Φουρτούνες στην Μεσόγειο: Οι γρίφοι με Κάιρο και Λευκωσία

Μπροστά σε δύσκολες επιλογές είναι η Αθήνα, μετά τη νέα κωλυσιεργία στις συνομιλίες με την Αίγυπτο και ενώ η Τουρκία στρέφεται όλο και περισσότερο προς τη Λιβύη, με πρόσχημα την «ειρηνευτική» παρέμβασή της.

Η Αθήνα αναζητά τρόπους ακύρωσης ή υπονόμευσης του τουρκολιβυκού μνημονίου, με τις επιλογές να είναι αυστηρά περιορισμένες και τα χρονικά περιθώρια να εξαντλούνται, καθώς οι όποιες κινήσεις θα πρέπει να γίνουν πριν ο Τ. Ερντογάν επιχειρήσει να επιβάλει τετελεσμένα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Σημαντικός παράγοντας για την Αθήνα είναι οι συμμαχίες και οι στρατηγικές συνεργασίες όπως αυτή των Τριμερών, αλλά και εκείνη με τη Γαλλία, που λόγω και της συγκυρίας παίρνει όλο και πιο βαθύ χαρακτήρα. Ιδιαίτερο βάρος αποδίδεται στην κινητοποίηση του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη αλλά και του Ν. Δένδια στην Ε.Ε., για έκδοση αποφάσεων που θα καταδικάζουν την παραβατική στάση της Τουρκίας εις βάρος της Ελλάδας, έχοντας επίγνωση φυσικά των δυνατοτήτων της Ε.Ε. να χαλιναγωγήσει την Τουρκία. Όμως όλα αυτά δεν είναι αρκετά και απαιτούνται κινήσεις επί του πεδίου.

Όμως από την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου αυτό έχει πλέον αλλάξει και η τουρκική γραμμή μετακινήθηκε προς τα δυτικά και έφθασε μέχρι τα χωρικά ύδατα των ελληνικών νησιών Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου, Κρήτης. Και πλέον γνωρίζει η αιγυπτιακή κυβέρνηση ότι ακόμη και η σταδιακή ή μερική οριοθέτηση με την Ελλάδα αμφισβητεί πλέον όχι γενικώς και αορίστως τις τουρκικές διεκδικήσεις, αλλά το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τα Οικόπεδα που μονομερώς χάραξε και αδειοδοτεί στην περιοχή (της ελληνικής υφαλοκρηπίδας) η Τουρκία.

Η σημασία μιας συμφωνίας, έστω και σταδιακής ή μερικής οριοθέτησης Ελλάδας-Αιγύπτου (με την οριοθέτηση της υπόλοιπης περιοχής να παραπέμπεται σε νέο κύκλο συνομιλιών ή να προβλέπεται η παραπομπή με συνυποσχετικό στη Χάγη), είναι αυτονόητη και φυσικά έχει άλλη βαρύτητα, μια και θα γίνει με μια ήπια και στοιχειώδη εφαρμογή των αρχών του Δικαίου της Θάλασσας.

Μια τέτοια συμφωνία θα πρέπει να έχει όμως ρητή διασφάλιση αμφότερων των δικαιωμάτων στην υπόλοιπη περιοχή, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος μια μελλοντική κυβέρνηση Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο να επιχειρήσει να κάνει συμφωνία με την Τουρκία για το τμήμα ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού.

Αμμοθύελλα…

Όμως μετά τις συνομιλίες του Ν. Δένδια στο Κάιρο την Πέμπτη, το σκηνικό παραμένει «θολό» σχετικά με τις διαθέσεις της αιγυπτιακής πλευράς. Η εμμονή της αιγυπτιακής πλευράς για μετακίνηση προς βορρά της μέσης γραμμής, εις βάρος δηλαδή της ελληνικής πλευράς, που παραπέμπει σε μείωση της επήρειας των νησιών Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου, Κρήτης, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή στην έκταση που προβάλλεται, καθώς θα δημιουργούσε ένα σοβαρό προηγούμενο σε μελλοντικές οριοθετήσεις με την Τουρκία.

