Το «ερωτικό πάθος»: μύθος ή πραγματικότητα;

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

Ελπίζω οι φίλες και φίλοι του blog να αντιληφθούν ότι επέλεξα να παρουσιάσω στο σημερινό, καθιερωμένο εβδομαδιαίο άρθρο μου στην φιλόξενη για μένα ελληνική «μπλογκόσφαιρα» (αποφεύγω, ως γνωστόν, Τηλεόραση και Ραδιόφωνο) αντικειμενικά το θέμα του «ερωτικού πάθους».

Αφορμή μου έδωσε το γεγονός ότι αυτές τις ημέρες αποκαλύπτονται ξαφνικά και καθημερινά ιστορίες βιασμών και αχαλίνωτου ερωτισμού επωνύμων που υπέρ-καλύπτονται από τα ελληνικά ΜΜΕ (Μέσα Μαζικού Εκμαυλισμού).
Αναφέρθηκα στο θέμα στο προηγούμενο άρθρο μου που φιλοξενήθηκε εδώ με τον προφανώς Αριστοφανικά ειρωνικό τίτλο: «Τα κλειδιά του Μάκη και ο Φανοστάτης της ΔΕΗ»

Δεν υπήρξε, ίσως, εποχή ούτε και ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα, όπου τα θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλική συμπεριφορά ατόμων και ομάδων να μην είχαν μια ξέχωρα σημαντική θέση μέσα στα ποικίλα άλλα θέματα ψυχοκοινωνικού προβληματισμού.

Στις δυτικές κοινωνίες, σημαντική υπήρξε η επίδραση της Βικτωριανής ηθικής του «διπλού στάνταρτ», που ξεκίνησε από την Αγγλία και την πουριτανή βασίλισσά της Βικτωρία (η οποία λέγεται ότι, έχοντας η ίδια προβλήματα, ανάγκασε τους πάντες να …αποστραφούν το σεξ) και επεκτάθηκε σε όλα τα κοινωνικά συστήματα.

Όπως και αν το δει κανείς το όλο θέμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, παραμένει αναμφισβήτητη η πραγματικότητα ότι αποτελεί μία κραυγαλέα αντινομία, μια τρανταχτή όσο και αξιοπερίεργη αντίθεση ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Συγκεκριμένα, η σεξουαλική επιθυμία, ως φυσιολογική λειτουργία, είναι η πρώτη που αδρανοποιείται, αμέσως μόλις παρουσιαστεί στον οργανισμό μια κάποια έστω ασήμαντη οργανική ή ψυχοκοινωνική διαταραχή (ένας πονοκέφαλος, λίγος πυρετός, ένα συνάχι και, φυσικά, μια μεγάλη σύγχυση ή κάποια ψυχική δυσφορία – άμεσα μειώνουν τη σεξουαλική μας επιθυμία). Και όμως, στο όνομα αυτής της επιθυμίας, της αδήριτης πραγματικότητας του ‘σεξουαλικού πάθους’ έχουν γίνει και συνεχίζονται να γίνονται (με καθημερινή συχνότητα, όπως μας πληροφορούν οι αστυνομικοί συντάκτες ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων) συμπλοκές, μαχαιρώματα, αιματηρές συγκρούσεις και φονικά τύπου «την σκότωσα επειδή την…αγαπούσα!»

Σε ιστορική ανασκόπηση είναι τεράστια η καταγραφή κάθε είδους επιδόσεων, περιστατικών και επεισοδίων ερωτικού πάθους από επώνυμους και από ανώνυμους, που με το προσωπικό τους δράμα επιβεβαιώνουν την αντινομία που προαναφέρθηκε.

