριο του 2022. Πρόκειται για μια πολύ κακή συγκυρία. Διότι και ο Μητσοτάκης έχει εκλογές οπωσδήποτε εντός του 2023 με πιθανότητα διεξαγωγής τους ωστόσο το φθινόπωρο του 2022. Οι ημερομηνίες που αναφέρονται είναι οι δύο τελευταίες Κυριακές του Σεπτεμβρίου ή η πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου.

Εισήλθαμε στον Ιούνιο με τρία σενάρια ante portas: Ο Ερντογάν είτε θα εξαπολύσει νέο πόλεμο στη Συρία, είτε θα προκαλέσει θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο, είτε θα προσαρτήσει τα Κατεχόμενα στην Κύπρο. Η τελευταία εναλλακτική επιλογή του σημαίνει πως θα προσαρτούσε ευρωπαϊκό έδαφος. Πολύ δύσκολο. Η δεύτερη εναλλακτική -του χτυπήματος στο Αιγαίο- θα σήμαινε άμεση πολεμική εμπλοκή δύο μελών του ΝΑΤΟ σε περίοδο πολέμου της Ουκρανίας. Πάρα πολύ δύσκολο. Η πρώτη εναλλακτική -του πολέμου στη Συρία- φάνταζε ως η πλέον πιθανή.

Βρισκόμαστε στα μέσα Ιουνίου και οι Ρώσοι διπλωμάτες στην Αθήνα και στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες διαβεβαίωναν τους συνομιλητές τους πως ο Ερντογάν δεν φαίνεται να επιλέγει ως χώρο αντιπαράθεσης το Αιγαίο, ούτε και την Ανατολική Μεσόγειο. Παρηγοριά στον άρρωστο ή συμπέρασμα που βασίζεται στις αυστηρές προδιαγραφές της Real Politik; Το ερώτημα παραμένει θεωρητικό και η όποια απάντηση έχει να κάνει με ερμηνεία προθέσεων. Τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο.

Περίπου μία εβδομάδα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, και οι συνήθεις «διπλωματικοί κύκλοι» στην Αθήνα, δηλαδή οι γνωστοί συνομιλητές της Μεγάλης Δυτικής Πρεσβείας μεταξύ του Μεγάρου Μουσικής και της Πλατείας Μαβίλη, προχώρησαν στη δημοσίευση της είδησης πως η administration προετοιμάζει ένα σχέδιο συμφωνίας μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας που θα υπογραφεί στη Μαδρίτη ως «Συμφωνία Μαδρίτη 2» και που θα αφορά το Αιγαίο και όπου θα αναφέρεται με κάποιον τρόπο (σκληρό, είπαν οι «παρατηρητές») και το θέμα της στρατιωτικοποίησης – αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Με λίγα λόγια, θα υπάρχει αναφορά στα σχετικά άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης.

Βρισκόμαστε μόλις λίγες ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, και ήδη άρχισαν να καταγράφονται κάποιες κινήσεις από την άλλη πλευρά του Αιγαίου οι οποίες καταδεικνύουν ότι πολιτικοί κύκλοι και πρόσωπα ενδεχομένως και να μη συμφωνούν με τους χειρισμούς του Ταγίπ Ερντογάν. Η στάση του υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, η οποία είναι πολύ «Δυτική» για τα πολιτικά γούστα του Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας, αλλά και οι πληροφορίες που θέλουν πολιτικές προσωπικότητες από όλο το πολιτικό φάσμα της Τουρκίας να επιζητούν επαφές με την ελληνική πλευρά, είναι στοιχεία που προσθέτουν δεύτερες εκτιμήσεις (και σκέψεις) στο ήδη κορεσμένο τοπίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ διεξάγεται στη Μαδρίτη από τις 28 έως τις 30 Ιουνίου. Η επόμενη κρίσιμη ημερομηνία είναι η 20ή Ιουλίου, επέτειος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το σενάριο περί θερμού επεισοδίου δεν έχει διαγραφεί ποτέ ούτε από τα έγγραφα ούτε από τους «εγκεφάλους» που διαχειρίζονται από θέσεις εξουσίας τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ένθεν-κακείθεν του Αιγαίου.

zougla.gr