Έτσι οι δύο διαφορετικές «μέσες» γραμμές που προτείνει η κάθε πλευρά περικλείουν τελικά μια θαλάσσια έκταση που μένει «μετέωρη» σε εκκρεμότητα και εξετάζονται διάφοροι τρόποι για την αντιμετώπιση αυτού του «γόρδιου δεσμού». Στο τραπέζι τους τελευταίους μήνες βρίσκεται μεταξύ άλλων και η ιδέα για οριοθέτηση που θα προσφέρει την περιοχή αυτή για κοινά project και κοινά σχέδια και προγράμματα ανάπτυξης και εκμετάλλευσης. Αλλά και πάλι η περιοχή αυτή θα πρέπει να χαραχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εκτείνεται εκατέρωθεν της γραμμής που θα τέμνει στη μέση τη συνολική επίμαχη περιοχή και να μην επιβαρύνει αποκλειστικά την ελληνική ή την αιγυπτιακή πλευρά.

Ο πρόεδρος Αλ Σίσι, πάντως, είναι σε δύσκολη θέση, έχοντας υποστεί σημαντικό πλήγμα η πολιτική του στη Λιβύη και ενώ στοχοποιείται από την Άγκυρα και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και μια συμφωνία με την Ελλάδα θα έστελνε μήνυμα αποφασιστικότητας έναντι του Ερντογάν και θα επιβεβαίωνε τους δεσμούς με τη χώρα μας και την πρόσδεση της Αιγύπτου στην Ευρώπη. Συγχρόνως όμως δεν θα ήθελε να εμπλακεί σε μια στρατιωτική αντιπαράθεση, που πιθανότατα θα έδινε την ευκαιρία στους Αδελφούς Μουσουλμάνους να υπονομεύσουν την εξουσία του. Όμως είναι σαφές ότι εάν δεν γίνει τώρα εκ μέρους της Αιγύπτου το επόμενο βήμα για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Ελλάδα, θα πρέπει να υπάρξει επανασχεδιασμός της στρατηγικής ανάσχεσης της Τουρκίας στη Μεσόγειο, αλλά και επανατοποθέτηση των σχέσεων με την Αίγυπτο και το καθεστώς Αλ Σίσι.

ΑΟΖ με Κύπρο;

Η «ανταπόδοση» στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, όπως επισημαίνεται από ορισμένους αναλυτές, είναι η άμεση οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο, κάτι που ως επιλογή παραμένει πάντοτε στο τραπέζι. Μια τέτοια συμφωνία θα αποτύπωνε την πλέον απόλυτη ερμηνεία εκ μέρους της Ελλάδας των διατάξεων του Δικαίου της Θάλασσας, παραβλέποντας τη νομολογία που έχει υπάρξει έκτοτε.

Καθώς όμως η Τουρκία έχει προχωρήσει εμπράκτως, όχι απλώς σε διασταλτική ερμηνεία, αλλά σε πραγματική υπέρβαση και κακοποίηση του Δικαίου της Θάλασσας με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, θεωρείται ότι πρέπει να απαντήσουμε με μια αντίστοιχη κίνηση. Όμως υπάρχουν διαφορές και παρενέργειες που δεν είναι εύκολο να παραβλεφθούν. Η Λευκωσία με μεγαλύτερη άνεση προτείνει την οριοθέτηση με την Ελλάδα, καθώς μη έχοντας ούτε ναυτικό ούτε αεροπορία, το βάρος της προάσπισης αυτής της οριοθέτησης θα αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα.