Ξεκινώντας από τον Τρώα πρίγκιπα Πάρι και την ωραία Ελένη της Σπάρτης και τις Βιβλικές μαρτυρίες του τύπου της Σαλώμης φτάνουμε σε ιστορίες καθημερινής επίδοσης μεγάλων και μικρών αστέρων του Χόλυγουντ, οι οποίοι συνεχίζουν να δημιουργούν πηχυαίους τίτλους και ‘γαργαλιστικά ρεπορτάζ’ με τις κάθε είδους εμπλοκές τους σεξουαλικού πάθους και παράφορων ερωτικών επιδόσεων.

Η ψυχαναλυτική θεωρία προώθησε τη θεωρητική υπόθεση ότι ο άνθρωπος γεννιέται με ολάκερη την ψυχοσεξουαλική του ενέργεια, με όλα του τα αποθέματα συγκεντρωμένα στο λίμπιντο (libido), το οποίο και διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά και ανάμεσα στα δύο φύλα.

Αν και δεν έχει ακόμη εντοπιστεί το ‘γιατί’ κάποιων συγκεκριμένων γονιδίων, που μεταφέρουν το κληρονομικό ‘μήνυμα’ της ποιοτικής και ποσοτικής οντότητας και έντασης του λίμπιντο στον καθένα μας, είναι τεκμηριωμένο το γεγονός ότι όπως ανάμεσα στα διάφορα άτομα υπάρχουν τα δεδομένα των σωματικών διαφορών (όπως υπάρχουν ψηλοί και κοντοί, ευτραφείς και αδύνατες) έτσι μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα τα ερωτικά έντονα από τα ερωτικά υποτονικά άτομα, και θα μπορούσαμε να το κάνουμε αν δεν μας σταματούσαν τα κάθε είδους ταμπού εντυπωσιακών μύθων και φοβερής παραπληροφόρησης.

Μπορεί η Αφροδίτη της Μήλου να γοήτευσε, να ερέθισε, να συγκίνησε και να συγκινεί μυριάδες αγοριών, ανδρών, αλλά και γυναικών, αλλά όπως μας πληροφορεί η ιστορία και η Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου, δεν αρκέστηκε να γοητέψει και να τυλίξει στο ερωτικό πάθος τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, και λέγεται ότι εκτόνωνε συχνά το ερωτικό της πάθος σε συνευρέσεις με μέλη της Ρωμαϊκής στρατιωτικής αποστολής στην Αίγυπτο.

Το ερωτικό πάθος υπήρξε αντικείμενο προβληματισμού της Αθηναϊκής ομήγυρης του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αλκιβιάδη, και όπως αναφέρεται ιστορικά πολλών αυτοκρατόρων της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης.

Υπάρχουν συμπεριφοριστές ψυχολόγοι (behaviorists), οι οποίοι διατείνονται ότι η σεξουαλική μας δραστηριότητα, η επιθυμία, που σε αρκετούς και αρκετές εξελίσσεται σε ‘αχαλίνωτο πάθος’, σαν κάθε άλλη οργανική και ψυχοκοινωνική μας λειτουργία, υπόκειται στις διαδικασίες και τις αρχές της μάθησης! Με άλλα λόγια, το άτομο μαθαίνει να έχει σεξουαλική ζωή και οι επιδόσεις του στον έρωτα, ακόμα και το παράφορο ερωτικό πάθος, δεν είναι κάτι τι με το οποίο γεννιέται, αλλά κάτι που μαθαίνει, μια διάσταση του εαυτού του που την αποκτά με τις εμπειρίες του καθώς διαμορφώνει μέσα από αποδεκτά (ή μέσα από απαγορευμένα) συστήματα και μεθόδους τον τρόπο εκτόνωσης των σεξουαλικών του επιθυμιών.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τους συμπεριφοριστές ψυχολόγους ακόμα και οι περιπτώσεις ερωτικού πάθους που αποτέλεσαν σημεία αναφοράς στην ανθρώπινη ιστορία αλλά και εκατομμύρια άλλων περιστατικών που απλά περνούν ανώνυμα στην καθημερινότητα της πολυτάραχης εποχής μας, είναι απλά και μόνο περιπτώσεις… μάθησης!

Τα πράγματα, όμως, πιστεύουν πολλοί κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, όπως και τόσα και τόσα άλλα θέματα της ατομικής και συλλογικής ανθρώπινης συμπεριφοράς, δεν είναι ούτε τόσο απλά, ούτε αποκλειστικά και μόνο υπόθεση μάθησης!

Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου το ερωτικό πάθος αποτελεί απόληξη κάποιων ψυχικών τραυμάτων και βιωμάτων, που ενώ λειτουργούν ως αιτιολογικό υπόβαθρο ερωτικού πάθους ενδέχεται να μην συνειδητοποιούνται από το άτομο. Με άλλα λόγια, το άτομο πιστεύει ότι δεν αντιμετωπίζει σεξουαλικό πρόβλημα, έστω και όταν η συμπεριφορά του το επιβεβαιώνει για κάθε αντικειμενικό παρατηρητή, ακριβώς επειδή οι μηχανισμοί άμυνας του “εγώ” του, του αποκλείουν πιθανότητα συνειδητοποίησης του ερωτικού του πάθους…

Ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Sigmund Freud, συνέβαλε στη δημιουργία ενός μύθου που αμφισβητήθηκε έντονα, όταν επέμενε ότι οι γυναίκες έχουν ‘σωστό’ οργασμό μόνον όταν αυτός είναι κολπικός οργασμός και ότι κάθε άλλο είδος οργασμού τις μετέβαλλε αυτόματα σε… αδικημένα πρόσωπα! Για πολλές δεκαετίες μυριάδες γυναικών υπέστησαν το μαρτύριο της αυτό-αμφισβήτησης, αναγκάστηκαν να ‘προσποιηθούν’ ότι έχουν οργασμούς όταν δεν έχουν και οδήγησαν και τους ερωτικούς τους παρτενέρ (συντρόφους ή συζύγους) σε ψυχολογικό προβληματισμό με το πραγματικό ή φανταστικό ‘ερωτικό πάθος’ τους που παρουσιαζόταν… ακόρεστο!

Σύγχρονες σχετικές έρευνες έχουν απολήξει στο συμπέρασμα ότι σπάνια το ερωτικό πάθος έχει σαν βάση κάποια εμφανή ενδοκρινολογική διαταραχή (αν και συχνά κάποιες διακυμάνσεις στα οιστρογόνα και ανδρογόνα έχουν αντίκτυπο στη σεξουαλική συμπεριφορά του ατόμου).

Στις περισσότερες κλινικές περιπτώσεις έντονου και αχαλίνωτου ερωτικού πάθους σε άνδρες και γυναίκες το αιτιολογικό υπόβαθρο φαίνεται να είναι πολύ συχνότερα ψυχολογικό! Μετά από τον έντονο σεξουαλισμό της σύγχρονης απελευθέρωσής μας από τα χθεσινά σεξουαλικά ταμπού της εποχής μας, ίσως έλθει τελικά και κάπου καλύτερη κατανόηση των περιπτώσεων του αχαλίνωτου σεξουαλικού και ερωτικού πάθους και έμμεσα και κάποια μείωση των επεισοδίων πάθους…

Εάν ψάχνετε κάποια ‘συνταγή’ για την αποτροπή της γέννησης και υιοθέτησης ερωτικού πάθους, η συμβουλή είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κατανοήσουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, ακριβώς επειδή η άγνοια πάνω στα θέματα του σεξ είναι γενεσιουργός αιτία προβλημάτων, ενώ η υπεύθυνη και χρονολογικά ορθά παρεχόμενη ενημέρωση όχι μόνο δεν έβλαψε ποτέ κανέναν αλλά, σχεδόν κατά κανόνα, όταν γίνεται σωστά και υπεύθυνα πάντα παράγει θετικά αποτελέσματα.