Η Τουρκία έχει τη δυνατότητα με τα δικά της ερευνητικά και γεωτρύπανα να ασκήσει άμεσα τα «κυριαρχικά» δικαιώματά της στην περιοχή που επιχειρεί να σφετερισθεί με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, για το οποίο μπορεί να υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις για την εγκυρότητά του, όμως προς το παρόν είναι μια συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης. Λόγω της ειδικής σχέσης της Ελλάδας με την Κύπρο, το πολιτικό/διπλωματικό βάρος μιας ελληνοκυπριακής συμφωνίας δεν θα είναι το ίδιο που θα έχει μια συμφωνία π.χ. με την Αίγυπτο.

Λευκωσία – Κάιρο – αδιέξοδο

Μια συμφωνία με την Κύπρο προϋποθέτει ότι θα υπολογιστεί πλήρης επήρεια του Καστελόριζου, χωρίς υπολογισμό τής έναντι τουρκικής ακτής. Αυτό, πέραν της αναμενόμενης έντονης αντίδρασης εκ μέρους της Τουρκίας, θα προκαλέσει και την αντίδραση της Αιγύπτου. Η Αίγυπτος έχει σοβαρές επιφυλάξεις τόσο για την πλήρη επήρεια Καστελόριζου – Στρογγύλης, στην οποία θα οδηγούσε η οριοθέτηση με την Κύπρο, όσο και για την καθαρή μέση γραμμή με την Ελλάδα. Συγχρόνως το Κάιρο, παρά τις πολύ κακές σχέσεις του προέδρου Σίσι με τον Ερντογάν, έχει δείξει απροθυμία να εμπλακεί σε οριοθετήσεις περιοχών που προβάλλει διεκδικήσεις η Τουρκία.

Μια οριοθέτηση ΑΟΖ της Ελλάδας με την Κύπρο, το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγούσε σε πρόωρο αδιέξοδο τις συνομιλίες της Αθήνας με το Κάιρο. Η οριοθέτηση Ελλάδας-Κύπρου θα συνέβαλε στη διαπίστωση της διαφοράς αλλά στην βάση μιας επίσης «ακραίας» και απόλυτης εφαρμογής του άρθρου 121 του Δικαίου της Θάλασσας. Σε καμιά περίπτωση δεν θα οδηγούσε σε αυτόματη ακύρωση των τουρκικών διεκδικήσεων ούτε στη διακοπή των τουρκικών προκλήσεων, οι οποίες μάλλον θα εντείνονταν. Mε μια ελληνοκυπριακή συμφωνία, η οποία για να συναφθεί πρέπει να αγνοηθεί η νομολογία του Δ.Δ. της Χάγης, η υποστήριξη του διεθνούς παράγοντα αλλά και αυτής ακόμη της Ε.Ε., δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Η επιλογή της οριοθέτησης με την Κύπρο πρέπει να μένει στο τραπέζι, ως η τελευταία επιλογή και στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η Αίγυπτος δεν έχει σκοπό να δείξει καλή πίστη και να διαπραγματευθεί έντιμα με την Ελλάδα, έστω τη σταδιακή οριοθέτηση της ΑΟΖ, τότε ίσως Αθήνα και Λευκωσία θα πρέπει να παίξουν το τελευταίο χαρτί.

Τα 12 μίλια…

Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο και πιθανόν νοτίως της Κρήτης (η σταδιακή επέκταση εφαρμόζεται στη διεθνή πρακτική, το ίδιο εξάλλου έχει κάνει και η Τουρκία με 12 ν.μ. στη Μαύρη Θάλασσα και 6 ν.μ. στο Αιγαίο) είναι ένα από τα μέτρα που άμεσα πρέπει να εξετάσει η κυβέρνηση. Η προεργασία έχει γίνει, είναι άσκηση δικαιώματος για το οποίο καμία χώρα και κανένας διεθνής παράγοντας δεν μπορεί να εκφράσει αντιρρήσεις. Θα είναι κίνηση που θα συνιστά μήνυμα και προς την Τουρκία και συγχρόνως θα φέρει εντός ελληνικής κυριαρχίας σημαντικές θαλάσσιες ζώνες, σε μια πρώτη ουσιαστική επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας τον τελευταίο αιώνα.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 20 Ιουνίου.

liberal.gr